Smeltend ijsNederland noteert inmiddels de vierde te koude maand op rij. Bijzonder, zeker in het opgewarmde klimaat. Of mei de vijfde maand wordt die te koud verloopt, is nog volkomen onzeker. Al opent mei direct met een koude record. In Leeuwraden werd het -3, de laagst gemeten mei-temperatuur daar tot dusver.
Droge maandDe kans dat mei een (te) droge maand wordt, is inmiddels wel als vrij groot in te schatten. Hogedrukgebieden zijn de komende weken vrij dominant in onze omgeving. Overigens gaat een lange droge periode in het zomerhalfjaar doorgaans samen met veel relatief zonnige dagen. En dat zijn meteen ook dagen dat het overdag goed opwarmt. Op basis daarvan is de kans dat we weer een te koude maand krijgen, misschien toch als vrij klein in te schatten.
OpwarmingDat de wereld opwarmt hebben we hier al vaker aangehaald. Ook dat het allerminst zo is, dat de opwarming alweer gestopt zou zijn. Opwarming kan vastgesteld worden door nauwkeurig de wereldwijde temperatuurmetingen in kaart te brengen. Dat is lastiger dan gedacht. Zo zijn er bijvoorbeeld gebieden waar niet of nauwelijks gemeten wordt. Verschillende onafhankelijke methoden zijn de afgelopen decennia ontwikkeld, om toch zo een betrouwbaar mogelijk beeld van de temperatuur op aarde te schetsen. De methoden en gebruikte modellen zijn verschillend, maar de uitkomsten zijn verrassend eensluidend en tonen aan dat de wereld opwarmt. Daarbij is het interessant, om niet alleen de temperatuur van de lucht, maar ook van het zeewater erbij te betrekken. Zeewatertemperaturen bevestigen en versterken het reeds aangetoonde patroon van opwarming. Een andere methode om een beeld van het klimaat te krijgen, is te kijken naar de wereldwijde hoeveelheid ijs.
NoordpoolIn het algemeen wordt vooral gekeken naar de snel afnemende hoeveelheid ijs in het Noordpoolgebied. Zowel voor wat betreft zee-ijs als het landijs, zoals dat van Groenland. Op deze link is een animatie te zien die visualiseert, hoe snel het volume aan zee-ijs in het noordpoolgebied de afgelopen decennia is geslonken. Over de zuidpool horen we minder terwijl de zuidpool met name voor het wereldwijde zeewaterpeil van cruciaal belang is. De hoeveelheid landijs op Antarctica is circa tien maal zo groot als op Groenland.
ZuidpoolEen recente studie probeert een deel van de geheimen van de zuidpool en haar ijs te ontrafelen. Men heeft daartoe tot 360 meter diep in het ijs geboord. Deze lange cilinder van ijs geeft een helder beeld van de temperaturen en het tempo van smelten in de afgelopen 600 jaar. Het blijkt, dat de snelheid van het smelten in deze periode met een factor 10 (!) is toegenomen. Het grootste deel van deze toename voltrok zich in de afgelopen 50 jaar, zo stellen de onderzoekers. Daarin speelt de smelt in de zomer, vanzelfsprekend, de hoofdrol. De opwarming op de Zuidpool vergroot het aantal dagen, dat er in de zomer smelt kan optreden.
ZeewaterpeilAl het landijs dat wereldwijd steeds smelt, doet de zeespiegel versneld stijgen. Of deze stijging gedurende deze eeuw beperkt blijft tot minder dan een halve meter, of misschien wel oploopt tot ruim boven de 1 meter, is nog onduidelijk. Maar zelfs als we zouden weten, hoeveel landijs er deze eeuw gaat smelten, dan nog is een accurate verwachting van de zeespiegel op regionaal niveau buitengewoon ingewikkeld. Wel zou dan een soort van wereldwijde gemiddelde zeespiegelstijging kunnen worden bepaald. Maar dat zegt nog weinig of niets over de stijging op lokaal niveau. Dat heeft vooral te maken met het effect van de zwaartekracht.
ZwaartekrachtHet is onmogelijk om te spreken van ‘de’ zeespiegelstijging. Recent onderzoek van het Koninklijk Nederlands instituut voor onderzoek der zee (gepubliceerd in Nature Geoscience) heeft een paar interessante zaken rondom de Zuidpool aan het licht gebracht. Men heeft ontdekt, dat de gigantische ijskap van de Zuidpool zich circa 34 miljoen jaar geleden in betrekkelijk korte tijd heeft gevormd. Het klimaat veranderde snel. Overigens wordt de oorzaak hiervan niet genoemd in dit artikel. Maar algemeen wordt verondersteld, dat wereldwijde grote klimaatveranderingen in het verleden doorgaans samen hangen met de cyclische veranderingen van baan van de aarde rond de zon. Hoe dan ook, toen de enorme massa landijs zich vormde op Antarctica, nam de hoeveelheid (vloeibaar) water op aarde, en dus in de zeeën en oceanen, enorm af. Wereldwijd schat men de zeespiegeldaling in die tijd op zo’n 60 tot 80 meter. Ondiepe zeeën vielen compleet droog. Maar rond Antarctica steeg de zeespiegel met maar liefst 150 meter. Deze extreme stijging op lokaal niveau werd veroorzaakt door het zwaartekracht-effect. De gigantische massa van het groeiende landijs oefende een enorme aantrekkingskracht uit op het water van de omringende oceaan.
ToekomstperspectiefIn de komende tijd hebben we in alle waarschijnlijkheid te maken met het smelten van steeds meer landijs. Zowel van de Noordpool (vooral Groenland) als de Zuidpool. Het smelten van landijs van de Zuidpool zal, omgekeerd geredeneerd aan bovenstaande, in de eerste plaats een daling van de zeespiegel veroorzaken rondom Antarctica. Maar een (extra sterke) zeespiegelstijging naarmate we ons verder van de Zuidpool af gaan bewegen. De grootste stijging zou verwacht moeten worden op het Noordelijk halfrond. Andersom zien we een vergelijkbaar effect bij Groenland al is de totale massa van het Groenlandse ijs naar schatting ‘slechts’ een tiende van dat van de grote verre broer Antarctica.
Toch meer ijs?Overigens horen we de afgelopen jaren soms berichten over toename van het ijs van de Zuidpool. Deze berichten hebben echter uitsluitend betrekking op het zee-ijs rond Antarctica. Dat is in de afgelopen jaren inderdaad enigszins toegenomen, al staat deze toename niet in verhouding met de afname van zee-ijs in het Noordpoolgebied. Maar is een toename van zee-ijs rond de Zuidpool te rijmen met opwarming? Waarschijnlijk wel. Het grootschalig smelten van landijs van Antarctica levert extra zoet water op. Dat komt in zee terecht. Door de stromingen rondom Antarctica heeft dit zoeter water de neiging om zich vooral op te houden rondom Antarctica. Zo kan het, omdat het zeewater iets minder zout wordt, en vriespuntverhoging veroorzaken. Zoet water bevriest immers sneller dan zou water. Dit effect kan enigszins bufferend werken op de opwarming van het Zuidpoolgebied. Een klein pleistertje op de wond, zullen we maar zeggen.
Bronvermelding: Meteo Consult, NASA, Cryosphere Today
bron