Wie gaat de volgende MinDef worden?

Met Defensie vooruit kijken

Maak kennis met Ank Bijleveld, minister van Defensie

Ze begon in 1989 als jongste Kamerlid, nu behoort Ank Bijleveld (55) tot de oudere generatie ministers in het nieuwe kabinet. In de tussentijd was ze vice-fractievoorzitter, burgemeester, staatssecretaris en commissaris van de Koning. Met bijna 30 jaar aan politieke ervaring richt ze zich nu op Defensie.

Van alle ministers heeft u de meeste ervaring, bent u de moeder van Rutte 3?
"Dat is toevallig! Bij mijn afscheid als commissaris van de Koning in Overijssel werd ik door Herman Finkers, die ook in Overijssel woont, de ‘moeder van de provincie’ genoemd. Die rol kan ik hier dus voortzetten."

Voor het eerst in zeven jaar staat er naast de minister ook een staatssecretaris, Barbara Visser neemt zaken rond personeel en materieel op zich, wat gaat u doen?
"Ik houd mij bezig met het totale kader; waar gaan we heen met de organisatie? Ik ben verantwoordelijk voor de Defensienota en het algemeen defensiebeleid, maar ook voor de missies en inzet van mensen. Daarnaast liggen alle internationale dossiers op het gebied van vrede en veiligheid bij mij."

Bij uw eerste NAVO-vergadering mocht u vertellen dat het Nederlandse defensiebudget omhoog gaat met 1,5 miljard. Een mooie binnenkomer?
"Ja, dat is zeker fijn. Ik heb mij van te voren afgevraagd: is er voldoende mogelijkheid om echt weer stappen te zetten? De vorige regering maakte al ruim 900 miljoen vrij voor Defensie, maar met deze 1,5 miljard kunnen we echt investeren. Zowel in de basisgereedheid als modernisering. Dat is belangrijk voor het personeel en het vertrouwen, maar ook voor onze internationale positie."

Volgens de NAVO-eis zou elk land twee procent van het bruto binnenlands product moeten investeren in zijn krijgsmacht. Daar voldoet Nederland nog niet aan…
"In 2014 is in Wales afgesproken dat we moeten toegroeien naar twee procent. Dat gaat deze kabinetsperiode nog niet lukken, maar ik beschouw dit als een goed begin. Een percentage vind ik overigens niet zaligmakend. Voor mij is belangrijk dat we versterken. De knelpunten oplossen en dat we er kunnen staan als het nodig is, de taken uitvoeren die we moeten doen. Daarnaast gaat de NAVO-afspraak niet alleen over geld, maar ook over het nemen van verantwoordelijkheid bij missies. Je kunt wel veel geld uitgeven aan Defensie, maar je moet er ook wat mee doen. Op dat punt hoeft Nederland zich zeker niet te schamen."

Wat zijn uw speerpunten?
"Ik realiseer mij dat er veel is gebeurd. We zijn nu druk bezig de basisgereedheid te herstellen, maar Defensie moet ook weer vooruit kunnen kijken. Daarom hebben we vandaag bekend gemaakt dat we met voorrang gaan investeren in de operationele ondersteuning van missies. Daarvoor maken we eerder dan gepland 400 miljoen euro vrij. (Lees hierover meer op pagina 1 in deze Defensiekrant, red.)

Ook wil ik werken aan transparantie. Open communiceren, in plaats van defensief. Vertrouwen herstellen. In het Mali-onderzoek zitten veel aanbevelingen. Er is veel kritiek, daar moeten we open over durven zijn. Ik heb in veel organisaties gewerkt en een van de dingen waarvan ik hoor dat ik er goed in ben, is werken aan cultuurverandering. Dat ga ik bij Defensie ook doen en beschouw ik als een van de belangrijkste punten.

Verder wil ik meer vanuit het collectief kijken, nu wordt er nog te verkokerd naar dingen gekeken, ieder krijgsmachtdeel voor zichzelf. Dat kan anders. En ik wil horen van de mensen in de organisatie wat er speelt."

Kent u de rangonderscheidingstekens al?
"Ik heb een folder en een app. Dat jij kapitein bent kan ik al zien."

Maar ik ben ritmeester…een kapitein bij de cavalerie heet ritmeester.
"Dat maakt het zo lastig. Al die uitzonderingen…"

(Defensie)

Maak kennis met Barbara Visser, staatssecretaris van Defensie

De oorlog kwam voor haar dichtbij. Als kind zag ze de kapotgeschoten bruggen en platgebrande huizen in Kroatië, haar geboorteplek en het thuisland van haar familie van moederskant. Vrijheid is niet vanzelfsprekend, zo leerde ze op jonge leeftijd. Het was deze les die er voor zorgde dat ze de politiek inging. Eerst als VVD-gemeenteraadslid en wethouder in ‘haar’ Zaanstad. Vijf jaar geleden volgde een plek in de Tweede Kamer. En sinds drie weken is Barbara Visser staatssecretaris van Defensie.

