Het Astronomie Topic #3

03-09-2009

Europese röntgensatelliet ontdekt supernova-in-wording



Met de Europese röntgensatelliet XMM-Newton is een witte dwergster ontdekt die binnen enkele miljoenen jaren als supernova zal ontploffen (Science, 4 september).

De witte dwerg, het compacte restant van een ster die aan het einde van zijn normale bestaan is gekomen, draait om een relatief nabije ster die de aanduiding HD 49798 draagt. Al in 1997 werd ontdekt dat 'iets' in de omgeving van deze ster röntgenstraling uitzendt. Maar nu pas is duidelijk geworden wat dat is: een witte dwerg dus.

Uit metingen met XMM-Newton blijkt dat de dwergster 1,3 maal zo zwaar is als onze zon - ruimschoots zwaarder dan de gemiddelde witte dwerg. Die grote massa, en het feit dat de dwerg bijna vijf keer per minuut om zijn as tolt, wijst er op dat hij bezig is materie van de naburige normale ster op te slokken.

Zodra de massa van de witte dwerg de kritieke waarde van 1,4 zonsmassa bereikt, zal hij onder zijn eigen gewicht instorten tot een neutronenster. Dat gaat gepaard met een enorme explosie die op aarde een spectaculaire hemelverschijning zal geven. Nog een miljard nachtjes slapen...

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

03-09-2009

'Mottenballen' ontdekt in de ruimte



Onderzoekers van de universiteit van Georgia (VS) hebben ontdekt dat sommige gaswolken tussen de sterren naftaleen bevatten. Dat is op aarde het belangrijkste bestanddeel van mottenballen.

De gaswolken waar het om gaat zenden infraroodstraling op ongebruikelijke golflengten uit, en tot nu toe was onduidelijk door welke specifieke moleculen deze straling wordt geproduceerd. Uit laboratoriumonderzoek is nu gebleken dat een deel van de infraroodstraling afkomstig is van naftaleenmoleculen die van een extra waterstofkern (proton)voorzien zijn.

Dat er naftaleen in interstellaire gaswolken zit, komt niet echt als een verrassing. Naftaleenmoleculen bestaan geheel uit waterstof- en koolstofatomen, en beide zijn rijkelijk aanwezig in de ruimte. Overigens kan het naftaleen niet het gehele infraroodspectrum van de gaswolken verklaren.

Vermoedelijk komt de rest voor rekening van andere koolwaterstoffen waar zich extra waterstofkernen aan gebonden hebben.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

03-09-2009

Naaste soortgenoot van het Melkwegstelsel gefotografeerd



Met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop op La Silla (Chili) is een opname gemaakt van een nabij spiraalstelsel waarvan sterrenkundigen denken dat het veel op ons Melkwegstelsel lijkt.

Hoe groot de overeenkomst is, is niet helemaal duidelijk. Ons eigen stelsel kunnen we niet goed overzien, omdat we er middenin zitten. En de vermoedelijke soortgenoot, NGC 4945, zien we bijna van opzij.

Toch is duidelijk dat ook NGC 4945 spiraalarmen en een enigszins langgerekte kern heeft. Wel is het superzware zwarte gat in het centrum van dit stelsel actiever dan dat in het melkwegcentrum.

NGC 4945 bevindt zich op een afstand van 13 miljoen lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Centaurus.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

07-09-2009

Geen zonnevlekken meer in 2015?



Volgens twee Amerikaanse zonnedeskundigen zullen er na 2015 misschien geen vlekken meer op de zon voorkomen. Absolute zekerheid is er niet, maar wellicht begint er dan een 'vlekkenloze' periode zoals die ook eind zeventiende en begin achttiende eeuw plaatsvond. Dat zogeheten Maunder Minimum viel samen met de Kleine IJstijd - een periode waarin de gemiddelde temperatuur op het noordelijk halfrond van de aarde ongeveer een graad lager was dan normaal.

Zonnevlekken zijn koele gebieden in het gasvormige oppervlak van de zon, die donker afsteken tegen hun hetere omgeving. De relatief lage temperatuur wordt veroorzaakt door sterke magnetische velden, die voorkomen dat heet gas uit het binnenste van de zon omhoog borrelt. Elke elf jaar zijn er normaalgesproken meer zonnevlekken dan gemiddeld, en momenteel bevindt de zon zich in een langdurig minimum.

