AFC AJAX #3184 Ten Hag op koers

Het sentiment gekeerd: Erik ten Hag verovert toch de Ajax-harten

27 dec 2018

Door:
Freek Jansen @FreekJansenVI
reconstructie
Vrijdag een jaar geleden, op 28 december 2017, stelde Ajax hem officieel aan als nieuwe hoofdtrainer. Erik ten Hag kende een turbulent jaar vol uiteenlopende emoties. Na een half seizoen vol chagrijn en teleurstelling slaagde de Tukker erin om het sentiment te keren in de hoofdstad. Het allesomvattende jaar aan de hand van de meningen uit zijn omgeving.

‘Ik vind Erik ten Hag een hele goede trainer, qua visie en in de omgang. Vanaf het eerste moment merk ik dat er een gezonde en goede wisselwerking is, waarbij we op een open manier met elkaar communiceren. Als ik of wij iets vinden, of ergens een gedachte over hebben, kunnen we dat bij hem aankaarten. En andersom weet hij ons ook mee te nemen in zijn plannen en zijn visie. Bij deze trainer zit overal een idee achter en hij kan dat goed overbrengen. Over vorig seizoen kan ik niet oordelen, daar was ik niet bij, maar sinds ik half juli bij Ajax kwam, merk ik een prima verstandhouding tussen de spelers en de trainer. Dat zie je ook terug op het veld, dat blijft toch de allerbeste graadmeter. De manier van opbouwen, van druk zetten, de eenheid die we zijn, dat is het succes van ons allemaal. Van de staf, de spelers, het klopt gewoon.’
Daley Blind in VI 48
Op het complex van de Engelse voetbalbond, op het platteland nabij Birmingham, zaten Erik ten Hag en Daley Blind half juli naast elkaar tegenover een groepje Ajax-clubwatchers. Tijdens het trainingskamp van Ajax maakte Blind zijn comeback bij de Amsterdammers. Tot grote tevredenheid van Ten Hag. De trainer sloot half mei een turbulent eerste halfjaar in Amsterdam af met een kraakheldere analyse. De Toekomst liep over van verschillende meningen, met als gemene deler dat het allemaal kommer en kwel was in de hoofdstad. Weer geen prijs, weer chagrijn, weer teleurstelling. En Ten Hag? Hij proefde dagelijks het negatieve sentiment om zich heen, maar ging onverstoorbaar verder.

Terwijl de bal in Amsterdam even stil lag, was hij dagelijks met directeur spelerszaken Marc Overmars in de weer. Op zoek naar nieuw elan in de selectie, met de analyse over de kracht en zwakte van zijn spelersgroep als rode draad. ‘Als je een analyse van onze selectie maakt, zie je dat we eigenlijk de middencategorie qua leeftijd missen’, was de belangrijke conclusie van de trainer aan het einde van vorig seizoen over de samenstelling van zijn groep. ‘We hebben heel veel spelers die nog erg jong zijn, en met Klaas Jan Huntelaar, Lasse Schöne en ook wel Siem de Jong drie spelers die al ouder en ervaren zijn. De middencategorie, om en nabij de 25 jaar, is alleen met Hakim Ziyech en Nicolas Tagliafico vertegenwoordigd. Die categorie herbergt spelers die al iets hebben meegemaakt, maar ook de prikkel voelen om een volgende stap te zetten. Onze intentie is om op die categorie in te zetten.’
Met Zakaria Labyad (25), Daley Blind (28) en Dusan Tadic (30) voegden Overmars en Ten Hag daad bij woord. De selectie kreeg een kwaliteitsimpuls, zeker qua vlieguren in het internationale voetbal. Het betekende een belangrijke prikkel richting het tweede half jaar van Ten Hag. De trainer stond in zijn eerste maanden direct onder druk, de inhaalrace met PSV mislukte, en keek ook kritisch in de spiegel. Hij had zijn begin bij Ajax nadrukkelijk gebruikt om te observeren en te beoordelen. Niet alleen wat zijn selectie nodig had, maar ook op welke manier hij zichzelf, en zijn assistent-trainers om zich heen moest inzetten en gebruiken om het maximale eruit te halen. ‘Goed is niet goed genoeg’, werd een gevleugelde uitspraak van Ten Hag, die daar de 24/7-mentaliteit aan koppelde. Als perfectionist ging hij ook zo met zijn eigen aanpak om.

