Evolutie in het Nieuws #4

Welkom in: Evolutie in het Nieuws #4



Delen uit de voormalige reeks
Evolutie. Deel XIV
Evolutie. Deel XV
Centraal] Evolutie in het Nieuws
W&T / Evolutie in het Nieuws #2
W&T / Evolutie in het Nieuws #3

Wat hoort er in dit topic thuis?
Interessante artikelen uit de media of publicaties met betrekking tot de evolutie.

Evolutie

Wie Darwin denkt, denkt evolutie. Maar wat is evolutie eigenlijk precies? Hoe kwam Darwin aan zijn ideeën? Hoe ziet de evolutie van het leven op aarde er precies uit en hoe zijn we zelf ontstaan? Hoeveel invloed heeft Darwin nog in de moderne wetenschap? Op al deze vragen krijg je antwoord in dit evolutiedossier.

Op 12 februari 2009 was het 200 jaar geleden dat Charles Darwin, ontdekker van de evolutietheorie, werd geboren. Bovendien publiceerde hij zijn invloedrijke werk ‘On the origin of species’ precies 150 jaar geleden. Tijd dus voor een dossier over evolutie. Hierin lees je alles over de man achter de theorie, de evolutie van oersoep tot moderne mens en de invloed van Darwin in de rest van de wetenschap.



Wetenschappers hadden niet altijd zoveel bewondering voor Darwin's evolutietheorie als nu. Toen hij zijn theorie net presenteerde, vonden veel onderzoekers en theologen de gedachte dat mensen zouden afstaan van apen maar aanstootgevend. Nu kunnen we ons dat niet meer goed voorstellen, maar toen was het idee van een Darwinjaar waarschijnlijk net zo raar als het idee dat iemand de evolutie ontkent nu is.

De jonge Darwin
Charles Robert Darwin werd in 1809 geboren in Shrewsbury, vlakbij Birmingham in West-Engeland. Al vanaf het begin las de jonge Darwin boeken over de natuur en hield hij zich bezig met het verzamelen van schelpen, insecten en mineralen. Zijn vader (zelf arts) zag geen toekomst voor zijn zoon als natuurwetenschapper en stuurde Charles daarom op zijn zestiende naar de universiteit van Edinburgh om medicijnen te studeren.


Darwin als jochie van 7 jaar. Zoals je ziet op dit schilderij was hij een grote liefhebber van de natuur.

Na twee jaar verliet Darwin de opleiding. Het belangrijkst dat hij geleerd had, was het opzetten en conserveren van vogels en andere dieren. Volgens zijn vader moest Charles dan maar dominee worden. Daartoe verbleef hij drie jaar op het Christ College van de universiteit van Cambridge, waar alle wetenschappers de natuurlijke theologie (zie kader) aanhingen.


Darwin’s inspiratiebronnen

In de tijd van Darwin geloofden mensen in de westerse wereld dat de aarde enkele duizenden jaren oud is. De planeet wordt bewoond door vormen van leven die onveranderlijk zijn. Dit idee is afkomstig van de filosofen Plato en Aristoteles (427 tot 322 jaar voor Christus), maar werd nog versterkt door het opkomen van de natuurlijke theologie rond 1700. Deze leer gaat er vanuit dat alle levensvormen in één week zijn gemaakt door een Schepper die eerst het heelal creëerde.

Een aantal wetenschappers zag halverwege de zestiende eeuw al barstjes in de natuurlijke theologie theorie. Zo realiseerde de Fransman Georges Cuvier zich dat de geschiedenis van het leven op aarde vastligt in afdrukken in de rotsen (fossielen). Ook ontdekte hij dat hoe dieper de fossielen in de rotsen lagen, hoe ouder ze zijn en hoe minder ze lijken op moderne soorten. Zelfs het uitsterven van soorten behoorde volgens Cuvier tot de mogelijkheden.

Twee Schotse geologen, James Hutton (1726-1797) en Charles Lyell (1797-1875), vormen de belangrijkste inspiratiebron van Darwin. Zij deden de ontdekking dat de aarde verandert door continue, langzame acties en niet door plotselinge gebeurtenissen. Dit betekent niet alleen dat de aarde veel ouder moet zijn dan duizenden jaren, de wetenschappers zagen ook in dat langzame processen op de lange termijn grote verschillen kunnen bewerkstelligen. Natuurlijke theologie zien we tegenwoordig nog terug in stromingen als het creationisme en intelligent design.
(Op de foto: Georges Cuvier)

Meer over creationisme en intelligent design:
Creationisme en evolutie (Kennislinkartikel ism NIBI)
Intelligent Design: oude wijn, nieuwe zakken (Kennislinkartikel)
Scheppingstheorie verdonkeremaant 4,5 miljard jaar (Kennislinkartikel)
Discussie over Intelligent Design en Evolutietheorie (Kennislinkartikel)
Minister ontvangt boek over ID (Kennislinkartikel)
Webquest: Het lagerhuisdebat van het leven (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutie of Intelligent Design (Kennislinkartikel van Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde)

Op reis met de Beagle
Darwin’s professor in de botanie (John Henslow) introduceerde hem na het behalen van zijn graad bij de kapitein (Robert Fitzroy) van het schip de Beagle. Fitzroy was van plan een reis rond de wereld te maken om de waarheid van natuurlijke theologie te bewijzen. In december 1831 vertrok de Beagle richting Zuid-Amerika. Darwin concentreerde zich tijdens de reis voornamelijk op het verzamelen van planten en dieren. Na bijna vijf jaar varen bestond zijn collectie uit duizenden exemplaren. Hij merkte op dat Zuid-Amerikaanse soorten hele andere eigenschappen hebben dan Europese soorten.


