Het Astronomie Topic #9

dinsdag 3 juni 2014
De ster Regulus in het sterrenbeeld Leeuw staat op vrij grote afstand linksboven de wassende maan. Kijk rond 23.30 uur in het westen.

woensdag 4 juni 2014
Rechtsboven de maan staat Regulus, de hoofdster van het sterrenbeeld Leeuw. Bekijk de samenstand tegen middernacht, aan de westelijke hemel.

donderdag 5 juni 2014
Eerste Kwartier (22.39 uur). Op grote afstand rechts van de halfverlichte maan zie je de ster Regulus in het sterrenbeeld Leeuw.

vrijdag 6 juni 2014
Tegen middernacht zie je de rode planeet Mars aan de zuidwestelijke hemel, op grote afstand linksboven de maan.

zaterdag 7 juni 2014
Rond middernacht is boven de zuidwestelijke horizon een mooie samenstand zichtbaar van de maan en de planeet Mars, vlak boven de maan.

zondag 8 juni 2014
Tegen middernacht is in het zuidwesten een zeer nauwe samenstand te zien van de maan en de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd, direct linksonder de maan. Mogelijk heb je een verrekijker nodig om de ster te zien in het felle maanlicht. Rond 02.00 uur wordt de kleinste onderlinge afstand bereikt.

maandag 9 juni 2014
De maan staat vanavond vrijwel exact halverwege de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd en de planeet Saturnus, die zich in de Weegschaal bevindt.

dinsdag 10 juni 2014
Een mooie, nauwe samenstand van de maan met Saturnus, rechtsboven de maan. Rond middernacht staat het duo vrij hoog boven de zuidelijke horizon.

woensdag 11 juni 2014
Op vrij grote afstand linksonder de maan zie je de ster Antares in het sterrenbeeld Schorpioen. Bekijk de samenstand rond middernacht, aan de zuidelijke hemel.

donderdag 12 juni 2014
Antares, de hoofdster in de Schorpioen, staat vanavond op vrij grote afstand rechtsonder de bijna volverlichte maan. Kijk tegen middernacht in het zuidzuidoosten.

vrijdag 13 juni 2014 Volle Maan (06.11 uur). Rond 23.30 uur zie je de maan laag in het zuidoosten. In de zomer staat de Volle Maan nooit hoog aan de hemel. Door de lage stand lijkt hij extra groot, maar dat is gezichtsbedrog.

zaterdag 14 juni 2014
Tijdens de avondschemering is de reuzenplaneet Jupiter nog te zien, laag boven de westnoordwestelijke horizon. Kijk rond 23.00 uur.

zondag 15 juni 2014
Rond middernacht zie je hoog aan de oostelijke hemel de Zomerdriehoek. Die wordt gevormd door drie heldere sterren: Deneb in het sterrenbeeld Zwaan, Wega in het kleine sterrenbeeldje de Lier, en Altaïr in de Arend.

maandag 16 juni 2014
Heb je een vrij uitzicht op het westnoordwesten, dan kun je tijdens de avondschemering, tussen 23.00 en 23.30 uur, op zoek naar de planeet Jupiter.

dinsdag 17 juni 2014
De planeet Mars prijkt rond middernacht aan de zuidwestelijke hemel. Links van Mars staat de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd; op nog grotere afstand is ook Saturnus zichtbaar.

donderdag 19 juni 2014
Mercurius beweegt vandaag min of meer tussen de aarde en de zon door. De kleine planeet is daardoor geruime tijd niet zichtbaar. Vandaag is het ook Laatste Kwartier (20.39 uur).

vrijdag 20 juni 2014
's Morgens vroeg, rond 03.30 uur, zie je de halfverlichte maan boven de oostzuidoostelijke horizon, onder het zogeheten Herfstvierkant (het sterrenbeeld Pegasus).

zaterdag 21 juni 2014
Begin van de astronomische zomer (12.51 uur). De zon bereikt zijn noordelijkste positie aan de sterrenhemel. Op het noordelijk halfrond van de aarde is 21 juni de langste dag van het jaar.

zondag 22 juni 2014
De twee helderste 'sterren' die je rond middernacht aan de zuidwestelijke hemel ziet staan, zijn de planeten Mars en Saturnus. Links van de oranjerode planeet Mars zie je de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd, die een duidelijk blauwwitte kleur heeft.

