Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 7).

quote:

5 beschamende wetenschappelijke experimenten

woensdag 16 mei 2012 om 10u18

De wetenschap kende in haar lange geschiedenis heel wat gloriemomenten, maar net zoals de mens is ook zij niet perfect. Een overzicht van de 5 meest schandelijke wetenschappelijke proeven volgens het blad ‘Scientific American’.

http://www.knack.be/nieuw(...)le-4000096920504.htm

16-05-2012

Middeleeuws kladbriefje ontdekt in Leiden



In de universiteitsbibliotheek in Leiden zijn de aantekeningen van een Middeleeuwse student teruggevonden. Een primeur!

Nog nooit zijn in Nederland aantekeningen van een Middeleeuwse student teruggevonden. En ook in het buitenland zijn ze schaars. Dat is ergens logisch: vaak werden de kladbriefjes door de studenten weggegooid.

Lesje aantekeningen maken
Aantekeningen maken tijdens de les: pas in de Middeleeuwen werd dat gangbaar. In 1230 kwam de tekst ‘De disciplina scholarum‘ uit. Hierin werd beschreven hoe studenten dienden te studeren. Als tip werd gesteld dat het verstandig was om tijdens de les op strookjes papier aantekeningen te maken en deze dan later thuis over te schrijven. Vaak werden de aantekeningen op restjes papier gemaakt en later thuis op perkament overgezet. De kladpapiertjes werden weggegooid.

WIST U DAT…
…eerder uit een onderzoek van Kwakkel al bleek dat de Middeleeuwers afval recycleden?Bewaard
De student die dit kladpapiertje maakte, bewaarde het om wat voor reden dan ook. Erik Kwakkel ontdekte het in een boek: het zat tegen de binnenkant van een boekband geplakt. Mogelijk is het daar bij het herbinden van het boek terecht gekomen. Doordat het tegen de boekband zit aangeplakt, is onduidelijk of zich ook op de achterkant van het blaadje nog informatie bevindt. Maar daar komen de onderzoekers mogelijk snel achter: een restaurator gaat het kladbriefje voorzichtig verwijderen.

Het kladje is 10 centimeter breed en zo’n 5 centimeter hoog. Het laat zien dat er flink wat overeenkomsten zijn tussen de manier waarop studenten toen en nu aantekeningen maakten. Zo had de student duidelijk haast toen hij het neerpende: er zijn veel afkortingen gebruikt en ook uit het cursieve schrift blijkt dat er vlug geschreven moest worden. Waarschijnlijk studeerde de student theologie. Op het kladpapiertje komen namelijk zonde, maar ook de vrije wil en de naam Anselmus van Canterbury (een theoloog en monnik) aan bod.

(HLN)

quote:

Maquette uit 1751 naar jarig Bergen op Zoom

vrijdag 18 mei 2012 | 07:10 | Laatst bijgewerkt op: vrijdag 18 mei 2012 | 11:48

BERGEN OP ZOOM - In het kader van het 800-jarig bestaan, haalt Bergen op Zoom een maquette van 65 vierkante meter naar het koetshuis van het Markiezenhof.
De maquette is in het bezit van een maquettemuseum in Parijs en toont Bergen op Zoom tijdens een belegering door Franse soldaten in 1747. Dat het antieke gevaarte door de Fransen is gemaakt, wordt verklaard door het feit dat de Fransen wonnen.

Dit jaar zal ook een spektakelstuk worden opgevoerd: Diederick, dat zich afspeelt in de tijd van het beleg. De maquette is in het koetshuis van 1 juli tot 31 oktober.

http://www.pzc.nl/regio/b(...)g-Bergen-op-Zoom.ece

19-05-2012

Paleontologen ontdekken voorouder Utahraptor


Utahraptor. © Thinkstock.

De gefossiliseerde botten van een nieuw soort raptor zijn ontdekt in de Amerikaanse staat Utah. De dinosaurus maakte naar schatting 120 tot 130 miljoen jaar geleden het gebied onveilig en was ongeveer zo groot als een coyote. Dat hebben wetenschappers bekend gemaakt.

De raptor is waarschijnlijk een voorouder van de veel grotere en bekendere Utahraptor, die in de jaren negentig wereldfaam verwierf dankzij de avonturenfilm Jurassic Park.

Paleontologen vonden naast de overblijfselen van het roofdier ook de botten van twee andere vermoedelijk onbekende soorten dinosauriërs.

(HLN)

20-05-2012

Myanmar wil "spoorweg des doods" heropenen



Myanmar wil de beruchte spoorweg met Thailand heropenen die beroemd is gemaakt door de film "Brug over de Rivier Kwaï", zo heeft minister van Spoorwegen Aung Min vandaag bekendgemaakt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog liet de Japanse bezetter een 424 km lange spoorlijn aanleggen tussen Nong Pladuk ten westen van Bangkok en Thanbyuzayat ten zuiden van de Myanmarese haven Moulmein. Het aanleggen van de brug zou normaal vijf jaar duren, maar op 25 december 1943 was de verbinding na 16 maanden al klaar. Die bouw heeft het leven gekost aan meer dan 100.000 geallieerde krijgsgevangenen en Aziatische slaven.

Geallieerde bombardementen vernietigden in 1945 de spoorweg.

Myanmar (het vroegere Birma) bestudeert nu een heropening en wil de heropbouw na het regenseizoen opstarten, met internationale hulp.

