Zigzaggende vliegen?

quote:

Fruitvlieg goede speurder
Vliegjes vliegen niet zomaar een beetje heen en weer
Dossiers

Fruitvliegjes weten altijd feilloos een glas vruchtensap of een rijpe peer te vinden, om daar vervolgens lekker hinderlijk omheen te gaan zwermen. Hoe doen ze het toch? Met een uiterst geavanceerde zoektactiek, zeggen onderzoekers.

Fruitvliegjes vliegen niet zomaar een beetje heen en weer. Er zit wel degelijk structuur in hun vliegpatronen, ook al lijken die in onze ogen behoorlijk willekeurig, melden Mark Frye van de University of California en Andy Reynolds van het Britse Rothamsted Research in het tijdschrift PLoS One. Fruitvliegen speuren hun omgeving namelijk systematisch af naar voedsel. Zo kunnen ze het gevallen fruit, dat ze al van verre kunnen ruiken, vinden.

De onderzoekers volgden uitgehongerde fruitvliegjes met camera's en ontdekten zo dat fruitvliegen eerst een heel stuk rechtdoor vliegen, dan negentig graden draaien, en weer een heel stuk rechtdoor vliegen. Soms draaien ze om een botsing te voorkomen. Maar vaak is er helemaal geen obstakel in de buurt en lijken ze de draai zomaar, zonder reden, te maken.

Frye en Reynolds vroegen zich af of die bochten wel zo spontaan waren en lieten ingewikkelde wiskundige formules op de vluchtgegevens los. En wat bleek, de vliegpatronen leken erg op een beproefde manier om voedsel te zoeken, een tactiek die onder andere ook toegepast werd door onze voorvaderen, de jagers en verzamelaars. In deze zoekstrategie begint een hongerig dier eerst in een hoekje te zoeken. Dit doet hij volgens een bepaald patroon, hij begint bijvoorbeeld eerst rechts, kijkt dan links en dan boven. Pas als hij daarmee klaar is begint hij, even verderop, opnieuw en doorzoekt op die manier systematisch het hele gebied.

Als je het uiteindelijke zoekpatroon wat dan ontstaat van bovenaf bekijkt, blijkt dat hetzelfde als het kleine patroon waarmee het hongerige dier zijn zoektocht aanvankelijk begon. In de wiskunde heet dit verschijnsel een 'fraktal', een figuur waarin een motief, hoe ver je ook inzoomt, steeds herhaald wordt. Maar fruitvliegjes zoeken niet de hele tijd door, zagen de onderzoekers. Ze doen het eventjes, vliegen dan een stukje en gaan dan weer verder met zoeken. Dit lijkt op een andere zoekstrategie, eentje die veel toegepast wordt door octopussen en de smelt, een vissoort.

Het zoekgedrag van fruitvliegjes lijkt dus op verschillende methodes uit het dierenrijk. De onderzoekers denken dat de fruitvlieg al deze technieken heeft samengevoegd wat een erg doeltreffende techniek om voedsel op te sporen opleverde. Ze denken dat veel meer dieren dan nu gedacht wordt op dezelfde manier zoeken. En dat is niet zo heel gek, want wie wil er nou niet zo efficiënt zoeken als de fruitvlieg, die een lekkere pot bier die eenzaam op een tafeltje staat altijd razendsnel weet te vinden.

Lemke Kraan

Andy M. Reynolds, Mark A. Frye, 'Free-Flight Odor Tracking in DrosophilaIs Consistent with an Optimal Intermittent Scale-Free Search', PLoS One, april 2007.