Corona Q&A

Op de site van de Gazet van Antwerpen stond een simpele Q&A die voor een groot deel hier in Nederland ook van toepassing is. Ik heb er wat Belgische vragen uitgehaald.

Wat zijn de symptomen van Covid-19?

De meeste besmette mensen (80 procent) ontwikkelen vijf à zes dagen na de infectie milde symptomen die doen denken aan griep. Bij 14 procent van alle ­patiënten mondt Covid-19 uit in een toestand met serieuze ademhalingsproblemen en benauwdheid. Vijf procent van de patiënten wordt kritiek. Van hen overlijdt de helft.

Ik hoest, maar ik heb geen koorts. Kan het toch corona zijn?

Ja, zegt microbioloog Herman Goossens. “Eén op de vijf besmette mensen maakt nooit koorts. Dus: hoest je kind, maar heeft het geen koorts? Dan kan het toch corona zijn en hou je hem of haar beter thuis.”

Ik voel me grieperig. Wat nu?

Blijf thuis. Ga zeker niet naar de wachtzaal of de spoedafdeling, maar bel de dokter. Die zal de nodige vervolgstappen bepalen: thuis uitzieken of naar het ziekenhuis. Alleen zorgpersoneel en wie met ernstige luchtwegklachten gehospitaliseerd moet worden, wordt getest op Covid-19.


Wat is de incubatietijd?

De incubatietijd is de periode tussen het moment dat je besmet raakt en dat je ziek wordt. Bij het nieuwe coronavirus varieert de incubatietijd van 2 tot 12 dagen. Voor de zekerheid gaan virologen en zorgpersoneel uit van 14 dagen.

Ik heb geen symptomen. Kan ik toch besmettelijk zijn?

Dat kan, maar de kans is klein dat besmette mensen die (nog) geen symptomen vertonen, andere mensen aansteken. Bij de meeste virale ziektes geldt: hoe zieker, hoe besmettelijker. “Dus je wordt pas echt besmettelijk als je begint te hoesten en te proesten. Logisch ook, dan kan het virus zich verspreiden via speeksel”, zegt viroloog Steven Van Gucht van onderzoeksinstituut Sciensano.

Behoren astmapatiënten tot de risicogroep? Pascal (45) uit Harelbeke

Ongeacht de gezondheidstoestand, vanaf 65 jaar neemt het risico toe. Bij zeventigers is de kans op overlijden na besmetting ongeveer 8 procent. Bij tachtigers 15 procent. Ook chronische aandoeningen – cardiovasculaire ziektes, diabetes, hoge bloeddruk, kanker ­– en respiratoire aandoeningen zoals astma, in welke leeftijdsgroep dan ook, verhogen de kans om aan Covid-19 te bezwijken.

Ik ben zwanger, loop ik risico?Anne (28) uit Herenthout

Daarover bestaat weinig wetenschappelijke zekerheid. Maar onder de kritieke patiënten zijn weinig zwangere vrouwen. Soortgelijke virussen waren in het verleden niet schadelijk voor de moeder en het ongeboren kind. “Er zijn momenteel geen aanwijzingen dat zwangere vrouwen tot de risicogroep behoren”, zegt microbioloog Herman Goossens.

Mogen familieleden en vrienden mijn baby vasthouden? Melissa (27) uit Berchem

Pasgeboren baby’s behoren niet tot de risicogroep. Maar voorkomen is beter dan genezen. “Wees daarin verstandig. Hoe minder handen de baby aanraken, hoe beter”, zegt microbioloog Goossens. Bij baby’s die net RSV hebben gehad, zijn er geen indicaties dat ze meer risico lopen. “Maar ze zijn nog herstellende. Let dus extra op. Maar die waakzaamheid geldt ook voor andere virale en bacteriële infecties”, voegt viroloog Van Gucht toe.

Ik ben een sportieve dertiger. Ben ik safe?

Niemand is zonder risico. Brute pech kan altijd. “In onze ziekenhuizen liggen ook enkele dertigers en veertigers zonder onderliggende aandoeningen die er toch erg aan toe zijn”, zegt microbioloog Goossens.

Moet ik opletten voor touchscreens, deurklinken en winkelkarretjes?

Handschoenen zijn niet nodig. Was geregeld de handen en er is geen probleem. Het heeft geen zin om al deze contactpunten te vermijden, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Onbewust raken we ze voortdurend aan. Maar na een supermarktbezoek was ik altijd mijn handen.” Microbioloog Herman Goossens heeft altijd een flesje ontsmettende handgel op zak. “Na iedere deurklink reinig ik mijn handen.”

Moet ik opletten met contant geld?

