Leugens over passief roken

quote:

---

Leugens over passief roken
Door Henry R. Sturman

Dat passief roken dodelijk zou zijn, is heel onwaarschijnlijk. De dosis die je op die manier binnenkrijgt, is namelijk extreem laag. Waarom beweert de Gezondheidsraad dan dat meeroken voor duizenden doden per jaar zorgt?

Vorige week presenteerde de Gezondheidsraad een rapport waarin wordt gesteld dat meeroken voor maar liefst duizenden doden per jaar zorgt door hartaandoeningen, honderden door longkanker en tientallen door wiegendood. Anders dan de stellige conclusies van de raad doen vermoeden, wijzen veel onderzoeken er juist op dat er geen mensen sterven aan meeroken. Zo wijst 81 procent van de 177 resultaten uit dertig onderzoeken (voornamelijk op het gebied van longkanker) niet op een statistisch significante correlatie tussen passief roken en gezondheidsschade. Dertien procent wijst op een positieve correlatie en zes procent wijst op een negatieve correlatie (dat wil zeggen dat meeroken juist gezond zou zijn). (Bronnen: Online Library of Drug Policy, BMJ, WHO.) Zelfs een grootschalig onderzoek in 1998 door de Wereldgezondheidsorganisatie, die fanatiek tegen roken is, kon geen verband vinden tussen meeroken en longkanker. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft vervolgens geprobeerd dat onderzoek in de doofpot te stoppen. (Bron: The Economist, 12 maart 1998.) Overigens, zelfs wanneer er een statistisch significante correlatie tussen passief roken en gezondheidsschade wordt gevonden is dat nog geen goed bewijs voor de stelling dat passief roken slecht is voor de gezondheid. Maar daarover later meer.

Alles wijst erop dat het rapport van de Gezondheidsraad een politiek rapport is en geen wetenschappelijk rapport. Al noemt commissielid prof. dr F.W.A. Verheugt in de Volkskrant van 22 november het feit dat het rapport twee dagen voor de Kamervergadering over het rookbeleid verscheen toevallig. Hij was er blijkbaar niet van op de hoogte dat prof. dr J.C. de Jongste, de voorzitter van de commissie, al op 17 november bij B&W had toegegeven dat de timing speciaal gericht was op het beïnvloeden van de Kamervergadering. Oeps.

In de wetenschap rond roken spelen twee belangengroepen een rol. Aan de ene kant staan de tabaksindustrie en rokersbelangenorganisaties, aan de andere kant staan anti-rookorganisaties en de farmaceutische industrie (die graag pleisters en pillen wil verkopen die helpen bij stoppen met roken).

Je zou hopen dat een instituut als de Gezondheidsraad zich verre houdt van dergelijke belangenverstrengeling. Maar niets is minder waar. Commissielid Paul van Spiegel werkt momenteel mee aan een evaluatie van de zogeheten RookStopTherapie. Het onderzoek wordt mede gefinancierd door het farmaceutische bedrijf GlaxoSmithKline (producent van Nicorette) dat de site hulpbijstoppenmetroken.nl heeft opgezet en in Italië betrokken was bij een omkoopschandaal (bron: The Guardian, 13 februari 2003).

Van Spiegel publiceerde in 1997 over een tevredenheidsonderzoek waarin twee inhalatiepoeders voor astmapatiënten met elkaar werden vergeleken. Beide producten staan bekend als uitstekende middelen, maar uit het onderzoek bleek dat patiënten het middel Turbuhaler beter vonden dan het middel Diskus. Toevalligerwijze werd het onderzoek gesponsord door Astra, de fabrikant van Turbuhaler. Bij zulke onderzoeken is het heel makkelijk om het gewenste resultaat te krijgen. Het enige dat je hoeft te doen is patiënten vragen te stellen die de nadruk leggen op de voordelen van je eigen product. Iemand die meewerkt aan dit soort dubieuze onderzoeken is uiteraard ook zeer geschikt om mee te werken aan een politiek rapport over passief roken.

Commissielid Verheugt was in 2000 medeorganisator van een medisch congres in Wenen waarvan het farmaceutische bedrijf Pharmacia & Upjohn (eigenaar van de website stoppenmetroken.nu) een van de hoofdsponsors was. Farmaceutische fabrikant Pfizer (participant in het Partnership Stop met Roken) organiseerde vorige maand een congres in Amsterdam. Pfizer doneerde de deelnamersbijdragen aan het Sophia Kinderziekenhuis, waar commissievoorzitter De Jongste hoogleraar kinderlongziekten is.

Het rapport van de Gezondheidsraad baseert zich vrijwel volledig op statistisch onderzoek. Maar De Jongste is geen statisticus, hetgeen wel bleek uit zijn optreden in Twee Vandaag op 17 november. Hij zei dat hij bij kinderen met longklachten de ouders daarvan de schuld geeft als blijkt dat ze roken. Maar volgens zijn eigen rapport bedraagt de risicoverhoging van passief roken voor dit soort symptomen twintig tot vijftig procent.

