Toffe methode, die schijnt enorm goed te werken maar de meeste leraren zijn bang om die in te voeren. Ze denken niet voldoende Latijn en Grieks te spreken.quote:Op zondag 5 april 2015 19:40 schreef _Dido_ het volgende:
Mijn testimonial over Classica Nova: http://runrenskerun.blogs(...)n-in-het-latijn.html
Addisco (http://www.addisco.nl/) geeft bij- en nascholing voor docentenquote:Op woensdag 8 april 2015 10:10 schreef Ser_Ciappelletto het volgende:
[..]
Toffe methode, die schijnt enorm goed te werken maar de meeste leraren zijn bang om die in te voeren. Ze denken niet voldoende Latijn en Grieks te spreken.
Ik ga dit trouwens eens aan een van mijn proffen laten zien, die zal dat zeker interessant vinden.
Waarom? Nominativus agnus en genitivus van Deus. Lam van God. Lijkt mij te kloppen toch?quote:Op donderdag 8 oktober 2015 21:41 schreef thabit het volgende:
Ik heb een vraag. Een bekend kerklied gaat als volgt:
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
Moet dat niet "Agne Dei" zijn?
Dertig jaar geleden. De eerste klas van onze school die Latijn deed. We waren nog met zes. Vergilius, de Aeneis.quote:Op woensdag 8 april 2015 10:19 schreef ssebass het volgende:
leuk topic! Ik heb nog examen gedaan in Latijn. Bizar hoe weinig ik mij er nog van herinner (is wel zo'n 15 jaar geleden). Heb hier nog wel boeken liggen. Vond het vroeger niet heel boeiend maar nu ik dit weer zie vind ik het eigenlijk best leuk. Ik vond de teksten van Seneca en gedichten Ovidius wel interessant.
Volgens mij wel, want Agnus Dei wordt aangesproken, wat betekent dat er een vocativus moet worden gebruikt.quote:Op donderdag 8 oktober 2015 21:41 schreef thabit het volgende:
Ik heb een vraag. Een bekend kerklied gaat als volgt:
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
Moet dat niet "Agne Dei" zijn?
Ik denk dus van niet. Dat die niet wordt aangesproken bedoel ik dus.quote:Op donderdag 8 oktober 2015 23:22 schreef lyolyrc het volgende:
[..]
Volgens mij wel, want Agnus Dei wordt aangesproken, wat betekent dat er een vocativus moet worden gebruikt.
Ja dat klinkt wel tegenstrijdig. Ik ging er gezien de naamval vanuit dat het geen directe aanspraak was.quote:Op donderdag 8 oktober 2015 23:49 schreef thabit het volgende:
De werkwoorden zijn imperatieven. Dus.
In mijn woordenboek staat:quote:Op vrijdag 9 oktober 2015 00:05 schreef ssebass het volgende:
[..]
Ja dat klinkt wel tegenstrijdig. Ik ging er gezien de naamval vanuit dat het geen directe aanspraak was.
Ik weet niet via welke declinatie agnus vervoegd wordt. Als het via de vierde declinatie is, is de uitgang van de vocativus -us. Misschien dat dat het is.
m.a.w. 2e declinatie.quote:agnus, i
Interessante vraag, die niet eenvoudig is te beantwoorden. De vocativus was in het Indo-Europees oorspronkelijk geen 'echte' naamval maar is kennelijk ontstaan doordat een partikel *-e werd toegevoegd aan de wortel van een nomen. In een later stadium, in ieder geval na de rekking van *e tot *ē in een positie voor een finale sonant R (uitgezonderd *m), is bij nominale stammen die eindigden op een consonant deze consonant ook analogisch toegevoegd aan de vocativus, zodat bij nomina waarbij de stam eindigde op een sonant dus een systeem kon ontstaan met een nom. sg. op *-ēR-∅ versus een voc. sg. op *-eR, en deze situatie is nog bewaard in het klassieke Grieks, waar we bijvoorbeeld nom. sg. πατήρ versus voc. sg. πάτερ vinden (deze verklaring bij Beekes, Comparative Indo-European Linguistics: An Introduction, Amsterdam/Philadelphia ²2011, p. 186).quote:Op donderdag 8 oktober 2015 21:41 schreef thabit het volgende:
Ik heb een vraag. Een bekend kerklied gaat als volgt:
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
Moet dat niet "Agne Dei" zijn?