Briefjes en muntjes zijn vies. Handelaren hebben het liefst dat je betaalt met (contactloos) bancontact. Maar ook hier geldt: wie geregeld de handen reinigt, hoeft zich daarover geen zorgen te maken. De Lijn neemt het zekere voor het onzekere. Cash betalingen op trams, bussen en in winkels van De Lijn zijn niet meer mogelijk. Dat helpt ook om fysiek contact te vermijden tussen chauffeurs en reizigers.

Mag ik nog in de lift?

Ja. Meestal staat u daar alleen én niet lang in. Is het te druk? Wacht dan op de volgende. Ook ouderen in woon-zorgcentra of elders hoeven volgens virologen de lift niet in te ruilen voor de trap. Het virus gaat over via speeksel en fysiek contact. Het blijft niet hangen in de lucht.

Moeten we echt niet gaan hamsteren?

Dat is nergens voor nodig. Winkels die essentiële diensten verkopen zoals apothekers, supermarkten, bakkers en slagers, blijven gewoon open. Zowel in de week als het weekend. “Onze depots zitten stampvol. Panikeer niet bij een leeg rek. De supermarkten werden eind vorige week overstelpt en onze leveranciers hebben tijd nodig om de supermarkten te bevoorraden”, klinkt het bij supermarktfederatie Comeos. “Koop enkel wat je nodig hebt”, luidt het devies.

Vlaanderen is net zo dichtbevolkt als de zwaargetroffen regio rond Milaan. Valt het Italiaanse scenario wel te voorkomen?

Ja. De bevolkingsdichtheid op zich maakt volgens viroloog Van Ranst ook niet zo gek veel uit. “Het gaat om het voorkomen van dagelijkse interacties, vooral met ouderen.” De drastische maatregelen zijn juist afgekondigd om een Italiaans scenario te vermijden. Nu is het kwestie van ze ook na te leven.

Mag ik nog naar buiten?

Zeker! Het virus wordt niet overgedragen via de lucht, benadrukt microbioloog Herman Goossens. Dus wie na dagen van regen wil profiteren van de prille lentezon, moet dat zeker doen.

Kunnen we met onze groep van 20 nog een fietstocht maken?

Ja, daar maken virologen zich weinig zorgen over. “Je fietst achter elkaar. Of je hebt vaak toch anderhalve tot twee meter afstand tussen elkaar. Dat is veilig”, zegt microbioloog Herman Goossens. Grote pelotons zijn een ander verhaal, dan neig je naar massa-evenementen die verboden zijn. Achteraf samen uitzakken op café gaat niet. “Doe dat ook niet bij iemand thuis. Met twintig binnenzitten in één kamer is te veel.”

Helpt extra vitamine C?

Het is geen wondermiddel, maar er zijn indicaties die aantonen dat het zou kunnen helpen. “Mogelijk ook bij mensen die ernstig ziek zijn. De Chinezen doen studies. Het is wachten op hun resultaten”, zegt microbioloog Herman Goossens. Belangrijker dan vitaminesupplementen is gezond en gevarieerd eten. Dan krijg je ook al voldoende vitamines binnen.

Werkt het malariamiddel chloroquine tegen het nieuwe coronavirus?

Daar zijn nog studies over nodig. “Het is een van de hoopvolle medicijnen, maar er zijn bijwerkingen en de clinical trials zijn nog niet afgeholpen. Dit gaat ons de komende vier weken niet helpen”, zegt Goossens.

Kan mijn huisdier besmet geraken?

Waarschijnlijk niet. In Hongkong testte één hond positief, maar achteraf bleek de test niet betrouwbaar. Experts hebben verder geen aanwijzingen dat het virus onze huisdieren ziek kan maken. Ook is het onwaarschijnlijk dat dieren – katten en honden, maar ook vogels en muggen – het virus op ons kunnen overdragen.

Hoelang overleeft het virus buiten het lichaam?

Het nieuwe coronavirus is een taaie klant. Het kan zeker enkele uren overleven, mogelijk zelfs enkele dagen. Een materiaal dat gevaarlijker is dan een ander is er niet, zegt Goossens. “Maar als iemand besmet is, zijn gezicht aanraakt en een beetje speeksel achterlaat op de deurklink, kan het virus daar zeker enkele uren op overleven.” Veel organisaties, zoals supermarkten, poetsen dezer dagen extra goed. Voor werknemers met flexplekken is het zaak toetsenborden geregeld te reinigen.

Kan iemand tweemaal besmet geraken?

Patiënten maken antistoffen, dus in principe kan dat niet. Maar er zijn enkele verhalen van een tweede infectie. “Die komen uit Japan, maar zijn niet bevestigd”, zegt Goossens. “Mogelijk hebben mensen met een slecht immuunsysteem meer kans om nogmaals besmet te geraken.”

Gaat dit, zoals het griepvirus, verdwijnen tegen de zomer?