Bill Livingston en Matt Penn van het National Solar Observatory in Tucson, Arizona, hebben nu metingen gepubliceerd van de magnetische veldsterkte van zonnevlekken in de afgelopen 17 jaar. Die blijkt afgenomen te zijn van ca. 3000 gauss in het begin van de jaren negentig tot ca. 2200 gauss in 2008. Als de trend zich voortzet, zal de magnetische veldsterkte over een jaar of zeven verder afgenomen zijn tot 1500 gauss - te weinig om een zonnevlek te produceren.

Livingston en Penn kunnen niet uitsluiten dat de gemiddelde magnetische veldsterkte van zonnevlekken binnenkort weer zal gaan toenemen, en dat de nieuwe zonnevlekkencyclus (nummer 24) zich alsnog zal aandienen, hoewel alles er op wijst dat die cyclus heel 'zwak' zal zijn, met een verlaat maximum rond mei 2013. Maar het is ook denkbaar dat we aan de vooravond staan van een nieuw Maunder Minimum.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

10-09-2009

SCIAMACHY biedt nieuwe kijk op de waterkringloop op aarde



Onderzoekers van SRON Netherlands Institute for Space Research, de Universiteit Utrecht en internationale partners zijn er voor het eerst in geslaagd wereldwijd metingen te verrichten van het waterisotoop HDO in de onderste lagen van de aardatmosfeer. De metingen zijn afkomstig van het meetinstrument SCIAMACHY, dat in een baan om de aarde draait aan boord van de Europese Space Agency (ESA) onderzoekssatelliet ENVISAT. De analyse van de metingen leidt tot nieuwe inzichten in de waterkringloop die naar verwachting een belangrijke bijdrage gaan leveren aan de ontwikkeling van klimaatmodellen De onderzoekers publiceren hun resultaten deze week in het toonaangevende tijdschrift Science . 　

De waterkringloop bepaalt in belangrijke mate het klimaat op aarde. Waterdamp is het belangrijkste broeikasgas in de atmosfeer. Vloeibaar water maakt onze planeet bewoonbaar. Wanneer water verdampt vanaf het zee- en landoppervlak, en wanneer het condenseert in wolken verandert de relatieve hoeveelheid van het waterisotoop HDO. De isotoop samenstelling van waterdamp in de atmosfeer weerspiegelt daarmee de geschiedenis van het water. Wetenschappers van SRON gebruikten het SCIAMACHY instrument om een mondiaal beeld te krijgen van HDO in onze atmosfeer. Zij verkregen voor het eerst gedetailleerde meetgegevens over de onderste lagen van de atmosfeer, waarin zich juist de meeste waterdamp bevindt.

De onderzoekers richtten zich in de eerste plaats op het vergelijken van de metingen met resultaten op basis van modellen voor de Sahel-zone en voor het poolgebied rond Spitsbergen. In beide gevallen bleken de gangbare modellen niet in staat om de SCIAMACHY metingen op de juiste wijze te reproduceren. Dat duidt op problemen in de modelmatige beschrijving van zowel de waterkringloop in de Tropen - subTropen als het transport van water vanuit de Tropen naar de Noordpool.

Metingen van het waterisotoop met behulp van satellietinstrumenten zoals SCIAMACHY bieden de mogelijkheid om de beschrijving van de waterkringloop in klimaatmodellen aan een gedegen test te onderwerpen en te verbeteren. Uiteindelijk zal dit een bijdrage leveren aan de voorspelling van veranderingen in de waterkringloop als gevolg van het broeikaseffect, zoals droogte of ernstige wateroverlast, en de reconstructie van historische klimaatvariaties.

De metingen van SCIAMACHY tonen aan dat de gekozen benadering werkt, wat nieuwe mogelijkheden biedt voor onderzoek. TROPOMI, het satellietinstrument dat volgens planning in 2014 zal worden gelanceerd, in ESA's Precursor Sentinel 5 missie, is in staat om nauwkeurigere metingen van het waterisotoop HDO te verrichten en daarmee de kennis van de waterkringloop verder te vergroten.

