Wat is een narcistische persoonlijkheid en waarom is het abnormaal?
Bij het lezen van de literatuur over persoonlijkheidsstoornissen en over een narcistische persoonlijkheid probeerde ik een rode draad te vinden die een criterium zou opleveren zodat het onderscheid normaal versus abnormaal beter gemaakt zou kunnen worden. Een ander criterium dat vaker wordt genoemd is het zélf ondervinden van problemen in de samenleving. Als iemand met een narcistische persoonlijkheid of andere persoonlijkheidsstoornis zélf problemen ondervindt, dan pleit dat voor een mogelijke stoornis (dus: afwijking). Dit criterium is echter nog zwakker dan het eerstgenoemde criterium ‘rigiditeit’. De meeste mensen bijvoorbeeld met een narcistische persoonlijkheid hebben namelijk per definitie geen directe last van hun gedrag of denkwijzen: het is ‘ego-syntoon’, het is hun eigen identiteit, het gedrag of denkwijze behoort bij hen en daarom juist zullen zij het niet zien als problematisch! Het is per definitie namelijk al jaren geleden opgebouwd, meestal vanaf hun vroegere jeugd, door hun opvoeding.
Gelukkig blijven er nog wél twee belangrijke criteria over bij het bepalen van wat nu een normale of abnormale persoonlijkheidsstoornis is. De eerste is het objectief en betrouwbaar kunnen zien van de realiteit: de zogenaamde realiteits-toetsing. Hier wordt mee bedoeld dat je de realiteit kan zien met álle mogelijke feiten en observaties die er bekend zijn. Zonder al teveel emotionele kleuring van bijvoorbeeld je eigen wensen of voorkeuren. In Steve Pavlina’s model is dit de Truth-dimensie (Waarheids-dimensie). Een narcistische persoonlijkheidsstoornis houdt in dat deze persoon zichzelf, de ander en de wereld niet op een realistische manier ziet.
Het tweede, vermoedelijk meest belangrijke, criterium om een onderscheid te kunnen maken tussen een normale en abnormale persoonlijkheid is het al dan niet ontbreken van Compassie of Empathie. In Steve Pavlina’s model is dit de Love-dimensie (Liefde-dimensie) waarbij er fundamenteel sprake is van connectie, binding met een ander levend en gevoelig wezen (niet noodzakelijkerwijze een mens). Een narcistische persoonlijkheid of stoornis kan niet betrouwbaar en consistent een empathische binding aan gaan met alle andere mensen, onder alle omstandigheden. Dit criterium is mijns inziens om twee redenen het meest belangrijke criterium om een goed onderscheid te kunnen maken tussen wat abnormaal en normaal gedrag is. Allereerst zijn er vanuit de neurowetenschappen en de ethologie (=wetenschap die normaal gedrag van dieren, dus ook mensen, bestudeert) voldoende aanwijzingen dat de natuur (evolutie) het menselijk brein dusdanig heeft vormgegeven dat er een goede balans is tussen egoïstisch of narcistisch gedrag en vriendelijk/samenwerkend gedrag. Althans bij de hogere diersoorten en de mens. Het lijkt er dus in sterke mate op dat normaal gedrag tevens empathisch gedrag is. Ten tweede, om de samenleving als geheel en de individuele mens in het bijzonder, een optimale persoonlijke groei te bieden is het dringend nodig dat abnormaal gedrag duidelijk herkend en niet-geaccepteerd wordt. Juist door het koppelen van persoonlijkheidsstoornissen met onethisch gedrag, wordt gestimuleerd om dergelijke mensen veel eerder aan te pakken en te begeleiden. Juist omdat persoonlijkheidsstoornissen veel leed en lijden veroorzaken in onze wereld.