De vraag waarop iedereen het antwoord wil weten. Virologen vermoeden van wel. “Maar we kennen het nieuwe coronavirus onvoldoende. We weten het niet zeker”, zegt Goossens. Berichten over het dalende aantal nieuwe gevallen in China en Zuid-Korea zijn hoopvol. “Maar beide landen hebben dan ook draconische maatregelen getroffen. Zeker China. Zij hebben miljoenen burgers opgesloten in hun huis.”

Ik heb een griepspuit gehad, heb ik een betere weerstand tegen Covid-19?

Nee, die geeft geen enkele bescherming tegen het coronavirus. “Maar wie de spuit heeft gehad, kan wel geen dubbele infectie oplopen: griep en corona tegelijk”, zegt Van Gucht. “En dat is belangrijk. Kritieke patiënten hebben naast het nieuwe coronavirus vaak nog onderliggende ziektes.”

Ik behoor tot de risicogroep. Kan ik deze periode niet beter uitzitten in Zuid-Afrika of Namibië, landen waar geen uitbraak is?

Nee. Viroloog Van Gucht vindt het een gevaarlijke redenering. De situatie in die landen kan kantelen, zeker als in het zuidelijk halfrond de temperaturen beginnen te dalen. “En als daar een uitbraak plaatsvindt, dan zit je liever in een land met strenge regels en een goede gezondheidszorg zoals België.”


Mag ik nog bij ouderen poetsen?

De poetshulp zelf loopt relatief weinig risico. De vrees is vooral dat zij het virus mee naar binnen nemen bij ouderen of risicopatiënten. “Voor hen geldt: respecteer hygiëneregels en hou afstand. Dan is het risico heel klein”, zegt Van Gucht. En let op met deurklinken, ladekasten en het aanrecht: plaatsen die geregeld worden aangeraakt. Gebruik ontsmettingsmiddel. “Een eetlepel bleekmiddel in een liter water volstaat. Geen enkel virus kan dat overleven.”

Mag ik nog naar de sauna?

Alle bijeenkomsten met verschillende mensen in een kleine ruimte zijn sterk af te raden, dus ook een bezoek aan een publieke sauna. Publieke sauna’s zijn daarom gesloten momenteel. Privésauna’s zijn wel nog open en kunnen veilig bezocht worden zolang de nodige hygiëne in acht wordt genomen. “Ga zeker niet als je griepachtige symptomen hebt”, beklemtoont viroloog Delang.

Ik ben de voorbije weken vaak gaan zwemmen. Loop ik extra risico?

Voor het zwembadwater hoeft niemand schrik te hebben. Daar zit chloor in, waardoor virussen niet kunnen overleven. In alles rond het zwembad – kleedhokjes, cafetaria – schuilt wel enig risico. Daarom dat ze ook gesloten zijn. Al hebben uitbaters als Center Parcs en Sportoase de voorbije dagen wel verzekerd dat ze extra poetsdiensten hebben ingeschakeld om besmetting te voorkomen.

Mag ik nog wel gaan shoppen?

Ja. Tijdens de week kan en mag je dat zeker nog. Maar hou afstand. Als je merkt dat het ergens te druk is, ga dan even wat anders doen. “Was na het shoppen ook de handen. Je hebt wellicht veel deurklinken aangeraakt”, zegt Van Gucht.

Mogen vrienden nog op bezoek komen?

Opnieuw: gebruik je gezond verstand. Gaat het om een paar generatiegenoten zonder symptomen? Dan kan het prima. “Maar ga geen indoorevenementen organiseren en ga niet op visite bij oudere mensen met een zwakke gezondheid”, zegt Van Gucht. “Maar enkele jonge mensen die elkaar goed kennen? Geen probleem.”

Waarom verspreidt het nieuwe coronavirus zich sneller dan het ebolavirus?

Covid-19 is veel besmettelijker. Het wordt uitgescheiden via de luchtwegen en kan zich zo vlot verspreiden. Bij ebola moet je lichaamssappen zoals bloed of braaksel aanraken. “Dus is er redelijk intens contact nodig of moeten de oppervlakten zwaar besmet zijn”, zegt van Gucht. “Het nieuwe coronavirus is subtieler. Enkele druppeltjes die we uithoesten, kunnen volstaan.”

Mogen mijn kleinkinderen echt niet op bezoek komen?

Hoe moeilijk dat ook is, het is beter om dat uit te stellen. “Werk aan alternatieven zoals telefoneren en Skype. En schrijf nog eens goeie ouderwetse brief. Voor kinderen is dat meteen ook educatief”, zegt Van Gucht.

Zal het virus alle jaren blijven terugkomen?

