Laagwater
Lage Rijnafvoeren zijn vrij normaal tegen het einde van de zomer en in het najaar. Droge en warme zomers hebben tot gevolg dat de watervoorraad in het stroomgebied dan gering is, terwijl het aanbod van smeltwater uit de Alpen ook afneemt. Soms komen lage rivierafvoeren ook voor gedurende droge en koude perioden in de winter. Gedurende zo’n periode wordt de toevoer van water naar de Rijn letterlijk en figuurlijk bevroren.
Momenteel is de afvoer van de Rijn en de daaruit ontspringende rivieren zondermeer laag te noemen. En dat terwijl we niet kunnen terugkijken op een hete en droge zomer. Integendeel. De zomer was nat. Ook in het stroomgebied van de Rijn in Duitsland heeft het in de zomer geregeld zwaar geregend. De kentering kwam in september. Meer en meer werd het weer bepaald door hogedrukgebieden. De herfst grossiert in mooiweer situaties. Stormen en actieve regengebieden blijven afwezig. In feite is het nog wonderlijk, als je kijkt hoeveel water er bij Lobith nog het land binnen komt. Dat was vanochtend 877 kubieke meter per seconde. In een dag komt er dus ruim 75 miljoen kuub water het land binnen. Om een idee te geven: dat is evenveel als een zwembad van 5 bij 5 kilometer dat 3 meter diep is. De inhoud van zo een megazwembad komt iedere dag ons land binnenstromen.
Dat is veel water als je bedenkt dat er in het stroomgebied van de Rijn al weken land geen regen van betekenis is gevallen. Bovendien smelt er geen sneeuw want er ligt opmerkelijk weinig sneeuw in de meeste bergketens die smeltwater leveren aan de oorsprong van de Rijn. Gletsjers zijn er wel. En het zou zo maar kunnen dat die momenteel met volop zonneschijn en vrij hoge temperaturen in de Alpen, nog steeds slinken en derhalve smeltwater leveren.
Hoewel de waterstand van de Rijn zeer laag is, is de huidige afvoer niet uitzonderlijk. Vorige week schommelde de afvoer van de Rijn bij Lobith nog rond 980 m3/sec, maar daalde sindsdien bijna constant door. Vanochtend was de afvoer dus 877 m3/sec. De laagste Rijnafvoer bij Lobith, die niet het gevolg was van ijsgang, is gemeten op 4 november 1947. Deze bedroeg 620 m3/sec.
Als we goed kijken naar het verloop van de afgelopen dagen, lijkt de daling te zijn gestopt. Vanaf maandag is de afvoer gestabiliseerd rond de 880 kuub. Dat roept de vraag op, waarom de daling niet netjes doorgaat. Een ding is zeker. Een positieve bijdrage van neerslag kan er niet zijn, want overal in het stroomgebied is het aanhoudend droog. Misschien dat er stroomopwaarts in Duitsland bufferende mogelijkheden zijn om het waterpeil kunstmatig wat te manipuleren. Maar het zou ook kunnen, dat de hoge temperaturen in de Alpen het smelten van de gletsjers stimuleren. De afgelopen dagen werd het in het noorden van Zwitserland op 2000 meter 6 tot 8 graden met volop zon.
Dat de waterstand op dit moment, 713 cm boven NAP, wel uitzonderlijk laag kan worden genoemd heeft te maken met de bodemligging van de Rijn. De rivierbodem bij Lobith daalt door erosie ongeveer twee centimeter per jaar. Dat betekent dat er bij een bepaald waterpeil in het verleden minder water door de rivier stroomde dan nu het geval is. Momenteel voert de Rijn bij Lobith bij een waterstand van 713 cm boven NAP nog 877 m3/sec af. Tijdens het laagwater van 1947 was de wateraanvoer extreem laag, met een debiet van 620 m3/s zelfs ruim 250 m3/sec minder dan op dit moment. Maar het waterpeil stond toen hoger omdat de rivierbodem destijds ongeveer een meter hoger lag.
De rivierbodem daalt enerzijds door zandwinning waardoor her sediment uit het riviersysteem wordt verwijderd en anderzijds door de aanleg van kribben en dijken waardoor de rivier in een keurslijf wordt gedwongen. Dit veroorzaakt hogere stroomsnelheden en derhalve een sterkere insnijding van de hoofdgeul.
Die hoofdgeul moet diep genoeg zijn voor de schepen. Voor de vaardiepte gaat het namelijk om het verschil tussen de gemeten waterstand en de bodemligging van de rivier. Omdat beide door de bodemdaling in ongeveer dezelfde mate worden beïnvloed, heeft de bodemdaling weinig effect op de vaardiepte. We hebben daarom wel een laagterecord in de waterstand bij Lobith, maar nog niet een laagterecord in vaardiepte. Toch heeft de binnenscheepvaart momenteel al hinder van de lage waterstanden, zo valt te lezen in de Schuttevaer. Bij laag water kan een schip minder zwaar geladen worden om de diepgang wat te verminderen.
Een blik op de weerkaarten leert ons, dat er de rest van deze maand nog geen duidelijke verandering in de situatie met laag water is te verwachten. Hogedrukgebieden boven Europa blijven bepalend voor het weer. Het is misschien zelfs zo, dat we de komende weken het extreem lage water van 2003 gaan evenaren.
Bron:
Meteo Consult, RWS.nl
[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 17-11-2011 10:43:26 ]