maandag 23 juni 2014
's Morgens rond 04.00 uur is de afnemende maan laag boven de oostelijke horizon zichtbaar.

dinsdag 24 juni 2014
Als je een vrij uitzicht op de oostnoordoostelijke horizon hebt, kun je tijdens de ochtendschemering, tussen 04.00 en 04.30 uur, op zoek naar de afnemende maansikkel, met direct links daarvan de planeet Venus.

woensdag 25 juni 2014
De planeet Mars en de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd staan rond 23.30 uur boven de zuidwestelijke horizon. Op grote afstand links van het tweetal is de planeet Saturnus zichtbaar.

donderdag 26 juni 2014
Kijk eens of je rond middernacht de heldere winterster Capella kunt vinden. Die bevindt zich 's zomers laag aan de noordelijke hemel.

vrijdag 27 juni 2014
Nieuwe Maan (10.08 uur).

zaterdag 28 juni 2014
De heldere planeet Venus is zichtbaar als 'morgenster'. Tussen 04.30 en 05.00 uur zie je hem laag boven de oostnoordoostelijke horizon.

zondag 29 juni 2014
De beroemde Steelpan (gevormd door de zeven helderste sterren van de Grote Beer) staat rond middernacht hoog in het noordwesten. In het verlengde van de kromme steel vind je de heldere, oranje ster Arcturus in het sterrenbeeld Boötes.

maandag 30 juni 2014
De oranje ster die rond 23.30 uur in het zuiden staat is Antares in de Schorpioen. Op grote afstand rechtsboven Antares zie je de planeet Saturnus; in het zuidwesten staan de ster Spica in het sterrenbeeld Maagd en de rode planeet Mars.

03-06-2014

'Nieuwe' asteroïde scheert vanavond langs Aarde


Archiefbeeld. © ap.

Een pas ontdekte asteroïde zal dinsdagavond - in astronomische termen - rakelings onze planeet passeren. Dat meldt Universe.com.

Op 24 mei gaf planetoïde 2014 KH39 zich voor het eerst bloot en het bleek een aardscheerder te zijn: de baan van het ding kan het in de buurt van onze planeet brengen.

Geen gevaar voor botsing
Het wellicht 22 meter groot hemellichaam zal ons op zowat 440.000 km passeren, of 1,14 keer de afstand Aarde-Maan. De asteroïde bereikt haar dichtste punt omstreeks 22.00 uur Belgische tijd. Het is dan bij ons reeds duister genoeg, maar het object is te weinig helder om met amateurtelescopen te begluren. Er is geen enkel gevaar voor een botsing, stelt Universe.com gerust.

(HLN)

Een klein uurtje geleden het ISS voorbij zien vliegen

04-06-2014

Hubble maakt unieke panoramafoto van kosmos


De kosmosfoto van de Hubbletelescoop. © reuters.

De ruimtetelescoop Hubble heeft een wel heel bijzondere foto gemaakt. De sterrenkijker maakte een panorama dat het universum op zijn kleurrijkst toont. Sterrenstelsels van vijf tot tien miljard jaar oud werden vastgelegd op de gevoelige plaat.

Ruimtevaartorganisatie NASA legde voor de eerste keer op een panorama ultraviolet licht vast, dat niet zichtbaar is voor de mens. Het ziet er op de foto uit als een lichtblauw schijnsel dat zich rondom roterende sterrenstelsels begeeft.

Het panorama is een compositie van meer dan achthonderd foto's van de laatste elf jaar. Op het kiekje zijn ongeveer tienduizend sterrenstelsels te bewonderen.

(HLN)

05-06-2014

Isotopenonderzoek bevestigt ontstaanstheorie maan


Een stukje maangesteente. (Addi Bischoff, Westfälische Wilhelms-Universität Münster)

Een nieuwe reeks metingen van zuurstofisotopen heeft meer bewijs opgeleverd dat de maan is ontstaan na de botsing van de aarde met een andere planeet, ongeveer 4,5 miljard jaar geleden. Dat zeggen Duitse wetenschappers die hun resultaten deze week in Science publiceren.

Pogingen om de botsingstheorie te bevestigen draaien veelal om metingen van de verhoudingen tussen de verschillende isotopen van elementen als zuurstof, titanium en silicium. Isotopen zijn varianten van een bepaald chemisch element waarvan de atoomkernen allemaal hetzelfde aantal protonen bevatten, maar het aantal neutronen verschilt.

