Het Astronomie topic #4

24-05-2010

Helium-dubbelster vertoont regelmatige uitbarstingen



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft hevige uitbarstingen waargenomen van een tweetal sterren dat in minder dan een half uur om elkaar heen wentelt. Deze uitbarstingen treden op met een opmerkelijke regelmaat: eens in de twee maanden.

De twee sterren zijn heliumrijke witte dwergen - de compacte restanten van niet al te zware sterren. De dubbelster, die de aanduiding KL Draconis draagt, bevindt zich in het sterrenbeeld Draak. De onderlinge afstand tussen de beide sterren is dermate klein, dat de de zwaarste dwergster helium van de andere dwergster opslokt.

Het aangezogen helium valt niet rechtstreeks op het oppervlak van de ster, maar hoopt zich op in een materieschijf rond de ster. Het is in deze schijf dat, zodra zich voldoende helium heeft verzameld, de tweemaandelijkse uitbarstingen optreden.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

26-05-2010

Groot aantal nieuwe stervormingsgebieden ontdekt



Amerikaanse radiosterrenkundigen hebben een groot aantal tot nog toe onbekende stervormingsgebieden in ons Melkwegstelsel opgespoord. De stellaire kraamkamers zijn aan het licht gekomen bij een gerichte selectie van gegevens, afkomstig van de infraroodsatelliet Spitzer en de grote VLA-radiotelescoop in New Mexico. Ze zijn vervolgens nader onderzocht met de Green Bank-radiotelescoop in Virginia.

De gevonden stervormingsgebieden zijn niet of nauwelijks waarneembaar met gewone telescopen: ze gaan schuil achter gas- en stofwolken in de melkweg. Om ze te kunnen vinden, moeten sterrenkundigen hun toevlucht nemen tot golflengten langer dan die van zichtbaar licht - radio- en infraroodstraling.

De aldus opgespoorde stervormingsgebieden liggen in het kerngebied en de spiraalarmen van ons Melkwegstelsel. Sommige bevinden zich op grotere afstand van het melkwegcentrum dan onze zon. Dat maakt hun ontdekking des te interessanter, omdat dit informatie kan opleveren over de chemische evolutie van het Melkwegstelsel. Er zijn aanwijzingen dat objecten meer elementen zwaarder dan waterstof bevatten, naarmate hun afstand tot het melkwegcentrum groter is. Onderzoek van de nu ontdekte stervormingsgebieden kan daar uitsluitsel over geven.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

26-05-2010

Raadselachtige gaswolken boven Melkwegstelsel verklaard



Australische en Amerikaanse sterrenkundigen hebben ontdekt waar de raadselachtige koude gaswolken vandaan komen die 'boven' het vlak van ons Melkwegstelsel zweven. Hun oorsprong moet worden gezocht bij de intense deeltjeswinden en explosies van jonge, hete sterren.

Begin deze eeuw werd met behulp van de Green Bank-radiotelescoop in Virginia (VS) een groot aantal wolken van koud waterstofgas ontdekt, die zich op hoogten van 400 tot 15.000 lichtjaar boven de schijf van het Melkwegstelsel bevinden. De gaswolken zijn ruwweg 200 lichtjaar groot en bevatten ongeveer 700 keer zoveel materie als onze zon.

Onderzoek van ongeveer 650 van deze gaswolken boven twee ver uiteen gelegen gebieden van ons Melkwegstelsel heeft opmerkelijke verschillen aan het licht gebracht. Boven het ene onderzochte gebied is het aantal gaswolken, en bovendien ook hun gemiddelde hoogte, veel groter dan boven het andere.

Dat blijkt de sleutel tot hun verklaring. Het gebied waarboven de meeste gaswolken zweven, is namelijk een veel actiever stervormingsgebied dan het andere. Daaruit concluderen de sterrenkundigen dat het gas is weggeblazen uit de omgeving van jonge, hete sterren, die een krachtige stroom deeltjes uitstoten en hun korte bestaan vaak met een supernova-explosie afsluiten.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-05-2010

Pentagon vreest kettingreactie na ruimtebotsing



De ruimte raakt zodanig vervuild met afval dat elke botsing tussen satellieten een 'oncontroleerbare kettingreactie' in gang kan zetten, die de communicatienetwerken op aarde vernietigt. Dat zegt het Pentagon in een rapport.

Het wordt zo langzamerhand aanschuiven in de baan om de aarde, waar het aantal gedumpte raketten, kapotte satellieten en ander ruimteschroot steeds groter wordt. De hoeveelheid rommel komt op een 'kantelmoment' en vormt een bedreiging voor de ruimtevaartindustrie.