Darwin's reis met de Beagle.

Meer over Darwin:
Charles Darwin schrijft Hugo de Vries (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Alles over Darwin (Engels)
Complete werken van Darwin online (Engels)

De evolutietheorie
Eenmaal weer thuis deed Darwin de ontdekkingen die hem op het spoor van de evolutietheorie zette. Aan zijn collectie van de Galápagos eilanden (vulkanische eilanden 900 km van de westkust van Zuid-Amerika) zag hij dat de meeste soorten die hij daar verzameld had nergens anders ter wereld voorkomen. Toch lijken zij wel een beetje op soorten van het Zuid-Amerikaanse vasteland. Zou het mogelijk zijn dat planten en dieren van de ene plek naar de andere plek verhuizen en zich aanpassen aan hun nieuwe omgeving? Darwin dacht van wel, maar was terughoudend met het introduceren van zijn theorie in de samenleving.



Een van de diersoorten die Darwin op het idee van evolutie brachten, waren de vinken op de Galápagos eilanden. Op het ene eiland zag hij een vink met een scherpe, spitse snavel. Op het andere eiland trof Darwin nagenoeg dezelfde vink aan, maar dan met een stompe snavel. Klaarblijkelijk was er ooit één soort vink, die zich door de verschillende omstandigheden op de beide eilanden net iets anders had ontwikkeld - oftewel: net iets anders was geëvolueerd.

Pas in 1959 publiceerde Darwin zijn ‘On the origin of species’. In dit werk maakte de natuurwetenschapper twee belangrijke punten. Elke soort die op dit moment op aarde leeft, is ontstaan uit een voorouder (met andere woorden: soorten zijn geleidelijk ontstaan). Een groep planten of dieren kan veranderen doordat sommige individuen gunstige eigenschappen hebben en daardoor meer nakomelingen krijgen dan anderen (voortbestaan van de best passende of ook wel survival of the fittest). Dit mechanisme staat bekend als natuurlijke selectie en zorgt er uiteindelijk voor dat soorten aangepast raken aan hun omgeving. De combinatie van deze twee punten vormt de basis van de evolutietheorie.



Geen twee wezens zijn hetzelfde. Dat komt ten eerste natuurlijk doordat we een combinatie zijn van de genen van onze vader en onze moeder. Maar er kan ook nog iets anders gebeuren: per ongeluk verandert een stukje van onze genetische code. Zo'n toevallige verandering noemen we een mutatie. Meestal is die mutatie niet handig of zelfs schadelijk. Dan is de kans niet groot dat hij wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Maar als die mutatie er toevallig voor zorgt dat je beter aan je omgeving aangepast bent, dan heb je juist meer kans dat je veel nakomelingen krijgt die ook die mutatie hebben. Gefeliciteerd! Je kinderen zijn zojuist een beetje geëvolueerd.

Meer over evolutie:
Survival of the fittest? (Kennislinkartikel ism NIBI)
Complexe evolutie (Kennislinkartikel)
Wandelen door de evolutie (Kennislinkartikel van Universiteit Leiden)
Natuurlijke selectie onder de loep (Kennislinkartikel ism NIBI)
De buitenaardse blik op evolutie herzien (Kennislinkartikel ism NIBI)
Breaking the law (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutie op het hoogste niveau: het ontstaan van nieuwe soorten (Kennislinkartikel ism NIBI)
De evolutie van genen (Kennislinkartikel ism NIBI)

Van oersoep tot moderne mens
Darwin stelde dat elke soort is ontstaan uit een voorouder. Dit betekent dat we de stamboom van het leven op aarde moeten kunnen reconstrueren van oersoep tot moderne mens. De aarde ontstond ongeveer 4,5 miljard jaar geleden, maar was toen nog onbewoonbaar. Onze planeet werd gebombardeerd door rotsen, afkomstig van de vorming van de rest van het zonnestelsel. De extreme hitte die hierbij vrijkwam, zorgde ervoor dat zeeën en oceanen niet ontstonden.



Darwin had ongelijk

Darwin dacht dat er één enkele voorouder was. Vanuit deze voorouder – de stam van de ‘tree of life’ - waren alle levende soorten – de takken - ontstaan. Zodra een soort zich splitste in twee nieuwe soorten, kwamen die nooit meer bij elkaar. Op de afbeeldingen zie je een pagina uit zijn notitieboek waarin hij dat idee voor zichzelf op papier zette.