Bekend is dat de isotopenverhoudingen in ons zonnestelsel van plaats tot plaats verschillen. Bij aarde en maan zijn de verschillen echter klein en dat lijkt in strijd te zijn met de botsingstheorie. Volgens deze theorie zou de maan namelijk voor een flink deel moeten bestaan uit puin dat afkomstig wasvan de botsende planeet, die Theia wordt genoemd. De samenstelling van de maan zou daarom veel meer moeten verschillen van die van de aarde.

De wetenschappers hebben (Apollo-)gesteenten van de maan en de aarde nog eens goed onderzocht op de isotopenverhouding van zuurstof. En uit die analyse blijkt dat de maangesteenten significant meer zuurstof-17 bevatten dan hun aardse tegenhangers.

De meeste modellen schatten dat de maan voor zeventig tot tachtig procent afkomstig is van Theia. Andere modellen komen echter uit op niet meer dan acht procent. De nieuwe meetwaarden zouden in overeenstemming zijn met een 50:50-verdeling. (EE)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2014

Bizarre ster ontdekt



Thorne-Zytkow-objecten kunnen ontstaan wanneer een opzwellende rode superreus (links) een neutronenster (rechts) verzwelgt. (John Foster/Science Photo Library)

Astronomen hebben mogelijk een zogeheten Thorne-Zytkow-object opgespoord: een opgezwollen, stervende ster met een neutronenster in zijn kern. Het bestaan van zulke ‘hybride sterren’ werd al in 1975 voorspeld door de astrofysici Kip Thorne en Anna Zytkow, maar overtuigende waarnemingen ontbraken tot nu toe.

De meest recente kandidaat is de rode superreus HV 2112 in de Kleine Magelhaense Wolk, een klein buurstelsel van de Melkweg. De ster vertoont een overschot aan lithium, rubidium en molybdeen – elementen die via bijzondere kernreacties in Thorne-Zytkow-objecten kunnen ontstaan. Daarbij moet wel worden aangetekend dat de waargenomen hoeveelheden geringer zijn dan theoretisch wordt verwacht.

Er zijn verschillende scenario’s denkbaar die tot het ontstaan van een Thorne-Zytkow-object kunnen leiden. Maar het meest waarschijnlijke scenario gaat uit van een dubbelster bestaande uit een opzwellende zware ster en een neutronenster – het uiterst compacte restant van een zware ster die aan het einde van zijn bestaan als supernova is ontploft. Van zulke objecten zouden er onze Melkweg enkele tientallen kunnen bestaan.

Tijdens het opzwellen slokt de rode superreus de neutronenster als het ware op, waarna deze laatste naar het hart van de ster spiraalt. (EE)

(allesoversterrenkunde)

11-06-2014

Voorloper van kolossale reuzentelescoop maakt eerste opnamen



Deze ‘radiofoto’ van het sterrenstelsel NGC 253 is gemaakt met de ASKAP-radiotelescoop in West-Australië. De kleuren laten zien dat het stelsel roteert: blauw beweegt naar ons toe, rood van ons af. (Paolo Serra & ACES team/CSIRO)

De voorpagina van de krant zullen ze niet halen, maar de ASKAP-radiotelescoop in West-Australië heeft zijn eerste opnamen gemaakt. ASKAP staat voor Australia SKA Pathfinder: het is de voorloper van de internationale Square Kilometre Array (SKA), een netwerk van radiotelescopen dat vanaf 2018 in Australië en Zuid-Afrika wordt gebouwd.

ASKAP maakt gebruik van dezelfde techniek die straks bij SKA, maar nu al bijvoorbeeld bij de grotendeels Nederlandse LOFAR-radiotelescoop wordt gebruikt: fasegestuurde antennes. Daarbij gebeurt het richten van de radiotelescoop vrijwel geheel softwarematig – de afzonderlijke antennes hoeven niet of nauwelijks te draaien. Het geheel werkt als een soort ‘radiocamera’ die in één ‘oogopslag’ een groot deel van de hemel kan overzien.