Ik zou niet zo moeilijk denken. Het lijkt mij gewoon een versteende uitdrukking, in parallel met het Bijbelvers (Johannes 1:29 (Vulgaat): "altera die videt Iohannes Iesum venientem ad se et ait ecce agnus Dei qui tollit peccatum mundi.")quote:Op vrijdag 9 oktober 2015 09:08 schreef Riparius het volgende:
[..]
Interessante vraag, die niet eenvoudig is te beantwoorden. De vocativus was in het Indo-Europees oorspronkelijk geen 'echte' naamval maar is kennelijk ontstaan doordat een partikel *-e werd toegevoegd aan de wortel van een nomen. In een later stadium, in ieder geval na de rekking van *e tot *ē in een positie voor een finale sonant R (uitgezonderd *m), is bij nominale stammen die eindigden op een consonant deze consonant ook analogisch toegevoegd aan de vocativus, zodat bij nomina waarbij de stam eindigde op een sonant dus een systeem kon ontstaan met een nom. sg. op *-ēR-∅ versus een voc. sg. op *-eR, en deze situatie is nog bewaard in het klassieke Grieks, waar we bijvoorbeeld nom. sg. πατήρ versus voc. sg. πάτερ vinden (deze verklaring bij Beekes, Comparative Indo-European Linguistics: An Introduction, Amsterdam/Philadelphia ²2011, p. 186).
In het Latijn is in een prehistorisch stadium een lange vocaal in een positie vóór een finale r of l weer verkort, maar pas nadat deze lange vocaal in bijvoorbeeld nomina op *-ōr analogisch was uitgebreid naar de casus obliqui, hetgeen verklaart waarom e.g. nomina op -tŏr een genitief op -tōris hebben en tevens waarom de nominativus en de vocativus van het woord voor 'vader' zijn samengevallen in pater.
De omstandigheid dat de vocativus oorspronkelijk geen deel uitmaakte van de nominale flexie verklaart onder meer waarom het meervoud geen aparte vocativus heeft en waarom naar analogie van het meervoud ook in het enkelvoud de nominativus vaak de vocativus vervangt. In het historische Latijn hebben alleen de mannelijke en vrouwelijke substantiva die de oorspronkelijke Indo-Europese thematische flexie voortzetten, oftewel de nomina op -us van de tweede declinatie, een aparte vocativus op -e. Zelfs nomina van het type ager, gen. sg. agrī die eveneens tot de tweede declinatie behoren hebben in het algemeen geen aparte vocativus (maar: puer heeft een vocativus puere). Verder hebben deus en populus geen aparte vocativus.
Ook in het oudste literaire Latijn vinden we al voorbeelden van het gebruik van de nominativus als vocativus bij substantiva op -us van de tweede declinatie anders dan deus en populus, zo bijvoorbeeld bij Plautus (As. 664, Mo. 311, Cas. 138) en ook later, bijvoorbeeld bij Vergilius Aen. 11, 465-6: equitem, Messapus ... || et cum fratre Coras, latis diffundite campis, waarbij je je kunt afvragen of het feit dat de eigennaam Coras geen aparte vorm heeft voor de vocativus hier een rol kan hebben gespeeld.
Adjectiva verbonden met een vocativus hadden oorspronkelijk in het Indo-Europees geen aparte van de nominativus verschillende vorm, zoals in het Grieks nog is te zien in het epos, e.g. Δ 489 φίλος ὦ Μενέλαε, maar in het Latijn hebben adjectiva op -us over het algemeen wel een aparte vocativus op -e, e.g. Cicero Arch. 24: o fortunate ... adulescens! Bij een appositief (als bijstelling) gebruikt adjectief vinden we echter ook enkele malen de nominativus gebruikt als vocativus, zo bijv. Vergilius Aen. 1,664: nate, meae uires, mea magna potentia solus.