Ondertussen weten we dat dit niet helemaal klopt. Zo wisselen microbes van verschillende soorten links en rechts toch stukjes genetisch materiaal uit. En dat geldt niet alleen voor microben. Ook zoogdieren van twee soorten kunnen DNA uitwisselen. Dat doen ze op de ‘ouderwetse’ manier: door samen kinderen te maken. Zo zijn er aanwijzingen dat de homo erectus en de neanderthalers samen succesvol hybride nakomelingen kregen.

Bron: Why Darwin was wrong about the tree of life (New Scientist, 21-1-2009)

Ongeveer 3,9 miljard jaar geleden was de stenenregen ten einde en koelde de aarde langzaam af naar een temperatuur waarbij vloeibaar water voorkwam. Vlak daarna ontwikkelden zich waarschijnlijk ook de eerste tekenen van leven. Het gaat voornamelijk om eencelligen zonder celkern (prokaryoten) die leven van koolstofdioxide en zuurstof uitstoten in de atmosfeer: cyanobacteriën. 2,7 miljard jaar geleden hadden deze cyanobacteriën zoveel zuurstof geproduceerd dat veel meer levensvormen een kans kregen.

Meer over ontstaan van het leven
De oorsprong van het leven (Kennislinkartikel ism NIBI)
Ontstaan van RNA en DNA (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Het ontstaan van leven in een sodaoceaan (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Zuurstofrijke supercontinenten (Kennislinkartikel)
Het eerste dier op aarde (Kennislinkartikel van Geonieuws)
Proef voor fabriceren van kunstmatig 'eerste leven' mislukt (Kennislinkartikel van Geonieuws)

Al snel ontstonden eencelligen met een celkern (eukaryoten). 1,2 miljard jaar geleden voegden ook de meercelligen zich bij het leven op aarde. Dit gaf aanleiding voor het in gang zetten van de Cambrium explosie (543-510 miljoen jaar geleden) waarin de basis werd gelegd voor het ontstaan van de meeste moderne diergroepen. In de perioden daarna koloniseerden de eerste planten, schimmels en dieren het land. Op de komst van de zoogdieren moeten we wachten tot ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Wijzelf zijn pas ontstaan ten tijde van de ijstijden (tussen 1,8 en 0,01 miljoen jaar geleden).



Meer over evolutie van het leven:
De evolutie van het plantenrijk (Kennislinkartikel ism NIBI)
Stamboom van het leven verliest tak (Kennislinkartikel)
Nieuwe overgangsvorm van vis naar landdier (Kennislinkartikel)
Evolutie van vin naar voet (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Een nieuwe ijstijd? (Kennislinkartikel van Universiteit Leiden)
Mitochondriën vertellen over de evolutie (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Het aanpassingsvermogen van zeehonden (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)

Over mensen en apen
Darwin meende dat ook de mens een product is van evolutie. Wij zouden zijn ontstaan uit een aapachtige voorouder. Het belangrijkste kenmerk van de groep apen, mensapen en mensen is de opponeerbare duim. Daarmee hebben soorten uit deze groep als enige de mogelijkheid om met hun duim de topjes van iedere vinger aan te raken. Deze eigenschap is waarschijnlijk ontstaan als aanpassing aan het leven in bomen, maar wordt door de moderne mens benut voor precisie bij het werken met voorwerpen. Mensapen zijn 25 tot 30 miljoen jaar geleden afgesplitst van de oude wereld (Afrika en Azië) apen. Uit DNA-onderzoek blijkt dat mensen het dichtst bij chimpansees en bonobo’s staan (met beide mensapen delen we 98 procent van ons DNA). De laatste gemeenschappelijke voorouder van mensaap en mens leefde waarschijnlijk vijf tot zeven miljoen jaar geleden.


De stamboom van de mensapen. Van de gemeenschappelijke voorouder splitste zich als eerste een aapsoort af, die zich sindsdien heeft ontwikkeld tot orang oetan. De volgende tak is voor de hedendaagse gorilla's. De moderne mens is het meest verwant met de chimpansee en de bonobo. Het is overigens erg waarschijnlijk dat er ooit nog meer mensaapachtige soorten zijn geweest, die ondertussen zijn uitgestorven.

Meer over mensen en apen:
98% aap (Kennislinkartikel)
Notenkrakende gorilla veroorzaakt discussie rond evolutie (Kennislinkartikel)
De mens als foetale aap (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Gezichtsherkenning aap en mens hetzelfde (Kennislinkartikel)
Stenen werktuigen waarschijnlijk niet door de mens uitgevonden (Kennislinkartikel van Geonieuws)
Betty bezit een menselijke gave (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutie en het ontstaan van de schroevendraaier (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Moleculaire biologie en paleontologie (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Op zoek naar het verschil (Kennislinkartikel van Bionieuws)
Chimpansees gebruiken al lang gereedschap (Kennislinkartikel ism NIBI)

Evolutie van de moderne mens
De oudste mensachtigen behoorden tot de groep van de Australopithecus soorten. Deze groep ontstond vier miljoen jaar geleden en ontwikkelde het lopen op twee voeten. Er waren robuuste Australopithecus met sterke kaken en grote tanden, aangepast aan het eten van hard voedsel. Daarnaast leefden ook dunne, slanke soorten waarvan het gebit voornamelijk zacht voedsel verwerkte. Uit deze laatste groep zijn vermoedelijk de mensachtige soorten van de groep Homo ontstaan. Dit gebeurde ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden.


