Ge-sms't en andere spellingregels

1. Schrijf -en- als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat uitsluitend een meervoud op -(e)n heeft: bessensap, boerendochter, boekenbon, koninginnensoep.

Deze regel is ook van toepassing wanneer het eerste deel een vrouwelijke nevenvorm is met een toonloze /ə/ achter het grondwoord, zoals studente. Het is dus agentenuniformrokje, een toilet voor docentes heet docententoilet, maar het is tevens secretaressebaan omdat hier het grondwoord van het eerste lid niet secretares is.

2. Schrijf ook een tussen-n wanneer het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat niet op een toonloze /e/ eindigt en een meervoud op -en of -s heeft, zoals ambtenaar. Het is dus ambtenarencentrale en directeurenoverleg.

In de overige gevallen wordt geen tussen-n geschreven:

1. Als het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat wel op -e eindigt maar geen meervoud heeft, zoals tarwemeel en rijstepap. En ook niet als het eerste deel van zichzelf (ook) een meervoudsvorm op -s heeft maar geen vrouwelijke nevenvorm is (zie hierboven): aspergesoep, horlogemaker. Het is dus bijvoorbeeld gedaantewisseling, omdat het meervoud van gedaante zowel gedaanten als gedaantes kan zijn.

2. Als het eerste deel geen zelfstandig naamwoord is maar een bijvoeglijk naamwoord of werkwoord. Zo is het bijvoorbeeld armelui en ook spinnewiel (eerste lid van het werkwoord spinnen), maar wel spinnenkop (eerste lid van het zelfstandig naamwoord spin).

3. Als het tweede deel geen zelfstandig naamwoord is maar een suffix; het is dus woordeloos en prinselijk.

De eerste twee regels kennen vijf uitzonderingen. Er komt ook geen tussen-n:

1. Als het eerste deel van de samenstelling verwijst naar een persoon of zaak die in zijn soort uniek is. Dikwijls speelt de context hier een grote rol. Het is dus bijvoorbeeld Koninginnedag (maar koninginnensoep) en zonne-/maneschijn.
2. Als het eerste deel alleen een versterkende betekenis heeft. Het tweede deel is dan meestal een bijvoeglijk naamwoord. Het is dus beregoed, boordevol, reuzeleuk en apetrots, maar berenvel, reuzenlaars en apenrots.
3. Als het geheel een versteende samenstelling is, waarvan de afzonderlijke delen niettemin nog goed herkenbaar zijn. Het eerste deel is in dit geval bijvoorbeeld een lichaamsdeel, zoals bijvoorbeeld bij kakebeen, kinnebak, en ruggespraak. Wat precies een versteende samenstelling genoemd mag worden is niet altijd even duidelijk. Zo worden bijvoorbeeld billenkoek, paddenstoel en hartenkreet sinds 2005 niet meer als versteend aangemerkt (verg. ter illustratie padde(n)stoel met het Engelse toadstool).
4. Als een van de delen niet meer als afzonderlijk woord herkenbaar is doordat het verouderd of een verbastering is, zoals het geval is bij de woorden flierefluiter (een geval van assimilatie: "vlier" was een houtsoort waar in vroeger tijden fluiten van gemaakt werden), schattebout, bruidegom en nachtegaal.
5. Als het woord als geheel geen samenstelling is, maar hier alleen op lijkt qua vorm. Het betreft hier vooral versteende acryologieën met een niet-Nederlandse herkomst, zoals kattebelletje (vermoedelijk afgeleid van het Italiaanse cartabella), bolleboos (van het Jiddische balboos, "heer des huizes"), apekool (mogelijk afgeleid van het West-Vlaamse apekalle, een vissoort), papegaai (heeft niets met "gaai" te maken, maar is via het oud-Frans ontleend aan het Arabisch).

(En tussen 1996 en 2005 was er de paarde(n)bloemregel als zesde uitzondering. Deze regel die tot veruit de meeste hoofdbrekens leidde is nu afgeschaft).

Op donderdag 25 juni 2009 17:20 schreef Frollo het volgende:
Ik heb er geen moeite mee hoor.

Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan?

Op donderdag 25 juni 2009 17:20 schreef Frollo het volgende:
Ik heb er geen moeite mee hoor.

Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan?

Op donderdag 25 juni 2009 17:22 schreef Reservereserveslot. het volgende:

[..]

Gesmst.

Op donderdag 25 juni 2009 17:23 schreef Poepsjaars het volgende:
Geshortmessagedserviced

Op donderdag 25 juni 2009 17:20 schreef Frollo het volgende:
Ik heb er geen moeite mee hoor.

Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan?

Op donderdag 25 juni 2009 17:30 schreef schijffie het volgende:
Standaard schoolstof hoor.

Op donderdag 25 juni 2009 17:27 schreef Reservereserveslot. het volgende:

[..]

Service is gewoon Nederlands. Geservicet.

Op donderdag 25 juni 2009 17:22 schreef Reservereserveslot. het volgende:

[..]

Gesmst.

Op donderdag 25 juni 2009 17:27 schreef Reservereserveslot. het volgende:

[..]

Service is gewoon Nederlands. Geservicet.

Op donderdag 25 juni 2009 18:03 schreef Iblis het volgende:
Ik zou wel voorstander zijn van [ afbeelding ]. Ik denk dat het trema te weinig gebruikt wordt om in zulke gevallen duidelijkheid te scheppen. Waarom alleen maar bij klinkers? Bij medeklinkers kan het m.i. ook prima. Consistent over de gehele linie.

Op donderdag 25 juni 2009 18:27 schreef Iblis het volgende:
Maar met andere talen hebben we niets te schaften! In het Nederland is een trema een deelteken, dat Duitsers de a opeens anders uitspreken als ze er een trema-achtigteken opgooien, dat is hun probleem, niet het onze.

of wanneer n en g uit elkaar gehouden moeten worden, zoals in kangoeroe

Geen geëmmer met streepjes en apostroffen, maar gewoon een trema.

Op donderdag 25 juni 2009 18:53 schreef Billy_Talent het volgende:
Een Nederlands woord met drie z's achter elkaar

SPOILER
Jazzzanger

Op donderdag 25 juni 2009 19:00 schreef Iblis het volgende:

Ook in het geval dat de trigraaf sch als s-ch gelezen zou worden, waar ik nog geen woord voor kan bedenken, maar waar ik dan maar boschemie voor opwerp (een vorm van scheikunde die louter in het bos kan plaatsvinden, of de liefdevolle aantrekkingskracht tussen twee bomen) zou een trema zeer van pas komen.

Op donderdag 25 juni 2009 19:07 schreef Leevancleef het volgende:
Een woord met vier o's achtereen:

SPOILER
Shampooöog

Op donderdag 25 juni 2009 19:14 schreef Leevancleef het volgende:
Werkelijk? Dat is wel een domper. Het vocabulaire der Nederlandse taal verliest hierdoor wel een beetje haar charme.