‘Ik heb het gevoel dat we als spelers en staf naar elkaar toe groeien. Elke trainer heeft tijd nodig. En in het geval van Erik ten Hag was dat door de omstandigheden zeker het geval. Hij kwam ook niet als enige nieuweling. Bekende gezichten als Dennis Bergkamp en Hennie Spijkerman verdwenen vorig seizoen opeens, terwijl ze hier jarenlang dag in dag uit rondliepen. Dat schept een band. Ik was ook nooit anders gewend dan dat zij erbij waren op het trainingsveld. Het was dus veel meer dan een trainerswissel van Marcel Keizer naar Erik ten Hag. Met Alfred Schreuder en Richard Witschge kwamen ook twee andere nieuwe gezichten bij de groep. En dat midden in het seizoen. Dan kan je gewoon niet verwachten dat het vanaf het begin even allemaal soepel en moeiteloos loopt. Bovendien was het instapmoment heel moeilijk. We hadden nauwelijks de tijd om goed aan elkaar te wennen, want de inhaalrace ten opzichte van PSV was in volle gang. Uiteindelijk konden we het wisselvallige gevoel niet uit de ploeg krijgen. De ene week speelden we prima, een week later viel het weer tegen. De trainer heeft ook niet alles gelijk rigoureus veranderd. Hij ging door op de ingeslagen weg en heeft voor mijn gevoel in de voorbereiding op dit seizoen pas echt zijn stempel op de selectie kunnen drukken. Daarover ben ik positief gestemd. Ik heb het gevoel dat we inmiddels goed weten wat we van elkaar kunnen verwachten.’
Lasse Schöne in VI 40

Van één trainer in vier jaar naar vier trainers in één jaar. Aan het begin van 2018 liet Lasse Schöne met regelmaat de opvallende verandering merken van zijn tijd bij Ajax. In 2012 maakte de Deense middenvelder de oversteek van NEC naar Amsterdam. In de hoofdstad maakte hij aanvankelijk met Frank de Boer jarenlang dezelfde trainer mee, om vervolgens verschillende gezichten voor de groep te zien. Met Ten Hag maakte Schöne kennis met een veeleisende trainer. De Tukker kwam, zoals de Deen hierboven aangaf, op een moeilijk moment binnen. Ajax beleefde het seizoen van de tragedie van Abdelhak Nouri, met ook de nodige sportieve tegenspoed. Marcel Keizer had veel krediet bij zijn spelers, door zijn menselijke aanpak en gerichte voetbalvisie. Dat de huidige trainer van Sporting half december na een interne machtsstrijd aan de kant werd geschoven, zorgde bij de spelers voor afkeur. Niemand wilde hardop stelling nemen tegen het besluit van de directie, maar in de spelersgroep werd de sympathie voor Keizer veelvuldig besproken.
In die periode vol allerlei uiteenlopende emoties, kwam Ten Hag binnen. Samen met Alfred Schreuder werden zij als buitenstaanders gezien. Om toch een Amsterdamse insteek in de staf te herbergen, werden Aron Winter en Richard Witschge erbij geschoven. Het kwam allemaal wat gekunsteld over. Bovendien was er nauwelijks tijd om aan elkaar te wennen. Slechts een weekje trainingskamp in Portugal begin januari, waarna alweer de herstart van de Eredivisie plaatsvond. Wat volgde, waren maanden waarin Ten Hag en Schreuder zich met regelmaat verbaasden over de misplaatste grootheidswaan bij mensen binnen de club en de lakse werkethiek van sommige spelers, terwijl de spelers op hun beurt moesten wennen aan de veeleisende aanpak van Ten Hag.

‘Hij ligt heel goed bij de spelers. Er is een klik, we kunnen bij hem terecht en andersom weet hij ons te raken. Samen met de rest van de staf. Alfred Schreuder, Aron Winter, Richard Witschge, Carlo l’Ami. Dat zit gewoon goed in elkaar. Iedereen heeft zijn eigen rol. Ik praat geregeld met de trainer, zoals hij dat vaker met een kern doet. Dat is al vanaf de eerste dag dat ik bij Ajax speel en is nooit anders geweest. En ook niet overdreven lang hoor, we weten volgens mij allemaal wat we aan elkaar hebben. De trainer is tactisch sterk en het is fijn met hem over voetbal te praten. De kritiek op hem in het begin van het seizoen voelde dan ook als onterecht. Met kritiek heb ik helemaal geen moeite. Sterker nog, het hoort bij een grote club als Ajax. Als je verliest, mag er kritiek zijn. Maar dan wel op iedereen, niet alleen op de trainer, want we doen het samen’
Dusan Tadic in VI 50