(allesoversterrenkunde)

11-09-2009

Planeet kan aarde rammen

Onze aarde, en eigenlijk ons hele zonnestelsel, heeft een potentiële vernietigende toekomst. Nieuwe computersimulaties laten zien dat een kleine verstoring in de banen van de planeten ertoe kan leiden dat de aarde in botsing komt met Mercurius, Mars of Venus binnen de volgende paar... miljarden jaren. Ondanks zijn geringe grootte zal Mercurius het grootste risico vormen voor ons zonnestelsel.



De resultaten van het computermodel tonen aan dat er ruwweg 1 procent kans bestaat dat het langer worden van de baan van Mercurius rond de zon er op een bepaald moment zal voor zorgen dat Mercurius de baan van Venus zal kruisen. Als dat gebeurd zal het planetaire pandemonium verstoord worden en kan volgens wetenschappers Mercurius in botsing komen met de zon of een andere planeet, en zelfs uit ons zonnestelsel gebonjourd worden.

Jacques Laskar en Mickael Gastineau van het Observatorium van Parijs lieten computersimulaties lopen met 2.501 scenario's van verschillende planetaire banen. In 99 procent van de gevallen was geen botsing te bespeuren en amper 25 simulaties leidden tot de verstoring van de baan van Mercurius. De simulaties lieten ook zien dat als de groter wordende baan van Mercurius rond de zon resulteerde in een botsing met de zon of Venus, de andere planeten daar weinig of geen last van ondervonden.


Laskar: "Bij sommige minder waarschijnlijke scenario's leidde de wijziging in de baan van Mercurius tot de volledige destabilisatie van de binnenste planeten van ons zonnestelsel. Dat zou binnen 3,3 miljard jaar kunnen leiden tot een botsing van Mercurius, Mars of Venus met de aarde. Het meest verrassende resultaat bleek een destabilisatie van de baan van de aarde en Venus te zijn. Maar om dat te laten gebeuren moet Mercurius eerst door de aantrekkingskracht van Jupiter gedestabiliseerd worden. Dat kan dan leiden tot de destabilisering van Mars die zo de aarde heel dicht zou kunnen naderen. Pas dan kan er een destabilisatie ontstaan van de baan van Venus en een botsing met de aarde."



De banen van de planeten in ons zonnestelsel lijken stabiel te zijn, maar dat zijn ze in werkelijkheid niet. En binnen miljarden jaren zullen ze nog minder stabiel zijn. Fundamenteel gezien kunnen alle planeten elkaar door een interactie van zwaartekrachten verstoren. Astronomen zeggen dat in een ver verleden enkele van onze planeten in ons zonnestelsel zich op beduidend andere plaatsen bevonden en migreerden naar hun huidige posities.

Naarmate onze zon ouder wordt zal ze zwellen en massa verliezen. Eerdere studies hebben aangetoond dat dit binnen 7 miljard jaar (of meer) ingrijpende gevolgen op de planeten zou kunnen hebben. De aarde zou dan kunnen verdampen of - door de zwaartekracht van een passerende ster - uit het zonnestelsel geknikkerd worden. In een studie van Gregory Laughlin van de universiteit van California in Santa Cruz (hij werkte toen nog bij NASA) en Fred Adams van de universiteit van Michigan uit 2001 geven ze de aarde een één op 100.000 kans dat ze daadwerkelijk uit het zonnestelsel geknikkerd zal worden.

Terwijl de planeten ondertussen rond de zon draaien kunnen dichte ontmoetingen tussen planeten - vooral met grote planeten als Jupiter - hen in een totaal andere baan dwingen. Bewijzen van dit soort gewoel is gevonden in exoplanetaire systemen. Een voorbeeld daarvan is de planemo 2M1207b, die zich gevormd zou hebben uit de botsing en fusie van twee planeten. Volgens sommige wetenschappers zou 4 miljard jaar geleden onze eigen maan ontstaan zijn na de botsing van een planeet met de aarde.

(Grenswetenschap)

14-09-2009

Komeet was tijdelijk maan van Jupiter



Komeet 147P/Kushida-Muramatsu draaide tussen 1949 en 1961 in een baan rond Jupiter. De komeet was in die periode dus tijdelijk een maan van de reuzenplaneet. Dat blijkt uit nauwkeurige positiemetingen van de komeet, waaruit berekend kon worden hoe hij in het verleden door het zonnestelsel bewoog.