Er waren sinds 1992 al plannen voor een renovering van de spoorlijn, maar die bleven in de lade liggen. Het in maart 2011 aan de macht gekomen bewind voerde al omvangrijke politieke en economische hervormingen door, waardoor het dossier nu wel eens zou kunnen afgerond worden.

De heropening zou ook een ontsluiting betekenen van het verarmde grensgebied van de Karen.

(HLN)

22-05-2012

Belgische archeologen ontdekken massagraf van duizend jaar in Peru


(Illustratie) De archeologen ontdekten in het graf meer dan tachtig overledenen, skeletten en mummies.

Een team van het Centre de recherches archéologiques (CreA) van de Université libre de Bruxelles (ULB) heeft een uitzonderlijk graf met meer dan tachtig overledenen van verschillende leeftijden blootgelegd in Pachacamac, in Peru. De ontdekking is voorlopig gedateerd omstreeks het jaar 1000, zo meldt CreA vandaag in een persbericht.

Pachacamac, aan de kust van de Stille Zuidzee op enkele kilometers van Lima, is een van de grootste precolumbiaanse sites in Zuid-Amerika. Professor Peter Eeckhout van de ULB doet er al bijna twintig jaar opgravingen.

Offergaven
Tijdens de expeditie 2012 verkende het team ook een necropolis tegenover de tempel van Pachacamac. Daar vonden de onderzoekers een intacte grafkamer van 20 vierkante meter die gespaard is gebleven van plunderaars. Volgens CreA gaat het om de grootste ontdekking ooit op de site.

In het graf lagen meer dan tachtig overledenen, skeletten en mummies, met een groot aantal offergaven, zoals vazen van keramiek, honden en cavia's, juwelen van koper en goudlegeringen.

Laboratorium
Eeckhout en zijn medewerkers trekken nu naar het laboratorium om antwoorden te vinden op de vragen die de ontdekking doet rijzen. Ze vragen zich onder meer af of er kinderen werden geofferd en of de overledenen tegelijk werden begraven of op verschillende tijdstippen.

(allesoversterrenkunde)

22-05-2012

Duizenden jaren oude sieraden ontdekt in Israël



Onder de sieraden bevindt zich onder meer een gouden oorring met wilde geiten erop. De sieraden zijn zeker 3000 jaar oud en sommige sieraden komen waarschijnlijk uit Egypte.

Onderzoekers van de universiteit van Tel Aviv vonden de sieraden in het noorden van Israël. In 2010 werd in dit gebied een soort vaas ontdekt. Onlangs maakten wetenschappers de vaas schoon en ontdekten er vervolgens diverse sieraden in. Ze troffen onder meer een ring en oorbellen aan. De sieraden waren in doeken gewikkeld. Dat de sieraden in een vaas zitten, is opmerkelijk, maar de onderzoekers denken het wel te kunnen verklaren. “Het is duidelijk dat mensen de collectie probeerden te verstoppen en om wat voor reden dan ook konden ze niet terugkomen om deze weer op te halen,” vertelt onderzoeker David Ussishkin.


Sieraden uit de vaas. Foto: Universiteit van Tel Aviv.

Kanaän
De vaas bevond zich in een Kanaänitisch huis en de sieraden behoorden waarschijnlijk toe aan de vrouw die hier ooit woonde. Een deel van de sieraden is overduidelijk van Kanaänitsche oorsprong, maar er zijn er ook die uit Egypte afkomstig lijken. Deze sieraden zijn gemaakt van carneool: een materiaal dat zo’n 1100 voor Christus veelvuldig in Egypte werd gebruikt. De sieraden komen dan ook mogelijk uit Egypte of zijn in ieder geval op Egyptische sieraden geïnspireerd. En dat is niet zo heel vreemd: in die tijd hadden mensen uit Egypte en mensen in dit deel van het huidige Israël regelmatig contact met elkaar.

Egypte
De onderzoekers hopen nog vast te kunnen stellen of de sieraden echt uit Egypte komen. Dat doen ze door de samenstelling ervan te bestuderen. Als de sieraden uit puur goud en niet uit een mix van goud en zilver bestaan, is het aannemelijk dat ze uit Egypte komen. De oude Egyptenaren beschikten namelijk wel over veel goud, maar over weinig zilver.

Uniek
Natuurlijk zijn alle gevonden sieraden alleen al vanwege hun leeftijd heel bijzonder. Maar één exemplaar springt er toch echt uit. Het gaat om een gouden oorbel met daarop wilde geiten. Zoiets hadden de onderzoekers nog nooit gezien. “In het geval van unieke objecten dan zoeken we naar vergelijkbare objecten om deze tegen de juiste culturele en chronologische achtergrond te plaatsen, maar in dit geval hebben we nog niets vergelijkbaars kunnen vinden.”

Het onderzoek naar de sieraden is zoals gezegd nog niet ten einde. De onderzoekers gaan niet alleen de samenstelling van de sieraden nog verder onderzoeken, maar verdiepen zich ook nog in de doeken waar de sieraden in gewikkeld waren.

(scientias.nl)

quote:

Op woensdag 23 mei 2012 08:30 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:
22-05-2012

Voor wie zich afvraagt waarom die mummie op de foto een christelijk kruis vasthoudt: dat is het lichaam van een 18e-eeuwse Oostenrijker dat bewaard wordt in het dorp St. Thomas am Blasenstein.
Zie http://de.wikipedia.org/wiki/Luftg%E2%80%99selchter_Pfarrer

quote:

Op woensdag 23 mei 2012 09:01 schreef Iblardi het volgende:

[..]