Lucy in the sky with diamonds

Op de afbeelding zie je de reconstructie van een vrouwelijke Australopithecus afarensis. Het meest bekende lid van deze voorouder is waarschijnlijk Lucy. Ze is genoemd naar het Beatlenummer 'Lucy in the sky with diamonds', dat op de avond dat ze werd ontdekt opstond in het kamp van de vinders van haar skelet.

Overigens zijn er wetenschappers, zoals de Amerikaanse archeoloog Lori D. Hager - die betwijfelen of Lucy wel echt een vrouw is. De voornaamste reden om dit aan te nemen is dat ze, hoewel volwassen, toch behoorlijk klein is. Dat past in de theorie dat bij de a. afarensis mannen veel groter en sterker waren dan vrouwen. Helaas zijn er maar een paar exemplaren van a. afarensis gevonden, dus er iets niet veel vergelijkingsmateriaal. Dat maakt de conclusie dat Lucy een vrouw was omdat ze klein was extra dubieus, aldus Hager. Je gebruikt dan namelijk je theorie om dezelfde theorie te bevestigen.

Bij de latere voorouders van de mens - die tot het geslacht homo behoren is het gemakkelijker om te zien of een skelet aan een vrouw toebehoort. Omdat deze vroege mensen al hele grote schedels hebben zijn de heupen van de vrouw breder dan die van de man, zodat ze een baby met een groot hoofd kon baren.


Zo heeft de stamboom van de moderne mens en haar voorouders er waarschijnlijk uitgezien. Het is voor wetenschappers lastig om dit precies te weten, omdat er maar zo weinig skeletten van onze voorouders gevonden zijn. Bovendien zouden er nog best meer mensensoorten geweest kunnen zijn, waarvan de resten (nog) niet zijn gevonden.

Ergens tussen 1,8 en 500.000 jaar geleden was Homo erectus de eerste soort die Afrika verliet en Azië (en waarschijnlijk later ook Europa) koloniseerde. In Europa vormde erectus de voorouder van de Neanderthaler die 200.000 tot 40.000 jaar geleden ontstond. Ook vanuit Afrika ging de evolutie van de mens intussen door. De moderne mens (Homo sapiens) verspreidde zich over de hele wereld door een tweede massale migratie vanuit Afrika, 100.000 jaar geleden. Deze groep verdreef regionale populaties (zoals de Neanderthalers in Europa), zodat uiteindelijk alle mensen van dezelfde voorouder afstammen. Dit scenario staat bekend als de ´Out of Africa´ theorie en wordt onderschreven door het meeste moderne DNA/onderzoek.


De verspreiding van homo sapiens over de planeet. In het rood de homo sapiens, in het geel de neanderthalers en in het groen de vroege homoniden, zoals homo erectus en homo ergaster.

Meer over evolutie van de moderne mens:
Ook Neanderthaler had grote hersenen (Kennislinkartikel)
Rechtshandigheid en taal in de evolutie (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Egyptische grotbewoners (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Schudden aan de menselijke stamboom (Kennislinkartikel ism Marco van Kerkhoven)
Uit eten in de steentijd (Kennsilinkartikel)
Datering van oude fossielen (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Nieuwe prehistorische ‘hobbit’ uit Micronesië (Kennislinkartikel van Geonieuws)
Nieuwe schedel van de Javamens gevonden (Kennislinkartikel van Natuurwetenschap en Techniek)
De prijs van de menselijke evolutie (Kennislinkartikel)
Voorouder mens at al gekookt voedsel (Kennislinkartikel)
Micro-RNA’s maken de mens (Kennislinkartikel van Bionieuws)
Evolutie mens versnelt (Kennislinkartikel)
Oermens wel of géén Afrikaan? (Kennislinkartikel van Universiteit Leiden)
‘Genoom van Nederland’ gekraakt (Kennislinkartikel)

Wetenschap na Darwin
Tegenwoordig weten we dat DNA en genen belangrijk zijn bij het bepalen van evolutie. Darwin besefte wel dat er voor natuurlijke selectie een soort erfelijkheid nodig was, maar had op dat moment nog geen idee hoe dit eruit kon zien. In 1865 publiceerde Gregor Mendel zijn beroemde erfelijkheidswerk. Begin twintigste eeuw werd ingezien dat de natuurlijke selectie van Darwin een genetische basis moest hebben. Alleen de best passende genen worden doorgegeven aan de volgende generatie. Vanaf dat moment kwamen ook termen als ‘kin selection’ (oma investeert in de verzorging van kleinkinderen, omdat een kwart van haar genen daardoor in de populatie blijft) en ‘ the selfish gene’ (evolutie werkt niet ten gunste van het voortbestaan van de soort, maar is slechts gericht op het doorgeven van gunstige genen).