Gps en telefoon
Eén enkele botsing tussen twee satellieten of grote stukken 'ruimterommel' kan duizenden andere stukken afgedankt materiaal doen wegkaatsen, die op hun beurt weer andere satellieten vernietigen. In zo'n scenario worden gps-systemen, internationale telefoonverbindingen en weersvoorspellingen in één klap waardeloos.

Een dergelijke kettingreactie kan sommige banen zo volstouwen met rommel dat ze onbruikbaar worden voor commerciële of militaire satellieten, zo waarschuwt het Amerikaanse Ministerie van Defensie. Daarnaast vreest men ook dat grote brokstukken een bedreiging vormen voor het internationaal ruimtestation ISS en zijn bemanning.

Situatie wordt erger
In een geheim rapport - dat het Pentagon in maart naar het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden stuurde - wordt geteld dat de ruimte 'steeds voller en problematischer' wordt, en dat de situatie nog erger zal worden.

Bharath Gopalaswamy, een Indische ruimtevaartexpert, schat dat er in de 'lage baan' om de aarde - tussen de 800 en 1.000 kilometer boven de planeet - meer dan 370.000 stukken rommel en zo'n 1.100 satellieten bevinden.

De ruimterommel - ook wel een 'rondcirkelende vuilnisbelt' genoemd, bevat ook bouten, moeren, handschoenen en andere overblijfselen van ruimtemissies. "Het omslagpunt is bijna bereikt", zegt Gopalaswamy. "We kunnen satellieten onmogelijk afdoende beschermen tegen zo'n vernietigende kracht."

Richtlijnen tegen ruimterotzooi
De waarschuwingen zijn niet louter op theorie gebaseerd. In 2007 knalde een Chinese testraket tegen een satelliet, waarna 150.000 stukken rommel in de atmosfeer raakten. En na een crash tussen een in onbruik geraakte satellatiet van de Russen en een communicatiesatelliet in februari vorig jaar kwamen zo'n 1.500 stukken rotzooi vrij - die vliegen nu in een baan om de aarde aan zo'n 7 kilometer per seconde.

Dergelijke ongevallen gaven de VS een duwtje in de rug om samen met de VN richtlijnen omtrent het vermijden van ruimteafval uit te vaardigen. In de 'Space Debris Mitigation Guidelines', die vorig jaar werden gepubliceerd, worden landen aangemaand om ruimtetuigen en lanceringsvehikels na het einde van de missie weg te halen.

"Ook in de ruimte zijn er wetten en beleidsregels nodig", vindt Mazlan Othman, directeur van het VN-bureau voor Ruimtezaken. "We moeten kunnen verzekeren dat de levensstijl op aarde niet onder druk komt te staan door problemen in de ruimte." (tw)

(HLN)

quote:

Op zaterdag 8 mei 2010 08:55 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:
06-05-2010

Verre ruimtesonde Voyager 2 doet raar

[ afbeelding ]

Er is een communicatieprobleem ontstaan met de ruimtesonde Voyager 2, die bezig is ons zonnestelsel te verlaten. Daarom heeft NASA de sonde de opdracht gegeven om voorlopig alleen korte statusberichten naar de aarde te zenden.

De 33 jaar oude Voyager 2, die zich nu op een afstand van bijna 14 miljard kilometer bevindt, werkt volgens zijn eigen gegevens blijkbaar nog goed. Maar blijkbaar is er een eind april een probleem ontstaan in het systeem dat de door de sonde verzamelde wetenschappelijke gegevens voorbereidt voor verzending naar de aarde. Hierdoor laten de signalen die uiteindelijk hier aankomen zich niet meer decoderen.

Het is nog onduidelijk of en hoe de storing verholpen kan worden. Gemakkelijk wordt dat hoe dan ook niet, want de commando's die van de aarde naar de Voyager 2 worden gezonden (en vice versa) doen er 13 uur over om de grote afstand te overbruggen.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

27-05-2010

Oude ruimtesonde weer tot leven gewekt



NASA-technici zijn er in geslaagd om de verre ruimtesonde Voyager 2, die drie weken geleden onbegrijpelijke berichten naar de aarde begon te zenden, te herstarten. De oorzaak van het probleem bleek in het 33 jaar oude computergeheugen te liggen: één enkel bitje was spontaan van 0 naar 1 gesprongen.

De storing begon op 22 april, toen Voyager 2 bijna 14 miljard kilometer van de aarde verwijderd was. Van het ene moment op het andere lieten de wetenschappelijke gegevens die de ruimtesonde naar de aarde zond zich niet meer ontcijferen. Daarom werd drie weken geleden beschoten om Voyager 2 in 'spaarstand' te zetten.