Komeet Kushida-Muramatsu behoort tot de zogeheten quasi-Hilda-kometen - een groep hemellichamen die tijdens hun beweging rond de zon tijdelijk in de invloedssfeer van Jupiter terecht kunnen komen. Vermoedelijk behoorde komeet Shoemaker-Levy 9, die in 1994 op Jupiter insloeg, ook tot deze familie, evenals de ongeïdentificeerde komeet die zich afgelopen zomer in de dampkring van de planeet boorde.

Een andere quasi-Hilda-komeet, 111P/Helin-Roman-Crochett, verkeerde tussen 1967 en 1985 al drie keer tijdelijk in de zwaartekrachtsgreep van de reuzenplaneet, en zal tussen 2068 en 2086 opnieuw zes wijde banen rond Jupiter beschrijven, zo blijkt uit nauwkeurige baanberekeningen.

De nieuwe resultaten, die vandaag gepresenteerd worden op het European Planetary Science Congress in Potsdam, Duitsland, doen vermoeden dat er veel vaker kometen met Jupiter in botsing komen dan algemeen is aangenomen.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

14-09-2009

ESO publiceert spectaculair Melkweg-panorama



In het kader van het GigaGalaxy Zoom project, onderdeel van het Internationaal Jaar van de Sterrenkunde 2009, heeft de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) een 360 graden-panorama van het Melkwegstelsel gepubliceerd.

Het panorama is samengesteld uit talloze afzonderlijke opnamen, gemaakt in een periode van enkele maanden door de Franse astrofotograaf Serge Brunier.

Omdat de zon en de aarde zich in de buitengebieden van het Melkwegstelsel bevinden, zien we het stelsel in zijaanzicht. De centrale verdikking (met veel oude sterren) en de donkere stofwolken in het vlak van het Melkwegstelsel zijn duidelijk zichtbaar, evenals de twee Magelhaense Wolken, de relatief kleine begeleiders van de Melkweg (rechtsonder).

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

16-09-2009

Dubbelster gehoorzaamt tóch aan Einstein



Leidse astronomen hebben een dertig jaar oud mysterie rond een dubbelster in het sterrenbeeld Hercules opgelost.

De dubbelster, DI Herculis geheten, bestaat uit twee sterren die in een ellipsbaan om elkaar heen draaien. De ligging van die ellipsbaan verandert in de loop van de tijd, maar dat gebeurt veel langzamer dan voorspeld wordt door de algemene relativiteitstheorie van Einstein.

De Canadese natuurkundige John Moffat opperde in 1984 zelfs dat DI Herculis het levende bewijs is dat Einsteins relativiteitstheorie niet klopt. De baanverdraaiing zou volgens Moffat wel in overeenstemming zijn met de alternatieve ‘niet-symmetrische gravitatietheorie’.

Simon Albrecht, die eind vorig jaar in Leiden promoveerde, en Ignas Snellen van de Leidse Sterrewacht hebben het mysterie nu opgelost. Samen met twee collega’s analyseerden ze precisiemetingen aan de dubbelster. Daaruit blijkt dat de twee sterren – tegen alle verwachtingen in – vrijwel ‘op hun zij’ liggen, met de draaiingsas ongeveer in het baanvlak.

Breng je die oriëntatie in rekening, dan klopt de gemeten baanverdraaiing wél met de voorspellingen van Einstein, zo schrijven de astronomen deze week in Nature.

Er is wel een nieuw probleem, aldus Snellen: niemand begrijpt waardoor de sterren zo’n grote ashelling hebben gekregen. Misschien is er een derde ster in het spel.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

16-09-2009

Swift-satelliet maakt UV-portret van Andromeda



Met een ultraviolettelescoop aan boord van de Amerikaanse Swift-satelliet is een gedetailleerd portret gemaakt van het Andromedastelsel op UV-golflengten. Ultraviolette straling is energierijker dan zichtbaar licht, en wordt vooral uitgezonden door jonge, hete sterren en sterrenhopen.