Dat is mogelijk. Viroloog Steven Van Gucht acht de kans vrij reëel, omdat het een bijzonder besmettelijk virus is. Als het hier zomer is, gaat het naar het zuidelijk halfrond om volgend seizoen weer terug te keren. “Maar mensen gaan meer en meer immuniteit opbouwen, waardoor het virus minder krachtig zal worden. Wellicht zal het evolueren naar een verkoudheidsvirus dat héél uitzonderlijk nog eens een longontsteking veroorzaakt.”

Ik werk in de kinderopvang, maar mijn man is herstellende van kanker. Wat doe ik?

“Als zij zich gezond voelt, dan kun je dat blijven doen”, zegt Van Gucht. “Let op basishygiëne en meet dagelijks je temperatuur.” En hou in het achterhoofd: als je geen symptomen hebt, dan is de kans klein dat je het virus gaat doorgeven.

Kan je besmet geraken via seks?

Ja. Als je seks hebt met iemand die besmet is, dan is de kans groot dat je zelf ook besmet geraakt. Seks draait rond intimiteit en als je kust, kan het virus overgedragen worden via de mond. Niet de seks zelf is gevaarlijk, wel het kussen. Er zijn bijvoorbeeld geen aanwijzingen dat het coronavirus wordt overgedragen via sperma.

Wanneer krijgen we de piek?

Wellicht zal het nieuwe coronavirus verdwijnen als het warmer wordt. Maar wanneer de piek zich zal voordoen, dat weten we pas achteraf. “Elke epidemie begint traag, krijgt meer snelheid, bereikt een piek, gaat naar beneden en verdwijnt weer: dat gaat ook hier gebeuren. Maar de piek voorspellen, gaat niet”, zegt Van Ranst.

Kan het virus dodelijker worden?

Virussen muteren voortdurend. Ze zoeken een manier om met ons samen te leven. Dat betekent dat ze nooit gevaarlijker worden. “Voor een virus is het een ramp als een gastheer doodgaat”, zegt Van Ranst. Volgens Van Gucht zal het nieuwe coronavirus na verloop van tijd niet meer dan een verkoudheidsvirus worden.

De hele wereld zoekt, maar waarom duurt het zo lang om een vaccin te ontwikkelen?

Het is inderdaad de heilige graal waarnaar iedere viroloog zoekt. Ook het Leuvense Rega Instituut is druk in de weer. Professor Johan Neyts, die het onderzoek in Leuven leidt, vertelde eerder dat een vaccin wellicht over anderhalf jaar beschikbaar is. “Dat lijkt lang, maar eigenlijk is het onwaarschijnlijk snel. De meeste teams hebben in recordtijd een prototype gemaakt dat nu getest kan worden op dieren. In de VS en China plant men in april zelfs al testen op mensen. Helaas wil dat nog niet zeggen dat het vaccin er meteen zal zijn.”

Panikeren we niet te veel? Dit is toch ‘gewoon’ een griepje.

Dat is het niet. Het griepvirus maakt jaarlijks circa 40.000 dodelijke slachtoffers in de Europese Unie alleen, terwijl er wereldwijd nog ‘maar’ 6.000 mensen zijn gestorven door het nieuwe coronavirus. Toch worden er meer maatregelen ­getroffen omdat het virus wel degelijk dodelijker is. En omdat er nog geen vaccin is, niemand immuun is en er geen antivirale middelen zijn.

Het grote risico bij deze uitbraak is een overbelasting van de gezondheidszorg. Als er te snel te veel patiënten bijkomen, kunnen ziekenhuizen de druk niet meer aan. Dan zou de behandeling van andere patiënten in het gedrang komen. Ziekenhuizen stellen nu al niet-dringende ingrepen uit.

Waarom spreekt iedereen nog altijd van het ‘nieuwe’ coronavirus?

De uitbraak wordt veroorzaakt door een coronavirus. Coronavirussen zijn een bepaalde familie van virussen. Niet te verwarren met griepvirussen – die behoren tot de familie van de influenzavirussen. Ook SARS en MERS behoren tot dezelfde familie als dit nieuwe coronavirus dat officieel de naam ‘SARS-CoV-2’ meekreeg.

Hoe verloopt een test?

Een arts neemt een test af door met een wattenstaafje een staal te nemen uit de neus of keel. De testkit wordt dan naar het laboratorium gestuurd, waar het genetisch materiaal van het virus onderzocht wordt om vast te stellen of het echt om het nieuwe coronavirus gaat.

Wanneer gaat het aantal meldingen dalen?

Dat is koffiedik kijken. “De mensen bij wie nu een besmetting is vastgesteld, zijn mensen die een tweetal weken geleden zijn blootgesteld aan het virus”, zegt Van Gucht. “De impact van de maatregelen die donderdagavond genomen zijn, gaan we pas merken over een tiental dagen. Maar dan moet iedereen zich wel zo strikt mogelijk houden aan de richtlijnen, het is belangrijk omdat nogmaals te benadrukken.”