Het verschil in de onderlinge chemie is bijzonder groot met vorig seizoen. Vanaf de eerste trainingsweek, half juni, tonen technische staf en spelers een ander gezicht. Mede ingegeven door een betere samenstelling en hiërarchie in de spelersgroep, is het niet langer wij tegen zij binnen de staf en selectie. Het vertrouwen groeide vervolgens met de week. Van de spelers in de technische staf, en van de technische staf in de spelers. Ten Hag nam steeds meer de rol van veelzijdige manager aan. Hij is een perfectionist, eigenwijs en kan ook een controlfreak zijn. Tegelijkertijd heeft de trainer veel vertrouwen in mensen in zijn omgeving, die hij kan vertrouwen en aantonen het allerbeste na te streven.
Zo is de Tukker zeer gecharmeerd van Alfred Schreuder. De voormalige hoofdtrainer van FC Twente is volgens Ten Hag een tactisch zeer sterke trainer, en daarnaast in staat om als veldtrainer van waarde te zijn. Als hoofdtrainer geeft Ten Hag geregeld de oefeningen over aan zijn assistent, vergelijkbaar met de manier waarop Frank de Boer in het verleden Hennie Spijkerman vaak de regie gaf tijdens trainingen.
Ten Hag neemt bewust wat meer afstand om de helikopterview te pakken en al zijn spelers goed te kunnen analyseren. Met Richard Witschge en Aron Winter beschikt Ten Hag over twee assistent-trainers die zich tussen de spelers bewegen. Ten Hag geeft verantwoordelijkheid aan zijn assistenten en rekent daarbij op het teamgevoel en loyaliteit. Een eigenschap, die allerminst vanzelfsprekend is in de hoofdstad. Zo zag Frank de Boer in zijn laatste seizoen de assistent-trainers met elkaar botsen, met onderlinge spanningen tot gevolg, terwijl de wisselwerking binnen de technische staf voor Peter Bosz zelfs de hoofdreden was om te vertrekken bij Ajax. Ten Hag wordt nog weleens als wantrouwend neergezet, maar gaat in zijn directe omgeving uit van het beste van de mens. De toekomst zal uitwijzen in welke mate hij terecht vertrouwt op zijn assistent-trainers.
Ten Hag hecht waarde aan de mening van zijn stafleden, maar maakt uiteindelijk zelf de beslissingen. Datzelfde geldt voor de wisselwerking met de spelers. Op dat vlak waait er een andere wind dit seizoen. Vanaf het begin van de voorbereiding is er dagelijks veelvuldig contact tussen de sterkhouders van de ploeg en de hoofdtrainer. Matthijs de Ligt, Daley Blind, Lasse Schöne, Dusan Tadic en Klaas-Jan Huntelaar worden veelvuldig betrokken bij allerlei zaken binnen en buiten de lijnen. Het is een zichtbare verandering ten opzichte van vorig seizoen, waarin Ten Hag meer boven de groep stond. Ingegeven door een selectie waar hij zijn stempel op kon drukken en met karakters die hij allemaal moet zien te managen, is Ten Hag meer de conversatie aangegaan. Qua spelhervattingen denken spelers bijvoorbeeld actief mee en geven aan wat wel en niet gewenst is. De aanpak van het samen doen werpt zijn vruchten af.
‘Ik praat regelmatig met mijn aanvoerders, met de leiders in de groep, de spelersraad’, stelde Ten Hag onlangs. ‘Individueel of met meerdere spelers. Die neem je mee in je plannen en gedachten, zij moeten de keuzes maken in het veld. Ik ben eindverantwoordelijk en bepaal de richting, maar we doen het met elkaar. Dat moet ook als je succes wil hebben.’ Die gedachte slaat aan in de hoofdstad.

‘We weten wat we willen en hebben met Erik ten Hag een goede trainer. Hij is tactisch sterk, ik praat ook regelmatig met hem. Als back moet ik soms aan de binnenkant staan, en soms aan de buitenkant. Die variatie spreekt me aan en daar wil ik beter in worden. De trainer helpt me daarbij.’
Nicolas Tagliafico in VI 43

Ook Nicolas Tagliafico zag de gedaantewisseling van Ajax om zich heen plaatsvinden. De Argentijn kwam op hetzelfde moment binnen als Ten Hag, spreekt de taal niet, maar merkt wel dat hij als voetballer veel leert van zijn nieuwe trainer. Als begenadigd tacticus heeft Ten Hag bij Go Ahead Eagles en FC Utrecht een goede reputatie opgebouwd. Tijdens de duels van de Domstedelingen met de topclubs wist Ten Hag steeds met een aanpak te komen waarmee FC Utrecht kon verrassen. Ook bij zijn vorige clubs moesten spelers wennen aan zijn visie vol perfectie en met een hoog verwachtingspatroon, maar na verloop van tijd kreeg hij de spelers mee.
Zijn accenten wist hij in de voorbije maanden ook in het spel van Ajax te slepen. Tagliafico geeft de eigenschappen van een moderne back weer en precies hoe zijn trainer dat wil zien. Zowel de Argentijn als Noussair Mazraoui wordt veelvuldig aanvallend ingeschakeld. Daarmee zijn de vleugelverdedigers, ook in de Champions League, van grote waarde. Ze staan hoog in de opbouw, waardoor het centrale blok de ruimte krijgt om op te bouwen. Een ander kenmerk in de spelopvatting van Ten Hag bij Ajax is het blok van twee controlerende schakels voor de verdediging. Aangezien de Amsterdammers met drie spelers rondom de spits spelen, en daarmee met een offensief blok van vier man, loert het gevaar van de counter. Ten Hag kiest voor twee controlerende schakels, om zodoende de tegenaanval tijdig te kunnen elimineren, terwijl de verdedigende middenvelders in balbezit de brug vormen tussen verdediging en aanval. Frenkie de Jong en Lasse Schöne vullen beiden die rol met perfectie in, en spelen beiden het beste halfjaar uit hun loopbaan.
De hand van Ten Hag is groot in het spel van Ajax. Aanvallen met de achterdeur dicht is de afgelopen maanden een etiket dat op het spel van de ploeg kan worden geplakt. Om dominant en aantrekkelijk voetbal tot uiting te brengen is de omschakeling tot kunst verheven. Vanaf het eerste moment zijn Ten Hag en Schreuder hiermee gericht aan de slag gegaan. Bij balverovering moest de ploeg sneller vooruit leren spelen, diepte boven breedte herkennen, terwijl bij balverlies de organisatie van de restverdediging direct op orde moest zijn. Deze handvatten maken van Ajax een swingende ploeg, waar de supporters weer enthousiast van worden.
In het afgelopen halfjaar is Ajax dan ook vrijwel onverslaanbaar. Alleen regerend kampioen PSV slaagt erin om in eigen stadion de Amsterdammers te verslaan. Het gemis van aanvoerder Matthijs de Ligt dient zich in dat duel aan. Ten Hag kiest voor het verdedigingsduo Daley Blind en Frenkie de Jong, dat tot dat moment sterk oogt, maar in Eindhoven gaat het mis. Toch wil Ten Hag niets weten van een inschattingsfout en wijst er veelvuldig op dat zijn ploeg vooral ook in balbezit slecht speelde tegen PSV. Het uitduel met PSV vormt het smetje in de vlekkeloos verlopen eerste seizoenshelft, die verder qua spel en resultaat zeer voortvarend verloopt. Ten Hag laat Ajax imponeren.