Voor wie zich afvraagt waarom die mummie op de foto een christelijk kruis vasthoudt: dat is het lichaam van een 18e-eeuwse Oostenrijker dat bewaard wordt in het dorp St. Thomas am Blasenstein.
Zie http://de.wikipedia.org/wiki/Luftg%E2%80%99selchter_Pfarrer

goed opgemerkt beste Iblardi

23-05-2012

Archeologen vinden 3.000 jaar oud zegel van Bethlehem


© afp.

Israëlische archeologen hebben een bijna 3.000 jaar oud zegel met het woord 'Bethlehem' erop uitgegraven. Dat is het oudst bekende bewijs buiten de Bijbel voor het bestaan van de latere geboortestad van Jezus, zei archeoloog Eli Shukron. Het zegel is gemaakt uit klei en heeft een doorsnee van 1,5 centimeter. Het dateert uit de zevende of achtste eeuw van voor onze tijdrekening en daarmee uit de periode van de eerste joodse tempels in Jeruzalem.


© reuters.

Het zegel werd gevonden tijdens opgravingen op een belangrijke archeologische site net buiten de oude stadswallen van Jeruzalem. Aangenomen wordt dat koning David er zijn paleis bouwde en zijn hoofdstad er vestigde. Vermoedelijk werd het zegel, een zogenaamde "bulla", gebruikt om voorwerpen of documenten te verzegelen.

Vermoedelijk verzegelde het een koffer belastingen die vanuit Bethlehem naar de koning in Jeruzalem werd gestuurd. Bij dit soort taksen kon het gaan om zilver of ook natuurproducten zoals wijn of graan. Een deel van de inscriptie verwijst naar het zevende jaar van een regentschap. Het is evenwel niet duidelijk om welke joodse koning het gaat.



© reuters.


© reuters.

(HLN)

25-05-2012

Eerste Europeanen speelden 40.000 jaar geleden al op de fluit



40.000 jaar oude fluiten en kunst in een grot in Duitsland bewijzen dat de eerste Europeanen veel vroeger dan gedacht al echte creatievelingen waren.

Wetenschappers van de universiteit van Tübingen en Oxford bestudeerden een grot in het zuidwesten van Duitsland. In deze grot zijn in het verleden verschillende kunstwerken teruggevonden. Onder meer mythische afbeeldingen, beeldjes, fluitinstrumenten en diverse innovaties. De onderzoekers stelden de leeftijd van deze objecten vast en moesten concluderen dat ze zeker 40.000 en mogelijk zelfs 43.000 jaar oud zijn. Daarmee zijn het de oudste technologische en artistieke innovaties uit het Aurignacien: een cultuur die iets meer dan 40.000 jaar geleden tot stand kwam.


Fluiten, gemaakt van ivoor. Foto: Universiteit van Tübingen.

Vroeg
Uit de datering blijkt dat mensen nog voordat een extreem koude periode aanbrak het gebied boven de Donau al betrokken. Eerder dachten wetenschappers dat de moderne mensen het gebied pas na de koude periode binnentrokken. Nu lijkt het erop dat moderne mensen tijdens een mildere periode in deze IJstijd het zuidwesten van Duitsland gingen bewonen. “Deze resultaten zijn in lijn met de hypothese die we verschillende jaren geleden opstelden, namelijk dat het gebied rondom de Donau tussen de 40.000 en 45.000 jaar geleden een belangrijke doorgang vormde voor mensen en technologische innovaties, op weg naar het midden van Europa,” stelt onderzoeker Nick Conard.

Neanderthaler
Waarschijnlijk stuitten de moderne mensen daarbij op Neanderthalers. Of de twee groepen ook culturele eigenschappen hebben uitgewisseld, is onduidelijk. De onderzoekers hopen dat nog te achterhalen.

Hoe?
Hoe de innovaties precies tot stand kwamen, weten de onderzoekers ook niet. Mogelijk was het de competitie met de Neanderthalers of het zware klimaat dat leidde tot de vindingrijkheid van deze mensen.



Deze kunstwerken en sieraden zijn zeker zo'n 40.000 jaar oud. Foto's: Württembergisches Landesmuseum Stuttgart.

De onderzoekers benadrukken dat hun werk heel belangrijk is. Door objecten die oude mensen hebben achtergelaten te dateren, krijgen we een beter beeld van de wijze waarop ze zich door Europa verspreidden. En daarmee begrijpen we ook andere processen – zoals de opkomst van kunst en muziek en het uitsterven van de Neanderthalers – beter.

(scientias.nl)

29-05-2012

Oneerlijke verdeling van rijkdom begon al in de Steentijd



Wetenschappers hebben het oudste bewijs van een oneerlijke verdeling van rijkdom ontdekt. Ze vonden het in graven die zeker 7000 jaar oud zijn.

De onderzoekers bestudeerden 300 graven in het midden van Europa. Ze achterhaalden waar de overledenen vandaan kwamen door naar de isotopen in de stoffelijke resten te kijken. De verhouding van deze isotopen wordt bepaald door het eten en drinken dat mensen (vooral als kind) binnenkrijgen en kan verraden op welke grond of in welk gebied een persoon opgroeide. Ook bestudeerden ze eventuele gereedschappen die in het graf waren achtergelaten.