Klinkt dit belerend of moralistisch? Dat is nou net ook de bedoeling! In het groeimodel van Ken Wilber’s All Quadrants All Levels (AQUAL) ga ik evenals Ken Wilber uit van het idee dat wij als mensheid geleidelijk groeien naar een hoger bewustzijnsniveau waar vele zaken meer en meer geïntegreerd worden. Zo zullen westerse (wetenschappelijke) wijsheden ooit samenvallen en –werken met oosterse wijsheden, tot een werkelijke integrale wetenschap die álle feiten en observaties in de moderne theorieën mee zal nemen. En hierbij hoort ook een groei, niet alleen in onze analytische intelligentie, maar ook in onze creatieve en vooral emotionele intelligentie. Mijn fundamentele visie is dat áls we daadwerkelijk met z’n allen willen groeien naar een hogere en meer stabiele persoonlijkheid, we tevens een groei moeten ondergaan in ons ethisch bewustzijn en handelen. Ethiek kan NIET los gezien worden van onze persoonlijkheid of onze persoonlijke groei. Het model van persoonlijke groei van Steve Pavlina laat dit zeer overtuigend zien (zie mijn pagina over de normale persoonlijkheid).
Ik kan me voorstellen dat er nu lezers zijn die denken dat het nu eng begint te worden, dat ik nu wel heel erg willekeurig mijn eigen ethiek wil opleggen aan anderen. Maar het tegendeel is waar! De ethiek die ik nastreef is een universele ethiek, voor alle mensen en veel dieren geldig, of iemand nu moslim, christen, hindoe, of atheist is. Het normale persoonlijkheidsmodel laat dit ook duidelijk zien: niemand wordt geschaad.
Met behulp van dit ethisch criterium, namelijk dat de denkwijze of het gedrag van iemand met bijvoorbeeld een narcistische persoonlijkheid, uiteindelijk ALTIJD schadelijk is voor andere mensen en/of dieren, is het relatief eenvoudig een persoonlijkheidsstoornis op te sporen en te herkennen. Echter, het zal er ook toe leiden dat we met zijn allen moeten erkennen dat er veel meer persoonlijkheidsstoornissen vóórkomen dan in de wetenschappelijke literatuur staat. En overdrijf ik hiermee dan niet? Blaas ik het niet dusdanig op dat ik als psycholoog automatisch veel meer mensen behandeld wil zien voor een persoonlijkheidsstoornis terwijl deze er in werkelijkheid niet is? Ik hoop het niet. Ik hoop dat ik de lezer kan overtuigen van het belangrijkste onderscheid tussen een normale en abnormale persoonlijkheid: vriendelijkheid, compassie, empathie is de nórmale hersenontwikkeling. Constante en regelmatige onvriendelijkheid, agressie, geweld is een duidelijk teken van een gestoorde persoonlijkheid.
Per persoonlijkheidsstoornis zal ik dit met dagelijkse voorbeelden willen toelichten zodat iedereen a. sneller mensen kan herkennen met een onvolkomen persoonlijkheidsgroei, b. sneller zichzelf kunnen leren verdedigen tegen mensen met een persoonlijkheidsstoornis, c. sneller mensen met een persoonlijkheidsstoornis kunnen stimuleren om hulp of begeleiding te zoeken. Mijn uiteindelijk doel is om minder lijden te krijgen zodat we samen naar een samenleving kunnen groeien die optimaal gebruik maakt van onze beste menselijke eigenschappen. Alleen dán kunnen we de problemen waar we op deze aarde voor komen te staan oplossen.
Een narcistische persoonlijkheid: teveel egoïsme
Het Psychiatrisch Handboek, de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, versie 4 (DSM-IV) spreekt van een narcistische persoonlijkheidsstoornis als er wordt voldaan aan minstens 5 van de 9 volgende criteria. Een narcist….:
1. heeft een overmatig gevoel van belangrijk zijn (b.v. overdrijft eigen prestaties en talenten, verwacht ook als superieur te worden beoordeeld)
2. zit vol met fantasieën over schoonheid, onbeperkt succes, macht
3. gelooft dat hij/zij speciaal, of zelfs uniek is, en kan alleen maar begrepen worden door andere hooggeplaatste figuren met status
4. verwacht grote bewondering van ‘gewone’ mensen
5. verwacht altijd een speciale behandeling of bejegening en verwacht altijd dat anderen zijn/haar wensen opvolgen
6. gebruikt of misbruikt anderen altijd om eigen wensen te vervullen
7. heeft geen of weinig empathisch vermogen zodat hij/zij altijd over de gevoelens en wensen van anderen heen stapt
8. is meestal jaloers of denkt dat mensen jaloers op hem/haar zijn
9. is meestal arrogant, hooghartig in zijn/haar houding, denkwijze en gedrag.