‘Deze trainer heeft me laten debuteren en geeft me vertrouwen. Ondanks alle aankopen die de club voor mijn positie heeft gedaan. Dat moet je maar durven als trainer. Je hebt genoeg trainers die zich laten leiden door de aankopen die zijn gedaan, maar zo is deze trainer niet. Ten Hag kijkt naar de trainingen en wedstrijden, en als je jezelf laat zien, krijg je het vertrouwen.’
Noussair Mazraoui in VI 39

Ten Hag richt zich vaak op het collectief, praat in de media veelal in abstracte termen als groepsprocessen en teamprestatie, maar is dagelijks op de club gericht bezig met de ontwikkeling van het individu. Daarbij gaat hij onbevooroordeeld te werk. De trainer heeft met Rasmus Kristensen en Luis Manuel Orejuela twee rechtsbacks tot zijn beschikking, die samen voor een klein tien miljoen euro naar Amsterdam werden gehaald. Toch verliezen zij de concurrentiestrijd van Noussair Mazraoui, die anderhalf jaar geleden nog zonder contract bij Ajax speelde.
De trainer kijkt naar wat het elftal nodig heeft, en richt zich daarbij ook altijd op de tegenstander. Dat hebben David Neres en Donny van de Beek in de afgelopen maanden ook ondervonden. Samen met Hakim Ziyech en Dusan Tadic behoren zij tot de vier spelers, die voor de drie posities rondom de spits in aanmerking komen. Aangezien de meerwaarde van Tadic en Ziyech als onmisbaar wordt geacht, viel de keuze veelal tussen Van de Beek en Neres als iedereen fit was. In de eerste maanden van het seizoen moest Van de Beek, kind van de club, genoegen nemen met een reserverol. De blonde middenvelder knokte zich echter terug en toonde met zijn diepte-loopacties zijn waarde, waarna in de laatste weken Neres als wisselspeler zichzelf terugvond.
Ten Hag schuwt het niet om harde beslissingen te nemen. Zo is Zakaria Labyad een aankoop over wie de trainer heel enthousiast was, en met wie hij samen bij FC Utrecht werkte, maar de Marokkaanse aanvaller moet het tot op heden stellen met een handvol duels.
En zo moet Ten Hag wekelijks spelers teleurstellen. Hij loopt er niet voor weg, maar beseft wel dat het managen van alle verwachtingen en teleurstellingen belangrijk is voor het groepsproces. Daarbij stelt de trainer keer op keer dat hij de beschikking heeft over meer dan elf basisspelers. ‘Het draait om een homogeen geheel en iedereen speelt daar een rol in’, legt Ten Hag uit. ‘We spelen zo veel wedstrijden en daarbij hebben we iedereen keihard nodig. De ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Als de prestaties goed zijn, dan gaat het wat makkelijker. Als de resultaten tegenvallen, dan komt daar meer druk op te staan. Het gaat om rolacceptatie. Je moet als trainer, maar vooral als staf als geheel, iedereen zijn aandacht geven. Dat is niet nieuw. Bij alle clubs waar ik heb gewerkt, kreeg ik feedback dat ook de wisselspelers beter waren geworden. Zoiets hangt samen met de aandacht die je ze geeft. Karakters lezen is heel belangrijk daarin. Elke dag beoordelen hoe spelers ervoor staan, niet alleen fysiek, maar ook qua stemming. En daar vervolgens als staf op sturen. Binnen de staf praten we daar ook veel over, met zijn allen hebben we een hele belangrijke rol in het bij elkaar houden van de kleedkamer en alle spelers continu op de juiste manier te motiveren.’

Ten Hag geeft opnieuw veel verantwoordelijkheid aan de gehele staf, om samen de vele wisselende emoties in de kleedkamer de baas te zijn. Een brede selectie en hevige onderlinge concurrentiestrijd past bij een topclub. Ten Hag beseft zich dat maar al te goed, en steekt veel energie in de spelers die buiten de basiself vallen.

