Newspeak '99 (2)
Vertalen wij vandaag de Nederlandse zin 'Aan de ene kant ben je een hartstikke lieve meid' in Newspeak '99. Neem de tijd. Tip: denk aan de vrouwen in het BB-huis, aan Sebien, aan Bianca, Mona en Karin.
De correcte vertaling: 'Aandeenkan benjarstigge lieve maid.' Net als het begrip Big Brother komt de term Newspeak uit de
roman Nineteen Eighty-Four (1949), waarin George Orwell het leven in Oceania schetst, Groot-Brittanië onder het bewind van Ingsoc, English Socialism. Wat het boek vooral parodieert zijn Sovjet-Rusland en Nazi-Duitsland, en de manier waarop Stalin en
Hitler met een tot in elke huiskamer reikend spionagenetwerk (KGB, Gestapo) probeerden de wil van het volk naar hun hand te zetten. In 1984 heet dat systeem Big Brother. Overal hangen posters met het portret van een bars kijkende leider, en de waarschuwing: Big
Brother is watching you. Big Brother gaat een stap verder dan zijn Duitse en Russische
voorgangers door ook de taal drastisch te herzien, in de hoop op die manier zelfs het ontstáán van onwenselijke gedachten te verijdelen. Die nieuwe taal heet Newspeak. Achterin 1984 wijdt Orwell er een aparte bijlage aan. Het woord 'vrij' kan bijvoorbeeld nog alleen gebruikt worden zoals in: 'Deze hond is vrij van luizen.' Alle
onregelmatigheden zijn geschrapt - het is goed, goeder, goedst - en de grimmige realiteit wordt zoveel mogelijk toegedekt met
eufemismen. Dwangarbeidskamp wordt joycamp en ministerie van oorlog wordt Minipax, een van de momenten waarop Orwell het doelwit van zijn spot verbreedt, want er zijn ook veel democratieën waar oorlogsministeries zo heten.
Om de taal van de bewoners van het BB-huis Newspeak te noemen was misschien niet helemaal correct van Hedenlands. Orwells
Newspeak is namelijk vooral bedoeld voor de intelligentsia, en zoals al vaker is opgemerkt is dat een klasse waartoe de bewoners van het BB-huis niet gerekend kunnen worden.
De onderklasse van Oceania, de proles, zijn zó rechteloos en onderworpen dat het er niet meer toe doet wat ze denken of zeggen, en dus hoeven ze ook geen Newspeak te leren. Straks, als de laatste Oldspeak vergeten is, zullen ze taal- en dus gedachteloos zijn. Bij de bewoners van het BB-huis lijkt iets dergelijks aan de hand te zijn. Met hun gedweeë, indolente houding lijken ze wel een
beetje op de willoze zombies uit Orwells boek. Toen Mona en Bart vorige week wat smoesden over de nominaties werden ze terstond op het matje geroepen. Wat volgde mocht de kijker niet zien, maar dat Mona geschrokken opstond met de woorden dat het 'nooit meer zou gebeuren', zegt genoeg.
Afgelopen maandag kregen ze opdracht vóór het eind van de week een enorm borduurwerk te voltooien. Een stomvervelende bezigheid waar niemand zin in had. Toch is er op zo'n moment in dat hele huis niemand die opstaat, die fournituren tot een bal propt, over de
muur schopt en tegen de camera zegt dat Hummie van der Tonnekreek hem in haar achterste kan steken.
Met haar vlaspruik, lange kromme nagels en rinkelende amuletten heeft de hoofdredactrice van Big Brother wel iets weg van de Ugly
Stepmother, dat is zo - en wie weet hoe ze daar rondspookt door het 'camerakruis' - om de bewoners schrik aan te jagen) maar
afgezien daarvan, wat hebben die mensen eigenlijk om bang voor te zijn? Die 250 duizend gulden? Het zijn de kijkers en de bewoners die uitmaken wie blijven mag en weg moet.