De fasegestuurde antenne-array van ASKAP bestaat uit 36 schotelantennes, waarvan er bij de eerste opnamen zes zijn gebruikt. Zelfs in dit stadium is ASKAP al de meest gevoelige radiotelescoop van het zuidelijk halfrond. (EE)

(allesoversterrenkunde)

11-06-2014

Standaardkosmologie kan eigenschappen dwergstelsels niet verklaren



Het Andromedastelsel is omgeven door een 'pannenkoek' van dwergstelsels. (CFHT)

De verdeling van satellietstelsels rond ons eigen Melkwegstelsel en rond het nabijgelegen Andromedastelsel kan niet verklaard worden door de standaardtheorie van de kosmologie. Dat schrijft een internationaal team van astronomen in een artikel dat geaccepteerd is voor publicatie in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Volgens de standaardtheorie wordt de vorming van sterrenstelsels gedomineerd door donkere materie. Uit computersimulaties volgt dat daarbij talloze kleine satellietstelsels moeten ontstaan in een uitgestrekte, min of meer bolvormige halo rond een groot spiraalstelsel. Die stelsels zouden willekeurige bewegingsrichtingen moeten hebben.

In plaats daarvan worden het Melkwegstelsel en het Andromedastelsel vergezeld door slechts enkele tientallen dwergsterrenstelsels, die bovendien in beide gevallen in een plat vlak zijn verdeeld, en allemaal in dezelfde richting rond het 'moederstelsel' bewegen.

Dat de systematische verdeling van de dwergstelsels in beide gevallen een toevallige uitzondering betreft, is extreem onwaarschijnlijk; de kans daarop wordt geschat op 1 op 100.000. In plaats daarvan denken de astronomen dat de satellietstelsels ontstaan zijn door samenklontering van materie in zogeheten getijdenstaarten: slierten van gas die bij botsingen van sterrenstelsels de ruimte in getrokken kunnen worden door getijdenkrachten.

Als de standaardtheorie van de kosmologie niet in overeenstemming is met de waarnemingen, aldus de auteurs, moeten alternatieve theorieën, zoals MOND (Modified Newtonian Dynamics) misschien serieus genomen worden. (GS)

(allesoversterrenkunde)

16-06-2014

Bezat Pluto’s maan Charon ooit een ondergrondse oceaan?



Bevond zich onder het ijzige oppervlak van Pluto’s maan Charon ooit een oceaan? Misschien wel. En als dat zo is, dan heeft NASA goede hoop volgend jaar al sporen van die oceaan op Charon te ontdekken.

Door scheuren in het oppervlak van Charon te bestuderen, kunnen we achterhalen of de maan ooit een ondergrondse oceaan bezat. Die conclusie trekken onderzoekers. “Ons model voorspelt verschillende patronen van scheuren in het oppervlak van Charon,” vertelt onderzoeker Alyssa Rhoden. Die patronen zijn afhankelijk van de dikte van het ijs en de structuur van het binnenste van Charon. Ook het gemak waarmee Charon vervormt en de wijze waarop de baan van Charon door de tijd heen veranderd is, hebben invloed op die scheuren. Door Charon te bestuderen en de daadwerkelijke scheuren in het oppervlak naast de modellen te leggen, kunnen de onderzoekers achterhalen welk model het beste bij Charon past en of de maan in het verleden een ondergrondse oceaan bezat.

Europa en Enceladus
Het zou niet voor het eerst zijn dat onderzoekers op basis van scheuren in het oppervlak van een maan kunnen concluderen dat deze een ondergrondse oceaan bezat. Eerder concludeerden onderzoekers al dat onder het oppervlak van Jupiters maan Europa en Saturnus’ maan Enceladus waarschijnlijk een oceaan schuilgaat. Ook deze manen hebben scheuren in hun oppervlak. De manen draaien in een ovaalvormige baan rond hun planeten, waardoor getijden ontstaan. Die getijden zorgen ervoor dat de manen zich herhaaldelijk uitstrekken en samentrekken. Door al die bewegingen komt het oppervlak onder druk te staan en ontstaan de scheuren. De getijdenwerking zorgt bovendien voor extra inwendige warmte. Die warmte zou de levensduur van de ondergrondse oceanen op Europa en Enceladus flink verlengd hebben.