Gelukkig zijn we na Darwin niet opgehouden met nadenken over de evolutie. In deze documentaire legt evolutiebioloog Richard Dawkins - bekend van zijn 'zelfzuchtige genen'-theorie en ook wel Darwin's pitbull genoemd - onder meer uit wat we na Darwin nog allemaal te weten zijn gekomen over de evolutie van de moderne mens.

Ook andere wetenschappelijke vakgebieden maken dankbaar gebruik van Darwin’s werk. Zo is er de sociobiologie dat probeert menselijk gedrag te verklaren aan de hand van evolutie. De astrobiologie kijkt naar de mogelijkheden voor het ontstaan en ontwikkelen van leven op andere planeten. En dan is er nog de evolutionaire geneeskunde. Deze discipline zoekt verklaringen voor het voorkomen van bepaalde moderne ziekten en bestudeert ook de evolutie van allerlei ziekteverwekkende micro-organismen. Kortom 150 jaar na het verschijnen van zijn werk vormt Darwin nog steeds een inspiratiebron voor de moderne wetenschap.

Evolutie en sociobiologie:
Misdaad en menselijke evolutie (Kennislinkartikel van Cicero)
Evolutionaire verklaringen voor menselijk gedrag (I) (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutionaire verklaringen voor menselijk gedrag (II) (Kennislinkartikel ism NIBI)
Evolutionaire verklaringen voor menselijk gedrag (III) (Kennislinkartikel ism NIBI)

Evolutie en astrobiologie:
Veerpontjes voor leven tussen Mars en aarde (Kennislinkartikel van UvA)
Korstmos overleeft ruimtereis (Kennislinkartikel van ESA)
Leven uit de ruimte (Kennislinkartikel van Natuur en Techniek)
Koolstofdioxide ontdekt op verre planeet (Kennislinkartikel)
Teken van leven (Kennislinkartikel)

Evolutie en geneeskunde:
Op consult bij dokter Darwin (Kennislinkartikel)
Waarom we nog steeds een blinde darm hebben (Kennislinkartikel van Bionieuws)

Evolutie en psychologie:
Waarom mannen en vrouwen even goed kunnen inparkeren... (Kennislinkartikel)
De evolutie van god
De prijs van menselijke evolutie (Kennislinkartikel)
Jongetjesaap speelt liever met autootjes (Kennislinkartikel)
Uit eten in de steentijd (Kennislinkartikel)

Meer weten over het Darwinjaar en evolutie?
Algemene website over het Darwinjaar 2009
Boeken over de evolutie

(Kennislink)

[ Bericht 0% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 14-01-2017 09:57:04 ]

18-01-2017

Wetenschapper vernoemt nieuwe mot met blond haar en kleine penis naar Trump


De Amerikaanse president-elect Donald Trump naast zijn naamgenoot, de Neopalpa donaldtrumpi. © AP/Vazrick Nazari.

Evolutionair bioloog Vazrick Nazari heeft de nieuwe mot die hij ontdekte vernoemd naar Donald Trump. Het diertje heeft op het hoofd een uitbundig oranje-gele haardos, wat Nazari aan de toekomstige Amerikaanse president deed denken.

Nazari doopte de één centimeter grote mot 'Neopalpa donaldtrumpi', omwille van de opvallende 'haardos' van het dier. Een ander belangrijk kenmerk van de Neopalpa donaldtrumpi is zijn kleine penis, die "in vergelijking kleiner" is dan die van zijn naaste verwant, de Neopalpa neonata. De nieuwe motsoort leeft aan de Amerikaans-Mexicaanse grens.

Nazari hoopt Trump met het - ietwat twijfelachtige - eerbetoon attent te maken op de kwetsbaarheid van de ecosystemen in de VS. Maar die boodschap verdween op Twitter volledig naar de achtergrond, waar mensen zich masaal vrolijk maakten over de aparte kenmerken van de mot.

(HLN)

28-02-2017

Uitzonderlijk gedetailleerd fossiel van zeedino toont vetlaag en zacht weefsel



© reuters.

In Mexico is een 93 miljoen jaar oud fossiel voorgesteld dat in uitzonderlijk goede staat verkeert. "Het is de eerste dinosaurus ter wereld die zoveel details toont."

Het gaat om een zeereptiel dat 93 miljoen jaar geleden leefde. De dinosaurus was zo'n 180 centimeter lang en had een spanwijdte van 120 centimeter.

Het skelet van de dinosaurus werd in 2011 gevonden door Mauricio Fernandez, een ex-burgemeester die gepassioneerd is door dinosaurussen. Het reptiel kreeg dan ook de passende naam 'mauriciosaurus fernandezi'.


© reuters.

"De Mauriciosaurus is de eerste dinosaurus ter wereld die zoveel details toont", zegt professor paleontologie Wolfgang Stinnesbeck van de universiteit van Heidelberg.


© reuters.