Inmiddels is de boordcomputer van de ruimtesonde gereset, en lijkt de ruimtesonde weer naar behoren te werken. Dat betekent dat er nu weer zinvolle gegevens over de randzone van ons zonnestelsel binnenkomen. Ook zustersonde Voyager 1, die nog iets verder de kosmische diepte in is gedoken, is nog in goede gezondheid.

© Eddy Echternach (http://www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde))

31-05-2010

Nieuwe website over planetoïdendreiging gelanceerd



Een nieuwe website geeft een overzicht van planetoïden die - voor zover bekend - de komende 200 jaar langs de aarde scheren. Dat is geen overbodige luxe. Eens in de ongeveer 200 jaar wordt de aarde getroffen door een middelgrote planetoïde (diameter 40-1000 meter) die grote schade kan veroorzaken. En eens in de circa 2 miljoen jaar slaat een planetoïde in die vergelijkbaar is met de planetoïde die een einde maakte aan het tijdperk van de dinosauriërs. Van de grote aardscheerders (diameter groter dan 1000 meter) is nu zo'n 85% in kaart gebracht; van de middelgrote en kleinere planetoïden is dat waarschijnlijk slechts zo'n één procent.

De Internationale Astronomische Unie (IAU) geeft op haar website onder de kop Near Earth Asteroids (NEA's) een chronologisch overzicht van de mijlpalen van het onderzoek naar deze aardscheerders. Bovendien is er een overzicht te vinden van aardscheerders die binnen de afstand aarde-maan langs de aarde scheerden en scheren in de periode 1900-2200. De webpagina, die is samengesteld en wordt onderhouden door de Nederlandse sterrenkundige Karel van der Hucht, toont aan dat er nog veel onderzoek moet gebeuren. Van der Hucht is vertegenwoordiger van de IAU in het United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer Space (UN-COPUOS), dat zich sterk maakt voor de inventarisatie van NEA's en mogelijke maatregelen tegen een dreigende inslag.

Toegevoegd door Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

http://www.iau.org/public/nea/

(allesoversterrenkunde)

02-05-2010

Computer helpt sterrenstelsels sorteren



Britse wetenschappers hebben een methode ontwikkeld om computers het verschil te laten zien tussen het ene soort sterrenstelsel en het andere. De betrouwbaarheid ervan is verrassend groot.

Er zijn miljarden sterrenstelsels in het heelal, in allerlei soorten en maten. Deze stelsels kunnen ruwweg in drie categorieën worden ingedeeld: elliptische, spiraalvormige en onregelmatige. Tot nog toe worden de vele sterrenstelsels die bij de verschillende hemelinventarisaties zijn vastgelegd stuk voor stuk door mensenogen bekeken. Deels gebeurt dat door vrijwilligers, zoals in het geval van het Galaxy Zoo-project, waarbij 250.000 deelnemers inmiddels 60 miljoen sterrenstelsels naar soort hebben ingedeeld.

Op basis van de Galaxy Zoo-classificaties hebben sterrenkundigen nu een algoritme ontwikkeld waarmee een computer sterrenstelsels kan leren sorteren. Tot nog toe haalden zulke computerprogramma's geen hoog rendement. De ontwikkelaars waren dan ook blij verrast dat hun methode een score van 90 procent weet te halen.

De timing is goed, want de komende jaren zullen nieuwe opnamen van vele honderden miljoenen sterrenstelsels beschikbaar komen, die allemaal 'bekeken' moeten worden. Het doel van de vele classificaties is om een beter beeld te krijgen van het ontstaan en de evolutie van sterrenstelsels.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

01-06-2010

LOFAR-radiotelescoop maakt eerste gedetailleerde opname



Voor het eerst zijn vijf Nederlandse antennestations van de in aanbouw zijnde radiotelescoop LOFAR verbonden met drie stations in Duitsland. Het resultaat is een gedetailleerde opname van een quasar - de actieve kern van een ver sterrenstelsel.

LOFAR bestaat uit een groot aantal antennes die laagfrequente radiostraling uit het heelal opvangen. Uiteindelijk moeten verspreid over een groot deel van Europa antennestations komen te staan, om zo gedetailleerd mogelijke beelden van hemelobjecten te kunnen maken. Hoe groter de onderlinge afstand tussen de stations, des te beter.

Maar ook met het onvoltooide LOFAR-netwerk is al veel mogelijk. Dat blijkt uit de detailrijke testopname van de quasar 3C196, die is verkregen door vijf Nederlandse antennestations te verbinden met de Duitse stations bij Bonn, Jena en München. Zonder de Duitse inbreng laat LOFAR slechts een vage vlek zien, maar deze blijkt uit zeker vier afzonderlijke bronnen van radiostraling te bestaan. De verwachting is dat LOFAR in zijn uiteindelijke configuratie nog veel gedetailleerdere beelden zal afleveren.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

02-06-2010

Verre sterrenhoop onderworpen aan trajectmeting



Een internationaal team van sterrenkundigen heeft ontdekt dat een jonge sterrenhoop in het stervormingsgebied NGC 3603 nog niet tot rust is gekomen. Dat blijkt uit een 'trajectmeting' met een tussenpoos van tien jaar met de Hubble-ruimtetelescoop.

