http://www.volkskrant.nl/(...)len_harde_lijn_voortIran zet met overwinning radicalen harde lijn voort
ACHTERGROND, Van onze verslaggever Henk Müller
gepubliceerd op 17 maart 2008 07:47, bijgewerkt op 07:47
TEHERAN - Conservatieven in Iran hebben de parlementsverkiezingen gewonnen. Dit was de verwachting, omdat hervormingsgezinde kandidaten vooraf grotendeels waren uitgeschakeld.
Toch is de uitslag, door de ruime overwinning die de zittende president Ahmadinejad met zijn radicale conservatieven op de gematigden behaalde, verrassend en veelzeggend. Iran is na deze verkiezingen radicaal-conservatiever dan ooit. Dit zal leiden tot een verharding van de binnen- en buitenlandse politiek .
De conservatieven kun je niet op één hoop gooien. Bij voorgaande verkiezingen deed een coalitie van conservatieven mee, waaronder de aanhangers van president Ahmadinejad.
Toenmalig president Khatami wilde politieke en sociale hervormingen, op een moment dat het economisch niet goed ging met Iran. Dat leidde tot ontevredenheid alom. Iraniėrs die hervormingen wilden, meestal de middenklasse, waren teleurgesteld dat het daarmee niet opschoot. Iraniėrs uit vooral de dorpen en armste wijken van de steden, zagen liever brood op tafel.
De populist Ahmadinejad, die zichzelf afficheert als kampioen van de kleine man, beloofde dat de olie-inkomsten zouden terugvloeien naar de kiezers die het krap hadden. Hij zou de alomtegenwoordige corruptie bestrijden en de arme Iraniėrs goedkope leningen aanbieden. Ahmadinejad won in 2005 het presidentschap .
Samen met zijn groepring binnen de coalitie, het Verenigd Front der Principiėlen, bouwde hij de beweging uit tot een radicaal-conservatieve stroming. Hij kreeg steun van de hoogste leider van het land, ayatollah Khamenei. Afkeer van het Westen, de wil om strikt islamitische wetgeving te handhaven en Iran ombouwen tot een nucleaire natie, waren de hoofddoelen.
Ahmadinejad beloofde zichzelf nooit dezelfde fout als Khatami te maken. Deze had openingen naar het Westen gezocht, in de vorm van een ‘dialoog van beschavingen’. Het leverde hem alleen op dat president Bush zijn land bij de As van het Kwaad voegde.
De nieuwe president brak rustig maar gestaag de ruggegraat van de hervormingsgezinde beweging. Vrijwel alle toonaangevende intellectuelen werden, al dan niet met verhulde bedreigingen, monddood gemaakt. Zijn radicaal conservatieven zetten een keiharde lijn in,waarmee hij de traditionele conservatieve bazaari’s en de hoogste geestelijken rechts inhaalde.
Prompt kwam een tegenbeweging onder deze conservatieven op gang. De economische politiek van de radicalen leidde tot torenhoge inflatie, onbetaalbare huizen en steeds hogere voedselprijzen. Gedeeltelijk maakten de stijgende olieprijzen dit goed. De regering kon daardoor brood en benzine blijven subsidiėren. Pensioenen en salarissen van ambtenaren stegen. De kleine man kreeg het gevoel dat Ahmadinejad zich om hem bekommerde.
Maar de gematigd conservatieven vrezen niet alleen dat Ahmadinejad hun macht afneemt, maar ook dat hij de economie kapot maakt en zo het voortbestaan van de staat bedreigt. Ook zijn keiharde aanpak van het Westen – Iran heeft olie genoeg, maar te weinig westerse handelspartners – zien zij met lede ogen aan.
Zij besloten hem voor de verkiezingen aan te vallen. De topgeestelijken kozen Ali Larijani als hun man. Hij moest in het parlement oppositie voeren tegen de president. Daarbij zou, waar nodig, samengewerkt worden met de hervormingsgezinden.
In dat parlement kan, zo menen de gematigden, Larijani zijn sporen verdienen als toekomstig president. In 2009 vinden de presidentsverkiezingen plaats.
De uitslag van deze parlementsverkiezingen is graadmeter voor de populariteit van Ahmadinejad en zijn radicalen, dan wel die van de gematigde conservatieven.
Hoewel nog niet alle uitslagen bekend zijn, is duidelijk dat de radicalen hebben gewonnen. Hun aantal zetels is mogelijk bijna het dubbele van dat van de gematigden.
Voor Ahmadinejad is dit een teken dat hij op de goede weg is. Gematigde conservatieven en hervormers wacht de lastige taak deze radicale trend te doorbreken. De buitenwereld moet er rekening mee houden dat Iran de harde lijn zal voortzetten.