Volgens één van de beste boeken op het vlak van de persoonlijkheidsstoornissen, Cognitive Therapy of Personality Disorders van Beck, Freeman, Davies and associates (2004, 2007 paperback edition), heeft een narcistische persoonlijkheid juist een counterintuïtief zwak zelf-beeld. De kern-gedachte van een narcist is namelijk: “Ik ben niet perfect, ondergeschikt, zwak”. Vanuit deze kern-gedachte die hoofdzakelijk onbewust/automatisch is, ontstaat de duidelijke behoefte om te overcompenseren met het bewuste idee “Ik ben superieur, speciaal, uniek”. Volgens Beck’s cognitieve theorie (waar ik echt ‘fan’ van ben) wordt dit bewuste idee bij een narcist in extreme mate getoond en versterkt zodat het werkelijke onbewuste zwakke zelf-beeld niet naar boven komt.
En dát is nou net zo interessant aan Beck’s cognitieve model van persoonlijkheid: hij vermoedt (met vele andere onderzoekers en clinici) dat iemand met een persoonlijkheidsstoornis vrijwel altijd een onrealistisch en daarmee zwak zelf-beeld heeft. Om hiervoor te compenseren worden vaak heel bewuste kern-gedachten gemaakt die duidelijk onrealistisch zijn (realiteits-toetsing is zwak of geheel stuk). Juist omdat de realiteits-toetsing – een eigenschap van onder meer de anterieure cingulate gyrus (winding) in de prefrontaal kwab – grotendeels stuk is, heeft iemand met een persoonlijkheidsstoornis echt niet door dat zijn/haar ideeën nergens op slaan of geheel onrealistisch zijn.
Ook zeer interessant aan het cognitieve model van de persoonlijkheid is dat een persoonlijkheidsstoornis is aangeleerd: een combinatie van erfelijke aanleg en de omgeving (opvoeding). DSM-IV stelt dat er pas sprake kan zijn van een persoonlijkheidsstoornis als het al vanaf de jeugd aanwezig is. Suggererende dat het afwijkende denkpatroon al heel lang bestaand is. Mogelijk is dit inderdaad waar maar het lijkt uit te sluiten dat iemand in de loop van zijn leven een persoonlijkheidsstoornis kan ontwikkelen. Immers, gedachten en denkpatronen kunnen zich ook ná het 12e levensjaar nog jaren op een afwijkende manier vormen en ontwikkelen. Volgens de DSM-IV zou dit echter een normaal gevolg zijn van afwijkingen die tijdens de jeugd al aanwezig waren. Met andere woorden: komt een persoonlijkheidsstoornis en de daarbij behorende problemen pas naar voren op je 25ste dan moet er al vanaf de vroege jeugd sprake zijn geweest van een persoonlijkheidsprobleem. Omdat dit echter niet te bewijzen valt, lijkt dit eerder een aanname voor de eenvoud dan een werkelijk feit.
Het verschil tussen normaal en abnormaal egoïstisch?