NU NIET MEER
De onderzoekers sluiten op voorhand uit dat Charon nog steeds een ondergrondse oceaan bezit. Charon volgt inmiddels een cirkelvormige baan rond Pluto en wordt niet langer aan significante getijdenwerking blootgesteld. Als er ooit een ondergrondse oceaan was, dan is die nu wel bevroren.
Charon
De onderzoekers stellen dat Charon in het verleden wellicht ook een sterk ovaalvormige baan rond Pluto maakte en met indrukwekkende getijden te maken kreeg (aangenomen wordt dat de maan ooit een stuk dichter bij Pluto stond). Die getijden zorgden ervoor dat het oppervlak van Charon vervormde. Daarbij warmde het binnenste van de maan op. En die warmte kan er wel eens voor gezorgd hebben dat onder het oppervlak van Charon gedurende enige tijd vloeibaar water te vinden was.

New Horizons
Als zich ooit een oceaan op Charon bevond, dan kunnen we dat dus aan eventuele scheuren in het oppervlak aflezen. Helaas bevindt Charon zich ver van de aarde. Het maakt het lastig om de maan gedetailleerd te bestuderen. Toch hebben onderzoekers goede hoop op korte termijn te kunnen vaststellen of Charon een ondergrondse oceaan bezat. Over iets meer dan een jaar arriveert de ruimtesonde New Horizons bij Pluto. De sonde zal zowel de dwergplaneet als Charon bestuderen. “Dit onderzoek geeft ons een voorsprong op het arriveren van New Horizons. We weten nu waar we naar moeten kijken en wat we ervan kunnen leren. We gaan naar Pluto en Pluto is heel fascinerend, maar Charon is ook heel fascinerend.”


Enceladus in close-up. De scheuren zijn goed zichtbaar. Afbeelding: NASA / JPL / SSI.

Vloeibaar water wordt gezien als een cruciaal ingrediënt voor leven. Europa en Enceladus worden met hun ondergrondse oceanen dan ook beschouwd als veelbelovende locaties als het gaat om het vinden van buitenaards leven. Maar alleen vloeibaar water is niet genoeg. Leven heeft nog meer ingrediënten nodig. Denk aan koolstof, fosfor en stikstof. Onduidelijk is of de oceanen op Europa en Enceladus die ingrediënten bezitten. Eveneens is onduidelijk of de oceanen al lang genoeg ontstaan: de ontwikkeling van leven vergt tijd. Als op Charon sporen van een oceaan worden aangetroffen, zullen dezelfde vragen gesteld worden. Heeft deze oceaan lang genoeg bestaan en de andere benodigde ingrediënten voor leven bevat?

(scientias.nl)

17-06-2014

Nieuwe moleculen rond oude sterren


In de Helixnevel is het 'watervormende' molecuul OH+ gevonden. (ESA)

Onder invloed van energierijke ultraviolette straling kunnen in de omgeving van stervende sterren moleculen ontstaan die nodig zijn voor de vorming van water. Dat blijkt uit twee studies die zijn uitgevoerd op basis van waarnemingen van de Europese infraroodruimtetelescoop Herschel.

Herschel heeft metingen verricht aan planetaire nevels - uitdijende gasschillen die de ruimte in geblazen worden door sterren zoals de zon die aan het eind van hun leven zijn gekomen. De nevels worden tot gloeien gebracht door de ultraviolette straling van de stervende ster, die ineenschrompelt tot een kleine, hete witte dwerg.

In planetaire nevels komen relatief veel koolstof-, zuurstof- en stikstofatomen voor, soms als onderdeel van eenvoudige moleculen zoals koolmonoxide. Algemeen werd aangenomen dat de energierijke straling van de witte dwerg de vorming van andere moleculen verhindert.

In planetaire nevels met een extreem hete centrale ster (tot meer dan 100.000 graden) is nu echter ook het molecuul OH+ (geïoniseerd hydroxyl) aangetroffen - een van de bouwstenen van watermoleculen. In de nabijgelegen Helixnevel bleek dit molecuul vooral voor te komen in gebieden waar koolmonoxide (CO) onder invloed van de ultraviolette straling wordt gedissocieerd.

Het idee is nu dat de energierijke straling juist in gebiedjes met een hogere dichtheid tot onverwachte chemische processen aanleiding kan geven. Op die manier kunnen rond stervende sterren de 'bouwstenen' gevormd worden voor watermoleculen (H2O). Of dat in de onderzochte planetaire nevels ook daadwerkelijk gebeurt, is overigens zeer onzeker.

