Neoliberalisme wat houdt het in? #27

quote:

Op zondag 7 juli 2019 11:37 schreef Klopkoek het volgende:
Artikel over het ontstaan van de neoliberale ziekte:

https://tijdschriften.boo(...)069_2019_046_002_003

quote:

Ten derde blijkt dat het Nederlandse neoliberalisme niet gelijk kan worden gesteld met een immoreel individualisme, zoals vaak terugkomt in de populaire kritieken. In Nederland is de doorbraak van het marktdenken juist gelijk opgegaan met een sociaalchristelijke nadruk op verantwoordelijkheid en gemeenschapszin. Ten slotte komt naar voren dat het neoliberalisme geen afwezige overheid veronderstelt, integendeel: in de Nederlandse casus is de overheid juist een belangrijke initiatiefnemer van marktgerichte hervormingen.

quote:

Op zaterdag 6 juli 2019 21:36 schreef Bondsrepubliek het volgende:
Het kapitalisme verkeert in crisis want enkel een kleine elite profiteert er nog van en dat ten koste van het milieu, het klimaat, het welzijn en de welvaart van vele burgers. De krant NRC is begonnen met een serie over dit probleem.
[..]

Deel 1: Het kapitalisme is kapot. Leve het kapitalisme

quote:

Groen is het nieuwe rood

[...]

Er zijn een aantal redenen te bedenken waarom klimaatverandering zo gemakkelijk is weg te wuiven. Zoals al gezegd is de klimaatwetenschap enerzijds complex en moeilijk toegankelijk. Anderzijds is het idee dat wij met onze huidige uitstoot de ontwikkelingen over zo’n honderd jaar bepalen abstract en moeilijk in te passen in onze versnelde aandachteconomie.

Maar de meest prozaïsche reden is natuurlijk die van het economisch belang. Er zitten nog vele duizenden miljarden aan fossiele brandstoffen in de bodem. Als we de opwarming echt willen beperken tot onder de 2 graden zou het leeuwendeel daarvan in de grond moeten blijven. Ondertussen is de olie-industrie bezig met een wedloop aan miljardeninvesteringen om deze veelal moeilijk bereikbare bronnen te ontginnen. Chevron heeft onlangs nog een miljardeninvestering in Australië gedaan en verwacht daar de komende dertig jaar nog gas te winnen. Shell heeft eveneens nieuwe diepte-investeringen uitstaan in projecten die nog 25 jaar doorlopen. En Exxons project in de Canadese teerzanden is gepland om nog 35 jaar olie te leveren. Gezien de bedragen die op het spel staan is het niet verwonderlijk dat de olie-industrie alles op alles zet om klimaatwetgeving te blokkeren of af te zwakken.

Het gaat echter om meer dan het naakte economische belang. De realiteit van klimaatverandering botst ook met diepgewortelde overtuigingen waar allereerst het christendom en later de kapitalistische moderniteit op gestoeld is. Volgens de oude natuurgeloven waren wij onderdeel van de natuur en waren wij ondergeschikt aan haar goddelijke grillen. Denk aan de doos van Pandora.

De christelijke traditie introduceerde het idee dat God deze aarde had geschapen opdat de mensheid haar kon gebruiken naar believen. ‘Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de aarde, en onderwerpt haar, en hebt heerschappij over de vissen der zee, en over het gevogelte des hemels, en over al het gedierte, dat op de aarde kruipt!’ Het is dit idee van heerschappij over de natuur dat nu op losse schroeven komt te staan. Het moderne kapitalisme heeft daar eigen normen en waarden aan toegevoegd. De socioloog Max Weber zou het ‘de geest van het kapitalisme’ noemen: de normen en waarden die het kapitalisme hebben doen ontstaan en die het als systeem ook aanmoedigt en voortbrengt.

Uit onderzoek blijkt dat mensen die belang hechten aan hiërarchie en prioriteit geven aan de bloei van het bedrijfsleven een veel grotere kans lopen om de klimaatveranderingen te ontkennen. Mensen die veel waarde hechten aan doelen als succes, geld, macht, status en aanzien blijken negatiever te staan tegenover het milieu. Yale professor Dan Kahan stelt dat de hechte correlatie tussen wereldbeeld en klimaatscepsis voortkomt uit ‘culturele cognitie’. In andere woorden: we filteren informatie zodanig dat ons bestaande wereldbeeld blijft bevestigd. Als nieuwe informatie een directe bedreiging vormt voor ons wereldbeeld begint ons brein onmiddellijk allerlei uitwegen te bedenken om niet de logische conclusies te hoeven trekken.

quote:

The Green New Deal

Wat concreet aan ingrijpen nodig is om onze planeet bewoonbaar te houden, is van een ongekende omvang. We leven immers in een fossiele samenleving met een infrastructuur die gebouwd is op de consumptie van fossiele brandstoffen. Om te voorkomen dat de opwarming zogezegd uit de bocht vliegt, vergt een haast revolutionaire verandering van onze maatschappelijke orde. Het IPCC spreekt over ‘snelle, veelomvattende en ongekende veranderingen’.