Het Andromedastelsel (M31) is de naaste grote buur van ons eigen Melkwegstelsel. Het heeft een middellijn van ongeveer 220.000 lichtjaar en staat op een afstand van 2,5 miljoen lichtjaar. Het UV-mozaïek is samengesteld uit 330 opnamen, gemaakt tussen eind mei en eind juli 2008. De totale belichtingstijd bedroeg 24 uur; in die tijd is 85 gigabyte aan data verzameld.

Op de UV-foto is duidelijk te zien dat de meeste jonge, hete sterren zich in de buitendelen van het Andromedastelsel bevinden. Opmerkelijk is de 'ring van vuur' - een gordel met een middellijn van ca. 150.000 lichtjaar waarin bijzonder veel pasgeboren hete sterren voorkomen. De ring is mogelijk het gevolg van de getijdenwisselwerking van het Andromedastelsel met een kleiner sterrenstelsel.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

17-09-2009

Europese 'oerknalsatelliet' Planck levert veelbelovende resultaten



De Europese ruimtevaartorganisatie heeft de eerste waarnemingsresultaten vrijgegeven die verkregen zijn door de 'oerknalsatelliet' Planck. De kwaliteit van de waarnemingen is volgens kosmologen uitmuntend.

Planck werd op 14 mei 2009 gelanceerd (samen met de infraroodkunstmaan Herschel). Vanuit een punt op anderhalf miljoen kilometer van de aarde scant de telescoop de hemel af met zeer gevoelige stralingsmeters die tot vlak boven het absolute nulpunt zijn gekoeld. Doel is het in kaart brengen van minieme temperatuurvariaties in de kosmische achtergrondstraling, het verdunde en afgekoelde overblijfsel van de energie die kort na de oerknal vrijkwam.

De eerste testwaarnemingen zijn verricht tussen 13 en 27 augustus. Daarbij werd een vijftien graden brede ring aan de hemel in kaart gebracht. Planck begint nu aan het contine waarnemingsprogramma van vijftien maanden. Voorjaar 2010 zal de gehele hemel voor het eerst zijn opgemeten.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

21-09-2009

Tweede deel Melkwegpanorama online



De tweede van drie fotomozaïeken van het Melkwegstelsel is gepubliceerd door de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO).

De opname is samengesteld uit 1200 afzonderlijke foto's, gemaakt door astrofotograaf Stéphane Guisard. Het mozaïek beslaat in totaal 340 miljoen pixels.

De nieuwe foto toont de centrale delen van het Melkwegstelsel, met het zeer opvallende, kleurrijke stervormingsgebied Rho Ophiuchi.

De Melkwegpanorama's zijn gecreëerd in het kader van het GigaGalaxyZoom-project. Volgende week publiceert ESO de derde en laatste Melkwegfoto.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

Hoge Resolutie

22-09-2009

Middelbare scholier ontdekt mysterieuze neutronenster



Lucas Bolyard, een middelbare scholier uit Clarksburg, West Virginia, heeft een mysterieuze neutronenster ontdekt. Het gaat om een zogeheten 'rotating radio transient' - een compacte, snel roterende ster die slechts heel incidenteel een krachtige puls van radiostraling uitzendt. De eerste rotating radio transients (RRATs) werden in 2006 ontdekt; er zijn er pas een stuk of dertig bekend. Waarom de pulsen niet bij elke rotatie van de neutronenster zichtbaar zijn, zoals bij 'gewone' radiopulsars, is niet bekend.

Bolyard ontdekte de puls van radiostraling in metingen die verricht zijn met de 100-meter Green Bank-radiotelescoop in West Virginia. Radioastronomen van het National Radio Astronomy Observatory hebben deze metingen beschikbaar gemaakt in een samenwerkingsproject met universiteiten en middelbare scholen in de omgeving, zodat scholieren en studenten ervaring kunnen opdoen met wetenschappelijke projecten en het analyseren van waarnemingsgegevens.

© Govert Schilling

(allesoversterrenkunde)

24-09-2009

Er is water op de maan



HLN update Straks maakt de Nasa bekend dat er "grote hoeveelheden water" gevonden zijn op de maan. De ontdekking gebeurde door Chandrayaan-1, de eerste Indiase maanmissie, die uitgerust was met Nasa's Moon Mineralogy Mapper (M3). Daarmee is de droom van een permanente basis op de maan ineens stappen dichterbij gekomen.