Hoe dan ook, er zijn dus twee redenen waarom de vergelijking tussen de taal van de BB-bewoners en Orwells Newspeak niet
helemaal opgaat. De taal van de Big Brother-makers zelf komt eerder in aanmerking voor die naam. De vage, zalvende tekst
waarmee Rolf Wouters de stunt met de twee keer tienduizend gulden inkleedde, bijvoorbeeld. Hedenlands heeft hem helaas niet op band (is er iemand met een opname?) maar herinnert zich veel gedraai over 'signalen', 'aanwijzingen', 'vermoedens' en 'indrukken' dat sommige bewoners 'niet helemaal happy waren' en dat de BB-leiding hen met die enveloppen een 'duwtje in de rug wilde geven' of zoiets. Dat is moffelpraat die misschien dichter in de buurt komt bij wat Orwell bedoelde.
De taal van de meeste vrouwen van BB valt, zoals webbezoekster Clara Rekers opmerkt, ook in de categorie Poldernederlands, de door taalkundige Jan Stroop gesignaleerde neiging van jonge Nederlandse vrouwen om hun klinkers te verplatten, zodat 'zij hoort bij mij' eruit komt als: zai haurt bai mai.
Maurice heet in het BB-huis Moeries, Sabine heet Sebien, maar Hedenlands vergat er nog een, vindt Clara, want Ruud is in het BB's
geen Ruud, maar Guut.
--------------------------------------------------------------------------------
Tara:
- "Waar komt dat dan vandaan, Big Brother???"
--------------------------------------------------------------------------------
Ik kon helaas geen Nederlandstalig uittreksel op het net vinden. Het volgende stuk geeft een aardige samenvatting in het Engels. Gek eigenlijk, dat ik daar nu pas aan denk.
Book report on George Orwell's: 1984
Orwell envisions a world devastated by war and poverty, where the West has fallen under the spell of a totalitarian socialist dictator, Big Brother. A political revolutionary and religious cult leader all rolled into one, Big Brother's power and is so immense that one may wonder if he even exists at all. Big Brother's Ingsoc Party has perfected the uses of big technology to monitor the lives of its people, and to insure loyalty through surveillance, propaganda and brainwashing.
The governments most brilliant project is the actual deconstruction of the English language into Newspeak, the language ofthe Party. Each edition of the Newspeak Dictionary has fewer words than its predecessor. By removing meaning from the vocabulary, the government hopes to get rid of anti-social thinking before it even has the chance to enter a persons mind. Without the vocabulary for revolution, there cannot be a revolution. For those whopersist in thinking for themselves, so-called Thought Criminals,the Thought Police, are there to intervene, imprisoning the free-thinkers in theMinistry of Love, where they will be re-educated, and beaten so that they will supposebly see who is in power.
Winston Smith, the protagonist of Orwells novel, becomes a Thought Criminal. His job is to actually rewrite the archives of the London Times so that they areconsistent with current Ingsoc policy. When Ingsoc changes its politicalalliance with another superpower and begins waging war on a former partner,Winston's job is to rewrite all the prior information to show that the old alliance never existed. So confused are the minds of the people he meets that they don't even realize that these changes have been made. A sad, lonely man, Winston is also smart enough to understand the manipulation being carried out on the society.He becomes a willing victim of the government's most ingenious trick: Winston obtains a copy of a banned revolutionary essay by the famous enemy of the State, Goldstein. Excited and inspired by what he reads, he pursues a love affair with a co-worker, Julia, and seems to find an ally in the person of Inner Party official O'Brien.
Longing for an escape from this terrible world to a better life, he does not realize that everything has been a set-up. O'Brien is actually the head of the Thought Police, and it is he who has actually written Goldstein's book for the very purpose of luring potential revolutionaries out of the closet and into the dreaded Room 101 - a torture chamber where one's worst fears are made real.This book’s salient quality was its ingenuity and cleverness. Everyhting was so interesting and somewhat twisted that you had to know what fascinating things will be coming in the future of the book. And obviously the only way to do this was to read on. An example of the creativeness of the book is the idea of room 101. When Winston was captured by the thought police and put into room 101, rats were released on his face and that caused him to betray Julia by saying that she should receive that punishment instead of him. The reason they released rats was because he knew that was what he feared most.