TNA	donderdag 25 juni 2009 @ 17:19
	Inderdaad, je leest het goed, ge-sms't, wat een achterlijke spelling Op het forum worden mensen regelmatig op hun spelling gewezen, maar het is tegenwoordig haast onmogelijk om goed te spellen. Alleen de regels al of er een tussen-n moet staan of niet: quote: 1. Schrijf -en- als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat uitsluitend een meervoud op -(e)n heeft: bessensap, boerendochter, boekenbon, koninginnensoep. Deze regel is ook van toepassing wanneer het eerste deel een vrouwelijke nevenvorm is met een toonloze /ə/ achter het grondwoord, zoals studente. Het is dus agentenuniformrokje, een toilet voor docentes heet docententoilet, maar het is tevens secretaressebaan omdat hier het grondwoord van het eerste lid niet secretares is. 2. Schrijf ook een tussen-n wanneer het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat niet op een toonloze /e/ eindigt en een meervoud op -en of -s heeft, zoals ambtenaar. Het is dus ambtenarencentrale en directeurenoverleg. In de overige gevallen wordt geen tussen-n geschreven: 1. Als het eerste deel een zelfstandig naamwoord is dat wel op -e eindigt maar geen meervoud heeft, zoals tarwemeel en rijstepap. En ook niet als het eerste deel van zichzelf (ook) een meervoudsvorm op -s heeft maar geen vrouwelijke nevenvorm is (zie hierboven): aspergesoep, horlogemaker. Het is dus bijvoorbeeld gedaantewisseling, omdat het meervoud van gedaante zowel gedaanten als gedaantes kan zijn. 2. Als het eerste deel geen zelfstandig naamwoord is maar een bijvoeglijk naamwoord of werkwoord. Zo is het bijvoorbeeld armelui en ook spinnewiel (eerste lid van het werkwoord spinnen), maar wel spinnenkop (eerste lid van het zelfstandig naamwoord spin). 3. Als het tweede deel geen zelfstandig naamwoord is maar een suffix; het is dus woordeloos en prinselijk. De eerste twee regels kennen vijf uitzonderingen. Er komt ook geen tussen-n: 1. Als het eerste deel van de samenstelling verwijst naar een persoon of zaak die in zijn soort uniek is. Dikwijls speelt de context hier een grote rol. Het is dus bijvoorbeeld Koninginnedag (maar koninginnensoep) en zonne-/maneschijn. 2. Als het eerste deel alleen een versterkende betekenis heeft. Het tweede deel is dan meestal een bijvoeglijk naamwoord. Het is dus beregoed, boordevol, reuzeleuk en apetrots, maar berenvel, reuzenlaars en apenrots. 3. Als het geheel een versteende samenstelling is, waarvan de afzonderlijke delen niettemin nog goed herkenbaar zijn. Het eerste deel is in dit geval bijvoorbeeld een lichaamsdeel, zoals bijvoorbeeld bij kakebeen, kinnebak, en ruggespraak. Wat precies een versteende samenstelling genoemd mag worden is niet altijd even duidelijk. Zo worden bijvoorbeeld billenkoek, paddenstoel en hartenkreet sinds 2005 niet meer als versteend aangemerkt (verg. ter illustratie padde(n)stoel met het Engelse toadstool). 4. Als een van de delen niet meer als afzonderlijk woord herkenbaar is doordat het verouderd of een verbastering is, zoals het geval is bij de woorden flierefluiter (een geval van assimilatie: "vlier" was een houtsoort waar in vroeger tijden fluiten van gemaakt werden), schattebout, bruidegom en nachtegaal. 5. Als het woord als geheel geen samenstelling is, maar hier alleen op lijkt qua vorm. Het betreft hier vooral versteende acryologieën met een niet-Nederlandse herkomst, zoals kattebelletje (vermoedelijk afgeleid van het Italiaanse cartabella), bolleboos (van het Jiddische balboos, "heer des huizes"), apekool (mogelijk afgeleid van het West-Vlaamse apekalle, een vissoort), papegaai (heeft niets met "gaai" te maken, maar is via het oud-Frans ontleend aan het Arabisch). (En tussen 1996 en 2005 was er de paarde(n)bloemregel als zesde uitzondering. Deze regel die tot veruit de meeste hoofdbrekens leidde is nu afgeschaft). Juist ja. Flikker toch op, een half boekwerk voor één letter en dat is nog maar één klein onderdeel van de Nederlandse spelling Natuurlijk, fouten als 'me fiets', 'leuker als mij' en 'je moet is kijken' zijn makkelijk te voorkomen. Maar dit? Ik ben geen taalkundige, maar dit moet toch makkelijker kunnen. Klacht: eindeloze regels die goed spellen onnodig ingewikkeld maken.
Frollo	donderdag 25 juni 2009 @ 17:20
	Ik heb er geen moeite mee hoor. Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan?