In de gasnevel NGC 3603 bevindt zich een verzameling van tienduizend jonge sterren binnen een slechts drie lichtjaar groot gebied. Deze compacte sterrenhoop is zowel in 1997 als in 2007 met de ruimtetelescoop waargenomen. De analyse van de opnamen, die twee jaar in beslag nam, heeft de exacte snelheden van een paar honderd leden van de sterrenhoop opgeleverd.

Het resultaat is verrassend: zelfs nu, een miljoen jaar na hun ontstaan, bewegen de sterren die tweemaal zo zwaar zijn als onze zon gemiddeld nog even snel als de sterren van zeven zonsmassa's. Verwacht was dat inmiddels een evenwicht zou zijn bereikt, waarbij de zware sterren al aanzienlijk lagere snelheden zouden hebben dan de lichte sterren.

De ontdekking maakt het minder waarschijnlijk dat deze sterrenhoop zich uiteindelijk zal ontwikkelen tot een zogeheten bolvormige sterrenhoop - een stabiele, kogelronde verzameling sterren die miljarden jaren intact blijft.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2010

Opnieuw inslag waargenomen op Jupiter



Op dezelfde dag dat Amerikaanse onderzoekers in Science de resultaten bekendmaakten van hun onderzoek van de inslag die in juli 2009 op Jupiter plaatsvond, lijkt de planeet opnieuw het doelwit te zijn geweest van een komeet of planetoïde. Dezelfde Australische amateursterrenkundige die vorig jaar een donkere inslagplek in de atmosfeer van Jupiter ontdekte, is er ditmaal in geslaagd om videobeelden te maken van een heldere lichtflits.

De vermoedelijke inslag voltrok zich donderdagavond om 22.31 uur Nederlandse tijd. Mogelijk zal al in de loop van vrijdag bekend worden of ook ditmaal weer een tijdelijk 'litteken' in de Jupiter te zien is.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2010

Jonge aarde leek op grootste Saturnusmaan



Volgens Amerikaanse onderzoekers was de aarde drie miljard jaar geleden gehuld in een dikke organische mist die de schadelijke uv-straling van de zon tegenhield. Vanuit de ruimte gezien leek onze planeet toen waarschijnlijk veel op Titan, de grootste maan van de planeet Saturnus (Science, 4 juni).

De wetenschappers denken dat de mist voornamelijk bestond uit microscopisch kleine deeltjes, opgebouwd uit methaan- en stikstofverbindingen, die zoals de pluisjes van een populier in de aardatmosfeer rondzweefden. De deeltjes konden niet alleen de ultraviolette zonnestraling tegengehouden, maar bevorderden ook de vorming van gassen zoals ammoniak, waardoor een broeikaseffect op gang kwam dat de aarde opwarmde.

Tot nog toe werd verondersteld dat de aardatmosfeer drie miljard jaar geleden voornamelijk uit stikstofgas bestond, met kleine hoeveelheden methaan, waterstof en waterdamp. Het probleem met dat model was echter dat de aarde dan heel koud zou moeten zijn geweest - zó koud zelfs dat geen leven mogelijk was. Uit geologisch en biologisch bewijsmateriaal blijkt daarentegen dat onze planeet destijds minstens net zo warm was als nu.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

04-06-2010

Luisteren naar de sterren

LOFAR-radiotelescoop is bijna klaar

Het heelal straalt in vele kleuren, van gammastraling tot zichtbaar licht en van infrarood tot radiogolven. De nieuwe Europese radiotelescoop LOFAR richt zich vanaf deze zomer op lange radiogolven uit het oude heelal. Het hart van LOFAR staat in Nederland.

Met een diameter van ruim duizend kilometer wordt het de grootste telescoop ter wereld: de LOw Frequency ARray (LOFAR). Het hart van de nieuwe radiotelescoop staat in Drenthe. Op 12 juni wordt het Nederlandse deel van LOFAR officieel in gebruik genomen. Daarmee wordt het begin ingeluid van een nieuw tijdperk in de radiotelescopie. Nog nooit is er met zulke goede aardse ‘oren’ naar het heelal geluisterd. Wat is het geheim van de nieuwe megatelescoop?