De twee studies zijn uitgevoerd door Isabel Aleman van de Leidse Sterrewacht en door Mireya Etxaluze van het Instituto de Ciencia de los Materiales in Madrid. De resultaten zijn gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics. (GS)

(allesoversterrenknude)

16-06-2014

Nieuw methaanspectrum helpt speurtocht naar leven


Artist's impression van een Jupiter-achtige exoplaneet die voor zijn ster langs schuift. (NASA/ESA/G. Bacon (STScI))

Onderzoekers van University College London en de University of New South Wales hebben extreem gedetailleerde modelberekeningen uitgevoerd aan het spectrum van methaan (CH4). Met behulp van een krachtige supercomputer zijn de golflengten van duizenden absorptielijnen van methaan berekend, onder sterk uiteenlopende omstandigheden, zoals temperaturen tot ca. 1200 graden.

Veel van de berekende spectraallijnen zijn inmiddels met laboratoriumexperimenten bevestigd. De nieuwe resultaten zijn vandaag gepubliceerd in PNAS. In de toekomst zal het gedetailleerde modelspectrum gebruikt kunnen worden bij de detectie van methaan in de atmosferen van exoplaneten.

Methaan wordt gezien als een belangrijke biomarker - de aanwezigheid van het gas kan wijzen op biologische activiteit. (GS)

(allesoversterrnekunde)

19-06-2014

Planetenverkenner Venus Express vliegt mogelijk zijn dood tegemoet


De Venus Express © NASA.

De Europese planeetverkenner Venus Express duikt de komende drie weken steeds dieper in de dikke dampkring van de planeet Venus. De kans is groot dat zij dat niet overleeft. Venus Express zal dan verbranden in de koolzuurrijke atmosfeer.

Daarmee komt ook een voorlopig einde aan het onbemande onderzoek van de planeet. Venus Express beschrijft sinds april 2006 een langgerekte baanrond Venus, met het laagste punt op 250 kilometer hoogte. De brandstof aan boord is bijna op; de wetenschappelijke missie is voltooid en vluchtleiders van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA hebben nu een spannende slotact voor de ruimtesonde in petto.

Sinds gisteren wordt het laagste punt van de omloopbaan steeds verder omlaag gebracht. Elke dag duikt Venus Express zodoende iets dieper de dampkring in, uiteindelijk tot een hoogte van slechts 130 kilometer. Daarbij worden metingen verricht aan temperatuur en luchtdruk.

Schat aan informatie
Dat Venus Express in de komende weken misschien de laatste adem uitblaast, is niet erg. Het toestel heeft een schat aan informatie verzameld, voornamelijk over de dampkring van de planeet. Zo is ontdekt dat Venus lang geleden oceanen gehad moet hebben. Die zijn verdampt toen er een extreem broeikaseffect op gang kwam. De dampkring is in de afgelopen jaren ook sneller gaan roteren, terwijl de draaisnelheid van de planeet zelf iets is afgenomen. Boven de zuidpool van Venus is een grote cycloon ontdekt en infraroodcamera's vonden aan het zinderend hete oppervlak aanwijzingen voor recent vulkanisme.

Uitstel van executie
Mocht de ruimtesonde de duikvluchten toch overleven, dan zal de baan na 11 juli weer worden 'opgekrikt'. Maar dan is er hooguit sprake van uitstel van executie: later dit jaar is echt alle brandstof aan boord verbruikt en is het gedaan met Venus Express.

Eind 2015 hoopt de Japanse ruimtevaartorganisatie JAXA de planeetverkenner Akatsuki in een baan rond Venus te brengen. Of dat lukt is de vraag: Akatsuki kampte eind 2010 met motorpech en draait sindsdien in een baan om de zon. Daarna zijn er geen ruimtevluchten naar de planeet gepland

(HLN)

23-06-2014

Melkwegstof in kaart gebracht


Deel van de kaart van de stofverdeling in het Melkwegstelsel. (IPHAS)

Interstellair stof in het Melkwegstelsel vertoont een turbulente, fractale structuur en is niet per se georiënteerd langs de spiraalarmen. Dat blijkt uit driedimensionale kaarten van de verdeling van Melkwegstof die gemaakt zijn op basis van waarnemingen met de Isaac Newton Telescope op het Canarische eiland La Palma. De resultaten van de Isaac Newton Telescope Photometric H-alpha Survey of the Northern Galactic Plane (IPHAS) worden vandaag gepresenteerd op de National Astronomy Meeting van de Royal Astronomical Society in Portsmouth.