Sanderrrr	donderdag 25 juni 2009 @ 17:21
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:20 schreef Frollo het volgende: Ik heb er geen moeite mee hoor. Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan? Ik heb hem een SMS gestuurd.
Reservereserveslot.	donderdag 25 juni 2009 @ 17:22
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:20 schreef Frollo het volgende: Ik heb er geen moeite mee hoor. Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan? Gesmst.
TNA	donderdag 25 juni 2009 @ 17:23
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:22 schreef Reservereserveslot. het volgende: [..] Gesmst. Precies, of gesms't. Maar het gaat me vooral om dat halve boekwerk in de OP.
Poepsjaars	donderdag 25 juni 2009 @ 17:23
	Geshortmessagedserviced
Reservereserveslot.	donderdag 25 juni 2009 @ 17:27
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:23 schreef Poepsjaars het volgende: Geshortmessagedserviced Service is gewoon Nederlands. Geservicet.
Ab-Normaal	donderdag 25 juni 2009 @ 17:28
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:20 schreef Frollo het volgende: Ik heb er geen moeite mee hoor. Trouwens, hoe wou je ge-sms't anders schrijven dan? Chickie paaien
Maruna	donderdag 25 juni 2009 @ 17:28
	hadden we maar een beter woord moeten kiezen voor SMSen. In het engels is het gewoon "to text" en dus "texted" veel makkelijker
schijffie	donderdag 25 juni 2009 @ 17:30
	Standaard schoolstof hoor.
TNA	donderdag 25 juni 2009 @ 17:32
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:30 schreef schijffie het volgende: Standaard schoolstof hoor. Jij herinnert je alle regels uit de OP van je middelbare school? Knap hoor.
timmmmm	donderdag 25 juni 2009 @ 17:33
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:27 schreef Reservereserveslot. het volgende: [..] Service is gewoon Nederlands. Geservicet. In dit geval betreft het een engelse afkorting, dus wordt het engelse woord bedoeld, niet het nederlandse.
Seam	donderdag 25 juni 2009 @ 17:34
	Spellingsnazi's kom er maar in
LinkseFrieseVegetarier	donderdag 25 juni 2009 @ 17:52
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:22 schreef Reservereserveslot. het volgende: [..] Gesmst. Ges-must? Bij ge-sms't is het een stuk duidelijker wat er staat en hoe het uitgesproken moet worden.
Poepsjaars	donderdag 25 juni 2009 @ 17:56
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 17:27 schreef Reservereserveslot. het volgende: [..] Service is gewoon Nederlands. Geservicet. Pacman.
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 18:03
	Ik zou wel voorstander zijn van . Ik denk dat het trema te weinig gebruikt wordt om in zulke gevallen duidelijkheid te scheppen. Waarom alleen maar bij klinkers? Bij medeklinkers kan het m.i. ook prima. Consistent over de gehele linie.
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 18:05
	Hmm, nu ik er nog eens over nadenk, kan dat laatste trema wel weg. Maar dat op de s moet blijven!
LinkseFrieseVegetarier	donderdag 25 juni 2009 @ 18:17
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 18:03 schreef Iblis het volgende: Ik zou wel voorstander zijn van [ afbeelding ]. Ik denk dat het trema te weinig gebruikt wordt om in zulke gevallen duidelijkheid te scheppen. Waarom alleen maar bij klinkers? Bij medeklinkers kan het m.i. ook prima. Consistent over de gehele linie. Ik vind het sowieso jammer dat GB2005 in een aantal gevallen het trema heeft afgeschaft, zoals in reïntegratie (nu: re-integratie). Maar een trema op medeklinkers? Lijkt me verwarrend, aangezien we tekens op medeklinkers uit vreemde talen kennen als klankveranderaars. Bijv. ñ en ¨. Je zou kunnen denken dat zo'n S met trema uitgesproken moet worden als sj of iets dergelijks.
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 18:27
	Maar met andere talen hebben we niets te schaften! In het Nederland is een trema een deelteken, dat Duitsers de a opeens anders uitspreken als ze er een trema-achtigteken opgooien, dat is hun probleem, niet het onze. Wij gebruiken het deelteken gewoon om een lettergreepscheiding aan te duiden waar je die normaliter niet zou verwachten. Als i en j botsen zou dit ook kunnen bijvoorbeeld, in een woord als bijectie, of wanneer n en g uit elkaar gehouden moeten worden, zoals in kangoeroe. Dat is een simpele, consistente toepassing van een toch al bestaand accent. Geen geëmmer met streepjes en apostroffen, maar gewoon een trema.
