Schandpaal
Persoon op de schandpaal aan het voormalige stadhuis van Woerden
Een schandpaal, gerechtspaal, geselpaal of kaak is een paal waaraan iemand als strafmaatregel werd vastgebonden en te kijk werd gesteld. Naast een schandpaal bestaat ook het schandblok.
Het te schande zetten was in de eerste plaats bedoeld als een onterende straf, maar het stond het publiek vaak vrij de persoon die letterlijk "voor paal stond", te beschimpen of te bekogelen met rot fruit of andere zaken. Ook het spreekwoord "iets aan de kaak stellen" komt van deze straf.[1]
Gebruik[bewerken]
Deze middeleeuwse straf is in heel Europa gebruikt als strafmaatregel in de tijd dat gevangenisstraffen nog niet gangbaar waren. Het kon, wanneer de bevolking niet massaal kwaad was op de veroordeelde, een relatief milde straf zijn; degene die hem onderging leed gezichtsverlies en zijn gezicht werd in de hele stad bekend.
Wanneer de bevolking kwaad op de veroordeelde was werd hij tevens met rot fruit, paardenvijgen, stenen, etc. bekogeld. Wanneer stenen en andere harde voorwerpen werden gegooid kon dit leiden tot ernstige (hoofd)verwondingen of zelfs de dood van de veroordeelde. Tevens was het mogelijk dat een veroordeelde aan de schandpaal lijfstraffen opgelegd kreeg, zoals zweepslagen of stokslagen.
Het kon ook gebeuren dat een ter dood veroordeelde voorafgaande aan de executie eerst aan de schandpaal werd gezet om aan het volk te worden getoond. Dit overkwam bijvoorbeeld Willem de Deken in 1328.
Een schandblok zoals dat tijdens de tentoonstelling "900 jaar bestuur" in het najaar van 2010 in het gemeentehuis van Deurne te bezichtigen was
De duur waarin men aan de schandpaal moest staan bedroeg meestal enkele uren. De schandpaal bleef tot ver in de 18e eeuw populair, om halverwege de negentiende eeuw in 1854 officieel als strafmaatregel te worden afgeschaft.