Vrouwen
Uit het onderzoek blijkt ook dat vrouwen vaak ver van de plaats waar ze opgroeiden, werden begraven. Dat wijst erop dat de mannen in hun geboorteplaats bleven en de vrouw zich bij haar man voegde.Dissels
Zo ontdekten de onderzoekers dat de mannen die met gereedschappen begraven werden, op betere grond opgroeiden. “De mannen die begraven werden met dissels (gereedschappen voor houtbewerking, red.) leefden van voedsel dat in löss-gebieden werd gekweekt,” vertelt onderzoeker Alex Bentley. Löss-gebieden hadden de voorkeur van de oude boeren: ze waren vruchtbaar en leverden veel gewassen op. Blijkbaar hadden de mannen die met gereedschappen werden begraven dus toegang tot betere grond dan de mannen die zonder gereedschappen werden begraven.

Ouder
En daarmee is de oneerlijke verdeling van rijkdom nog veel ouder dan gedacht. Deze ontstond blijkbaar niet in de late prehistorie, maar reeds in de Steentijd. “Het lijkt erop dat het Neolithicum het erfelijke eigendom (zoals land en vee) naar Europa bracht en dat de ongelijkheid zo ontstond.” En daar hebben wij tot op de dag van vandaag mee te maken. “Daarna was er geen weg terug: gedurende de Bronstijd, de IJzertijd en de Industriële tijd nam de ongelijkheid toe.” De zaden van die ongelijkheid werden echter in de Steentijd gezaaid.


Links een rijke man. Foto: BDA – Neugebauer. Rechts een dissel. Foto: Britta Ramminger.

Het volledige onderzoek is terug te vinden in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences en is actueler dan ooit. Occupy-bewegingen kaartten eerder dit jaar de oneerlijke verdeling van de rijkdom aan

(Scientias.nl)

29-05-2012

‘De Tudor-dynastie heeft eigenlijk nooit bestaan’



De term ‘Tudor’ werd nauwelijks gebruikt in de zestiende eeuw, dat stelt een historicus van de University of Oxford. Het veelvuldig hedendaags gebruik door historici en schrijvers zou ons een verkeerde indruk van die periode geven.

Volgens Cliff Davies werd de naam tot in de laatste jaren van Elizabeth’s regeerperiode nauwelijks gebruikt als term om de monarchie mee aan te duiden. En zelfs tijdens die laatste periode van de Tudor-dynastie gebeurde dat zelden. Davies onderzocht allerlei officiële papieren, kronieken, gedichten, toneelstukken en pamfletten uit de tijd dat de familie Tudor over Engeland heerste. Zo ontdekte hij dat van alle geschreven gedichten over de dood van Elizabeth en de troonsbestijging van James I in 1603 slechts één iemand sprak van een verandering van familie: van ‘Tudor’ naar ‘Stuart’. Daarnaast denkt hij dat termen als ‘Tudor England’ en ‘Tudor monarchy’ ons een valse indruk geven van de ‘glamour’ en eenheid van Engeland in de 16de eeuw.


De Tudor roos. Eigendom van Sodacan (cc via commons.wikimedia.org)

Tudor-dynastie
In 1485 kwamen de Tudors aan de macht: Hendrik VII werd koning van Engeland en Wales. In 1509, na zijn dood, nam Hendrik VIII de troon over van zijn zoon. U kent hem vast wel als de koning met de zes vrouwen. Uit drie van zijn huwelijken kwamen kinderen voort. De jongste, Eduard VI, Hendriks enige overlevende wettige zoon die hij samen met zijn derde vrouw Jane Seymour ter wereld bracht, werd in 1547 koning nadat zijn vader overleed. Zijn koningschap was echter niet van lange duur, want zes jaar later overleed hij, vermoedelijk aan een longontsteking. Zijn oudere zus, Maria I uit Hendrik VIII’s eerste huwelijk met Catharina van Aragorn nam de troon over. Zij staat ook wel bekend als ‘Bloody Mary’ vanwege haar bloedige optreden tegen de protestanten tijdens haar regeerperiode. Toen zij in 1558 overleed, nam Elizabeth I het over: de dochter uit Hendriks tweede huwelijk met Anne Boleyn. Zij werd één van de meest invloedrijke vorsten en wordt beschouwd als één van de grootste staatshoofden aller tijden. Ze kreeg de bijnaam ‘Virgin Queen’ (maagdelijke koningin) omdat zij ongehuwd en dus kinderloos bleef tot haar dood. Na haar overlijden in 1603 kwam om die reden een einde aan de Tudor-dynastie.

Belediging
De Tudors zijn een populair onderwerp in de geschiedenis. De term wordt volgens Davies obsessief gebruikt door historici om de periode (Engeland in de 16de eeuw) aan te duiden in hun werk, terwijl het in die tijd niet eens bestond. “De naam Tudor was befaamd in de Welshe literatuur maar werd als een belediging beschouwd in Engeland.” Owen Tudor (ca. 1400-1461), de stamvader van de familie, was een Welshe soldaat die hofmeester en later echtgenoot werd van Catherine van Valois, weduwe van Koning Hendrik V van Engeland. Toen zijn kleinzoon Hendrik VII in opstand kwam tegen koning Richard III van Engeland en deze laatste uiteindelijk sneuvelde in de slag bij Bosworth, werd Hendrik gekroond tot koning en hij niet. Dit zorgde voor een breuk tussen de twee. De ‘Tudor’ vorsten waren dan ook niet trots op hun Welshe voorvader.