Er is meer: niet alleen zit de maan blijkbaar met een flinke waterreserve, Nasa zegt ook bewijs te hebben gevonden dat er nog steeds water gevormd wordt. Daar zorgt de zon vreemd genoeg voor.

"Sensationeel"
Bewijs van water vinden op de maan was één van de hoofddoelen van Chandrayaan-1, maar toch is iedereen verrast. Carle Pieters, planetair geoloog van Brown University en coördinator van het M3-project, zal later vandaag de vondst toelichten op een door Nasa georganiseerde persconferentie. Collega's spreken van een "sensationele ontdekking die de agenda van de ruimtevaart een nieuwe richting zal geven".


Via zonnewind zou water gevormd worden op de maan.

Omstreden
De vondst is ook een fameuze opsteker voor het omstreden ruimteprogramma van India. Dat India naar de maan ging werd door velen afgedaan als een prestigeproject in een recente Aziatische ruimterace. Want ook de Chinezen hebben ambities in de ruimte. Moest een land, dat weliswaar een explosieve economische groeit kent maar met nog zoveel armoede heeft af te rekenen als India hier wel geld insteken?

Essentieel
Water is essentieel voor het opzetten van een kolonie op de maan. Het dient immers niet alleen om te drinken. Er zou ook zuurstof uitgehaald kunnen worden om te ademen en zelfs in de vorm van waterstof als brandstof kunnen dienen.



M3 magic
Tot nu veronderstelden wetenschappers wel dat er ijs in de kraters aan de polen van de maan zou kunnen zitten, maar er was geen hard bewijs voor. Met de M3, een 'imaging spectrometer', is dat dus gelukt. De M3 detecteert electromagnetische straling van verschillende mineralen in het maanoppervlak. Dat water zit bovendien dicht aan de oppervlakte, want de M3 kan niet dieper dan een paar millimeter 'kijken'.

Chandrayaan-1 werd vorig jaar in oktober in een baan om de maan gebracht. Vorige maand moest de missie vroeger dan voorzien afgebroken worden, maar de M3 aan boord had zijn werk toen al gedaan.



LRO & LCROSS
In juni lanceerden de Amerikanen ook al twee onbemande missies om water op de maan te vinden. De Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) registreerde temperaturen van -238 graden celsius in de poolkraters op de maan en ontdekte dat er waterstof is - een sterke indicator voor de aanwezigheid van water. De Lunar Crater Observation and Sensing Satellite (LCROSS) gaat op 9 oktober een sonde in een poolkrater 'schieten'. Wetenschappers hopen dat daardoor ijs tevoorschijn komt dat ze dan nader kunnen onderzoeken.


ESA's idee van hoe de eerste maanbasis er zou kunnen uitzien.

George Bush: 2013
De vorige Amerikaanse president Bush maakte op 17 december 2005 tijdens een persconferentie in het hoofdgebouw van de NASA grootse plannen bekend voor een permanent bewoonde maanbasis. Bush zei uiterlijk in 2013 een bemand ruimtestation te willen hebben. Als het ISS af is, zouden de eerste mensen naar de Maan moeten gaan om er een station te bouwen. Amerika is niet de enige die last heeft van "maankoorts": Japan wil voor 2016 een sterrenkijker op de schaduwzijde van de Maan hebben staan.


Nasa heeft concrete plannen om weer mensen naar de maan te sturen. In 2018

Hoe water op de maan wordt gevormd
Toen 40 jaar geleden de eerste maanstenen meekwamen met de Apollo-astronauten, werden daarin ook sporen van water gevonden, maar dat werd onmogelijk geacht en Nasa verklaarde het door te stellen dat de stenen jammer genoeg 'besmet' waren toen ze al terug op aarde waren.


Chandrayaan-1 aan het werk. In augustus gaf het ding de geest.



Slechte dozen
Niemand lag daar wakker van omdat zuurstof-isotopen op de maan nu eenmaal niet te onderscheiden vallen van die op aarde en het bijgevolg toen onmogelijk was om verschillen te zien tussen zogezegd maanwater en ons water. De meest aannemelijke theorie werd bewaarheid: de dozen waarin de maanstenen bewaard werden deugden niet.