Het elektromagnetische spectrum


Eeuwenlang was de sterrenkunde een wetenschap die je met je ogen bedreef. Prehistorische volkeren keken al naar de sterren en kenden mystieke krachten toe aan de formaties van heldere stipjes. De oude Grieken probeerden de sterrenhemel in kaart te brengen en volgden de planeten op hun pad langs de nachthemel. De moderne sterrenkunde begon in 1609, toen Galileo Galilei voor het eerst een telescoop gebruikte om naar de sterren te kijken. Maar zelfs toen bestond de wetenschap uit het bestuderen van zichtbaar licht. Tijdens de zeventiende eeuw kwam langzaamaan het besef op dat er nog meer soorten licht zijn, die niet zomaar door het menselijk oog kunnen worden gezien. De meest geavanceerde telescopen van dit moment maken gebruik van die kennis: ze kijken niet alleen naar zichtbaar licht, maar ook naar infrarood of microgolven, gamma- en röntgenstraling en radiogolven.

LOFAR kijkt naar radiostraling, en met die straling is iets bijzonders aan de hand. De straling heeft een hele lange golflengte en kan bijna overal ongehinderd doorheen. Daarom is het een van de beste ‘kleuren’ straling om naar te kijken als je heel diep het heelal in wilt turen. Maar vanwege de lange golflengte van radiogolven – tot tientallen meters – moet een radiotelescoop enorm groot zijn. Een belangrijke soort radiostraling bestaat uit golven met een lengte van 21 centimeter, de vingerafdruk van koud waterstof. Die golven kunnen met grote radiotelescopen prima gedetecteerd worden. Langere golven bevatten andere informatie, bijvoorbeeld over het superjonge heelal. Daarvoor is een enkele schoteltelescoop niet meer zo nuttig, daar passen immers hooguit een handjevol van die golven op.

In plaats daarvan werken radiosterrenkundigen met een groep samenwerkende radiotelescopen, een array. Het gebied waarover ze gespreid staan is de effectieve grootte van de telescoop, dus een veld van een vierkante kilometer vol telescopen kan net zo’n duidelijk beeld geven als één enkele telescoop met een diameter van een kilometer. Daar staat tegenover dat de hoeveelheid straling die zo’n groep telescopen opvangt kleiner is dan die van een hele grote telescoop, dus ze zullen veel langer moeten meten om dezelfde informatie te vergaren.

Rijksmonument


Afbeelding: © ASTRON

Nederland heeft een rijke traditie in de radiotelescopie. In 1954 werd op de Dwingeloosche Heide een radiotelescoop met een diameter van 25 meter gebouwd, destijds de grootste ter wereld. Deze telescoop wordt niet meer gebruikt en is genomineerd om een rijksmonument te worden. Sinds de jaren zeventig staat er in Drenthe ook een array van radiotelescopen, de Westerbork Synthese Radio Telescoop (WSRT). Deze telescoop bestaat uit veertien parabolische antennes die verspreid staan over een gebied met een diameter van drie kilometer. In 1999 werden de antennes nog vervangen om ze up to date te brengen met nieuwe technologische standaarden. De WSRT werkt al regelmatig samen met andere Europese radiotelescopen om een nog nauwkeuriger beeld van de radiostraling uit het heelal te maken. Maar de golflengte waarvoor WSRT gevoelig is is beperkt, en de resolutie kan nóg beter. Vandaar LOFAR, een Europees monsterproject om alle andere radiotelescopen te doen vergeten.


De LOFAR-array wordt aangelegd in de vorm van een vijfpuntige ster waarvan het middelpunt bij het Drentse Exloo ligt. De armen strekken zich uit tot in Duitsland en Zuid-Limburg, en worden aangevuld met antennes in Zweden, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De antennes worden zo geplaatst dat ze het landschap zo weinig mogelijk verstoren. Afbeelding: © ASTRON

.Anders dan oudere arrays van radiotelescopen bestaat LOFAR niet uit schotelantennes. Die antennes hebben als nadeel dat ze gericht moeten worden op het object dat bestudeerd wordt. De LOFAR-antennes zijn een soort vierpotige spinnen van minder dan twee meter hoog. Ze werken net zo als de antenne van een radio, alleen met een veel hogere nauwkeurigheid. De 7000 antennes van LOFAR staan in groepjes, verspreid door een groot deel van Europa. Ze zijn gerangschikt in de vorm van een vijfarmige ster, waarvan het middelpunt in Drenthe ligt. De antennes zijn met elkaar verbonden via een bliksemsnel glasvezelnetwerk, dat de meetgegevens doorgeeft aan een centrale supercomputer. Daar worden alle signalen gecombineerd tot een haarscherp beeld van de radiostraling die door objecten in het heelal wordt uitgezonden.