Daarbij is de grootste opgave niet primair technologisch. Het vereist voor alles een omslag in ons denken en daarmee omslag in onze cultuur. We hebben de middelen om iets te doen. Het ontbreekt echter aan politieke wil. We leven in een wereld van een fossiele politiek die in het teken staat van krampachtig vasthouden aan wat we hebben of zelfs het terugkeren naar een geïdealiseerd verleden. (Toen de wereld nog heel was en de moderne architectuur nog niet bestond). Gezien de gepolariseerde verhoudingen is de verleiding groot om niet al te hard in te zetten. Om te koersen op het redelijke midden tussen klimaatscepsis en klimaatactivisme in. Dat is hoe onze huidige regering zich profileert. Maar hoe redelijk is die middenkoers als dat een fundamentele bedreiging betekent voor de levensvatbaarheid van de planeet?

Deze tijd vraagt om een andere politiek. Niet de aloude polderpolitiek van rustig aan dan breek het lijntje niet. Niet de prudente politiek die balans zoekt en niet voor de troepen wil uitlopen. We leven immers in een wereld die niet meer in balans is. Wat nodig is, is een bredere politieke beweging die actief een groot, mobiliserend verhaal uitdraagt.

De laatste jaren doet een nieuwe internationale beweging van zich spreken in een poging het tij te keren. Het speerpunt van haar beleid is de Green New Deal, een ambitieus investeringsprogramma dat sociale en ecologische doelen met elkaar verbindt. Het Amerikaanse congreslid Alexandria Ocasio-Cortez (kort: A.O.C.) is het belangrijkste boegbeeld van deze beweging. De Green New Deal-resolutie die Ocasio-Cortez in februari dit jaar indiende, roept op tot een nationale mobilisatie gedurende tien jaar waarin volledig wordt overgeschakeld op duurzame energie. Dat is wat concreet nodig is om de wereld op 1,5 graden te houden.

Het gaat om een massaal investeringsprogramma van de overheid teneinde de elektriciteitsvoorziening radicaal om te vormen, gebouwen duurzaam te maken, de transportsector van de benzine af te halen, hogesnelheidstreinen en openbaar vervoer uit te breiden en om industrie en landbouw te verduurzamen. Dit programma wordt gecombineerd met een reeks sociale ambities die gericht zijn op werkzekerheid voor mensen en toegang voor hen tot zorg, onderwijs en huisvesting. Het plan is in feite een oproep tot een nieuw sociaal contract. Dit vanuit de overtuiging dat klimaatbeleid sociaal zal zijn, of niet zal zijn.

De koppeling tussen groen en rood lijkt anachronistisch maar is het niet. Het milieu wordt door velen nog als een bijkomstigheid gezien, een extraatje, de immateriële toevoeging aan een traditionele sociaaleconomische agenda. Lange tijd waren groen en rood, milieubeweging en vakbonden, gescheiden werelden. We gaan echter toe naar een tijd waarin deze oude onderscheiden steeds minder relevant zijn. De komende decennia zal klimaatverandering noodgedwongen een dominant raamwerk worden, het kader waarbinnen een groot deel van onze politiek zich zal gaan afspelen. Dat vakbonden samen met milieuorganisaties in 2019 samen demonstreren op de 1 mei manifestatie in Amsterdam is geen toeval. We zijn getuige van een langdurige, fundamentele heroriëntatie van de politiek waardoor groene politiek en sociaaleconomische politiek steeds meer zullen overlappen. Praktisch gezien zijn velen daar al mee bezig maar in ons denken over politiek zijn we nog veel minder ver. Rood en groen worden door velen nog als aparte domeinen gezien.

Klimaatverandering is een ernstige vorm van marktfalen. Het draait specifiek om het onvermogen om milieuschade op te nemen in de prijs van fossiele brandstoffen. Ervaringen uit de afgelopen decennia laten zien dat het verduurzamen van de samenleving niet iets is wat we aan het marktmechanisme kunnen overlaten. Pogingen om de CO2-uitstoot te verminderen door het oprichten van markten in emissierechten waren geen succes. Het Europese Emissions Trading System (EU ETS) is het grootste emissiehandelssysteem ter wereld. Maar door veel te ruimhartige uitstootrechten en door allerlei mazen in de regelgeving heeft het nauwelijks het beoogde effect opgeleverd. De prijs voor CO2 is simpelweg te laag om bedrijven aan te zetten tot schonere productie. Het Clean Development Mechanism van de Verenigde Naties bleek nog minder succesvol: het is de facto geïmplodeerd.

