Bancor: voorstel voor nieuw geldsysteem

Bancor: voorstel voor nieuw geldsysteem

Albert Einstein stelde ooit: “You cannot solve a problem from the same consciousness that created it.”

De kredietcrisis wordt mede veroorzaakt doordat schulden wereldwijd al jarenlang exponentieel groeien. Ook de geldhoeveelheid groeit exponentieel. Dat komt omdat nieuw geld wordt gedekt door nieuwe schulden. Het is eigenlijk bijzonder dat de ongebreidelde groei van de geldhoeveelheid niet heeft geleid tot een enorme inflatie in de reële sfeer van producten en diensten. Dit is / was te “danken” aan de interne dynamiek van de ballon die de speculatieve sfeer herbergt: meer geld betekent hogere koersen, wat nog meer geld aantrekt en tot nog hogere koersen leidt. Zolang niemand zich afvraagt wat de reële waarde is van de dekking die achter al dat nieuwe geld zit, is er niets aan de hand. Echter, wanneer dit geld gedekt blijkt te zijn door zaken die door de speculatieve sfeer zijn opgeblazen (huizenprijzen of zelfs aandelen), begint de tijdbom te tikken.
De enorme groei van de geldhoeveelheid komt niet zo maar uit de lucht vallen, het is een mathematische noodzaak om elke jaar minstens de rentebetalingen over nieuw in omloop gebracht geld in voorgaande jaren te financieren met nog meer nieuwe leningen. Het scheppen van geld tegen rente draagt zorgt zo voor een dwangmatige groei van een monetair waterhoofd, een groei die de reële economie onmogelijk kan bijbenen.

Naar aanleiding van de kredietcrisis klinkt steeds luider de roep om een grondige hervorming van het monetair systeem. Tot dusverre zijn de ingrepen en hervormingsvoorstellen echter niet meer dan symptoombestrijding: meer geld pompen in het huidige systeem om zo het vertrouwen van het publiek in het bestaande geldsysteem terug te winnen. Het houdt geen wezenlijke verandering in van het geldsysteem an sich. Hieronder een voorstel hoe een ander geldsysteem eruit zou kunnen zien.

Bancor voorstel: een gemiste kans voor Bretton Woods
De conferentie in 1944 in Bretton Woods was cruciaal voor het ontwerp van het naoorlogse mondiale geldsysteem. Centraal stond het voorstel van de Amerikaan White, waarin de dollar tot wereldstandaard werd verheven en de Amerikanen een link met het goud in Fort Knox garandeerden. Deze goud-garantie bleek begin jaren ’70 een loze belofte, toen met name Frankrijk zijn dollartegoeden ging omzetten in goud. Noodgedwongen nam president Nixon eenzijdig het besluit om de koppeling los te laten, waarna de geldhoeveelheid ongehinderd verder kon stijgen. De geldschepping kwam steeds losser te staan van een evenredige groei van de reële economie. Begin jaren ´70 werd de overgrote meerderheid van het geld nog gebruikt voor “echte” transacties: de aankoop en verkoop van producten en diensten. Nu, 35 jaar later is de situatie totaal omgekeerd: meer dan 98% van al het geld bevind zich in het speculatieve circuit (o.a. aandelen, valutamarkt, verzekeringen tegen speculatie! etc).

In Bretton Woods kwam het ICU / Bancor voorstel dat de bekende economen Keynes en Schumacher namens de Britse regering een paar jaar daarvoor naar de Amerikanen had gestuurd niet eens meer aan de orde. De kern van dit voorstel is dat alle internationale handel plaats zou vinden in een internationale munt: de Bancor. Nationale munten hebben een vaste wisselkoers met de Bancor die alleen door de “International Clearing Union” (ICU) kan worden aangepast. Alle centrale banken van de deelnemende landen hebben een tegoed (i.g.v. overschot op de betalingsbalans) of een schuld (bij een tekort) bij de ICU, uitgedrukt in Bancors. De hoeveelheid Bancor die de ICU mag creëren, hangt af van de reële groei in de internationale handel. Het voorstel stelde een stabiel evenwicht van import en export centraal. Zowel overschot- als tekortlanden betalen een boete wanneer hun bancor-positie een bepaald quotum overschrijdt en wisselkoersen zorgen voor een dynamisch evenwicht. Uitwassen – met alle risico’s van dien -, zoals het exorbitante en langdurige handelsbalanstekort van de VS, gefinancierd door overschotlanden als China, Japan en Korea worden daardoor onmogelijk. Tegelijk zou het Bancor concept met name arme landen de gelegenheid bieden de eigen economie te optimaliseren, in plaats van de totale afhankelijkheid van de wereldmarkt die nu voor zoveel landen noodlottig is. Het voorstel van Keynes zou geleid hebben tot een meer evenwichtige economische groei met betere kansen voor zowel arme landen als het milieu. De wereldgemeenschap kan nog steeds kiezen voor invoering van de Bancor.

Toen Social Trade Organisatie STRO vier jaar geleden haar eerste congres organiseerde waarop de Bancor aan de orde kwam, kreeg dat slechts in beperkte kring aandacht. Nu toont de kredietcrisis echter de noodzaak aan tot verandering van het monetaire systeem. STRO wil helpen de discussie daarover op gang te zetten met een concreet alternatief en organiseert daarom op vrijdag 14 november in Amersfoort een conferentie om de Bancor te bespreken met een panel van experts uit de financiële sector.

De auteurs van dit artikel zijn: Henk van Arkel, Peter Moers en Jaap Vink, alle drie werkzaam bij de Social Trade Organisatie.

Over STRO: STRO houdt zich al meer dan 15 jaar bezig met geldhervorming en probeert middels publicaties, conferenties en pilot projecten aan te tonen dat er alternatieven zijn. Meer informatie: www.strohalm.nl