Nu resteert nog de vraag hoe we gevallen als Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis hebben te beoordelen. De literatuur die ik heb geraadpleegd geeft daarover geen uitsluitsel, en ook zijn mij geen exacte parallellen uit het klassieke Latijn bekend. Maar je kunt wel zeggen dat het relativum qui hier het subject is van tollis en aangezien dit verbum geen imperatief is moeten we qui opvatten als een nominativus. En aangezien qui verwijst naar Agnus Dei zou je het gebruik van de nominativus in plaats van de vocativus hier kunnen begrijpen als casusattractie van het antecedent.
Casusattractie van het antecedent in een positie vóór een relativum komt met name in de spreektaal wel vaker voor, en dan meestal bij een relativum in de nominativus of in de accusativus. Zo vinden we bijvoorbeeld bij Plautus As. 621: patronus qui uobis fuit futurus, perdidistis waarbij patronus het object is bij perdidistis en we dus eigenlijk een accusativus patronum zouden moeten hebben. Evenzo hebben we bij Petronius 134,8: hunc adulescentem quem uides, malo astro natus est waarbij hunc adulescentem het subject is bij natus est en we dus eigenlijk een nominativus hic adulescens zouden moeten hebben. Het enige geattesteerde (en tevens beroemde en veel besproken) strict literaire voorbeeld uit het klassieke Latijn is Vergilius Aen. 1, 573: urbem quam statuo, uestra est (woorden van Dido).
De vocativus Agne Dei is in (vroeg) middeleeuws Latijn wel geattesteerd, want bij Alcuinus hebben we in een avondgebedje Agne dei, mundi qui crimina cuncta tulisti, conserua requiem mitis ab hoste meam, waaruit we kunnen concluderen dat casusattractie van een vocativus die door een relatieve bijzin wordt gescheiden van een imperatief niet hoeft op te treden als het relativum niet onmiddellijk volgt op de vocativus. En omdat in alle geattesteerde gevallen waarin we wel casusattractie van een antecedent door een relativum hebben dit relativum onmiddellijk volgt op het antecedent, kunnen we tevens de conclusie trekken dat dit laatste kennelijk een noodzakelijke voorwaarde is voor het kunnen optreden van een casusattractie van een antecedent door een daarop volgend relativum.
Dat zou je kunnen denken, ware het niet dat Alcuinus dan weer wel correct de vocativus gebruikt in een zinswending die evident door dezelfde passage van de vulgaat is geïnspireerd.quote:Op vrijdag 9 oktober 2015 10:06 schreef Ser_Ciappelletto het volgende:
[..]
Ik zou niet zo moeilijk denken. Het lijkt mij gewoon een versteende uitdrukking, in parallel met het Bijbelvers (Johannes 1:29 (Vulgaat): "altera die videt Iohannes Iesum venientem ad se et ait ecce agnus Dei qui tollit peccatum mundi.")
Dat is waar, zowel een substantief als een adjectief gebruikt als bijstelling bij een vocativus kunnen in de nominativus staan. Maar je hebt in deze passage drie parallelle zinsneden steeds met dezelfde imperativus: Audi, inquit, Iuppiter; audi, pater patrate populi Albani; audi tu, populus Albanus. Aangezien Iuppiter en pater geen aparte vocativus hebben zou je kunnen denken dat dit (mede) de keuze voor de nominativus populus Albanus heeft beïnvloed, en in dat geval is Vergilius, Aen. 2, 464-5 Messapus ... Coras vergelijkbaar. Maar, zoals gezegd, is er in het geheel geen vocativus van populus op -e geattesteerd. Vergelijk voor dit laatste overigens Grieks λαός dat evenmin een aparte vorm heeft voor de vocativus.quote:Daarnaast kun je bij een imperatief ook kiezen voor een bijstelling in de nominatief (cf. Liv. 1:24; "audi tu, populus Albanus.").
Je kunt ook stellen dat Alcuinus' vorm hypercorrect is.quote:Op vrijdag 9 oktober 2015 10:55 schreef Riparius het volgende:
[..]
Dat zou je kunnen denken, ware het niet dat Alcuinus dan weer wel correct de vocativus gebruikt in een zinswending die evident door dezelfde passage van de vulgaat is geïnspireerd.
Dat vind ik een matig argument. Waarom zou Livius plots zijn grammatica vergeten? Voor de tricolon maakt het niets uit, want de andere twee leden kunnen zowel nominatief als vocatief zijn. Een vocatief zou net zo goed kunnen passen.quote:[..]