Maanoppervlak (rechts) en links zie je hetzelfde door de ogen van de M3-waterzoeker.

Twee soorten water
Nu, veertig jaar later, ziet het plaatje er ineens anders uit. Er zijn volgens de wetenschappers mogelijk twee 'soorten' water op de maan. Een eerste komt van maan zelf, zeggen ze. Het is er altijd geweest of werd 'binnengesmokkeld' door kometen die het aan boord hadden en insloegen op de maan.


Dit zou op 9 oktober moeten gebeuren: LCROSS schiet een sonde in de maan om ijs/water aan de oppervlakte te brengen.

Zonwater
Een tweede soort, en de interessantste omdat dit water nog altijd gevormd wordt, zou vreemd genoeg van de zon komen. Dat werkt zo: het maanoppervlak bestaat uit solide steen ('bedrock') en regoliet. Regoliet is de laag los, vaak verweerd materiaal aan het oppervlakte van een planeet. Het kan bestaan uit brokken gesteente, puin, mineralen en allerlei ander los materiaal. Regoliet ligt bovenop vast, geconsolideerd materiaal, dat bedrock genoemd wordt. Die twee bestaan voor 45 procent uit zuurstof (gebonden aan voornamelijk silicaten).


Het doel van LCROSS ligt al vast.

Bombardement
De zon bombardeert via de zonnewind (een stroom van geladen deeltjes die ontsnappen van het oppervlak van de ster) die steen en regoliet voortdurend met protonen (in casu subatomaire waterstofdeeltje met een positieve elektrische lading). Die positief geladen waterstofdeeltjes slaan in op de maan aan eenderde de snelheid van het licht, en da's genoeg om de zuurstofverbinding in steen en regoliet te 'ontmantelen'. De 'losgeslagen' zuurstofdeeltjes en de waterstofdeeltjes in de zonnewind zouden water vormen op de maan.


De in juni gelanceerde LRO.

Noorderlicht
Misschien vraagt u zich af waarom dat niet het geval is op aarde. Bij ons beschermd het magnetisch veld ons van de zonnewind-deeltjes. Ze stuiten op de zogenaamde Van Allen-gordels. Bij hevige activiteit van de zon kunnen de deeltjes in de buurt van de polen toch de Aarde bereiken: dan zie je het fameuze noorderlicht of aurora borealis. (mvl)

(HLN)

23-09-2009

Trillende sterren bieden zicht op evolutie heelal



Alles wijst erop dat de evolutie van subdwerg B-sterren te begrijpen is met behulp van asteroseismologie, de studie van pulserende sterren. Het promotieonderzoek van sterrenkundige Haili Hu, die op 6 oktober promoveert aan de Radboud Universiteit Nijmegen (en tegelijkertijd ook aan de Katholieke Universiteit Leuven), maakt dat duidelijk. Eerste metingen, vanaf de aarde, bevestigen haar theorie.

Hu's onderzoek is van belang omdat tot op heden weinig bekend is over de ontstaansgeschiedenis van subdwerg B-sterren. Dit is een categorie sterren die door haar afwijkingen van de 'standaardster' meer inzicht kan bieden in de evolutie van sterren. En wie daar meer over weet, weet meer over de evolutie van het leven, de aarde, het heelal. Want de oerknal was het begin, maar pas in de afkoeling daarna zijn sterren ontstaan, die elementaire bouwstoffen voor alle leven opleverden.

Uit huidige en toekomstige ruimtemissies zullen preciezere asteroseismologische gegevens voortkomen, over onder meer de subdwerg B-sterren, omdat in de ruimte met minder storing gemeten kan worden. Haili Hu zit zelf in een team dat de metingen van de Keplermissie (gelanceerd in maart 2009) aan subdwerg B-sterren en andere compacte sterren bestudeert.

(allesoversterrenkunde)

24-09-2009

'Mens kan naar einde van zichtbare heelal reizen'

AMSTERDAM - Het is in theorie mogelijk om binnen een mensenleven naar het einde van het zichtbare heelal te reizen. Dat heeft een Australische wetenschapper berekend in een nieuwe studie.