‘Ik voel me vrij, ben gelukkig, en dat is volgens mij het belangrijkste van alles. Ik heb het nu gewoon heel goed naar mijn zin bij Ajax, ondanks dat akkefietje met mijn rugnummer. Dat zal ik niet vergeten.’
Hakim Ziyech in VI 36

Is het allemaal dit seizoen positief en vol complimenten? Nee, zeker niet. Het managen van verwachtingen en teleurstellingen is dit seizoen ook aan de orde bij Hakim Ziyech. De spelbepaler van Ajax kreeg in de voorbereiding een flinke tik te verwerken. Zijn transfer naar AS Roma ketste af, maar Marc Overmars had al wel zijn rugnummer weggegeven. Aan Dusan Tadic was nummer 10 beloofd tijdens de onderhandelingen. Overmars ging er op dat moment vanuit dat Ziyech sowieso zou vertrekken, maar handelde te vroeg. Gevolg was dat twee spelers rekenden op nummer 10. Nadat Ajax was teruggekeerd van het trainingskamp in Engeland, kwam het hoge woord eruit bij de directeur spelerszaken. Hij belde Ziyech op dat hij een probleem had. De Marokkaanse middenvelder reageerde logischerwijs verbolgen op de handelingen van de technisch directeur en zei dat hij het maar moest oplossen.

Het ging Ziyech niet eens zozeer om het nummer, hij speelde onder Bosz ook met nummer 22, maar de manier waarop het ging stak het creatieve brein van Ajax. Twee dagen later moest hij op het trainingscomplex in Amsterdam bij Overmars en Ten Hag aanschuiven. Het belangrijke Champions League-duel met Sturm Graz stond voor de deur, en de trainer wilde het probleem uit de wereld hebben. Dit lukte niet helemaal. Ziyech rekende op steun van zijn trainer, maar kwam bedrogen uit. Ten Hag kreeg de fout van Overmars op zijn bord, maar kon en wilde de technisch directeur niet laten vallen. Ziyech moest genoegen nemen met nummer 22. De Marokkaanse spelmaker baalde er flink van. Gevolg was een bekoelde relatie. Vooral tussen Ziyech en Overmars, maar Ziyech voelde ook gemengde gevoelens bij zijn relatie met de trainer. Opvallend genoeg is daar niets van te merken tussen de lijnen. Ook Ziyech heeft de beste maanden van zijn loopbaan achter de rug, waarin hij vooral op het hoogste podium van de Champions League veelvuldig het beste van zichzelf liet zien.

Wetende dat hij aan zijn laatste seizoen bij Ajax bezig is, sluit Ziyech zich zo veel mogelijk af van alles wat eromheen bij komt kijken. Hij wil vooral lekker voetballen en krijgt van Ten Hag de vrijheid om dit als speler te doen. Ziyech en Ten Hag hebben een professionele relatie, met als treffende uitwerking dat de speler nooit verzaakt. Zowel aan de bal, met zijn creativiteit, als zonder bal, in het afjagen van de tegenstander, is er geen moment teleurstelling te ontdekken bij de speler. Ook niet, nadat hij half september baalde van een bekerduel met Te Werve. Waar verschillende spelers vrijaf kregen, moest Ziyech mee met de wedstrijdselectie naar Noordwijk, waar het duel werd afgewerkt. Hij kreeg wel rust, hoefde niet in te vallen, maar de speler baalde er flink van dat hij toch aanwezig moest zijn. Het leverde intern stevige woorden op vanuit de speler, die in de daaropvolgende bekerduels wel werd gespaard en niet bij de wedstrijdselectie zat. Tegelijkertijd liet hij zich dagelijks op het trainingsveld en tijdens wedstrijden van zijn beste kant zien. Hij weet na aanvaringen in het verleden met zijn trainers bij SC Heerenveen (Marco van Basten), FC Twente (Rene Hake) en Marokko (Herve Renard) als geen ander dat zijn spel leidend is. Ziyech is onverstoorbaar en heeft ook bij Ajax al de nodige strijdjes, onder meer met het publiek, moeten overwinnen. Hij is van grote waarde voor Ajax en zal komende zomer zijn langverwachte transfer gaan maken. Tot die tijd zal het managen en in goede banen leiden van elkaars verwachtingen aan de orde zijn. Maar ook in dit geval ligt de waarheid en het belangrijkste aspect binnen de lijnen. Ten Hag heeft zelf jarenlang gevoetbald en weet als geen ander dat een trainer niet met alle spelers grote vrienden hoeft te zijn. Als het gezamenlijke belang maar voorop staat. En dat is het winnen van prijzen, zowel bij Ziyech als bij Ten Hag.

