C&H Cultuur & Historie
Van Soemerië tot Moskovië en van de Gouden Eeuw tot de Slag bij de Somme. Je vindt het in dit forum.
Zwarte Piet dook in de 19e eeuw ineens op als helper van Sinterklaas, maar de herkomst is redelijk vaag en ook de reden waarom hij zwart is, is tegenwoordig een discussie. Er zijn wellicht wat links met het koloniale verleden, met de schoorsteen en met Krampus.
Een connectie die vrij voor de hand liggend is maar ik recent tegenkwam is dat Zwarte Piet een Harlekijn zou kunnen zijn.
Physicality[edit]
The primary aspect of Arlecchino was his physical agility.[4][7][14] He was very nimble and performed the sort of acrobatics the audience expected to see. The character would never perform a simple action when the addition of a cartwheel, somersault, or flip would spice up the movement.[9]
Harlequin (/ˈhɑːrləkwɪn/; Italian: Arlecchino [arlekˈkiːno], French: Arlequin [aʁləkɛ̃], Old French Harlequin) is the best-known of the zanni or comic servant characters from the Italian Commedia dell'arte. The role is traditionally believed to have been introduced by Zan Ganassa in the late 16th century,[1] was definitively popularized by the Italian actor Tristano Martinelli in Paris in 1584–1585,[2] and became a stock character after Martinelli's death in 1630.
Tot hoever Krampus teruggaat weet ik zo niet maar het zou kunnen dat zowel zwarte piet als Krampus aan dezelfde tak van de harlekijnstraditie hangen.
Although the origins of the Harlequin are obscure there are several theories for how the character came to be. One theory posits that the name is derived from a bird with polychromatic feathers called a Harle[4] Another theory suggest that the name Harlequin is taken from that of a mischievous "devil" or "demon" character in popular French passion plays. It originates with an Old French term herlequin, hellequin, first attested in the 11th century, by the chronicler Orderic Vitalis, who recounts a story of a monk who was pursued by a troop of demons when wandering on the coast of Normandy (France ) at night.[4][5] These demons were led by a masked, club-wielding giant and they were known as familia herlequin (var. familia herlethingi). This medieval French version of the Germanic Wild Hunt, Mesnée d'Hellequin, has been connected to the English figure of Herla cyning ("host-king"; German Erlkönig).[6] Hellequin was depicted as a black-faced emissary of the devil, roaming the countryside with a group of demons chasing the damned souls of evil people to Hell. The physical appearance of Hellequin offers an explanation for the traditional colours of Harlequin's red-and-black mask.[7][8] The name's origin could also be traced to a knight from the 9th century, Hellequin of Boulogne, who died fighting the Normans and originated a legend of devils.[9]
Een oplossing voor de "blackface" zwarte piet zou dan ook een ander soort harlekijn kunnen zijn.
[ Bericht 3% gewijzigd door Beathoven op 15-11-2018 15:04:41 ]
Een connectie die vrij voor de hand liggend is maar ik recent tegenkwam is dat Zwarte Piet een Harlekijn zou kunnen zijn.
Physicality[edit]
The primary aspect of Arlecchino was his physical agility.[4][7][14] He was very nimble and performed the sort of acrobatics the audience expected to see. The character would never perform a simple action when the addition of a cartwheel, somersault, or flip would spice up the movement.[9]
Harlequin (/ˈhɑːrləkwɪn/; Italian: Arlecchino [arlekˈkiːno], French: Arlequin [aʁləkɛ̃], Old French Harlequin) is the best-known of the zanni or comic servant characters from the Italian Commedia dell'arte. The role is traditionally believed to have been introduced by Zan Ganassa in the late 16th century,[1] was definitively popularized by the Italian actor Tristano Martinelli in Paris in 1584–1585,[2] and became a stock character after Martinelli's death in 1630.
Tot hoever Krampus teruggaat weet ik zo niet maar het zou kunnen dat zowel zwarte piet als Krampus aan dezelfde tak van de harlekijnstraditie hangen.
Although the origins of the Harlequin are obscure there are several theories for how the character came to be. One theory posits that the name is derived from a bird with polychromatic feathers called a Harle[4] Another theory suggest that the name Harlequin is taken from that of a mischievous "devil" or "demon" character in popular French passion plays. It originates with an Old French term herlequin, hellequin, first attested in the 11th century, by the chronicler Orderic Vitalis, who recounts a story of a monk who was pursued by a troop of demons when wandering on the coast of Normandy (France ) at night.[4][5] These demons were led by a masked, club-wielding giant and they were known as familia herlequin (var. familia herlethingi). This medieval French version of the Germanic Wild Hunt, Mesnée d'Hellequin, has been connected to the English figure of Herla cyning ("host-king"; German Erlkönig).[6] Hellequin was depicted as a black-faced emissary of the devil, roaming the countryside with a group of demons chasing the damned souls of evil people to Hell. The physical appearance of Hellequin offers an explanation for the traditional colours of Harlequin's red-and-black mask.[7][8] The name's origin could also be traced to a knight from the 9th century, Hellequin of Boulogne, who died fighting the Normans and originated a legend of devils.[9]
Een oplossing voor de "blackface" zwarte piet zou dan ook een ander soort harlekijn kunnen zijn.