Vele geaccepteerde inzichten die wij hebben van de Tudor-dynastie moeten worden herzien, suggereert Davies. “Het concept van ‘Tudor monarchy’ is een misverstand. De regeerperioden van Hendrik VII, Hendrik VIII en Elizabeth I hebben maar weinig met elkaar overeen. En dan hebben we het nog niet eens over de korte koningsschappen van Eduard VI en Maria I.” Ook het feit dat wij gewone burgers uit die tijd zien als ‘Tudor’-mannen of ‘Tudor’-vrouwen is misleidend. “De term suggereert dat alle onderdanen zich identificeerden met hun vorst, wat niet altijd zo was,” voegt Davies toe. Perioden zijn kunstmatige constructies gemaakt door historici, zo vindt hij. “Wat het concept van de ‘Tudor-periode’ zo verleidelijk maakt, is dat we geloven dat het actueel was in die tijd maar dit was niet het geval. We moeten onze concepten dus herzien.”

(scientias.nl)

31-05-2012

18.000 antieke voorwerpen van illegale opgravingen onderschept bij Rome


(archieffoto) © thinkstock.

De Italiaanse politie heeft 18.000 antieke voorwerpen in beslag genomen die illegaal zijn opgegraven op archeologische locaties in de buurt van Rome. Er zijn nog geen arrestaties verricht, maar justitie heeft wel vijf verdachten.

De politie startte een onderzoek nadat agenten een illegale opgraving hadden ontdekt. Op de locatie stond een marmeren sarcofaag die was uitgegraven en vervolgens achtergelaten.

Het spoor leidde naar de woningen van een aantal verdachten. Daar trof de politie antieke voorwerpen aan en aantekeningen die de opsporingsautoriteiten verder op weg hielpen.

(HLN)

30-05-2012

Prehistorische Drentse nederzetting per ongeluk ontdekt

Medewerkers van de Drentse gemeente Borger-Odoorn hebben per ongeluk een veld afgegraven en daarbij een vijfduizend jaar oude nederzetting gevonden.


Archeologen hebben naast een hunebed honderden vondsten gedaan

Dat meldt RTV Drenthe.

Door een fout van de gemeente is te diep gegraven bij een veld naast een hunebed. Eigenlijk moet in dergelijk historisch gebied heel voorzichtig worden omgesprongen met de grond.

Potscherven
In de omgeving wordt het landschap opnieuw ingericht, maar het desbetreffende veld had niet afgegraven moeten worden. Doordat dit wel is gedaan, kwamen allerlei potscherven en dergelijke bloot te liggen.

Archeologiestudenten van de Rijksuniversiteit Groningen doen nu onderzoek in het veld. Zij denken op een nederzetting uit de IJzertijd te zijn gestuit. De sporen zijn waarschijnlijk van de hunebedbouwers die 3.400 jaar voor Christus leefden.

De studenten hebben misschien zelfs een prehistorisch boerderijtje gevonden. De komende weken zal er nog onderzoek worden gedaan. De archeologen hebben al meer dan zeshonderd historische vondsten in het veld gedaan.

Door Marlou Visser

(Elsevier)

30-05-2012

Klimaatverandering deed Indusbeschaving de das om



Het ineenstorten van de hoogontwikkelde Indusbeschaving in de oudheid (ca. 3300-1300 v.Chr.) was een gevolg van klimaatverandering. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van The Woods Hole Oceanographic Institution.

Ooit was het samen met Mesopotamië en het Oude Egypte de grootste, maar weinig bekende hoogontwikkelde beschaving ter wereld: de Indus, ook wel bekend als de Harappabeschaving. Hun grondgebied strekte zich uit langs de Indus- en Ghaggar-Hakra rivier: het hedendaagse Noordwest-India, Oost-Afghanistan en een deel van Pakistan. Ook al begonnen Mesopotamië en Egypte eerder met het bouwen van steden, het volk had daarentegen wel het grootste verspreidingsgebied. Om in hun levensonderhoud te voorzien, woonden zij voornamelijk naast de rivieren, hier was de grond vruchtbaar. Maar toch ging er iets mis met dit ver ontwikkelde volk: het verdween en wetenschappers weten nu waarom. Klimaatverandering zou de beschaving namelijk de das om hebben gedaan.


Het uitgestrekte leefgebied van de Indusbeschaving. Klik voor een vergroting. Bron: Liviu Giosan, Woods Hole Oceanographic Institution; Stefan Constantinescu, University of Bucharest; James P.M. Syvitski, University of Colorado.