‘Zo werkt het blijkbaar bij Ajax. Ik kan het nu niet allemaal beoordelen, omdat ik geen zicht heb op hoe het er dagelijks aan toe gaat. Maar duidelijk is dat zijn krediet nog moet groeien. Daar slaagden wij destijds op een gegeven moment in, om het sentiment te keren. En dan nog zag je kritiek voorbijkomen, onzinnig en onterecht, maar waar je als trainer maar mee om dient te gaan. In mijn periode was dat onder meer de kritiek op de methode Raymond Verheijen. Dat was ook nog eens kritiek die vanuit de staf kwam en werd gelekt. Er werden dus spelletjes gespeeld door mensen die aan mijn bureau zaten. Daar is nu volgens mij, maar ik zit op afstand, geen sprake van. Sindsdien is de staf ook veranderd, alleen Carlo l’Ami en Bjorn Rekelhof zitten er nog, verder is er schoon schip gemaakt. Als je jouw eigen staf kan vertrouwen, dan werkt dat makkelijker. En dat er dan kritiek is van andere mensen binnen de club of de buitenwereld, dat staat toch verder van je af. Ach, en de strijd met een bepaalde journalist of medium. Dat had ik ook, en toen ik merkte dat een journalist met de gelekte info aan kwam zetten, heb ik openlijk gezegd dat ik een inhoudelijke discussie wel aan wilde gaan. Als trainer moet je er ook mee leren omgaan. En uiteindelijk telt alleen wat er op het veld gebeurt.’
Peter Bosz in VI 44

Onlangs sprak Peter Bosz zich vol waardering uit over het huidige Ajax en de visie van Ten Hag. De nieuwe trainer van Bayer Leverkusen weet uit eigen ervaring hoe lastig het is om bij Ajax je eigen koers te varen. De verschillende geledingen, met ieder een eigen waarheid, zorgde ook in tijden van Bosz voor roerige tijden. Dit seizoen zijn veel overeenkomsten te zien bij beide trainers. Ook Bosz begon met een negatief sentiment en moest dat zien te keren. Daar slaagde hij met verve in, onder meer door de finale van de Europa League te halen, en dat met een indrukwekkende manier van voetballen. De Europese successen in de voorbije maanden deden met regelmaat terugdenken aan het seizoen van twee jaar geleden. Het enthousiasme van de supporters onder Bosz is ook dit seizoen waar te nemen.
En net als Bosz, heeft ook Ten Hag met de nodige weerstand vanuit de omgeving te maken. Verhalen worden door tegenstanders dusdanig geïnterpreteerd dat er kritische noten worden gekraakt. Al dan niet terecht, een trainer van Ajax heeft ermee te maken en dient er zijn weg in te vinden. Zoals het verhaal dat hij na het uitduel met Bayern München in een urenlang gesprek met Dusan Tadic tot de orde zou zijn geroepen. Ten Hag zat naar eigen zeggen en dat van omstanders op het betreffende moment in het spelershotel met familie en vrienden tot laat aan de bar na te genieten van het verdienstelijke gelijkspel in de Allianz Arena, terwijl een groep spelers op stap ging. En ja, hij sprak even kort met Tadic, maar volgens hem zoals hij altijd met hem en meerdere spelers nauw contact heeft. Ten Hag kon zich dan ook totaal niet herkennen in de aantijgingen, haalde zijn schouders op en ging verder met zijn eigen koers.
Afgelopen week vergeleek Ten Hag het zelf nog in een interview met het Algemeen Dagblad met een omgekeerde wasstraat. ‘Ik ben niet naïef. Er zijn genoeg trainers van Ajax ook beschadigd. Coach zijn van Ajax is een soort omgekeerde wasstraat: je gaat er schoon in en komt er vies uit.’
Onlangs ging hij daar in VI ook dieper op in. ‘Als trainer van Ajax moet je die extremen managen’, zei de trainer over het opportunisme. ‘Als ik al die uiteenlopende reacties en meningen steeds weer lees. Tsja, als ik die weg zou volgen, dan speelt Ajax volgend seizoen in de Keuken Kampioen Divisie. Al die meningen, die van links naar rechts vliegen en weer terug. Aan ons om in het midden te blijven, alles te relativeren, of het nou negatief of hosanna is. We moeten vooral onze eigen weg blijven volgen. De spelers zelf staan er op dat vlak ook nuchter in, die kunnen er ook wel doorheen kijken. Ook zij weten goed waar wij staan en welke richting we op willen met elkaar.’

‘De wisselwerking tussen de technische staf en de spelers is top. Ja, ik heb ook wel eens wat voorbij zien komen in de media dat dit anders zou zijn. Totale onzin. Geloof me, we zijn allemaal positief over Erik ten Hag. Ik kan niemand opnoemen die niet goed met hem overweg kan. Anders had ik dat echt allang gemerkt in de kleedkamer. Hij is gewoon een hele goede trainer. Toen er kritiek was, werd erbij gehaald dat hij niet uit Amsterdam komt. Klopt, maar ik ook niet, en volgens mij zo veel spelers niet. Maar we voelen ons wel Ajacied en willen iets neerzetten dit seizoen. Dat moet gewoon gaan gebeuren.’
Frenkie de Jong in VI 51

De gezamenlijke missie om in 2019 een prijs te pakken. Frenkie de Jong verwoordde het onlangs in het kerstnummer van VI op treffende wijze. De middenvelder draait zelden ergens omheen en praat ongedwongen. Ook als de aanpak van de trainer ter sprake komt. De Jong was zeer gecharmeerd van Marcel Keizer, de trainer die hem bij Jong Ajax en Ajax 1 liet spelen, maar voelt dit seizoen ook een goede klik met Ten Hag. De rolverdeling is duidelijk en naar wens van de spelers. Ten Hag als supervisor, Schreuder als veldtrainer en de sterkhouders als verlengstuk. De trainer heeft zijn draai gevonden en de goede resultaten in combinatie met het dominante veldspel doen de rest. Dat Ten Hag geen Amsterdammer is, zoals De Jong aanstipt, zal altijd boven De Toekomst blijven hangen. Maar zolang de resultaten positief zijn, verstomt dat geluid. En mocht dat geluid er wel weer komen, Ten Hag zal zijn schouders erover ophalen.