[ Bericht 3% gewijzigd door Beathoven op 15-11-2018 15:04:41 ]
Interessant. Deze theorie snijdt in ieder geval meer hout dan die over de heilige Mauritius als hulp van Nicolaas. (Iemand had een een zijluik van een middeleeuws triptiek gevonden waar Mauritius en Nicolaas opstaan...)
Nee, de Bisschop van Myra werd op zijn reizen vergezeld door mirre verkopers, deze werden "Mores" genoemd.
De mirretakken met hun stekels zouden wel eens voor roe aangezien kunnen worden en met het branden van mirre zou men zomaar roet op het gezicht kunnen krijgen.
Ik gok dat Schenkman dat "Mores" verkeerd vertaald heeft.
De mirretakken met hun stekels zouden wel eens voor roe aangezien kunnen worden en met het branden van mirre zou men zomaar roet op het gezicht kunnen krijgen.
Ik gok dat Schenkman dat "Mores" verkeerd vertaald heeft.
Maar dat suggereert ook dat de Sinterklaastraditie al vanouds vrij nauwe historische wortels in het leven en de legende van de bisschop van Myra heeft die al in de 2e eeuw stierf.quote:Op vrijdag 16 november 2018 09:39 schreef Leandra het volgende:
Nee, de Bisschop van Myra werd op zijn reizen vergezeld door mirre verkopers, deze werden "Mores" genoemd.
De mirretakken met hun stekels zouden wel eens voor roe aangezien kunnen worden en met het branden van mirre zou men zomaar roet op het gezicht kunnen krijgen.
Ik gok dat Schenkman dat "Mores" verkeerd vertaald heeft.
Het is waarschijnlijker dat de heilige als katholieke stand-in een een ouder heidens volksfeest voor kinderen verving zoals katholieken ook heiligen vonden voor tradities in Zuid Amerika die er even ingegooid werden ter vervanging van de eigen halfgoden en goden. Je hebt bv ook een katholieke heilige voor katten en ze hadden daar nogal wat heiligen nodig om de bestaande tradities te bepleisteren. Daarbij heeft Sinterklaas volgens bronnen vrij lang alleen geopereerd zonder helper.
De witte harlekijn / piet van hierboven is voor en met de zwarte variant een van de helpers geweest en voor toneel en entertainment importeerde men in het Noorden wel vaker invloeden uit Italie en Frankrijk. Het zou daarom best kunnen dat Schenkman er later weer een nieuwe dimensie aangekoppeld heeft op basis van wat jij schrijft door de helper in te passen (reverse fitting) Maar misschien documenteerde hij ook wel gewoon één variant van de vele varianten die later het beeld vertenwoordigde.
Maar aangezien de harlekijnen ook al zwarte maskers droegen en nagenoeg dezelfde kleding droegen en capriolen uithaalden als piet is daar ook een mogelijke connectie. Zowel Krampus als Zwarte Piet zouden dan aan de tak hangen van de historie van het feest en niet zozeer in de historie van het leven van St. Nikolaas.
Al kun je dat er achteraf met een verhaaltje er wel aan vast koppelen.
[ Bericht 4% gewijzigd door Beathoven op 16-11-2018 11:00:40 ]
Als we een eeuw eerder in de tijd gaan is er dit schilderij 'Feestelijkheden van Sint Niklaas' uit 1703 van Mathijs Naiveu. Op dit schilderij zijn twee feestende harlekijnen met maskers te zien.
interessant is wel de ontkrachting :
In 1703 heeft de Leids/Amsterdamse schilder Matthijs Naiveu (1647-1726) een Intocht van Sinterklaas geschilderd tegen de achtergrond van wat lijkt op een Italiaanse stad.
We zien Sint-Nicolaas op een paard met een lange baard en een rode muts. Links onderin beeld zien we een gehurkte persoon met kleding die wij kennen van Zwarte Piet. Hij lijkt echter bij de Harlekijns te horen. En alhoewel harlekijns zeker iets met het Sinterklaasfeest en Zwarte Piet te maken hebben (zie daarvoor een bron uit 1717) is daar hier geen sprake van. De schilder gebruikt harlekijns in bijna al zijn schilderijen. Het geeft wel aan dat die kleding veel breder gebruikt is dan vaak wordt gedacht en dat de inspiratie ervoor ook hier vandaan is gekomen.