Reconstructie
Om uiteindelijk tot deze conclusie te komen, reconstrueerden de onderzoekers het landschap waar de Indusbeschaving zich 5200 jaar geleden ontwikkelde. Zij bouwden hun steden na en lieten het rijk langzaam uiteenvallen. Volgens de onderzoekers werd het hoog tijd dat wetenschappers het lot van dit volk eindelijk eens zouden ontrafelden. Want in tegenstelling tot Egypte en Mesopotamië is de mensheid deze mooie en complexe cultuur die ooit 10 procent van de wereldbevolking bevatte compleet vergeten. In hun paper, gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences schrijven de onderzoekers dat vele overblijfselen van de nederzettingen zich tegenwoordig in een woestijnachtig gebied bevinden, ver weg van de stromende rivier. De reconstructie geeft een beeld van een 10.000 jaar lang veranderend landschap. Voordat de Indusbeschaving zich vestigde in het gebied, liet de krachtige Indusrivier hoge stukken land achter tussen haar zijrivieren. De moesson zorgde ervoor dat een groot gebied werd bedekt met sediment. De onderzoekers identificeerden daarnaast een heuvelachtige vlakte van tien tot twintig meter hoog en 100 kilometer wijd. Ze noemen het de Indus mega-richel omdat deze maar liefst 1000 kilometer langs de Indusrivier loopt. “Op deze schaal is er nog nooit een vergelijkbaar iets beschreven in de geomorfologische literatuur,” zegt Liviu Giosan, één van de auteurs. “De mega-richel is een verrassende indicatie van de stabiliteit van de Indus-vlakte over de afgelopen vier millennia. De overblijfselen van Indus-nederzettingen bevinden zich nog steeds aan de oppervlakte van de richel, in plaats van dat zij zijn begraven onder de grond”.

Moesson
Waarschijnlijk leidde de mindering van regenbuien tijdens de moessontijd tot een zwakkere dynamiek van de rivieren. Iets waar het volk in het begin van profiteerde, maar wat uiteindelijk hun ondergang werd. Doordat de moesson zwakker werd, had de vlakte waar de Indus zich vestigde niet meer te kampen met desastreuze overstromingen. Het land was echter nog steeds vruchtbaar vanwege de hevige regenbuien voor die tijd en daarmee perfect voor agricultuur. Maar deze luxe positie hield na 2.000 jaar op en betekende het einde van de Indusbeschaving.


Bron: Peter D. Clift, School of Geosciences, University of Aberdeen, UK

Sarasvati
De onderzoekers hebben nog een andere grote ontdekking gedaan: zij denken het lot van de mythische rivier Sarasvati te hebben ontrafeld. Deze rivier wordt beschreven als de machtigste rivier die in zee uitmondt. Aan de oevers zouden vele koninkrijken gevestigd zijn. Door de reconstructie denkt het team dat de Ghaggar-Hakra mogelijk de Sarasvati is. De rivier zou gevoed zijn door hevige moessonregen en niet door de Himalaya, zoals andere rivieren in de buurt. En laat de Ghaggar-Hakra nu ook een rivier zijn die alleen stroomt tijdens sterke moessontijden.

Toen de rivieren opdroogden 3900 jaar geleden, hadden de Indus een vluchtroute: namelijk naar het oosten richting het Ganges bassin. Hier bleven de moessonregenbuien betrouwbaar. Maar dit zou betekend hebben dat de Indusbeschaving in kleinere gemeenschappen moest gaan leven en dat had niet de voorkeur. De Indus leefden namelijk in een stedencultuur. Volgens Giosan is er een hoop archeologisch onderzoek gedaan de afgelopen decennia maar is het onderzoek naar de beschaving nooit gekoppeld aan de evolutie van landschappen. “We zien nu hoe de dynamiek van een landschap een cruciale link vormt tussen klimaatverandering en mensen,” zegt Giosan. “Vandaag de dag voedt een systeem, vergelijkbaar met dat van de Indus, het grootste irrigatieplan ter wereld. Als de moesson zou toenemen in een warmere wereld, zal een catastrofale waterstand het huidige irrigatiesysteem, gemaakt voor een tamme rivier, verouderen.”

(scientias.nl)

31-05-2012

Duivelsster baarde Egyptenaren 3000 jaar geleden al zorgen



Een oude kalender wijst erop dat de Egyptenaren Algol, ook wel de duivelsster genoemd, zo’n 3000 jaar geleden al kenden en het ritme ervan zelfs al konden achterhalen.

De ster Algol bevindt zich in het sterrenbeeld Perseus. Het lijkt een heel veranderlijke ster. Dat komt doordat Algol en een tweede ster rond elkaar heen draaien. Soms bedekken de sterren elkaar daarbij. Soms staan ze naast elkaar. Hierdoor verandert de helderheid voortdurend. Als de sterren naast elkaar staan, zijn ze superhelder. Als de minder heldere ster voor de helderste ster staat, neemt de helderheid af. Aan dat veranderlijke karakter heeft de ster ook zijn bijnaam te danken: duivelsster.

Goodricke
In 1783 verklaarde de amateur-astronoom John Goodricke het veranderlijke karakter van Algol. Hij stelde – zoals nu blijkt: terecht – vast dat het om een dubbelster ging. Ook achterhaalde hij dat de helderheid om de 2,867 dagen afneemt. Maar nieuw onderzoek van de universiteit van Helsinki wijst erop dat de Egyptenaren Goodricke al een millenium of drie voor waren.

WIST U DAT…
…onlangs een ster met mogelijk negen planeten is ontdekt?Kalender
De onderzoekers bestudeerden een Egyptische kalender en denken daarin de oudste bewaard gebleven verwijzing naar een met het blote oog waargenomen dubbelster te hebben teruggevonden. In de kalender wordt elke dag van het Egyptische jaar opgedeeld in drie dagdelen en voor elk dagdeel wordt een goede of slechte prognose afgegeven. In de kalender ontdekten de onderzoekers patronen. Bijvoorbeeld een patroon dat elke 29,6 dagen terugkwam. Dat verwijst naar de cyclus van de maan. Ook stuitten de onderzoekers op een patroon dat elke 2,850 dagen terugkwam. Die periode komt sterk overeen met de ‘cyclus’ van Algol: om de 2,867 dagen bedekt de minder heldere ster de heldere ster deels.