Het fossiel is zo goed bewaard dat experts kunnen zien dat het reptiel een dunne huid had met een dikke vetlaag eronder. Niet enkel de botten maar ook het zachtere weefsel is goed te zien.


© reuters.

(HLN)

03-03-2017

Laatste wolharige mammoeten kampten met een "genetische meltdown"

Het DNA van de laatste wolharige mammoeten verdiende niet de schoonheidsprijs. De genenpoel kromp, waardoor de laatste mammoeten kampten met mutaties en genetische afwijkingen.

De onderzoekers gebruiken in het paper in het wetenschappelijke vakblad PLOS Genetics regelmatig het woord “genetische meltdown”. Ze vergeleken het genoom van een wolharige mammoet die 45.000 jaar geleden op het vasteland leefde met dat van een eilandbewoner die 4.300 jaar geleden stierf. Deze mammoet leefde samen met 300 andere soortgenoten op Wrangel, een eiland ten noorden van de Russische regio Tsjoekotka.

Het is al langer bekend dat de mammoeten op Wrangel mogelijk iets kleiner waren dan mammoeten op het vasteland. Dit wordt in de biologie eilanddwerggroei genoemd. Maar nu blijkt dat de mammoeten met meer problemen te maken hadden. Zo konden de laatste mammoeten niet goed meer ruiken, omdat ze veel olfactorische receptoren kwijtraakten. Daarnaast hadden de mammoeten op Wrangel een ongewone doorschijnende satijnen vacht. Het is het gevolg van inteelt, wat leidt tot een verminderde genetische variatie van populaties. Dit noemen biologen inteeltdepressie.

Zo moet het dus niet
Het paper is een waarschuwing voor natuurbeschermers. Het is niet verstandig om een kleine groep dieren te isoleren om zo de negatieve gevolgen van inteelt en een genetische meltdown te voorkomen. Ook concluderen de onderzoekers dat de mammoet niet zo maar tot leven gewekt kan worden. Eerst moet gekeken worden welke mutaties er aanwezig zijn en hoe die eruit gefilterd kunnen worden.

Mammoet terugbrengen
Het is de vraag of het slim is om de mammoet ooit weer terug te brengen. Eerder deze week waarschuwden onderzoekers dat het terugbrengen van uitgestorven soorten een te hoge prijs heeft. Er sterven dan namelijk meer bestaande soorten. “Gelukkig staan niet alle wetenschappers te springen om een wolharige mammoet te klonen,” vertelde Frans Stafleu, medewerker bij het Ethiek-Instituut in Utrecht, vorig jaar in gesprek met Scientias.nl. “Deze diersoort is ooit uitgestorven, om wat voor reden dan ook, en daar moeten wij het bij laten.”

(scientias.nl)

06-03-2017

'Klimaatverandering kan de natuurlijke selectie veranderen'

Met name veranderingen in de hoeveelheid neerslag lijken een grote invloed te hebben op de evolutie van planten en dieren.

Klimaatverandering leidt tot andere neerslagpatronen. In sommige gebieden valt er minder vaak neerslag, maar als er neerslag valt, valt er meer dan voorheen. In andere gebieden overheerst de droogte. Planten en dieren kunnen zich – middels evolutie – aan die veranderende omstandigheden aanpassen. Maar alleen als er een verband is tussen variaties in het klimaat en natuurlijke selectie. Nieuw onderzoek toont nu aan dat dat verband er daadwerkelijk is. “We tonen aan dat veranderingen in de selectie doorgaans verband houden met klimaatomstandigheden,” vertelt onderzoeker Stephanie Carlson.

Neerslag
Aan welke klimaatomstandigheden moet je dan denken? Temperatuur? Neerslag? Met name het laatste, zo stelt Carlson. Zij en haar collega’s baseren die conclusie op een analyse van 168 studies over natuurlijke selectie onder dieren- en plantensoorten wereldwijd. Zo’n 20 tot 40 procent van de veranderingen in de selectie die onder deze soorten plaatsvindt, bleek terug te leiden te zijn naar lokale veranderingen in neerslag.

Klimaatvariabelen
“Eerder onderzoek suggereerde dat klimaatvariaties grote invloed hebben op hoe planten en dieren evolueren,” vertelt onderzoeker Adam Siepielski. “Wij wilden weten of we variatie in selectie onder diverse planten- en dierenpopulaties kunnen verklaren aan de hand van een paar simpele klimaatvariabelen. En wat blijkt: ja, dat kan.” Onderzoeker Doug Levey voegt toe: “Deze resultaten laten zien dat veranderingen in de hoeveelheid neerslag verrassende evolutionaire effecten hebben op planten en dieren wereldwijd.”

Aanpassing
Of dat ook betekent dat dieren zich daadwerkelijk – middels evolutie – aanpassen aan een veranderend klimaat, is met dit onderzoek niet bewezen, benadrukt Carlson. “Of er een adaptieve evolutie plaats zal vinden in reactie op deze selectie is onduidelijk.” In hun studie – verschenen in het blad Science – verwoorden de onderzoekers het als volgt: “Onze resultaten wijzen erop dat veranderingen in het klimaat veranderingen kunnen veroorzaken in selectieregimes en zo de evolutie op wereldwijde schaal kunnen veranderen.”