Ook de blauwe kleding van de jongen bij het hoofd van het paard, heeft daar wel iets van weg. Hij lijkt zijn baret onder de neus van het paard te houden, alsof hij het wil laten schrikken. Een kwajongen van betere stand misschien? Sint-Nicolaas houdt zijn roe dreigend omhoog vanwege de vechtpartij van de twee jongens op de grond naast hem. In haar studie van het werk van Matthijs Naiveu beperkt Adele-Marie Dzidzaria tot een beschrijving van de harlekijns en Sint-Nicolaas en de vechtende jongens. (Lees ook: Zwarte Klaas is Zwarte Piet.)
en een bron uit 1717
"1717 - Een Amsterdammer kwam gekleed als Harlekien, In schyn van Sinte Klaas, en deelden aan hun meeden}
Opmerkingen:
Het interessantst aan deze bron is dat er hier, in het gedeelte vanaf p. 153, sprake is van een Franse Sinterklaas en een Amsterdamse en dat deze laatste zeer veel meer in de smaak valt bij de kinderen. (Let hierbij op de wat groter uitgevallen teksten.) Van de eerste wordt gezegd dat hij dus niet door de schoorsteen komt/werpt! [b]De Amsterdamse is een soort harlekijn (Arlequino?) die vaak ook gemaskerd of zwart is.
De vaak gehoorde veronderstelling dat Sinterklaas in de tijd vlak na de Reformatie niet werd uitgebeeld en dat kennis over zijn uiterlijke verschijning verloren was gegaan is, getuige deze bron, onjuist. Een andere bron die deze stelling ontkracht is de gevelsteen op de Dam in Amsterdam en het voorgaande uithangbord van gebouw "De Bisschop" dat sinds 1564 op deze plaats aanwezig was.
[ Bericht 39% gewijzigd door Beathoven op 16-11-2018 16:20:40 ]
interessant is wel de ontkrachting :
In 1703 heeft de Leids/Amsterdamse schilder Matthijs Naiveu (1647-1726) een Intocht van Sinterklaas geschilderd tegen de achtergrond van wat lijkt op een Italiaanse stad.
We zien Sint-Nicolaas op een paard met een lange baard en een rode muts. Links onderin beeld zien we een gehurkte persoon met kleding die wij kennen van Zwarte Piet. Hij lijkt echter bij de Harlekijns te horen. En alhoewel harlekijns zeker iets met het Sinterklaasfeest en Zwarte Piet te maken hebben (zie daarvoor een bron uit 1717) is daar hier geen sprake van. De schilder gebruikt harlekijns in bijna al zijn schilderijen. Het geeft wel aan dat die kleding veel breder gebruikt is dan vaak wordt gedacht en dat de inspiratie ervoor ook hier vandaan is gekomen.
Ook de blauwe kleding van de jongen bij het hoofd van het paard, heeft daar wel iets van weg. Hij lijkt zijn baret onder de neus van het paard te houden, alsof hij het wil laten schrikken. Een kwajongen van betere stand misschien? Sint-Nicolaas houdt zijn roe dreigend omhoog vanwege de vechtpartij van de twee jongens op de grond naast hem. In haar studie van het werk van Matthijs Naiveu beperkt Adele-Marie Dzidzaria tot een beschrijving van de harlekijns en Sint-Nicolaas en de vechtende jongens. (Lees ook: Zwarte Klaas is Zwarte Piet.)
en een bron uit 1717
"1717 - Een Amsterdammer kwam gekleed als Harlekien, In schyn van Sinte Klaas, en deelden aan hun meeden}
Opmerkingen:
Het interessantst aan deze bron is dat er hier, in het gedeelte vanaf p. 153, sprake is van een Franse Sinterklaas en een Amsterdamse en dat deze laatste zeer veel meer in de smaak valt bij de kinderen. (Let hierbij op de wat groter uitgevallen teksten.) Van de eerste wordt gezegd dat hij dus niet door de schoorsteen komt/werpt! [b]De Amsterdamse is een soort harlekijn (Arlequino?) die vaak ook gemaskerd of zwart is.
De vaak gehoorde veronderstelling dat Sinterklaas in de tijd vlak na de Reformatie niet werd uitgebeeld en dat kennis over zijn uiterlijke verschijning verloren was gegaan is, getuige deze bron, onjuist. Een andere bron die deze stelling ontkracht is de gevelsteen op de Dam in Amsterdam en het voorgaande uithangbord van gebouw "De Bisschop" dat sinds 1564 op deze plaats aanwezig was.