Oog van Horus
De Egyptenaren zagen de ster als het oog van Horus dat de ene keer helderder was dan de andere keer. Dat blijkt uit de kalender. Wanneer het oog helder was, was Horus boos en werd onheil voorspeld. “Er bestaat een legende waarin het boze oog van Horus bijna de hele mensheid vernietigde,” zo schrijven de onderzoekers in hun paper. “Waarschijnlijk brachten de schrijvers (van de kalender, red.) het vreemde gedrag van Algol met deze prominente legende in verband.”

De Egyptenaren namen de ster dus waar en voorspelden direct het gedrag ervan (om de 2,850 dagen minder helder). Indrukwekkend. Maar toch lijken ze er een klein beetje naast te zitten. Tegenwoordig neemt de helderheid namelijk elke 2,867 dagen af. Toch is het goed mogelijk dat de ster in de tijd van de Egyptenaren om de 2,850 dagen in helderheid afnam. “De toename in tijd (tussen de afnames in helderheid, red.) kan wel eens veroorzaakt zijn door een overdracht van massa tussen de twee sterren,” stelt onderzoeker Lauri Jetsu. Hierdoor verandert de baan van de sterren iets en doen ze er ook iets langer dan vroeger over om rond elkaar heen te draaien. “Het lijkt erop dat de eerste waarnemingen van een veranderlijke ster 3000 jaar eerder zijn gedaan dan gedacht,” concludeert Jetsu.

(scientias.nl)

01-06-2012

Julius Caesar stal grote hoeveelheden goud uit ons land



Julias Caesar maakte zich tijdens zijn veroveringscampagnes schuldig aan het het roven van grote hoeveelheden goud. Dat blijkt uit een onderzoek van de VU naar recent gevonden Keltische goudschatten uit de Lage Landen.


Afbeelding 1: Locatie van de gevonden muntschatten en hun vermoedelijke datering.
Afbeelding 2: Plattegrond van de nederzetting van de Aduatuci bij Thuin met daarop aangegeven de locaties van de gevonden goudschatten (nummers 1-3) en de plekken (kruisjes) waar loden Romeinse slingerkogels zijn ontdekt. Bron: Roymans/Scheers en Vrije Universiteit Amsterdam

De gevonden schatten bestaan in totaal uit ruim 500 munten en verschillende gouden sieraden. De meeste munten zijn geslagen door volksstammen als de Eburonen en de Nerviërs. Door de vondst hebben archeologen veel meer inzicht gekregen in de Keltische periode in ons land en België ten tijde van de Romeinse verovering door Julias Caesar tussen 57 en 51 voor Christus. Zo was de omvang van de Keltische muntcirculatie erg groot: er zouden zeker enkele honderdduizenden gouden munten zijn geslagen. De onderzoekers hebben ook een door Caesar vermelde versterkte nederzetting (ook wel oppidum genoemd) geïdentificeerd. Dit stadje was van de Aduatuci, een volk dat in Midden-België woonde. Toen het werd belegerd en veroverd door Caesar in 57 voor Christus, werd de gehele bevolking van 53.000 mensen in slavernij afgevoerd.

Nederzetting
De nederzetting lag in het ‘Bois du Grand Bon Dieu’ in Thuin: een historische vestingstad ten zuidwesten van Charleroi in België. Volgens de onderzoekers komt de topografie van het fort precies overeen met de beschrijving die Caesar over de stad van de Aduatuci heeft gegeven. In de nederzetting werden daarnaast loden Romeinse slingerkogels ontdekt, deze bewijzen dat de stad daadwerkelijk belegerd is geweest door het Romeinse leger. Ook werd hier een deel van de gouden munten gevonden. Maar dit is volgens de archeologen slechts een fractie van de hoeveelheden goud die zich eerst in het oppidum bevonden. De rest werd hoogstwaarschijnlijk door Caesar gestolen.

Goudroof
Een Romeinse biograaf genaamd Suetonius beschuldigde Caesar al eerder van het op grote schaal plunderen van oppida en heiligdommen in Gallië. Volgens hem roofde hij voornamelijk veel goud: ‘Als gevolg hiervan had hij zoveel goud dat hij niet wist wat hij er mee moest doen, en bood het door heel Italië te koop aan voor 3000 sestertiën per pond.’ Hiermee veroorzaakte Caesar een enorme inflatie op de Italiaanse goudmarkt want de normale prijs voor goud bedroeg 4000 sestertiën.


De archeologen hebben een schat ten tijde van de Romeinse verovering door Julius Caesar in de Lage Landen tussen 57 en 51 v.Chr. ontdekt. De schat bevat onder andere dit gouden sieraad: een armbad met uiteinden in de vorm van dierenkoppen. In een nederzetting van de stam Aduatuci werden Romeinse slingerkogels ontdekt, zij bewijzen dat de stad wel degelijk door het Romeinse leger werd belegerd. Bron: Roymans/Scheers en Vrije Universiteit Amsterdam.