T O M R O O D U I J N
--------------------------------------------------------------------------------
5 november 1999
Huisgeluiden
Ruud slaapt lang uit. Als De Draad twee maanden geleden met deze zin was begonnen, had de lezer gedacht dat de auteur een slap verhaaltje zou gaan vertellen. Nu weet iedereen waar ik het over heb. Het is bij mij tegenwoordig permanent on line, met het geluid en, zodra ik aan de hand daarvan denk dat het interessant is, ook met het beeld aan. De Flash Site van het programma kent een pop up 4 screen waarmee permanent vier kanalen op het scherm te zien zijn. Daarmee kan je bijvoorbeeld vanuit drie camerastandpunten bekijken hoe het tafelkleed wordt uitgeklopt en de kippen verschrikt wegrennen, terwijl op het vierde scherm Ruud een patience legt. Vandaag hebben alle mannen hun shirtjes aan, dat mag wel in de krant. Maurice knapt een uiltje.
Gisteravond laat heb ik ademloos naar een tafeltenniscompetitie gekeken. Het werd een uitputtingsslag: wie zou eerder te bed gaan, uitdager Bart of ik? Pas toen in het huis geen beweging meer te bespeuren was, zette ik de computer uit. Het merkwaardige is, dat niet alle via de vier pop- up-schermpjes verspreide beelden live zijn; soms komt dezelfde conversatie twee keer voorbij, bijvoorbeeld die tussen een van de nieuwe bewoonsters (hun namen heb ik me nog niet eigen gemaakt) en Karin; de laatste werd met haar figuur gecomplimenteerd "terwijl je toch vier kinderen hebt gekregen". Toen de twee nieuwen op hun eerste avond door Karin in de vrouwenslaapkamer werden geïntroduceerd, kregen ze te horen waar allemaal camera's stonden opgesteld. Dat was toch wel even slikken: aan drie van de vier zijden van de kamer. Ook dat tafereel zag ik twee keer, vanuit twee verschillende hoeken. Wat bedoelt de regie hiermee?
Van de huisgeluiden die steeds op de achtergrond klinken, gaat iets onmiskenbaar rustgevends uit. "Huppa", hoor ik nu, "enneh huppaah!" Die geluiden begeleiden de momenten dat Ruud en zijn kaartpartner 'uitkomen'. Het lijkt wel of in het huis niets in stilte mag gebeuren, alles van geluiden vergezeld dient te gaan. Wordt het geluid niet door de activiteit zelve veroorzaakt, dan zorgen de bewoners wel voor begeleidend rumoer. Liedjes zingend, kletspraatjes voerend of gewoon voor zich uit murmelend. Ruud en Bart kneden deeg, terwijl Willen met de blonde, in gele kamerjas en reusachtige slippers gehulde nieuwe bewoonster aan het pingpongen is. "Oh, fok" roept ze bij elke misser. En alsof de mannen de tennisgeluiden willen overtreffen, heffen ze de Zuiderzeeballade aan. "Ik wil tegen de winnaar", roep Bart die zich nu met Ruud aan de tennistafel heeft geschaard.
Waarom is dit het meest fascinerende dat ik in jaren op een scherm heb gezien? Niet zozeer omdat je hoopt dat er iets onvertogens wordt gezegd, er ineens een kloppartij uitbreekt of er een ingreep van buiten te signaleren is, zoals je bij de start van een Formule-1-race op een ongeluk hoopt. Het meest intrigerend is het besef dat met jou enkele duizenden op hetzelfde moment - en 's avonds meer dan een miljoen - kijken naar een menselijke kippenren. Mijn individuele ervaring van gisteravond is een publieke wedstrijd in het groot: wie krijgen van dit turen in de ondragelijke leegte van het bestaan eerder genoeg, de bewoners of de kijkers?
|
|