Met de 2,5-meter telescoop is de zogeheten extinctie (lichtabsorptie door stof) van ca. 38 miljoen sterren aan de noordelijke hemel opgemeten, voornamelijk in het deel van het Melkwegstelsel dat zich buiten de omloopbaan van de zon bevindt, tot op afstanden van ca. 12.000 lichtjaar. Uit de metingen kon ook de radiale afstand van het absorberende stof worden afgeleid, wat een driedimensionaal beeld van de verdeling opleverde. Het project werd geleid door Janet Drew van de University of Hertfordshire.

Door de IPHAS-metingen in de toekomst te combineren met waarnemingen van de Europese Gaia-ruimtetelescoop, die van één miljard sterren afstanden, bewegingen en kleuren gaat opmeten, hopen astronomen een compleet beeld van de structuur en opbouw van het Melkwegstelsel te verkrijgen. (GS)

(allesoversterrenkunde)

23-06-2014

Organisch raadsel in Magelhaense Wolk


Infraroodfoto van de Grote Magelhaense Wolk, gemaakt door de Spitzer Space Telescope. (NASA/JPL-Caltech/STScI)

De verscheidenheid aan polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) in de atmosferen van stervende sterren in de Grote Magelhaense Wolk is veel groter dan in de atmosferen van sterren in ons eigen Melkwegstelsel. Gek genoeg lijkt die grotere verscheidenheid weer te verdwijnen nadat de PAK's de interstellaire ruimte in zijn geblazen.

PAK's zijn complexe organische moleculen die onder andere voorkomen in uitlaatgassen en sigarettenrook. Ze ontstaan in de koele buitenste lagen van oude sterren waarin fusiereacties van koolstof optreden. De sterren in de Grote Magelhaense Wolk - een van de satellietstelsels van ons eigen Melkwegstelsel - bevatten verhoudingsgewis meer elementen die zwaarder zijn dan waterstof en helium; die grotere abundantie is vermoedelijk de oorzaak van de grotere verscheidenheid aan PAK's in hun atmosferen, zoals bepaald aan de hand van waarnemingen door de Spitzer Space Telescope van 24 zorgvuldig geselecteerde sterren.

De buitenste gaslagen van de stervende sterren worden de ruimte in geblazen in de vorm van zogeheten planetaire nevels, en vermengen zich uiteindelijk met de interstellaire materie. Merkwaardig genoeg vertoont het interstellaire medium in de Grote Magelhaense Wolk geen grotere verscheidenheid aan PAK's dan de interstellaire materie in ons eigen Melkwegstelsel.

Volgens Mikako Matsuura van University College London, die de metingen aan de 24 sterren vandaag presenteert op de National Astronomy Meeting van de Royal Astronomical Society in Portsmouth, gaat de grotere verscheidenheid aan PAK's mogelijk verloren door de inwerking van de energierijke ultraviolette straling die de stervende ster uitzendt nadat hij ineengeschrompeld is tot een compacte hete dwerg. Een andere mogelijkheid is dat er in de interstellaire ruimte chemische reacties plaatsvinden waarbij de moleculaire verscheidenheid afneemt.(GS)

(allesoversterrenkunde)

quote:

Op vrijdag 20 juni 2014 15:49 schreef Braindead2000 het volgende:
Is er nog geen apart Rosetta topic?

Nog niet. Ik zal er eens eentje aanmaken

20-06-2014

Rosetta’s komeet doet het wat rustiger aan



Rosetta heeft opnieuw foto’s gemaakt van haar eindbestemming: komeet 67P/Churyumov-Gerasinmenko. En die foto’s laten zien dat de komeet het – na een periode van verhoogde activiteit – nu weer even rustig aan doet.

Rosetta fotografeerde de komeet in april en mei ook al. Op die beelden was te zien dat de komeet actiever werd. De komeet had een lange staart gekregen. Dat is goed te verklaren: 67P/Churyumov-Gerasimenko nadert de zon en warmt op. Het ijs aan het oppervlak van de komeet verdampt en zo krijgt de komeet een staartje.

OVER ROSETTA
Alles weten over de baanbrekende missie van Rosetta? Klik hier!

