IJs on the run
Terwijl wij de winter alweer bijna achter ons laten, is het aan de andere kant van de evenaar nog zomer. Ook op Antarctica. Recent onderzoek laat zien, dat de opwarming van de aarde steeds diepere sporen in de ijskap achterlaat.
Woestijn van ijs
Eerst een stukje achtergrond. Antarctica is een enorm continent. Het bestaat uit bergen en zelfs vulkanen. Maar vanwege de ligging, rond de Zuidpool, is het er het hele jaar door berekoud. Ook in de zomer. Temeer daar het land dus ook nog hoogvlaktes en bergtoppen bevat. Op het continent liggen een flinke massa sneeuw en vooral ijs. Het ijs is het eindproduct van sneeuwval, die in de loop van duizenden jaren, en eeuwen, is gevallen. Overigens, in het binnenland van Antarctica zou je kunnen spreken van een woestijn. De jaarlijkse neerslag is vergelijkbaar met de neerslag die in zandwoestijnen valt als de Sahara en de Gobi. Dat komt vooral doordat lucht met zeer lage temperaturen heel weinig vocht kan bevatten. Dus zelfs als er een storing of een front dieper het land in trekt, dan nog zal het weinig of geen neerslag (sneeuw) kunnen achter laten. Je zou Antarctica de woestijn van water (ijs) kunnen noemen.
Gletsjers
Een ijsmassa is nooit helemaal zo hard en stabiel als bijvoorbeeld een plaat beton. Onder invloed van de zwaartekracht kan ijs stromen. Dit is wat we zien bij gletsjers. Het ijs stroomt in traag bewegende rivieren van ijs langzaam naar beneden. Dat gebeurt ook op de Zuidpool, maar daar zijn de gletsjers wel veel en veel groter in de vergelijking met bijvoorbeeld de grootste gletsjer van de Alpen, de Aletchgletsjer. Gletsjers op de Zuidpool stromen vanaf het continent van Antarctica in de omringende oceaan.
Zee-ijs en land-ijs
De afgelopen jaren was de zuidpool geregeld in het nieuws. De hoeveelheid zee-ijs rondom het continent behaalde record op record. Niet eerder sinds het begin van de nauwkeurige metingen (1979) lag er zoveel ijs als de afgelopen jaren. Die records werden vooral in het winterhalfjaar (zuidelijk halfrond) bereikt. De smelt in de zomer was meestal redelijk in staat, om het teveel aan zee-ijs weer wat te normaliseren. Toch is de hoeveelheid zee-ijs (oppervlakte) nu al enkele jaren achtereen groter dan gemiddeld. Op dit moment is de oppervlakte nog circa een half miljoen vierkante kilometer groter dan gemiddeld. Dat was een half jaar geleden soms 2 miljoen vierkante kilometer boven het gemiddelde. Ter vergelijking, op de Noordpool is de oppervlakte aan zee-ijs nu al lange tijd sterk onder de norm. Op dit moment bedraagt de negatieve afwijking er bijna 1 miljoen vierkante kilometer.
Zoeter water en westcirculatie
De verklaring voor de bovennormale hoeveelheid zee-ijs rond de zuidpool wordt in verband gebracht met de opwarming van de aarde. Studies geven aan, dat de hoeveelheid landijs die vanaf het continent de zee instroomt, toeneemt. Dat levert op zich niet alleen meer ijs in zee op, maar verandert ook het zoutgehalte van het water. Het iets zoeter worden van het water zou het vriespunt iets verhogen waardoor zee-ijs zich makkelijker kan uitbreiden in de winter. De mogelijk belangrijkste reden voor de recente groei van het zee-ijs wordt gekoppeld aan een krachtigere westcirculatie rondom Antarctica. Dat zou het ijs beter hebben beschermd tegen aanvallen van zachtere lucht uit meer gematigde streken. Of de sterkere westcirculatie ook verband houdt met de opwarming van de aarde, valt niet met zekerheid te zeggen.
Larsen C
Recent onderzoek heeft de afgelopen week nogal wat nieuwsbulletins gehaald. En niet voor niks. Antarctica heeft een soort van lang schiereiland, dat gericht is naar de zuidpunt van Zuid-Amerika. Aan de oostzijde van dit schiereiland mondt als het ware een enorme gletsjer uit in de Oceaan. Aan de voorzijde van de enorme bewegende ijsplaat breken met regelmaat stukken af. Soms zijn dit enorme massa’s ijs. Ongeveer 10 jaar geleden brak er al een enorm stuk af. Dat werd bekend als de Larsen B ijsplaat. Het gevolg was toen al, dat de ijsstroom zelf sneller ging stromen, toen eenmaal het grote stuk was afgebroken. In de resterende enorme ijsplaat is een enorme scheur aan het groeien. Deze scheur heeft inmiddels een lengte van om en nabij de 30 kilometer en is op sommige plaatsen al honderden meters breed. Het afgelopen jaar is de scheur snel verder gegroeid. Het is zeker dat er weer een enorm stuk ijs gaat afbreken. Dit wordt de Larsen C ijsplaat genoemd. De grootte van het stuk dat het ruime sop gaat kiezen, meet tenminste 4600 vierkante kilometer. Maar afhankelijk van hoe de scheur verder groeit, kan er ook 6400 vierkante kilometer in zee verdwijnen. Dat is een oppervlakte verglijkbaar met Noord- en Zuid-Holland samen.
Zeespiegel
De zeespiegel zal door het afbreken van de ijsplaat zelf niet stijgen. Immers, Larsen ligt al in zee. Maar berekeningen geven aan, dat als Larsen C eenmaal is afgebroken, de stroomsnelheid van de enorme gletsjers zelf verder zal toenemen. Mogelijk wordt de hele resterende ijsmassa instabiel. En dat gevolg zou wel een fikse impact kunnen hebben op de wereldwijde zeespiegel. Die stijgt toch al, momenteel met afgerond 3,2 mm per jaar, maar dit tempo zal gaan toenemen. Zeker als het geschetste scenario met betrekking tot het restant van Larsen uitkomt.
Australië en Nieuw Zeeland
Tenslotte is het natuurlijk interessant om te speculeren over de toekomst van Larsen C. Als het enorme stuk ijs een beetje intact blijft, zal het een boeiend avontuur kunnen beginnen. Het is zeker niet ondenkbaar, dat het ijs er in slaagt om bijvoorbeeld Nieuw zeeland te bereiken. En wie weet, is zelfs het zuiden van Australië wel een potentiele eindbestemming voor wat er tegen die tijd nog over is van Larsen C.
http://www.weer.nl/weer-i(...)/ijs_on_the_run.html[ Bericht 1% gewijzigd door #ANONIEM op 15-02-2015 13:13:46 ]