Hoe gaat dat dan precies? Siepielski haalt een voorbeeldje aan: de middelste grondvink op de Galapagos-eilanden (zie de foto bovenaan dit artikel). De omvang en vorm van de snavel van deze vogels is in een paar generaties veranderd. “Veranderingen in de neerslag hebben de omvang van de zaden die de vogels eten, veranderd. Vogels die snavels hadden die zeer geschikt waren voor het nuttigen van zaden van een specifieke grootte, hadden betere overlevingskansen.” Die vogels konden zich dus ook beter voortplanten, waardoor ze de populatie gaandeweg zijn gaan domineren.

(scientist.nl)

15-03-2017

Wetenschappers vinden 400.000 jaar oude mensenschedel in Portugal


© Elena Santos.

In Portugal hebben wetenschappers een 400.000 jaar oude menselijke schedel teruggevonden. Het gaat om één van de oudste menselijke fossielen ooit gevonden in Europa. Dat meldt het internationaal onderzoeksteam onder leiding van de Portugese archeoloog João Zilhão.

De wetenschappers vonden de oude schedel tijdens opgravingen in een grot in Aroeira, ten zuiden van de Portugese hoofdstad Lissabon. Het gaat zeker om de oudste menselijke fossiel ontdekt in Portugal, zegt Rolf Quam, antropoloog van de Binghamton Universiteit in New York en lid van het internationaal onderzoeksteam. "Dit is een interessante ontdekking op het Iberisch schiereiland", zegt Quam. "Deze regio is immers cruciaal om de evolutie en de oorsprong van de Neanderthalers te begrijpen."

De mensenschedel vertoont volgens de wetenschappers gelijkenissen met andere fossielen uit dezelfde periode die gevonden werden in Spanje, Frankrijk en Italië.

(HLN)

11-04-2017

Nieuwe theorie: "Kwallen zijn voorouders van alle dierlijk leven"


Ribkwallen zouden aan de oorsprong van alle dierlijk leven liggen. © ap.

Kwallen zouden de eerste vorm van dierlijk leven op aarde zijn geweest. Dat ontdekten Amerikaanse onderzoekers. De nieuwe theorie weerlegt voorgaand onderzoek dat de spons als de oudste tak in het dierenrijk zag.


"De truc is om de genensequenties van verschillende organismen te vergelijken om zo uit te zoeken welke organismen het meest verwant zijn"

Professor Atonis Rokas
Een nieuwe genetische analyse van onderzoekers aan de Vanderbilt- en Wisconsin-Madison-universiteiten claimt dat kwallen de eerste vorm van dierlijk leven op onze planeet waren. Die bewering werd voordien sterk gecontesteerd door aanhangers van de sponstheorie, die dat simpele organisme als ultieme voorouder bestempelden.

Het onderzoek benaderde de theorie vanuit een compleet andere invalshoek om de discussie voor eens en voor altijd te beslechten. Terwijl wetenschappers voordien de stamboom van de dieren probeerden reconstrueren op basis van bestaande genetische data, focusten zij nu op de genen die de organismen allemaal deelden.

"De truc is om de genensequenties van verschillende organismen te vergelijken om zo uit te zoeken welke organismen het meest verwant zijn", aldus professor Antonis Rokas van Vanderbilt.
Baanbrekend
De analyse resulteerde in een zogenaamd "fylogenetisch signaal" dat de ribkwallen ontegensprekelijk aanduidde als eerste leven. De onderzoekers gebruikten diezelfde fylogenetische techniek ook om te achterhalen of krokodillen het meest verwant zijn aan vogels of schildpadden. Daaruit bleek dat schildpadden een zustersoort waren en vogels eerder dichte neven.

De onderzoekers benadrukten wel dat niet alle onenigheid hiermee zou wegebben. Eén eigenwijs gen kan genoeg zijn om de conclusie helemaal te doen keren van de ene soort naar de andere. Evolutie zou dan nagenoeg geen sporen in de genen achterlaten. Al gelooft professor Rokas dat de aanpak een baanbrekende impact zal hebben op de evolutiebiologie.

(HLN)

11-04-2017

Gevonden fossiel vult gat in de geschiedenis


© RV.

Het is waarschijnlijk dankzij fossiel Tiny dat we op de aardbol rondlopen. In 2012 ontdekten onderzoekers in Schotland de overblijfselen van het eerste gewervelde dier dat op land leefde. Sindsdien vonden wetenschappers meerder fossielen zoals Tiny. Paleontoloog Nick Fraser wil het dier nu meer bekendheid geven, want het belang van de gevonden overblijfselen is enorm groot.

Het fossiel heeft vier ledematen, twee longen, minstens vijf vingers en een ruggengraat. Met een schedel van slechts vier centimeter heeft het dier zijn naam Tiny (klein) niet gestolen. "Tiny is een cruciale stap in de geschiedenis", zegt Nick Fraser in een interview met BBC Radio 4. "Zonder dat dier zouden er geen vogels, dinosauriërs, krokodillen, zoogdieren of zelfs mensen bestaan."