Het onderzoek is gepubliceerd in een boek genaamd Late Iron Age gold hoards from the Low Countries and the Caesarian conquest of Northern Gaul, geschreven door N. Roymans, G. Creemers en S. Scheers

(scientias.nl)

02-06-2012

Nieuwe zoektocht naar vliegtuig Amelia Earhart


© ap.

Er is nieuwe hoop om het vliegtuig van de legendarische Amerikaanse pilote Amelia Earhart terug te vinden. Ze verdween 75 jaar geleden tijdens een poging om als eerste rond de wereld te vliegen. De hoop wordt gevestigd op radiosignalen, die eerst genegeerd werden maar nu toch signalen van het vliegtuig zouden kunnen geweest zijn. Dat meldt de zender Fox.

Op 2 juli 1937 om 08.43 uur plaatselijke tijd verstuurde Earhart een laatste boodschap over de radio, op weg naar haar landingsplaats, het eiland Howland in de Stille Oceaan. Nadien werd niets meer van haar en haar navigator Fred Noonan vernomen. De officiële zoektocht eindigde op 18 juli.

Na de laatste radioboodschap zijn er voor zover bekend nog 120 signalen opgevangen. Die werden allemaal als vals onder de mat geveegd na het einde van de zoektocht.

Moderne technieken
Maar een onderzoek met moderne technieken van die 120 signalen kwam The International Group for Historic Aircraft Recovery (TIGHAR) tot de bevinding dat zeker 57 van de 120 signalen van Earhart zouden kunnen zijn. Meer nog, ze suggereren dat het toestel meerdere dagen na de verdwijning en een geslaagde landing op zijn wielen aan land stond.

De groep meent zelfs te weten waar: atoll Nikumaroro in het huidige Kiribati is. Het vliegtuig zou uiteindelijk in zee zijn verzwolgen. Earhart en Noonan zouden als "schipbreukelingen" zijn overleden.

TIGHAR wil in juli een nieuw onderwateronderzoek doen met hoogtechnologische middelen.

(HLN)

04-06-2012

Leuvense archeologen ontdekken 4.000 jaar oud graf in Egypte

Een team van Leuvense Egyptologen onder leiding van professor Harco Willems heeft in Dayr al-Barsha de graftombe van Ahanakht I blootgelegd. Ahanakht was een gouverneur uit de Hare provincie in het Oude Egypte.

De tombe dateert uit circa 2040 voor Christus werd in al 1891 ontdekt door een Amerikaanse archeoloog. Hij ging er echter van uit dat het graf reeds beroofd was en besloot daarom de opgraving voortijdig te stoppen. Hierdoor bleven een aantal grafkamers in hun oorspronkelijke staat bewaard.

Nieuw licht op rituelen
De Leuvense archeologen vonden in deze kamers een doodkist. Aan de hand van inscripties kon worden opgemaakt dat het gaat om de vader van Ahanakht I. Verder werden heel wat voorwerpen in hun oorspronkelijke positie aangetroffen. De vondst werpt volgens de onderzoekers een nieuw licht op de volgorde waarin de begrafenisrituelen in het Oude Egypte werden uitgevoerd.

(HLN)

04-06-2012

Koreaanse mummie met hepatitis B gevonden



Archeologen hebben een gemummificeerd kind met een unieke variant van het hepatitis B virus gevonden. De mummie stamt uit de zestiende eeuw.

Doordat de organen van de jongen goed bewaard zijn gebleven, waren de wetenschappers in staat om een leverbiopsie uit te voeren. Dit resulteerde in de vondst van het virus. Vanwege het goed bewaarde DNA konden de onderzoekers vervolgens het gehele genoom van het oude hepatitis B virus reconstrueren. Dat kan leiden tot nieuwe inzichten omtrent het virus. De reconstructie is nu het oudste virale genoom dat beschreven staat in de wetenschappelijke literatuur. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Hepatology.

Hepatitis B
Het hepatitis B virus wordt overgedragen door contact met geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen. Dit kan bijvoorbeeld door borstvoeding, seksueel contact of bloedtransfusie. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn er meer dan 400 miljoen dragers van het virus wereldwijd en dan met name in de delen Afrika, China en Zuid-Korea. Hepatitis B veroorzaakt een leverontsteking en kan worden voorkomen door vaccinatie. Chronische hepatitis B kan leiden tot levercirrose en leverkanker.

Uit nader onderzoek van de kleding van de jongen blijkt dat hij ergens in de 16de eeuw leefde, tijdens de Koreaanse Joseondynastie (1392-1897). Deze dynastie, die een periode van ruim 500 jaar bestrijkt, is de langst durende uit de wereldgeschiedenis en is zeer bepalend geweest voor alles dat we nu kennen als Koreaans. Het gevonden virus werd door de onderzoekers vergeleken met andere virale genomen uit die tijd en onthulde duidelijke verschillen. De veranderingen in de genetische code zouden het resultaat zijn van spontane mutaties en mogelijke milieudruk tijdens het evolutionaire proces van het virus. Volgens de analyse zou het DNA van het hepatitis B-virus dat de jongen bezat ergens tussen de 3.000 en 100.000 jaar geleden zijn ontstaan.

Verdere analyse van het DNA kan mogelijk gebruikt worden voor een onderzoek naar de evolutie van chronische hepatitis B. Ook zou het wetenschappers meer inzicht kunnen geven in de verspreiding van het virus.

(scientias.nl)