U heeft de portefeuille personeel en materieel. De krijgsmacht kampt bij beide met een tekort. De vorige minister trad af op het Mali-rapport, dat nu ook onder uw verantwoordelijkheid valt. Waarom zei u ‘ja’ tegen deze functie?
"Ik ben niet de politiek ingegaan om aan de zijlijn te staan. Je kunt roepen wat niet goed gaat, maar ik neem liever de verantwoordelijkheid om, samen met mensen binnen Defensie, problemen op te lossen. Over een paar jaar zullen we zien of die missie is geslaagd."

Nog geen week na uw aantreden, kwam een misbruikschandaal op de kazerne in Schaarsbergen naar buiten. U krijgt het voor de kiezen..
"Ja, ik begin op een andere manier dan menig collega. Maar dit biedt ook kansen om direct hiermee aan de slag te gaan. Voor mij staat als een paal boven water dat er voor grensoverschrijdend gedrag geen ruimte is. Wat hier is gebeurd, neem ik zeer serieus. Het gaat om iets essentieels. Namelijk hoe gaan we met elkaar om, hoe stel je misstanden aan de kaak en hoe wordt er dan met je omgegaan."

"Dit is niet iets waar ik nu een onderzoek naar laat doen en waarvan ik daarna zeg: 'klaar, dank voor het rapport en over tot de orde van de dag'. De cultuur moet veranderen. Iedereen moet zich vrij voelen situaties te melden die niet in een veilige werkomgeving thuis horen. En Defensie moet deze melders verwelkomen. Dat zie ik als een van mijn belangrijkste taken in de komende periode."

Hoe gaat u dat doen?
"Ik heb een externe, onafhankelijke commissie gevraagd om te kijken hoe we de meldingsbereidheid, het meldsysteem en de nazorg nog kunnen verbeteren. En in de tussentijd heb ik de hoofden van alle dienstonderdelen gevraagd om dit onderwerp intern te agenderen.

In een brief heb ik concrete vragen en een deadline gesteld, waarop ik de antwoorden verwacht. Zo heb ik verzocht dat de leidinggevenden met mensen op de werkvloer in gesprek gaan. Is de gedragscode helder? Wat kan beter? Voelen mensen zich vrij misstanden te melden? Deze bevindingen kunnen naast het externe onderzoek worden gelegd, dat nu ook loopt."

Bent u de vrouw die de problemen bij Defensie gaat oplossen?
"De minister en ik willen werken aan vertrouwen. Door het extra geld in het regeerakkoord is het weer mogelijk om te investeren. Daarnaast moet Defensie helder zijn aan de voorkant. Wat kan wel en wat kan niet. Mali heeft ons laten zien dat we niet om problemen heen moeten werken, maar problemen daadwerkelijk moeten oplossen."

Er is ook goed nieuws, Defensie krijgt er 1,5 miljard bij. Toch een beetje een fijne binnenkomer?
"Dat is zeker fijn. Deze organisatie is zo gewend te denken in hoe dingen georganiseerd moeten worden met minder geld. Nu krijgen we er geld bij en dat vraagt om een andere aanpak. De krijgsmacht kan worden vernieuwd en sterker gemaakt. Wat dat betreft is dit een mooi moment om in te stappen.

We voegen direct de daad bij het woord. Vandaag zijn de plannen naar de Tweede Kamer gestuurd, waarin we laten zien hoe het eerste extra geld wordt geïnvesteerd. We willen de knelpunten zo snel mogelijk wegwerken en gaan daar volgende week al mee beginnen.

Oud-minister Hennis ging met het Korps Commandotroepen parachutespringen, wat lijkt u wel wat om te doen?
"We gaan het zien. Ik ben in ieder geval nu al bezig om kennis te maken en met zoveel mogelijk mensen te praten om te horen wat er leeft."

Lijkt vliegen in een F-16 u misschien wat? U wilde ooit piloot worden..​
"Dat klopt! Maar zonder contactlezen zie ik echt niets. Helaas was ik daardoor ongeschikt als piloot. Ik houd van snelheid. Snelle auto’s vind ik mooi. Dat optrekken, die bochten door. Hetzelfde gevoel heb je met vliegen. Maar we zullen het zien, ik ga eerst maar eens in deze organisatie rondkijken."

(Defensie)