‘Er was in het begin een klein windje of zelfs een stormpje, maar uiteindelijk kom je bovendrijven. Dat gebeurt in het leven, dat gebeurt in de voetballerij. Ik zie de komende tijd positief tegemoet. Erik is een resultaattrainer die alles uit spelers kan halen en een team weet te creëren. Ik ben er niet blij mee dat onze concurrent PSV na de winterstop waarschijnlijk om het weekeinde gaat voetballen. Kijk naar het seizoen met Peter Bosz. We verloren toen veel punten na Europese wedstrijden. Twee keer zo veel als normaal, denk ik. Het wordt een hele uitdaging om een jaar lang alles uit onze spelers te persen, maar dat is wel een kwaliteit van Erik.’
Marc Overmars half november tijdens de aandeelhoudersvergadering

Ten Hag werd door Marc Overmars naar Amsterdam gehaald om een verandering teweeg te brengen. Ajax moest af van het vrijblijvende, de lat moest hoger komen te liggen. Overmars, die in het verleden Ten Hag als commissaris van Go Ahead Eagles, ook naar Deventer haalde, was ervan overtuigd dat de Tukker de aangewezen persoon was om het kussen op te schudden in de hoofdstad.

Geen dankbare taak, want de nodige heilige huisjes werden door Ten Hag afgelopen jaar aangetikt. ‘Waar mensen met veranderingen te maken krijgen, komen er weerstanden, maar dat trek ik liever breder’, stelde hij afgelopen jaar al eens. ‘Ajax is vaak het uithangbord van het Nederlands voetbal, door de decennia heen. Je moet constateren dat het Nederlands voetbal bepaald niet vernieuwend is geweest. En Ajax dus ook niet. Wij hebben in Nederland nog heel erg het idee alsof wij de vernieuwers zijn. Maar als je realistisch bent, moet je vaststellen dat wij dat op dit moment niet zijn. Dan heb je het over Spanje en Duitsland, Engeland komt eraan met de invloeden van de buitenlandse coaches daar. Zij lopen voorop, wij niet. Als wij blijven doen, wat we deden de laatste jaren, dan krijgen we wat we kregen de laatste jaren. Als wij ons niet aanpassen, zelf niet vernieuwend worden, dan blijf je op dit niveau. Ik denk dat wij daar over na moeten denken, en dat geldt ook voor Ajax. In Nederland heerst nog altijd het gevoel: de manier waarop wij het doen, dat is dé waarheid. Op zijn minst zet ik daar een vraagteken achter. Daarmee zeg ik niet dat alles niks is, maar we moeten naar een hoger level. Hogere eisen, hogere normen. De kracht van Ajax is de superioriteit, maar soms ook de zwakte. De kunst is bij jezelf te blijven, maar ook jezelf te ontwikkelen met zaken van buiten die positief kunnen bijdragen.’

De relatie tussen Overmars en Ten Hag is uitstekend. De directeur maakte zich intern maandenlang hard voor de komst van de Tukker en won uiteindelijk het interne machtsspel. Zijn toekomst ligt daardoor indirect in handen van het succes van de trainer. Mocht hij niet presteren, dan zullen alle ogen automatisch op Overmars worden gericht. Dagelijks is er een kort lijntje tussen technisch directeur en trainer, waarin alles wordt besproken. Het zorgt voor een praktische wijziging ten opzichte van de afgelopen jaren, waarin Ajax met een gekunsteld technisch hart en cultuurbewakers steeds meer een politiek praatclubje werd. Met een technisch directeur en een hoofdtrainer die als eenheid opereren zijn de lijntjes korter en kan Ajax doortastender te werk gaan. Daarbij heeft Ten Hag de ervaring van een technisch manager, aangezien hij die rol bij zijn vorige clubs op zich nam, en kan zich daardoor goed inleven in de moeilijkheden van het ambt van Overmars. Door samen in de zomerstop doortastend te handelen en de samenstelling van de selectie een boost te geven, werd een stevig fundament gelegd onder het huidige seizoen.