Ondertussen hebben wetenschappers al meerdere gelijkaardige fossielen gevonden, sommigen de grootte van een hond. Dat fossiel Tiny en zijn soortgenoten weinig bekend zijn, is misschien te wijten aan het feit ze niet zo groot zijn als overblijfselen die in het verleden al werden gevonden. Fossiel Tiny is ook niet zichtbaar voor het publiek, de overblijfselen zitten nog steeds vast in gesteente.


Fossiel Tiny zit nog vast in gesteente © RV.

Romer's gap
Met de vondst van fossiel Tiny kunnen wetenschappers nu de zogenoemde 'Romer's gap' invullen. Dat is een gat in de geschiedenis van 15 miljoen jaar waar onderzoekers tot voor kort dus nooit antwoorden konden vinden. De Amerikaanse paleontoloog was de eerste die een hiaat opmerkte in het fossielenbestand.

Aanvankelijk speelde het leven op onze aarde zich vooral in de oceanen af, tijdens het Devoon-tijdperk zo'n 416 miljoen jaar geleden. In de volgende periode, het Carboon, kwamen de dieren aan land. Uit beide tijdperken zijn veel fossielen gevonden, maar uit de overgangsperiode - tussen 360 en 345 miljoen jaar geleden- vonden wetenschappers amper iets. Sommige paleontologen beweerden dat een lager zuurstofniveau in de atmosfeer de reden was. De recente ontdekking van verschillende vierpotige dieren zoals Tiny bewijst echter dat er weldegelijk voldoende leven was op aarde in die periode.

(HLN)

13-04-2017

Stokoud neefje van de dino ontdekt (en zijn uiterlijk zet de paleontologie op zijn kop)

Dit reptiel zet alles wat we over de prille stadia van de evolutie van de dino dachten te weten, op zijn kop.

Alle dinosaurussen behoren tot de archosauria: een groep waarbinnen we de dinosaurussen, vogels, pterosaurussen (vliegende reptielen) en krokodilachtigen aantreffen. Zo’n 250 miljoen jaar geleden viel deze groep uiteen in twee groepen: een vogelachtige groep waarbinnen we de dinosaurussen, vogels en pterosaurussen aantreffen. En een krokodilachtige groep waarbinnen we de alligators en krokodillen van vandaag de dag en tal van inmiddels uitgestorven familieleden aantreffen.


T. rhadinus doet zich tegoed aan een familielid van de eerste zoogdieren. Afbeelding: Natural History Museum, London / Mark Witton.

Neefje
Wetenschappers hebben nu in Tanzania de resten van een reptiel teruggevonden. En dat reptiel is bijzonder. Het leefde namelijk in de periode kort nadat de Archosauria in twee groepen uiteenviel en is het oudste lid van de vogelachtige subgroep die ons tot op heden bekend is. Het is volgens de onderzoekers geen directe voorouder van de dinosaurussen, maar moet meer gezien worden als een ‘neef’ van de dinosaurussen. En niet zomaar een neef: de oudste neef die de wetenschap tot op heden heeft ontdekt.


T. rhadinus eigent zichzelf een prooi toe. Afbeelding: Gabriel Lio.

Mini-dino’s
Voorafgaand aan dit onderzoek hadden wetenschappers wel ideeën over hoe de eerste familieleden van de dinosaurussen eruit zagen. Het zouden miniatuur-dino’s zijn geweest: ongeveer zo groot als kippen en tweebenig. Maar het reptiel dat nu in Tanzania is ontdekt, dwingt ons dat beeld te herzien. Het reptiel – Teleocrater rhadinus – is namelijk krokodilachtig.

Krokodilachtig
T. rhadinus was zo’n 2 tot 3 meter lang en had een lange nek en staart. En het reptiel liep niet op twee benen, maar op vier krokodilachtige poten. “De ontdekking van Teleocrater verandert onze ideeën over de prille geschiedenis van de familieleden van dinosaurussen fundamenteel,” stelt onderzoeker Sterling Nesbitt. Onderzoeker Richard Butler voegt toe: “Dinosaurussen waren ongelofelijk succesvolle dieren. Het is heel natuurlijk dat je dan wilt weten waar ze vandaan kwamen en hoe ze zo dominant werden. Teleocrater is enorm opwindend, omdat deze gaten slaat in veel van onze klassieke ideeën over de oorsprong van de dinosaurus.”

De eerste resten van T. rhadinus werden al in 1933 opgegraven. Maar doordat er een paar cruciale botten – zoals de enkelbotten – ontbraken, konden de paleontologen in die tijd niet goed beoordelen of Teleocrater nu nauw verwant was aan de krokodil of aan de dinosaurus. Onlangs vonden onderzoekers in Tanzania nieuwe resten van Teleocrater terug. En die resten onthulden dat T. rhadinus toch echt familie van de dinosaurus is.


Het skelet van T. rhadinus. Afbeelding: Scott Hartman.

(sientias.nl)