Een groepje LOFAR-antennes. Afbeelding: © ASTRON

Multidisciplinair
Met behulp van LOFAR kunnen sterrenkundigen de komende jaren onderzoek gaan doen naar de alleroudste sterren en sterrenstelsels in het heelal. Hiermee komt wellicht eindelijk een antwoord op de vraag wat de eerste objecten waren die zich vormden na de oerknal. Maar ook aan de kosmische straling die de aarde bereikt en over de magnetische activiteit van de zon kan LOFAR hele bijzondere metingen doen. Daarnaast zal het LOFAR-netwerk gekoppeld worden aan sensoren die weer- en klimaatinformatie en geologische metingen doen. Daarmee kan bijvoorbeeld bestudeerd worden waarom de bodem in Noord-Nederland verzakt.

De nieuwe array van radiotelescopen wordt op 12 juni 2010 feestelijk geopend door koningin Beatrix. In de loop van het jaar worden er steeds meer antennes op het hoofdnetwerk aangesloten, zodat de superprecieze LOFAR-telescoop in 2011 op volle kracht zal draaien.

(Kennislink)

03-06-2010

Is er leven op Titan?



Iets op de grote Saturnusmaan Titan 'eet' moleculen waterstof en acetyleen. Hoewel niet-biologische reacties de meest waarschijnlijke oorzaak zijn, achten sommige onderzoekers het mogelijk dat er een exotische vorm van leven is op deze verre ijswereld.

Het verdwijnen van de moleculen is vastgesteld met instrumenten van de ruimtesonde Cassini, die regelmatig in de buurt van Titan komt. Het proces is in overeenstemming met wat er zou gebeuren als er organismen actief zijn die waterstof en acetyleen opnemen. Deze organismen zouden zich kunnen bevinden in de grote meren van methaan en ethaan - de enige stoffen die onder de ijskoude omstandigheden op Titan vloeibaar blijven.

De afwezigheid van acetyleen op het oppervlak van de Saturnusmaan kan echter ook op andere manieren worden verklaard. Zo zou het onder invloed van zonlicht of kosmische straling in andere organische moleculen kunnen veranderen. Vooralsnog wordt de biologische verklaring dan ook beschouwd als een laatste uitweg, voor het geval alle 'normale' verklaringen voor het verdwijnen van de moleculen tekort blijken te schieten.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

07-06-2010

Aarde en maan zijn iets jonger dan gedacht



Aarde en maan zijn misschien wel 150 miljoen jaar jonger dan gedacht. Dat schrijven Deense onderzoekers in Earth and Planetary Science Letters (15 juni).

Wetenschappers gaan ervan uit dat aarde en maan zijn voortgekomen uit een botsing tussen twee oerplaneten ter grootte van Venus en Mars. Tot nog toe werd aangenomen dat deze botsing plaatsvond toen het zonnestelsel nog maar 30 miljoen jaar oud was - dat wil zeggen: 4,537 miljard jaar geleden. Maar nieuwe ouderdomsbepalingen, gebaseerd op het verval van het radioactieve element hafnium in het stabiele element wolfraam, komen iets later in de tijd uit.

Hafnium kwam van nature voor in de oermaterie waaruit aarde en maan zijn ontstaan. Bij hafniumdateringen is er steeds van uitgegaan dat het wolfraam dat op het moment van de botsing al gevormd was naar de kern van de aarde is gezakt. Maar nieuwe modelberekeningen laten zien dat de vloeibare massa van gesteente en metalen die bij de botsing ontstond waarschijnlijk veel minder homogeen was dan gedacht.

Dat betekent dat destijds lang niet alle reeds aanwezige wolfraam in de aardkern is terechtgekomen. En dat heeft tot gevolg dat de bestaande ouderdomsbepalingen van aarde en maan niet helemaal betrouwbaar zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

11-06-2010

Inslag op Jupiter liet geen sporen na



Op donderdag 3 juni vond er een reusachtige explosie plaats in de atmosfeer van de planeet Jupiter. De eerste gedachte was dat er een komeet of planetoïde op de planeet was ingeslagen. Maar anders dan bij vorige inslagen verscheen er ditmaal geen donkere puinwolk in het dichte wolkendek van Jupiter. Was het wel een inslag?

De afgelopen week waren tal van telescopen op Jupiter gericht om de gevolgen van de inslag van 3 juni te kunnen waarnemen. Tevergeefs: het is alsof er niets is gebeurd. Door sommige onderzoekers wordt nu de mogelijkheid geopperd dat de waargenomen lichtflits geen inslag was, maar een enorme bliksemflits. Toch lijkt dat niet waarschijnlijk: Jupiter is jarenlang door allerlei ruimtesondes onderzocht, maar deze hebben nooit een bliksemontlading van deze omvang gezien.

