Twee weken na de geboorte van haar dochtertje kreeg Hayat el Yaacoubi al te horen dat er geen plek voor haar kind zou zijn op een Utrechtse basisschool. Ook in de jaren erna kwam ze een paar keer hard in aanraking met het (onwettige) aanmeldsysteem op scholen. Een systeem waar een deel van de Utrechtse gemeenteraad de komende week verandering in wil brengen.
Vroeger, toen was alles nog lekker overzichtelijk. De Utrechtse Hayat el Yaacoubi (nu 36) groeide op in haar eigen bubbel in een groot gezin in Kanaleneiland. ,,We gingen naar school, deden ons ding. Maar we maakten ons verder geen illusies. Wij waren immers van Marokkaanse afkomst. En we woonden ook nog eens in Kanaleneiland. We zouden het toch nooit verder schoppen dan de mensen in Oog in Al.”
Want die buurwijk, dat was voor de kleine Hayat het walhalla. ,,Daar stonden witte scholen. En die waren nu eenmaal het beste. Net als dat witte mensen de beste zorg kregen en de beste banen. Zo dachten we in Kanaleneiland.” Dat een moeder uit de wijk het voor elkaar kreeg haar kind in Oog in Al op school te krijgen was dan ook groot nieuws. ,,Daar hadden we het jaren later nog over. Naar school in een onbereikbare wereld.’’
Toen El Yaacoubi later zélf kinderen kreeg wist ze één ding zeker. ,,Ik wilde dat ook mijn kinderen die onbereikbare wereld zouden bereiken. Alleen het allerbeste zou goed genoeg voor ze zijn.”
Twee weken oud
Maar – net als veel andere Utrechters die hun kind tevergeefs op een Utrechtse basisschool probeerden aan te melden (zie kader) – stootte ze al snel haar neus. Twee weken nadat haar dochter was geboren, wilde El Yaacoubi haar inschrijven bij een school, om de hoek van haar huis in Leidsche Rijn. Ruim op tijd, zou je denken. ,,Maar nee, hoor. We kregen te horen dat er al geen plek meer was. De school was vol.’’
Merkwaardig, want de buurkinderen – die zich nagenoeg tegelijkertijd hadden ingeschreven – kregen wél een plekje. En toen ze hoorde dat er na haar dochtertje ook andere kinderen gewoon naar school konden, was voor El Yaacoubi de maat vol. ,,Ik wilde de administratie van de school weleens inzien. Nee, dat kon natuurlijk niet. Maar ik bleef vasthoudend. Opeens kwam de aap uit de mouw: de school meldde dat er een foutje was gemaakt. Uiteindelijk kregen we een plekje.’’
Was het echt een foutje? Of speelde haar Marokkaanse achternaam een rol? ,,Ik weet het niet. Maar het is opvallend dat we de jaren erna nog meer vreemde ervaringen opdeden. Ervaringen waarbij onze afkomst zeker wel een rol speelde.’’Kleinschaliger
Die kwamen op de volgende school. ,,De eerste vonden we uiteindelijk te groot en te wit. Onze kinderen vonden maar weinig aansluiting. We zochten iets kleinschaliger.’’
Die kleinschaligheid vonden ze, even verderop, op een school in Vleuten. Maar ook hier ging het bepaald niet soepel. ,,Eigenlijk ging het al vanaf dag één mis”, zegt El Yaacoubi. ,,Het was precies de tijd dat Wilders in het nieuws kwam met ‘Minder, minder, minder’. Dat kreeg mijn zoontje ook de hele dag te horen. Hij begreep er niets van. ‘Mama, wat bedoelen ze toch?’ Hij werd door zijn klasgenoten niet geaccepteerd. Om het contact een beetje aan te halen, hadden we extra veel kindjes uitgenodigd voor z’n verjaardag. Maar de een na de ander belde af. Uiteindelijk kwam er geen enkel klasgenootje. Dat deed zo’n pijn.’’
El Yaacoubi zelf deed intussen alles om geaccepteerd te worden. ,,Ik zat in oudercommissies, hielp mee met feestdagen, niets was te veel. Maar, aan alles voelde je dat we er niet bij hoorden. Onze afkomst zat ons in de weg.’’
Beste jaren van zijn leven
Na drie jaar was voor El Yaacoubi de maat vol. ,,Dit wilde ik niet meer. Dan liever een gemengde school, waar m’n kinderen kunnen zijn wie ze zijn. Onze zoon en dochter zijn naar De Ridderhof gegaan. Een school waar zo’n 40 procent van de kinderen een migrantenachtergrond heeft. Volgens mijn zoontje, die nu naar de middelbare school gaat, zijn het de beste jaren van zijn leven geweest.’’
Het gezin van El Yaacoubi oriënteert zich inmiddels op een huis in een andere wijk. En ja, hoor. Weer lijkt het mis te gaan. ,,We hebben een goede nieuwe basisschool op het oog voor mijn twee jongste kinderen, waarvan de kleinste nu tien weken is. Maar ook daar kreeg ik te horen dat de school al vol zit. Terwijl ze van anderen hoort dat er wél plek is.’’
El Yaacoubi is er inmiddels van overtuigd dat er in Utrecht ‘iets goed mis zit’ bij het aanmelden van kinderen. ,,Sowieso zijn de regels totaal niet duidelijk. En als er al regels zijn, dan houden de scholen zich er niet aan. Als ouder heb je geen inzage in de aanmeldingslijsten. Je weet dus nooit of ‘vol’ betekent dat een school echt geen plek heeft, of omdat ze je liever niet hebben vanwege je afkomst.’’
Omslag
En zo blijft de segregatie tussen zwarte en witte scholen bestaan, denk ze. ,,Maar, we moeten eerlijk zijn. Het ligt ook aan de ouders. Er is een omslag in denken nodig. Ik dacht ook altijd dat witte scholen het allerbeste waren. Toen we in Overvecht woonden bracht ik mijn kinderen helemaal naar een opvang in Terwijde. Omdat ik zeker wist dat de crèches in Overvecht niet goed genoeg zouden zijn. Nu zie ik hoe belachelijk dat is. Ook in Overvecht is gewoon prima onderwijs.’’El Yaacoubi denkt dat een centraal aanmeldsysteem waarvandaan kinderen verdeeld worden over de scholen, het eerlijkst is. ,,Natuurlijk moet je dan wel voorrang geven aan kinderen uit de eigen buurt. Maar laat in elk geval ook plekken over voor kinderen die van iets verder weg komen. Zodat iedereen een eerlijke kans krijgt.’’
Basisscholen ontduiken massaal de wet bij aanmelding leerlingenSPOILER
Walgelijk, dat er uberhaupt al bij de basisschool zoveel onderscheid gemaakt moet worden. Je moet toch kunnen verwachten dat in elke buurt in elke dorp of stad in elke provincie het niveau gelijkwaardig is? Of moeten de rijkere en meest blanke buurten perse het beste onderwijs bieden?