Hoe dan ook: een narcistische persoonlijkheid is duidelijk te merken aan het feit dat iemand zich heel belangrijk en goed vindt en erg egoïstisch is. Maar dat zijn heel veel mensen, zullen vele lezers nu denken. Zijn die nu allemaal een narcistische persoonlijkheid? En ook hier weer speelt de moeilijkste vraag op: wanneer spreek je nu van een nog normale persoonlijkheid met narcistische / egoïstische trekken of van een abnormale persoonlijkheid, dus een persoonlijkheidsstoornis? Natuurlijk zit het probleem in het feit dat een persoonlijkheid bestaat uit vele, vele gedachtengangen die allemaal in intensiteit verschillen en zelfs per situatie kunnen wisselen. Op dit continuüm is er geen één afkappunt, geen enkel punt waar je kunt zeggen: dit is een stoornis en dit is nog normaal. Heel frustrerend. Daarom benadrukt de DSM-IV dat er sprake moet zijn van een langerdurende, rigide houding en denkwijze die niet zonder meer veranderd of veranderlijk is. Bovendien zeggen nogal wat psychiaters en onderzoekers zijn er gradaties in een persoonlijkheidsstoornis: licht, matig of ernstig. Dit alles is bedoeld om toch vooral het onderscheid tussen normaal en abnormaal niet heel duidelijk te stellen, omdat het …erg moeilijk is.
Daarnaast wil ik juist ervoor pleiten dat hét grootste verschil tussen een normale en abnormale persoonlijkheid zit in de ethiek: iemand met een persoonlijkheidsstoornis kán zich niet consequent vriendelijk tegenover alle mensen opstellen. Daarvoor ontbreekt het teveel aan realiteitszin en vooral empathie. Met name dit gevoelsaspect, het niet meer juist kunnen voelen van normale emoties, is essentieel. Dit speelt namelijk bij élke vorm van persoonlijkheidsstoornis. En dat heeft weer te maken met het feit dat je persoonlijkheid altijd wordt gevormd door de interactie met andere mensen (meestal je opvoeders). Deze interactie bepaalt in grote mate of je een afwijkende persoonlijkheidsgroei krijgt, of niet. Ik heb al eerder gezegd: een mens wordt NIET geboren met een persoonlijkheidsstoornis.
Natuurlijk zijn er wel hersenafwijkingen mogelijk vóór en bij de geboorte die kunnen leiden tot afwijkend gedrag, zoals dat het geval is bij autistiforme en andere ontwikkelingsstoornissen. Zeer waarschijnlijk zal het ook zo zijn dat er bij elke persoonlijkheidsstoornis wel hersenafwijkingen een rol spelen waardoor het temperament (emotionele brein) en de stijl van informatieverwerking afwijkend kunnen zijn van wat gemiddeld is. Maar bij het overgrote deel van de mensen die geboren worden zijn er geen hersenbeschadigingen aanwezig. Hun persoonlijkheid ontwikkelt zich door een complexe interactie tussen hun temperament, talenten en hun omgeving. En juist deze omgeving, met name de opvoeders, kunnen ervoor zorgen dat er een afwijkende persoonlijkheidsgroei plaats vindt. Een persoonlijkheidsstoornis kan namelijk aangeleerd worden. En juist daarom is het onbegrijpelijk dat opvoedcursussen niet verplicht zijn voor iedereen die een kind wil of krijgt.
Hoe ontstaat een narcistische persoonlijkheid of egoïst?
In feite is het heel simpel. Ook hier weer. Een narcist is in wezen een beschadigd zelf-beeld, erg zwak. Dat moet gekomen zijn door enkele trauma’s tijdens de opvoeding. Het ‘recept’ hiervoor is eenvoudig te geven. Zorg ervoor dat je je kind verwent, dat het alles heel gemakkelijk krijgt. Hiermee leer je het te geloven dat alles speciaal voor hem of haar geregeld wordt. Omdat het zoveel waard is, of omdat de ouders zoveel van het kind houden. En waarom dan? Omdat het zo speciaal, zo uniek is. Althans, dat zou het kind heel gemakkelijk kunnen denken, op basis van al deze aandacht en verwennerij. Daarnaast is het heel belangrijk om het kind vooral niet te leren om te gaan met frustraties. Bijvoorbeeld als het faalt tijdens school, of een activiteit, dan moet dit falen zo snel mogelijk vergeten worden en het kind moet vooral leren dat het niet aan hem of haar ligt maar aan iets anders. Hiermee leer je het de gedachte dat falen heel erg is en dat het altijd aan anderen ligt, niet aan jezelf. Daarmee leer je het kind dus niet om te gaan met vervelende gevoelens als verdriet en frustratie. Een andere goede manier is om het kind zwaar te straffen als het fouten maakt: zo leer je het te denken dat het eigenlijk heel dom, zwak en inferieur is.