Vooralsnog houden wetenschappers het erop dat er wel degelijk een komeet of planetoïde op Jupiter is neergestort. Waarschijnlijk was het object gewoon net groot genoeg om een flits te veroorzaken, maar te klein om veel puin achter te laten. De vraag is nu hoeveel inslagen de afgelopen decennia om die reden onopgemerkt zijn gebleven.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

10-06-2010

Geboortestadium van planetenstelsels waargenomen



Sterrenkundigen uit de VS en Duitsland hebben voor het eerst gedetailleerde waarnemingen kunnen doen van een aantal planetenstelsels-in-wording. Daarbij hebben zij gebruik gemaakt van een speciaal voor dit doel ontwikkeld instrument van de grote Keck-telescopen op Hawaï.

Met dat instrument, ASTRA geheten, is het kolkende gas en stof rond vijftien jonge sterren waargenomen. Dat gas en stof stroomt deels nog naar de ster, terwijl de rest een materieschijf rond de ster vormt waaruit later planeten kunnen ontstaan.

Bij het onderzoek met ASTRA is specifiek gekeken naar wat zich afspeelt bij de overgang tussen de ster en de omringende schijf. Daarbij zijn bij verschillende sterren aanwijzingen gevonden dat het toestromende gas via magnetische veldlijnen met hoge snelheid naar de polen van de ster wordt geleid en daardoor zeer hoge temperaturen bereikt.

De onderzochte sterren zijn naar astronomische begrippen heel jong: waarschijnlijk pas een paar miljoen jaar. In de hen omringende schijven zijn nog geen planeten ontstaan: dat gaat nog zeker enkele miljoenen jaren duren.


© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

15-06-2010

Astronoom wil buitenverblijf op Titan voor wanneer asteroïde Aarde vernietigt



Topastronoom Chris Impey waarschuwt voor het einde van de wereld. De man is ervan overtuigd dat een enorme asteroïde vroeg af laat afstevent op onze planeet, en dat het dan gedaan is met de mensheid.

Alle dieren dood
Een inslag van een grote ruimtesteen zou immers aardbevingen en monsterlijke vloedgolven veroorzaken, waardoor alle grote landdieren de pijp uit gaan. Zeedieren zouden snel volgen, aangezien triljoenen tonnen gevaporiseerde rots de planeet drastisch zouden doen afkoelen, en het proces van fotosynthese om zeep zouden helpen.

Voor elk moment
De laatste keer dat dat gebeurde was 65 miljoen jaar geleden, en dergelijke inslagen komen om de 100 miljoen jaar voor, weet Impey. "Dat lijkt misschien een veilige buffer, maar de volgende inslag kan voor elk moment zijn," waarschuwt hij in The Independent. De man heeft ook schrik voor een hypernova van dichter dan 1.000 lichtjaren. Dat zou onze planeet immers in vuur en vlam zetten, voorspelt de wetenschapper.

Buitenverblijf
Impey raadt aan elders te zoeken naar vastgoed. "Titan ziet er veelbelovend uit", besluit hij. (sam)

(HLN)

14-06-2010

Maan bevat iets meer water dan gedacht



Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt dat de maan meer water bevat dan uit eerdere onderzoeken was gebleken. Het water zou afkomstig zijn uit de hete magma waaruit de maan 4,5 miljard jaar geleden ontstond.

Meer dan veertig jaar is gedacht dat het maangesteente kurkdroog is. Maar onlangs bleek dat bodemmonsters die tijdens de Apollo-missies op de maan zijn verzameld toch een heel klein beetje water bevatten. Vervolgonderzoek aan een ander bodemmonster en een op aarde gevonden meteoriet die van de maan afkomstig is, bevestigt dat resultaat.

Het watergehalte in het maangesteente blijkt in de orde van een duizendste promille te liggen. Dat is erg weinig, maar toch nog zo'n honderd keer meer dan uit eerder onderzoek was gebleken. Volgens de wetenschappers zijn er sterke aanwijzingen dat het water in het maangesteente al aanwezig was toen de maan kort na zijn bestaan nog aan het afkoelen was. Helemaal kurkdroog is de maan dus nooit geweest.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

14-06-2010

Britse sterrenkundigen twijfelen aan donkere energie



Nieuw onderzoek door sterrenkundigen van de universiteit van Durham wijst erop dat de bestaande inzichten over de samenstelling van het heelal wellicht onjuist zijn. Volgens de onderzoekers bevatten belangrijke meetresultaten die het bestaan van donkere materie en donkere energie aantonen een ernstige fout.

De samenstelling van het heelal wordt onder meer afgeleid uit metingen van de kosmische achtergrondstraling - het overblijfsel van de straling die vrijkwam bij de oerknal. De kosmische achtergrondstraling wordt sinds 2001 nauwkeurig in kaart gebracht met de WMAP-satelliet en daarbij is vastgesteld dat de verdeling over de hemel niet gelijkmatig is: de straling vertoont een patroon van koelere en warmere vlekken die ruwweg tweemaal zo groot zijn als de volle maan.