LinkseFrieseVegetarier	donderdag 25 juni 2009 @ 18:47
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 18:27 schreef Iblis het volgende: Maar met andere talen hebben we niets te schaften! In het Nederland is een trema een deelteken, dat Duitsers de a opeens anders uitspreken als ze er een trema-achtigteken opgooien, dat is hun probleem, niet het onze. Tremaächtig quote: of wanneer n en g uit elkaar gehouden moeten worden, zoals in kangoeroe Het is in kangoeroe echter niet geheel juist om de n en g uit elkaar te houden, omdat het feit dat de n door een g gevolgd wordt voor velarisering van de n zorgt: kang-goeroe. quote: Geen geëmmer met streepjes en apostroffen, maar gewoon een trema. Geëmmer
Billy_Talent	donderdag 25 juni 2009 @ 18:51
	ge-e-maild
Billy_Talent	donderdag 25 juni 2009 @ 18:53
	Een Nederlands woord met drie z's achter elkaar SPOILER Jazzzanger
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 19:00
	Dat had uiteraard tremaächtig moeten zijn. Dan trek ik bij dezen dit voorbeeld terug en breng ik daarvoor in de plaats het woord ‘mangat,’ een woord dat schreeuwt om een trema op de g. Ook in het geval dat de trigraaf sch als s-ch gelezen zou worden, waar ik nog geen woord voor kan bedenken, maar waar ik dan maar boschemie voor opwerp (een vorm van scheikunde die louter in het bos kan plaatsvinden, of de liefdevolle aantrekkingskracht tussen twee bomen) zou een trema zeer van pas komen.
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 19:01
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 18:53 schreef Billy_Talent het volgende: Een Nederlands woord met drie z's achter elkaar SPOILER Jazzzanger Een Nederlands woord met vijfmaal twee dezelfde letters achter elkaar: SPOILER voorraaddoos
Leevancleef	donderdag 25 juni 2009 @ 19:07
	Een woord met vier o's achtereen: SPOILER Shampooöog
LinkseFrieseVegetarier	donderdag 25 juni 2009 @ 19:10
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 19:00 schreef Iblis het volgende: Ook in het geval dat de trigraaf sch als s-ch gelezen zou worden, waar ik nog geen woord voor kan bedenken, maar waar ik dan maar boschemie voor opwerp (een vorm van scheikunde die louter in het bos kan plaatsvinden, of de liefdevolle aantrekkingskracht tussen twee bomen) zou een trema zeer van pas komen. Een woord dat voor dit trema geschapen is, is ischemisch (is-chemisch = niet-doorbloed). Ik heb iemand dat daadwerkelijk eens horen uitspreken als iesjémiesj. Ik moest overigens hard lachen om boschemie.
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 19:10
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 19:07 schreef Leevancleef het volgende: Een woord met vier o's achtereen: SPOILER Shampooöog En dat is nu typisch zo'n woord dat om zeep geholpen is omdat tegenwoordig de spelling waarschijnlijk met een - moet, net als zeeëend dat zee-eend geworden is.
Leevancleef	donderdag 25 juni 2009 @ 19:14
	Werkelijk? Dat is wel een domper. Het vocabulaire der Nederlandse taal verliest hierdoor wel een beetje haar charme.
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 19:20
	Het woord ischemisch onderstreept inderdaad andermaal het belang van zo'n trema. Ik ontdek overigens dat mijn computer wel een ḧ, ẗ, ẅ en ẍ kan produceren (h, t, w en x met trema). Ik zal eens uitzoeken of een of andere taal die letters inderdaad al in gebruik heeft. Hoe dan ook denk ik dat de Nederlandse Taalunie met smart op dit voorstel zit te wachten.
CantFazeMe	donderdag 25 juni 2009 @ 19:21
	SMS'ed SMSste SMSde SMSjes SMSen
Iblis	donderdag 25 juni 2009 @ 19:43
	De ḧ en de ẍ worden door één versie van het Koerdische alfabet gebruikt, maar goed, de Turken zorgen er toch wel voor dat dat nooit een succes wordt, en de ẗ en de ẅ zijn alleen in wetenschappelijke context in gebruik, dus ik zie eigenlijk geen problemen om de medeklinkers met trema, voor zover nodig, voor het Nederlands te claimen.
Frollo	donderdag 25 juni 2009 @ 21:22
	quote: Op donderdag 25 juni 2009 19:14 schreef Leevancleef het volgende: Werkelijk? Dat is wel een domper. Het vocabulaire der Nederlandse taal verliest hierdoor wel een beetje haar charme.