Om het kind nog verder te verpesten richting een narcistische persoonlijkheid kun je het ook nog leren dat vooral dingen die status hebben belangrijk zijn. Dus zorg voor uitsluitend merk-kleding, merk-brillen, merk-spullen. Immers, alleen het beste is goed voor het kind. Het kind leert hiermee dat inferieur samenhangt met dingen zonder status. En dat het zelfvertrouwen kan krijgen als het zich omringt met zaken van status. Dit is dé reden waarom met name narcistische mannen niet kúnnen rijden in een Suzuki alto…dat kan gewoon niet passen bij hun (zwakke) zelf-beeld. Zij hebben een auto van status nodig willen zij zich goed voelen, anders komt hun zwakke zelfbeeld en het besef teveel boven dat zij in feite weinig voorstellen.
Natuurlijk schets ik hierboven een wat extreme opvoedingsstijl om de zaak heel duidelijk te maken. Maar…vergis u niet. Een dergelijke opvoeding komt helaas best veel voor. Ik ben er dan ook van overtuigd dat we veel grotere aantallen narcistische persoonlijkheden om ons heen hebben dan de wetenschappers schrijven. Zij spreken over een vóórkomen van slechts 0.7 tot 1% in de gewone bevolking. Maar dit cijfer is nauwelijks ergens op gebaseerd, echt een ruwe schatting. Als ik gewoon de theorie volg van hoe een narcistische persoonlijkheid kan ontstaan, dan moeten er veel meer narcistische persoonlijkheden zijn. Mogelijk wel tot 20% van de bevolking.
Maar…mag je iedereen die wat egoïstisch is of verwend is geweest, direct een narcistische persoonlijkheid noemen? Nee, natuurlijk niet. De twee meest belangrijke criteria zijn realiteitstoetsing en vriendelijkheid, in Steve Pavlina’s model van persoonlijke groei zijn dat respectievelijk de dimensies Truth (Realiteit) en Love (vriendelijkheid). Het criterium dat het meest duidelijk kan maken of er sprake is van een persoonlijkheidsstoornis, dus een dusdanige afwijking in de groei van een persoonlijkheid dat het vast zit en niet verder kan groeien, is het Love of vriendelijkheid criterium. Daaraan is een narcistische persoonlijkheid heel eenvoudig en goed te herkennen.
Voorbeelden van een narcistische persoonlijkheid
Ik wil hier graag vele voorbeelden geven uit het dagelijkse leven om zoveel mogelijk duidelijk te maken wanneer je te maken hebt met een narcistische persoonlijkheid en wanneer niet. Hierbij wil ik zoveel mogelijk het denkkader van Beck’s cognitieve model en dat van Steve Pavlina hanteren. Daarnaast zal ik ook rekening houden met de officiële DSM-IV criteria.
Iemand die onaardig doet of zelfs ruzie maakt is natuurlijk niet direct iemand met een persoonlijkheidsstoornis. Laat dat even heel duidelijk zijn. Het gaat erom dat deze onvriendelijkheid continu, regelmatig en consequent aanwezig is, dus gericht op vrijwel alle mensen. En dus ook niet het resultaat van een tijdelijke inzinking of een zogenaamde off-day. De onvriendelijkheid is dus continu aanwezig, de vriendelijkheid die juist ook bij narcistische persoonlijkheden aanwezig is, is meestal gespeeld, onecht en zeer selectief. Het is daarmee relatief gemakkelijk te herkennen. De vriendelijkheid van een narcist is vaak gericht op mensen met status (of een vermoeden van status), hooggeplaatste figuren en heel vaak publiekelijk. Een narcistische persoonlijkheid kan namelijk niet in het openbaar afgaan, dát is te kwetsend voor hem of haar. Dus zal hij/zij er alles aan doen zijn vriendelijke imago hoog te houden, althans in het openbaar. En dat lukt hem niet als hij alleen is met één of twee mensen. Dan blijkt vaak dat die vriendelijkheid gespeeld was en hoogst selectief. En onvriendelijkheid gaat vrijwel altijd samen met het misbruiken van de ander, van het niet echt voorop stellen van de gevoelens van de ander maar juist van zichzelf. Het gebrek aan empathie, aan het werkelijk meevoelen met een ander, gaat hand in hand met onvriendelijkheid.