Rustig
Begin deze maand heeft Rosetta opnieuw foto’s gemaakt van de komeet. En op die foto is te zien dat deze het momenteel weer even rustig aan doet. De grote stofwolk die in april en mei rond de kern van de komeet te zien was, is verdwenen en de helderheid van de komeet is afgenomen. Het is niet ongebruikelijk dat de activiteit van kometen varieert, maar het is voor het eerst dat onderzoekers er van zo dichtbij getuige van zijn. Rosetta bevond zich op het moment dat deze de laatste foto’s maakte op ‘slechts’ 430.000 kilometer afstand. “De komeet is nu bijna binnen ons bereik,” stelt onderzoeker Holger Sierks. “En leert ons dat we het onverwachte moeten verwachten.”

Augustus
Ruimtesonde Rosetta bevindt zich inmiddels op zo’n 165.000 kilometer van de komeet. Naar verwachting komt de sonde in augustus bij de komeet aan. De sonde gaat de komeet dan verder bestuderen en tevens een lander op het oppervlak van de komeet plaatsen.

Hoewel de afstand tussen Rosetta en de komeet nog groot is, zijn de wetenschappelijke instrumenten aan boord van Rosetta al volop aan het werk. Momenteel bestuderen ze het staartje van de komeet en bepalen in welk tempo de komeet water en gassen als koolstofdioxide produceert. De onderzoekers hopen zo een beter beeld te krijgen van de samenstelling van de komeet. Als Rosetta dichter bij de komeet in de buurt komt, zal deze ook gas- en stofdeeltjes verzamelen en in een laboratorium aan boord van de sonde analyseren.

(scientias.nl)

23-06-2014

Titan stelt wetenschappers voor raadsel: golven of drijvend ijs?


Een NASA-conceptbeeld van een zee op Titan, gebaseerd op gegevens van de ruimtesonde Cassini. © reuters.

Titan, de maan van Saturnus, stelt wetenschappers voor een nieuwraadsel. De zeeën op de maan vertonen mysterieuze eigenschappen. Onderzoekers vermoeden dat het om golven gaat, wat zou betekenen dat Titan nog meer overeenkomsten vertoont met de Aarde dan voorheen gedacht.
De gelijkenissen met onze Aarde zijn frappant. Titan heeft heuvels, een dichte atmosfeer, regen, wind en grote meren. Maar de atmosfeer zou ons verstikken, want ze bestaat uit stikstof en methaan, en water komt er alleen voor als ijs, omdat de temperatuur omwille van de grote afstand tot de zon -180 graden celsius bedraagt.

Toch is Titan de enige plek in het zonnestelsel, buiten de Aarde, waar vloeibare meren, rivieren en zeeën zijn. De waterkringloop op Titan is gebaseerd op vloeibaar methaan en ethaan dat wolken vormt in de atmosfeer, neerdaalt als regen en via rivieren in meren en zeeën stroomt.

Golven
Die zeeën herbergen vele geheimen. De ruimtesonde Cassini verstuurde recent vreemde gegevens door over Ligeia Mare, een zee die zich 500 kilometer uitstrekt over de noordpool van Titan. Volgens Jason Hofgartner van Cornell University in New York, die het onderzoek leidde, was een deel van de zee sterk opgelicht. Op later beeldmateriaal was het opgelichte vlak weer verdwenen.

De ontdekking verscheen in het vakblad Nature Geoscience. De meest plausibele verklaring is volgens de onderzoekers dat de zee op dat moment woester was, waardoor meer energie werd gereflecteerd naar de ruimtesonde. "En dat komt dan wellicht door de wind, die ontstaat wanneer op het noordelijke halfrond van Titan de zomer start", aldus Hofgartner. "Getijden kunnen ook golven veroorzaken, maar dan zou het fenomeen exact één Titandag later - of 16 dagen op Aarde - opnieuw opduiken. En dat was niet het geval."

Opborrelende gassen
Als de zeeën op Titan effectief aangestuurd worden door de wind, zou dat betekenen dat de seizoenen er dezelfde klimaatregelende rol spelen als op Aarde. Maar zeker is dat niet. Een andere mogelijke verklaring die de onderzoekers naar voren schuiven, is dat gassen door de stijgende temperatuur opborrelen van de bodem van Ligeia Mare naar het oppervlak. Of het zou ook gewoon om drijvend ijs kunnen gaan.

(HLN)