Dat is waar, zowel een substantief als een adjectief gebruikt als bijstelling bij een vocativus kunnen in de nominativus staan. Maar je hebt in deze passage drie parallelle zinsneden steeds met dezelfde imperativus: Audi, inquit, Iuppiter; audi, pater patrate populi Albani; audi tu, populus Albanus. Aangezien Iuppiter en pater geen aparte vocativus hebben zou je kunnen denken dat dit (mede) de keuze voor de nominativus populus Albanus heeft beïnvloed, en in dat geval is Vergilius, Aen. 2, 464-5 Messapus ... Coras vergelijkbaar.
Vroeger had Perseus zo'n tool waarmee je dat makkelijk kon opzoeken, maar helaas hebben ze die generfd.quote:Maar, zoals gezegd, is er in het geheel geen vocativus van populus op -e geattesteerd.
Dat zijn twee volledig verschillende talen. Je kunt hoogstens zeggen dat woorden voor 'volk' eerder hun vocatief verliezen, maar dat kun je voor benamingen voor de christelijke God ook (vocatief is voor Lat. Deus, Laat-Grieks θεός).quote:Vergelijk voor dit laatste overigens Grieks λαός dat evenmin een aparte vorm heeft voor de vocativus.
Nee, omdat ik, zoals beargumenteerd, denk dat een nominativus daar ongrammaticaal zou zijn omdat casusattractie door een relativum kennelijk alleen op kan treden als het antecedent direct vooraf gaat aan het relativum, en dat is hier niet het geval.quote:Op vrijdag 9 oktober 2015 11:40 schreef Ser_Ciappelletto het volgende:
Je kunt ook stellen dat Alcuinus' vorm hypercorrect is.
Livius vergeet uiteraard niet zijn grammatica, ook hier niet. De passage is een weergave van een oude formule (: inquit) en gold vroeger als het schoolvoorbeeld voor een archaïsch gebruik van een nominativus met de functie van een vocativus. Maar nu wordt populus Albanus verklaard als een appositionele nominatief, zie Leumann-Hofmann-Szantyr, Lateinische Grammatik, Bd. 2, München 1965, p. 74.quote:Dat vind ik een matig argument. Waarom zou Livius plots zijn grammatica vergeten? Voor de tricolon maakt het niets uit, want de andere twee leden kunnen zowel nominatief als vocatief zijn. Een vocatief zou net zo goed kunnen passen.
Hier moet ik mezelf even corrigeren. Ik had me gebaseerd op Ernout & Thomas, Syntaxe Latine, Paris ²1953, p. 14 waar wordt gesteld dat populus geen aparte vocatief heeft. Maar een zoekactie in de online database van het Packard Humanities Institute levert vier treffers op voor de vocativus popule, waarvan twee bij Quintilianus (Decl. Maior. 11.11.10 en Decl. Minor. 302.5.4) en verder nog bij Cicero, Ep. Oct. 6.2. Ovidius, Her. 5.27 telt niet mee, want dat is de vocatief van pōpŭlus 'populier', niet van pŏpŭlus 'volk'.quote:Vroeger had Perseus zo'n tool waarmee je dat makkelijk kon opzoeken, maar helaas hebben ze die generfd.Deze bewering kan ik dus niet even verifiëren.
De vergelijking met Grieks λαός wordt gemaakt door Ernout & Thomas l.c. Overigens vinden we bij christelijke auteurs een vocatief θεέ. Deze vorm is frequent in het Nieuwe Testament maar komt ook al voor in de Septuaginta.quote:Dat zijn twee volledig verschillende talen. Je kunt hoogstens zeggen dat woorden voor 'volk' eerder hun vocatief verliezen, maar dat kun je voor benamingen voor de christelijke God ook (vocatief is voor Lat. Deus, Laat-Grieks θεός).
Q.e.d. : http://www.legonium.com/quote:Op donderdag 4 oktober 2012 20:56 schreef trabant het volgende:
.... Latijn is net Lego, maar je moet wel een beetje weten wat voor blokjes er zoal zijn.
|
Forum Opties | |
---|---|
Forumhop: | |
Hop naar: |