Een narcist is vaak te vinden onder mensen die iets speciaals kunnen, b.v. zij die gepromoveerd zijn, hoogleraar zijn, vakmensen, vaak medisch specialisten, zij die op de maatschappelijke ladder hoog geëindigd zijn, zij die hele mensenmassa’s als fans hebben. In alle beroepen dus die duidelijk laten weten dat zij ‘speciaal’ en ‘uniek’ zijn. Het is dan niet zo moeilijk om hooghartig of arrogant te worden. Normaliter moet dit door de opvoeders gecorrigeerd worden tot een normaal realisme en nóg belangrijker: iemand moet leren dat hij niet méér is dan een ander. En dit aspect, deze vriendelijkheid en bescheidenheid kent een narcistische persoonlijkheid niet. Nogmaals, daaraan zijn ze duidelijk te herkennen.
Andere voorbeelden: het zijn mensen die het hardst om hun eigen grappen kunnen lachen, die een eigen taal en uitdrukkingen hebben voor anderen, vaak kleinerend bedoeld (‘snoepje’, ‘dropje’) en lang niet altijd aangepast aan de context, die selectief zijn wanneer zij aardig zijn en bij wie.
Er zijn mensen die zeer charmant zijn, altijd aardig in het openbaar, ogenschijnlijk de vriendelijkheid zelve, maar die thuis of bij vrienden veeleisend en chagrijnig zijn. Een narcistische persoonlijkheid zal anderen die hij minder vindt altijd uitbuiten, gebruiken. Hierdoor blijft hij denken dat anderen minder zijn dan hij zelf, en dat hij dus méér is dan anderen. Waar het mis gaat is wel duidelijk: niet alleen is dit niet realistisch (waarom ben je méér dan een ander als je toevallig iets beter kan?), maar het is ook asociaal, zonder enig gevoel of medeleven (compassie) met een ander.
Een andere goede test om narcisten te ontmaskeren is kritiek uiten op hun gedrag of denkwijze. Ze zullen dan snel gekwetst zijn…en dit laten merken. Maar meestal niet direct en zeker niet in het openbaar, tenzij zij heel gekwetst zijn. Emotionele uitbarstingen zijn bij narcistische persoonlijkheden redelijk standaard en regelmatig. En in een constant patroon, regelmatig voorkomend, en relatief eenvoudig uit te lokken, dán heb je vermoedelijk te maken met een narcistische persoonlijkheid.
Narcistische persoonlijkheid of ook nog meer?
Het is een misvatting om te denken dat iemand maar 1 persoonlijkheidsstoornis kan hebben. Vaak zie je dat er meerdere eigenschappen zijn waardoor je iemand meerdere persoonlijkheidsstoornissen kunt toedichten. Dat wordt meestal niet gedaan omdat er van 1 hoofd-persoonlijkheidsstoornis wordt uitgegaan. De rest worden ‘trekken’ genoemd. Een beetje willekeurig natuurlijk.
Een narcistische persoonlijkheid kan heel snel antisociale eigenschappen ontwikkelen: het gebruiken van mensen, zonder empathie, emotionele chantage en woede-uitbarstingen. Alleen, hét verschil met een échte antisociale persoonlijkheidsstoornis is dat een psychopaat echt geweld niet schuwt. Narcisten zijn meestal niet zó gewelddadig, maar…kunnen dat wel worden.