Nog steeds leeft het idee dat enkel de markt zelf het klimaatprobleem kan oplossen. Als je CO2 maar de juiste prijs geeft, zal het marktmechanisme vanzelf een duurzamere wereld opleveren. Zo is de CO2-taks het alfa en omega van het Nederlands klimaatdebat. Alhoewel een CO2-belasting een belangrijk onderdeel is van een effectief klimaatbeleid, door klimaatwetenschappers wordt het niet als afdoende gezien. Binnen veel sectoren vormt de CO2-uitstoot slechts een beperkt deel van het totale kostenplaatje. Die zullen veel minder prikkels voelen om snel over te schakelen. Duurdere energiekosten zullen bovendien gecompenseerd moeten worden voor mensen en ondernemingen met minder financiële slagkracht.

quote:

De beweging rond de New Green Deal doet daarbij een beroep op ideeën die afkomstig zijn uit de traditie van het democratisch socialisme. The rise of millenial socialism, kopte het Britse zakenblad The Economist onlangs nog, refererend aan de stormachtige opkomst van Ocasio-Cortez. De term democratic socialism die door toedoen van de campagne van Bernie Sanders nu overal in de Verenigde Staten rondzingt, refereert aan de sociaaldemocratische politiek in de naoorlogse periode.

In Nederland kennen we eveneens een lange traditie van democratisch socialisme. Dit is terug te vinden in het werk van Joop Den Uyl en Jan Tinbergen. In 1951 verscheen het PvdA-Plan De Weg naar Vrijheid. Een in ambitie ongeëvenaarde schets voor de bevrijding van de mens door invoering van een Nederlands socialisme. De toen 33-jarige Den Uyl was als directeur van de Wiarda Beckman Stichting een van de voornaamste auteurs. Het socialisme als stroming, zo stelt de introductie, is 'een beweging, die de ganse maatschappij, zoals ze onder de inwerking van het kapitalistische systeem is geworden, wil hervormen tot een gemeenschap van vrije mensen.'

Kern van dit gedachtegoed is dat de economie ten dienste staat van de mens en niet andersom. Het centrale belang van de term vrijheid doet denken aan de Four Freedoms van Roosevelts New Deal, waaronder freedom from want. Belangrijk is dat dit socialisme vanaf begin af aan zich niet blindstaarde op economische groei.

quote:

In de jaren zeventig richtte het socialisme zich op het vraagstuk van een duurzame, rechtvaardige economische orde. In 1972 verscheen Grenzen aan de groei, het beroemde rapport van de Club van Rome, een internationale organisatie van geëngageerde wetenschappers. Het voorspelde dat de grondstoffenvoorraden op termijn uitgeput zouden raken en dat daarmee de natuurlijke grenzen voor steeds verdergaande economische groei in zicht zouden komen. Op een eindige wereld kun je niet oneindig groeien. Zonder verandering dreigde er over vijftig tot honderd jaar een catastrofe, zo stelden de auteurs.

[...]

In 1974 stelde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties vast dat de bestaande wereldorde er niet in geslaagd was de gemeenschappelijke belangen van de mensheid te dienen. In een resolutie riep zij op tot een nieuwe internationale economische orde. Het vormde de aanleiding voor de voorzitter van de Club van Rome om de Nederlandse econoom en socialist Jan Tinbergen te vragen een rapport op te stellen, dat de mogelijkheden voor een nieuwe internationale economische orde verkende. Het onderzoek werd gefinancierd door de toenmalige Minister van Ontwikkelingssamenwerking, Jan Pronk. Het rapport opende met een citaat van de toenmalige premier Joop den Uyl:

'Het internationale economische systeem is niet zo vrij als vaak beweerd wordt en onze keus is er niet een tussen een vrij systeem gebaseerd op vrij ondernemerschap en een volledig centraal geleide economie. De werkelijke keuze die we moeten maken is tussen het vasthouden aan ons huidige systeem, dat grotendeels wordt geleid en gemanipuleerd in het voordeel van de rijke landen of het opteren voor een systeem, dat gericht is op een oplossing voor het probleem van een rechtvaardige verdeling van inkomen en bezit, van schaarste aan natuurlijke hulpbronnen en vernietiging van het milieu.'

quote:

Op zondag 14 juli 2019 07:21 schreef Bondsrepubliek het volgende:
Door het neoliberalisme van D66 en VVD heeft de middenklasse het steeds moeilijker gekregen. Wanneer die groep zelfs in deze tijd van economische voorspoed niet weet te profiteren wanneer dan wel?
[..]

quote:

‘Data-bedreigen sociale zekerheid'

Verzekeraars kennen klanten en risico's door data-analyse steeds beter. Dat zet de sociale zekerheid onder druk, zegt Laura van Geest.

quote:

Op woensdag 17 juli 2019 21:46 schreef GSbrder het volgende:

[..]

In het kader van die titel is dit wel een opmerkelijke:
[..]

Iemand die op universitair niveau economie studeert gaat naar een bank om te vragen welke skills ze missen van recentelijk afgestudeerde economen. Over marktdenken gesproken. Dan heb je de afslag naar het hbo gemist, lijkt me.

quote:

Op woensdag 17 juli 2019 21:52 schreef GSbrder het volgende:

[..]

Tsja, als dit de nieuwe lichting is die kritiek heeft op het neoliberalisme op de faculteiten economie en dat het grootste probleem hem zit in het missen van skills die je in het bedrijfsleven nodig hebt, dan heeft het neoliberalisme weinig te duchten.