7 maart 2008
Het succes van NOS Teletekst
De 101-pagina van Teletekst op dinsdag 26 februari
De klacht
Een kijker schrijft:
“Hoewel ik vrees dat het een vorm is van dweilen met de kraan open, wil ik toch graag uw aandacht vragen voor de wijze waarop NOS Teletekst zojuist een bericht plaatste over de veroordeling van een dader in een moordzaak.
Naar mijn mening draagt het gebruik van hoofdletters bij dit soort berichten (ik bedoel: misdaadberichtgeving) bij aan de gevoelens van onveiligheid in onze samenleving. Het gebruik van hoofdletters is naar mijn mening uitsluitend gerelateerd aan sensatiezucht, bij zowel het publiek als bij journalisten. “
En even later mailde dezelfde klager:
“Uw machtige arm reikt blijkbaar niet alleen ver, maar doet dat ook nog supersnel! Zo snel zelfs, dat ik vermoed dat u hieraan in feite niet te pas heeft hoeven komen, omdat anderen bij NOS Teletekst zelf e.e.a. al inzagen. Niettemin lijkt me dit punt de moeite van aandacht en bespreking waard.”
De reactie van de redactie
Volgens de schrijver is het gebruik van hoofdletters uitsluitend te relateren aan sensatiezucht. Dat is uiteraard niet wat we ermee nastreven. We willen er wel extra de aandacht op vestigen. In de afgelopen twee jaar hebben we op de redactie verschillende malen de discussie gevoerd hoe we NOS Teletekst 'journalistieker' kunnen maken.
NOS Teletekst is in principe in zijn vorm niet heel journalistiek: altijd het laatste bericht bovenaan, elk bericht dezelfde lengte, een 'klein' bericht dat een 'belangrijk' bericht van de 101 afduwt. Wij willen graag wat meer aangeven wat belangrijk is, volgens ons.
Daarvoor gebruiken we bijvoorbeeld:
- Belangrijk nieuws blijft langer bovenaan en valt minder makkelijk van de 101.
- Belangrijk nieuws proberen we te voorzien van een update en een nieuwe invalshoek, zodat het bericht weer bovenaan komt en opnieuw de aandacht trekt.
- Bij groter nieuws maken we meer dan één pagina en dat kan op de 101 leiden tot een 'blokje'. Zo'n blokje begint vaak bovenaan de 101 en eindigt onderaan.
- Als nieuws net binnen is en wij vinden het belangrijk, dan kan het dat we de kop op de 101 gedurende enige tijd in hoofdletters zetten. Zo willen we de kijker duidelijk maken dat het hier om breaking news gaat, dat het net bekend geworden is.
- Als nieuws net binnen is zetten we wel eens alleen een kop op de 101 nog zonder dat we een hele pagina hebben. Zo gebeurt het ook steeds meer dat we een eerste alinea alvast in de uitzending zetten omdat we op die manier onze snelheid verhogen. Dat doen we natuurlijk alleen bij nieuws waarvan we het belangrijk vinden dat we het snel melden.
Over het voorbeeld dat aangehaald wordt: de veroordeling door het Hof van de moordenaar van Jesse tot levenslang... Mij lijkt dat we hier op een journalistiek verantwoorde wijze hebben opgetreden. De moord op Jesse trok veel aandacht en schokte veel mensen in het land, een jongen van 8 werd vermoord op zijn school. Als vervolgens de moordenaar tot levenslang wordt veroordeeld (dat zien we ook niet zo vaak), dan is dat een zeer opmerkelijk nieuwsfeit waar de NOS snel over moet berichten.“
De kanttekeningen
Over een paar weken, op 1 april aanstaande, is het 28 jaar geleden dat de NOS in Nederland teletekst introduceerde. Die vernieuwing ging aanvankelijk aan heel veel mensen voorbij. Een schatting uit die tijd komt er op neer dat hooguit een paar duizend Nederlanders over een televisietoestel beschikten waarop NOS Teletekst te ontvangen was. Maar in die betrekkelijke luwte heeft het medium zich stormachtig ontwikkeld. NOS Teletekst staat al jaren te boek als snel, betrouwbaar en een voor oud en jong veelvuldig geraadpleegde primaire nieuwsbron. Veel bezoekers van het moderne internet, raadplegen daar NOS Teletekst.
Bij alle veranderingen die zich de afgelopen 28 jaar in de journalistiek hebben voltrokken, is het opmerkelijk dat NOS Teletekst nog dagelijks bijna in zijn oervorm wordt uitgezonden. Suggesties bijvoorbeeld om ook NOS Teletekst van beeld/grafiek te voorzien zijn tot dusver gestrand. Een oude gekende vorm blijkt niet altijd ouderwets. Niettemin denkt de redactie, zoals uit bovenstaande reactie blijkt, na over aanpassingen om NOS Teletekst bij de tijd te houden.
De conclusie
NOS Teletekst is een veelvuldig geraadpleegd medium, van doorgaans onbesproken gedrag en wars van sensatie. De klacht over de hoofdletters suggereert weliswaar het tegendeel, maar is een goede aanleiding om de werkwijze nader toe te lichten. Want waar de redactie bij belangrijk nieuws enkele minuten lang voor hoofdletters kiest, ervaart de klager dat als sensatiezucht die na enig beraad is teruggedraaid (en inderdaad niet door tussenkomst van de NOS Ombudsman).
De redactie kiest zo weinig voor die hoofdletters, dat de bedoeling kennelijk niet (voldoende) wordt begrepen.De belangrijkste nieuwspagina van NOS Teletekst is pagina 101. Op pagina 102 staan dezelfde berichten deels weer, samen met een aantal oudere berichten, plus een aankondiging van de korte berichten die niet een hele pagina waard zijn.
Waarom op twee achtereenvolgende pagina’s deels dezelfde berichten geplaatst? Dat is een werkwijze van de makers die ook mij als lezer van NOS Teletekst voor een raadsel plaatst. Een keuze waarbij belangrijk nieuws langer bovenaan de pagina staat en minder belangrijke berichten sneller op de 102 terechtkomen, past beter in het streven van de redactie om NOS Teletekst ’journalistieker’ te maken.
En groot nieuws is er voldoende om wat vaker hoofdletters te gebruiken, zodat de kijker de bedoeling van die hoofdletters herkent als urgentie in plaats van sensatiezucht.
Ton van Brussel
NOS Ombudsman