[ Bericht 39% gewijzigd door Beathoven op 16-11-2018 16:20:40 ]
Is het niet veel logischer om de Knecht Ruprecht als voorloper van zp te zien?
https://nl.wikipedia.org/wiki/Knecht_Ruprecht
https://nl.wikipedia.org/wiki/Knecht_Ruprecht
Het zal ongetwijfeld een van de invloeden zijn, maar een van velen.quote:Op zondag 18 november 2018 09:45 schreef Bluesdude het volgende:
Is het niet veel logischer om de Knecht Ruprecht als voorloper van zp te zien?
https://nl.wikipedia.org/wiki/Knecht_Ruprecht
Nee. Zwarte Piet was/is gewoon een negerslaaf katoenplukker die volledig onderdrukt en uitgebuit werd/wordt door Sinterklaas. Dat weet toch iedereen.quote:Was / is zwarte piet een Harlekijn?
De oude oude layout was veel beter!!
vosss is de naam,
met dubbel s welteverstaan.
vosss is de naam,
met dubbel s welteverstaan.
De spreekwoordelijke wereld was qua reistijd destijds wel groter. Voor de invoering van het spoor leefde iedereen nog een beetje in de bubbel van de eigen streek en stad. Als je ergens begin 19e eeuw zou gaan lopen documenteren zal het vermoedelijk een lappendeken van subtiele en minder subtiele varianten geweest zijn. De archieven zijn nog lang niet allemaal aangeboord wat de tradities betreft.quote:
Is het niet veel logischer om de Knecht Ruprecht als voorloper van zp te zien?
https://nl.wikipedia.org/wiki/Knecht_Ruprecht
Zwarte Piet komt uit de Knecht Ruprecht traditie, die weer uit de Perchta voortkomt, net als Krampus
In Baden-Badener Badeseen kann man Baden-Badener baden sehen.
Ik heb daar ook al eens over gespeculeerd. De gedachte kwam in mij op nadat ik in 2014 op Google Books een (destijds nog niet volledig toegankelijke) tekst uit de Franse tijd was tegengekomen waarin sprake was van een harlekijn met een zwart gezicht die op een fictieve Sinterklaasavond uit een koets tevoorschijn springt. Leuk om te zien dat er inmiddels ook oudere bronnen zijn opgedoken die die associatie lijken te bevestigen.
quote:
[..]
Het Nederlandse boekje waarin een harlekijn in verband gebracht wordt met de Sinterklaasviering was De Sint Nicolaasavond of het bezoek door den schoorsteen, een kort blijspel uit 1809, dat hier te vinden is. Het citaat waarin hij wordt beschreven luidt:
"Ach mejufvrouw! uit die koets springt een hansworst in huis van allerlei kleuren, met een gezigt zoo zwart als de duivel, hij heeft een groote plak op zijde, daar hij mij duchtig mede de trappen op striemde, hij volgt mij op de hielen...” (p. 19).
De context wordt gevormd door allerlei liefdesperikelen die zich afspelen tijdens een maskerade ter gelegenheid van Sinterklaasavond. De persoon in kwestie verkleedt zich later als "Satan" en komt dan door de schoorsteen naar binnen. Een ander, de liefdesconcurrent, verkleedt zich als Sinterklaas met behulp van een bisschopskostuum dat hij had liggen.
In deze harlekijn valt wel iets van de latere Zwarte Piet te zien: zwart gezicht, kleurrijk kostuum met kraagje, hoed met veer, plak in de hand. Schenkmans knecht zou ook een omzetting kunnen zijn van deze maskeradefiguur, die toch al met het feest werd geassocieerd maar tegelijkertijd meer een gelegenheidskarakter was, naar "gewone" menselijke vormen.
[ afbeelding ]
[ afbeelding ]
[ afbeelding ]
[ afbeelding ]
Ik denk dat de lijnen in de praktijk niet zo duidelijk liepen. Daarbij kan men in een stad als Amsterdam best van jaar op jaar besloten hebben om er een feestelijke harlekijn uit de Frans / Italiaanse traditie naast Sinterklaas te zetten in plaats van een onbeschaafd beest als Krampus uit de boerenprovincies. Dan is er wel iets van een hint maar is de link niet zo direct.quote:
Zwarte Piet komt uit de Knecht Ruprecht traditie, die weer uit de Perchta voortkomt, net als Krampus
Interessantquote:
Ik heb daar ook al eens over gespeculeerd. De gedachte kwam in mij op nadat ik in 2014 op Google Books een (destijds nog niet volledig toegankelijke) tekst uit de Franse tijd was tegengekomen waarin sprake was van een harlekijn met een zwart gezicht die op een fictieve Sinterklaasavond uit een koets tevoorschijn springt. Leuk om te zien dat er inmiddels ook oudere bronnen zijn opgedoken die die associatie lijken te bevestigen.
[..]
|
|