© Novum NieuwsOnderzoekster Juliana Kwan van de universiteit van Sydney berekende dat een astronaut in een supergeavanceerde raket slechts 30 jaar nodig heeft om 15 miljard lichtjaar te reizen.

Die afstand wordt beschouwd als de straal van het zichtbare heelal, omdat het universum ongeveer 15 miljard jaar oud is en we dus geen licht kunnen ontvangen van plekken die ouder zijn.

Op aarde zou er tijdens de reis door relativiteit meer dan 70 miljard jaar verstrijken.


Donkere energie

De resultaten van de studie worden binnenkort gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Publications of the Astronomical Society of Australia.

Kwan heeft in haar onderzoek de nieuwste gegevens over donkere energie meegenomen. Daardoor komt ze uit op een kortere reistijd dan wetenschappers die eerder hebben berekend hoe lang de theoretische reis naar het einde van het zichtbare heelal zou duren.


Raket

Zo concludeerde de Canadese onderzoeker Jeremy Heyl in 2005 nog dat een astronaut 50 jaar over de trip zou doen als hij in een raket zou reizen, die elke seconde met een snelheid van 9 meter per seconde zou accelereren.

De reis naar het einde van het zichtbare heelal zal voorlopig niet in werkelijkheid kunnen plaatsvinden. Vooral de terugreis naar de aarde zou volgens Juliana Kwan erg problematisch worden.


Verdwaald

Kleine onzekerheden over de sterkte van donkere energie en de totale dichtheid van alle deeltjes in het heelal maken het bijna onmogelijk om de precieze baan van de raket te berekenen.

De kans dat een astronaut de aarde daardoor op de terugweg per ongeluk voorbij zou vliegen, is erg groot.

“Als je maar een seconde te laat begint met vaart minderen, zou je al voorbij de Melkweg schieten”, aldus Kwan in het Britse tijdschrift New Scientist. "Je zou dan letterlijk verdwalen in de ruimte."

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

Carl Sagan ft Stephen Hawking - 'A Glorious Dawn'





[Sagan]
If you wish to make an apple pie from scratch
You must first invent the universe

Space is filled with a network of wormholes
You might emerge somewhere else in space
Some when-else in time

The sky calls to us
If we do not destroy ourselves
We will one day venture to the stars

A still more glorious dawn awaits
Not a sunrise, but a galaxy rise
A morning filled with 400 billion suns
The rising of the milky way

The Cosmos is full beyond measure of elegant truths
Of exquisite interrelationships
Of the awesome machinery of nature

I believe our future depends powerfully
On how well we understand this cosmos
In which we float like a mote of dust
In the morning sky

But the brain does much more than just recollect
It inter-compares, it synthesizes, it analyzes
it generates abstractions

The simplest thought like the concept of the number one
Has an elaborate logical underpinning
The brain has it's own language
For testing the structure and consistency of the world

[Hawking]
For thousands of years
People have wondered about the universe
Did it stretch out forever
Or was there a limit

From the big bang to black holes
From dark matter to a possible big crunch
Our image of the universe today
Is full of strange sounding ideas

[Sagan}
How lucky we are to live in this time
The first moment in human history
When we are in fact visiting other worlds

The surface of the earth is the shore of the cosmic ocean
Recently we've waded a little way out
And the water seems inviting

28-09-2009

ESO presenteert derde deel melkwegtrilogie



De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) heeft het derde en laatste van drie fotomozaïeken van het Melkwegstelsel online gezet. Dit 370 miljoen pixels tellende mozaïek, samengesteld uit opnamen die met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop op La Silla (Chili) zijn gemaakt, toont het indrukwekkende stervormingsgebied van de zogeheten Lagunenevel.

Deze gasnevel beslaat aan de hemel een gebied dat in oppervlak achtmaal zo groot is als de volle maan. In werkelijkheid is de Lagunenevel ongeveer 100 lichtjaar groot; hij bevindt zich op een afstand van vier- à vijfduizend lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Sagittarius.

ESO's melkwegtrologie gecreëerd in het kader van het GigaGalaxyZoom-project, dat onderdeel is van de activiteiten rond het Internationaal Jaar van de Sterrenkunde.

© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)

Hoge Resolutie

(allesoversterrenkunde)