Narcistische persoonlijkheden kunnen daarnaast ook nog een theatrale persoonlijkheid hebben (vaker vrouwen dan mannen), dwangmatig zijn, merkwaardige ideeën erop na houden, borderline trekken hebben, eigenlijk is er van alles mogelijk.
Narcistisch en nuttig?
Er zijn veel mensen die een narcistische persoonlijkheid niet goed herkennen omdat zij de speciale ‘gaven’ van een narcist zo waarderen. En het moet gezegd worden: narcisten kunnen vaak iets speciaals, mede daarom worden ze zo arrogant. Een artiest bijvoorbeeld kan mogelijk heel goed zingen of gitaar spelen en veel mensen zijn bereid daar veel geld voor te betalen. Dus, ach, als hij wat narcistisch is, wat is daar dan op tegen?
Heel veel eigenlijk. Ten eerste worden narcistische persoonlijkheidseigenschappen niet minder, vaak erger. Uiteindelijk krijgt zo’n persoon alleen maar meer problemen met zijn eigen omgeving. Ten tweede, is het ronduit asociaal, onethisch als je asociaal gedrag niet corrigeert. Op die manier laat je het gewoon toe en je geeft daarmee een slecht voorbeeld. Nog erger is dat daardoor asociaal gedrag alleen maar zal toenemen, omdat niemand het corrigeert. Dus nee, een narcistische chirurg mag dan wel goed kunnen opereren, dat geeft hem nog niet het recht zijn secretaresse uit te kafferen of een co-assistent te dwingen zwaar over te werken.
Een belangrijke reden dat ik deze website heb opgezet is met deze informatie, is dat ik een betere wereld wil. Een wereld die laat zien dat wij als menselijke soort kunnen groeien. Dat wij de kracht hebben met z’n allen zodanig te groeien dat er meer geluk komt, voor alle mensen maar ook voor dieren. En dat groeien doen we niet als we niet meer ethisch leren te handelen. En ethisch handelen heeft alles te maken met persoonlijke groei. Zie ook Steve Pavlina’s persoonlijkheidsmodel waarbij Truth, Love en Power in balans zijn. Dus nee, geen tolerantie voor persoonlijkheidsstoornissen.
Is een narcistische persoonlijkheid te behandelen?
Neen, of eigenlijk met veel moeite. Een narcist zal zich pas laten behandelen als hij of zij zelf ernstig lijdt, meestal aan paniekaanvallen of een depressieve stemming. Of het gebeurt onder druk: door justitie of een partner die gedreigd heeft met een echtscheiding. Een narcist ziet immers niet in dat hij/zij onrealistisch is en zelf de oorzaak van vele problemen met anderen. Het positieve nieuws is dat een narcistische persoonlijkheid kán veranderen maar dit kost veel tijd, meestal 1 á 3 jaar van regelmatige psychotherapie. Eén van de meest geschikte psychotherapie-vormen is cognitieve gedragstherapie. Hierbij wordt de narcist eerst geleerd te bekijken of zijn gedrag werkelijk leidt tot eigen geluk of tot zijn uiteindelijke ondergang. Pas als de narcist zelf inziet dat er iets in dit gedrag moet veranderen, kunnen zijn onderliggende ideeën kritisch bekeken en genuanceerd worden. Dit gebeurt stap voor stap waarbij meestal ook huiswerk wordt gegeven waarmee de cliënt thuis of op zijn werk moet oefenen.
Als het narcisme erg diep zit, d.w.z. dat er vele ideeën onrealistisch zijn en dat er daardoor teveel angst aanwezig is, dan zal de behandeling nauwelijks succesvol zijn. Heel veel hangt af van de therapeut: als deze een klik heeft met de narcistische cliënt dan is de kans het grootst, samen met de juiste inzet van cognitieve technieken, dat de narcistische cliënt positief kan veranderen.
Ik ben de spelings kooning van de heele weereld! Dus geen spelings-fauten makken in dit foorum!™
Op
donderdag 9 december 2010 13:44 schreef Rectum het volgende:
Mijn ode aan Susteren. :')