‘Het is heel knap wat Erik bij Ajax aan het neerzetten is. Hij laat spelers individueel en de ploeg als geheel perfect functioneren. Daar draait het om voor een trainer. Je kan er van alles bij halen, maar voor mij zijn twee aspecten het belangrijkste. Komt in een ploeg ieders kwaliteit het beste naar boven, en zijn de spelers fysiek fit genoeg om het negentig minuten vol te houden. In beide gevallen maakt Ajax veel indruk op mij. Spelers weten wat wel en niet moet gebeuren, bij balbezit, maar ik zie het ook terug bij balverlies. De ploeg speelt heel aanvallend, maar weet tegelijkertijd ontzettend vaak de nul te houden. Dat is heel knap en daarin zie ik de hand van de trainer. Hij heeft de puzzel goed in elkaar laten vallen, op basis van de kwaliteiten van de spelers. Je kan zien dat hij het team aan het managen is door te kijken hoe elk individu optimaal kan presteren, en niet andersom door blind van een eigen spelconcept uit te gaan en daar halsstarrig aan vast te houden. Het maximale uit de spelers en de ploeg halen zag je ook bij Go Ahead Eagles en FC Utrecht in het verleden terug. Spelers meet hij een bepaalde rol aan, waar ze zich in het veld prettig bij voelen. Erik laat zich niet leiden door het Umfeld. Voor hem is het nu ook een voordeel dat hij bijvoorbeeld bij PSV heeft gewerkt. Hij heeft het niet als hoofdtrainer ervaren, maar wel dagelijks van heel dichtbij meegemaakt. Wat ik vooral merk, is dat de veelal onterechte kritiek geen enkele invloed heeft op zijn koers en het spel van Ajax. Dat wordt met de week beter.’
Fred Rutten in VI 44

Rutten geldt als mentor voor Ten Hag en volgt zijn verrichtingen op de voet. In 2018 zag hij de trainer het moeilijk hebben, maar ook opkrabbelen en dicht bij zichzelf blijven. Het zorgt nu, na een jaar hoofdtrainerschap, voor een positieve tussenbalans. Ten Hag is een werkpaard met een eigen aanpak en visie, maakt lange dagen op het trainingscomplex en heeft zijn leven helemaal op Ajax ingesteld. Zijn gezin woont nog in het oosten van het land, in Oldenzaal, waar de heer des huizes slechts op enkele momenten in de week te vinden is. Het overgrote deel van de tijd brengt hij door op het veld, in zijn trainerskamer, of in zijn appartement in Amsterdam. Vaak met voetbal op televisie, een blocnote in de aanslag en een laptop vol met beelden. Een voetbalgek, een controlfreak, een perfectionist. Ten Hag vaart hoe dan ook zijn eigen koers. ‘Maar eigenwijs is ook wijs’, zei hij al talloze keren. Een eigenschap die nodig is om te overleven in de jungle van Ajax, waar iedereen denkt de wijsheid in pacht te hebben en genadeloos met je kan afrekenen als je een tegengeluid laat horen.

In 365 dagen hoofdtrainerschap van Ajax is Ten Hag door schade, schande, positieve en negatieve momenten wijzer geworden. Zijn voetbalvisie is hetzelfde als altijd, maar de trainer staat open voor impulsen en ontwikkelingen van buitenaf. Alles met als doel om elke dag beter te worden. En als hoofdtrainer een einde te maken aan de prijzendroogte in Amsterdam. Het is het enige doel dat voor de trainer heilig is. Dat er mogelijk nog altijd spelletjes worden gespeeld achter zijn rug om, het vaste gevolg van Ajax als complexe club met uiteenlopende meninkjes en belangen, en de waarheid niet automatisch in Amsterdam altijd de waarheid is. Ten Hag heeft ermee leren leven in 2018 en blijft dicht bij zichzelf.

Van mikpunt van hoon wist de trainer het sentiment niet alleen rond de ploeg maar ook rond zijn persoon te keren. Een bijzondere mijlpaal was het treffen met Benfica. Na een zwaarbevochten gelijkspel wilde de trainer aanvankelijk bescheiden op de achtergrond blijven, maar werd hij toch na afloop terug het veld opgeduwd om het meegereisde uitvak te bedanken. Ten Hag werd luidkeels toegezongen door de Amsterdamse fans. En een paar weken later, na het heroïsche 3-3 gelijkspel tegen Bayern München, kreeg de trainer opnieuw de handen op elkaar. Ajax had weliswaar niet gewonnen, maar de waardering was groot voor de gedurfde en overtuigende manier waarop de Ajacieden de strijd waren aangegaan met de Duitse grootmacht. De supporters zijn weer trots op Ajax.

Het eerste jaar van Ten Hag zit erop. Hoofdzaken en bijzaken, en bijzaken van bijzaken, liepen geregeld kriskras door elkaar heen, maar uiteindelijk ligt voor elke trainer de enige echte waarheid op het veld. Ajax kent in puntenaantal de beste eerste seizoenshelft van deze eeuw, overwintert voor het eerst sinds 2005 in de Champions League en voor het eerst sinds 2013 in de KNVB Beker.

Het slotakkoord van een turbulent jaar kwam deze week dan ook vanuit de boezem van de club zelf. Op Kerstavond slingerde het ijzersterke social media-team van Ajax een prachtige kerstboodschap de wereld in. Vol zelfspot en humor nam Ten Hag het woord, terugblikkend op een bijzonder jaar en vooruitkijkend op alles dat gaat komen. Met een prikkelende passage. ‘We pakten alles wat we pakken konden. Wat niet alles was. But it ain’t over till it’s over. Dus ik zet de wijze uit het Oosten nog even voort.’