Deze 'rimpelingen' in de kosmische achtergrondstraling kunnen direct in verband worden gebracht met de samenstelling van het heelal. Daaruit volgt dat het heelal voor 4 procent uit normale materie bestaat, voor 22 procent uit donkere (onzichtbare) materie en voor 74% uit zogeheten donkere energie.

Volgens de Britse sterrenkundigen, die overigens bekendstaan als critici van het standaardmodel van het heelal, zit er echter een fundamentele fout in de manier waarop de WMAP-metingen zijn verwerkt. Deze fout zou ertoe leiden dat de rimpelingen in de kosmische achtergrondstraling veel groter lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Mogelijk zijn de rimpelingen zelfs zo veel kleiner, dat er helemaal geen donkere materie of energie nodig is om ze te verklaren. Concurrerende verklaringen, die op basis van de WMAP-resultaten waren afgeschreven, zouden daarmee in ere hersteld zijn.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

15-06-2010

Reusachtige 'dubbeltelescoop' presteert boven verwachting



De Large Binocular Telescope (LBT) op de Mount Graham in Arizona (VS) is uitgerust met een nieuw optisch systeem waarmee ongekend scherpe hemelopnamen kunnen worden gemaakt. Al de eerste test, waarbij maar één van de twee 8,4-meter grote spiegels van de telescoop werd gebruikt, leverde beelden op die driemaal zo gedetailleerd zijn als die van de Hubble-ruimtetelescoop.

Net als de meeste andere grote telescopen op aarde is de LBT uitgerust met zogeheten adaptieve optiek. Daarmee kan de verstorende invloed van de aardatmosfeer op de beeldscherpte van een telescoop voor een belangrijk deel worden opgeheven.

Het adaptieve optische systeem van de LBT presteert bijna twee keer zo goed als dat van de concurrentie. Dat komt doordat het systeem gelijk in het ontwerp van de telescoop is opgenomen, en niet naderhand is toegevoegd zoals bij andere telescopen. Het hart van het systeem wordt gevormd door een 91 centimeter grote spiegel van slechts anderhalve millimeter dik, waarvan de vorm met behulp van 672 'actuators' voortdurend wordt bijgesteld.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

(allesoversterrenkunde)

quote:

Op vrijdag 18 juni 2010 18:57 schreef Handschoen het volgende:

[..]

Ja, daar zou ik nou ook eens in willen kijken

18-06-2010

Nasa: "Meteorenstorm kan Hubble en ISS beschadigen"



Satellieten zoals de ruimtetelescoop Hubble en het Internationaal Ruimtestation (ISS) lopen het risico beschadigd te worden door de krachtigste meteorenstorm in meer dan een decennium. Dat meldt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.

Astronomen geloven dat een regen van meteorenpuin, die zo'n zeven uuur zou aanhouden, later dit jaar ruimtetuigen zal raken de zich in een baan om de aarde bevinden. Hierbij kan de electronica van de tuigen zware averij oplopen. Maar er is ook een positieve kant van het verhaal: de ruimtestorm belooft een visueel spektakel te worden voor sterrenkijkers.

Volgens de Nasa komt de storm, die de baan van de aarde om de zon elke oktober kruist, van de Draconiden-meteorenzwerm. Die heet zo omdat de meteoren uit de richting van het Draco-sterrenbeeld lijken te komen.

Verdedigingsmechanismen
etenschappers moesten deze week toegeven dat ze niet goed weten hoe krachtig de storm zal zijn, maar ruimtevaartspecialisten kregen wel al de opdracht om verdedigingsmechanismen in te bouwen. De Nasa onderoekt of ze de ruimtetelescoop en het ISS zo kan draaien dat kwetsbare stukken weggekeerd zijn van de verwachte impactplaats. Wellicht worden ook alle ruimtewandelingen in die periode opgeschort.

Andere satellieten, die onder meer voor gps en tv zorgen, zullen de storm gewoon moeten doorstaan. Dat betekent dat ze niet aleen het risico lopen op een directe inslag, maar ook dat vitale electronica ontregeld kunnen raken door ontladingen van statische elektriciteit.

"Geen excuses"
Volgens ruimte-expert William Cooke is er geen excuus om onvoorbereid te zijn. "Getroffen worden door een meteoor, dat is een daad van God", zegt hij. "Getroffen worden door een meteorietenstorm, dat is een daad van onachtzaamheid. We moeten alle stappen nemen die we kunnen nemen om het risico op schade te beperken." (tw)

(HLN)