Een extra risico van twintig procent betekent dat als er in een grote groep gezinnen met niet-rokende ouders normaal gesproken honderd kinderen longklachten krijgen, dit aantal zou toenemen tot 120 als al die ouders rokers waren geweest. Het roken van de ouders zorgt dus voor twintig extra gevallen van longklachten. Die twintig extra gevallen vertegenwoordigen 17 procent van de totale groep van 120. Daaruit volgt dat bij 83 procent van de kinderen de longklachten ook zouden zijn opgetreden als de ouders niet gerookt hadden. Op een soortgelijke manier betekent een extra risico van vijftig procent omgerekend dat 67 procent van de gevallen niet door het roken van de ouders komt. Dus zelfs als we het rapport geloven, heeft 67 tot 83 procent van de rokende ouders niets te maken met de longklachten van hun kinderen.

Van Spiegel gaf in Trouw (18 november) blijk van hetzelfde gebrek aan statistisch inzicht. Hij beweert dat hij in zijn praktijk vrouwen behandelde die niet rookten maar wel longkanker kregen omdat hun partner rookte.

Het is bijna lachwekkend om te zien hoe de auteurs in hun rapport stuntelen om een compromis te vinden tussen wetenschappelijke eerlijkheid en toewerken naar de gewenste conclusies. Bij dit artikel vindt u een lijst met twintig voorbeelden van omissies, fouten en misleidingen. De auteurs noemen de belangrijkste criteria om de bewijskracht voor causale verbanden te beoordelen, maar passen die vervolgens nauwelijks toe. In afzonderlijke paragrafen wordt lippendienst bewezen aan onzekerheden van resultaten, maar steevast volgen dan toch stellige conclusies. De schrijvers selecteren onderzoeken die in hun straatje passen, geven ongeloofwaardige kritiek op een enkel onderzoek dat strijdig is met hun conclusies, en citeren de conclusies van onderzoeken verkeerd.

Er is een simpele reden waarom het heel onwaarschijnlijk is dat passief roken dodelijk is: de dosis is extreem laag. Uit metingen blijkt dat iemand die dagelijks thuis en op het werk passief rookt, dus wordt blootgesteld aan rook, slechts ongeveer eenduizendste van de dosis rook binnenkrijgt die een roker binnenkrijgt (bron: Covance Laboratories). Dat de orde van grootte van dit getal geloofwaardig is, kunnen we zien aan het volgende hypothetische voorbeeld. Stel dat een roker en een meeroker in een kamer van 4 bij 3 bij 2,5 meter zitten. Stel dat de roker de helft van de rook zelf inhaleert en de helft direct de lucht ingaat tijdens het smeulen van de sigaret tussen de trekjes door. De concentratie rook hangt af van de mate van ventilatie, maar laten we er vanuit gaan dat de helft van alle rook van de sigaret tien minuten lang in de kamer blijft. Verder gaan we uit van twaalf ademhalingen per minuut van 0,5 liter lucht elk. Stel tenslotte dat de meeroker er in de helft van de gevallen bij is als de roker een sigaret rookt. Met deze aannames valt te berekenen dat de meeroker eenduizendste van de dosis rook binnenkrijgt die de roker binnenkrijgt.

De meeste cijfers geven aan dat actief roken de kans op longkanker ongeveer tien keer zo groot maakt. Dus als zich bijvoorbeeld in een grote groep niet-rokers normaal gesproken honderd gevallen van longkanker per jaar voordoen, dan zouden dat duizend gevallen zijn geweest als al die mensen hadden gerookt. Dat is een toename van negenhonderd procent. Als het risico evenredig is met de dosis, dan is de toename van het risico voor een meeroker ongeveer eenduizendste daarvan, dus ongeveer 0,9 procent. Een niet-roker heeft normaal gesproken een kans van circa één procent om ooit longkanker te krijgen. Maar let op: de toename van het risico met 0,9 procent betekent niet dat de kans op longkanker toeneemt van één procent naar 1,9 procent, maar dat de kans toeneemt met 0,9 procent van één procent, oftewel 0,009 procent. Dat betekent dat de kans dat je als meeroker longkanker krijgt toeneemt van ongeveer één procent naar 1,009 procent een verwaarloosbaar klein effect. En als rook pas vanaf een bepaalde dosis schadelijk is (waar men vaak vanuit gaat bij giftige stoffen), dan zou het extra risico zelfs nul procent kunnen zijn in plaats van één procent. Het in het rapport genoemde verhoogde risico van maar liefst twintig procent is hierbij vergeleken volstrekt onrealistisch. Theoretisch is twintig procent mogelijk als de schadelijkheid van rook niet evenredig is met de dosis. Maar men gaat er doorgaans bij schadelijke stoffen van uit dat zon extreme afwijking van een evenredig verband erg onwaarschijnlijk is. Overigens, zelfs als de in het rapport genoemde risicotoename van twintig procent zou kloppen, betekent dat niet dat de kans op longkanker voor een meeroker toeneemt van één procent tot 21 procent, maar van één procent naar 1,2 procent ook niet iets om echt van wakker te liggen.

De door de Gezondheidsraad genoemde risicoverhoging op hartaandoeningen van twintig tot dertig procent is helemaal absurd. Het is zelfs controversieel of actief roken de kans op hartaandoeningen verhoogt, maar volgens de meest pessimistische onderzoekers verhoogt actief roken de kans op hartaandoeningen met ongeveer honderd procent. Aangezien een meeroker ongeveer eenduizendste van de dosis rook van een roker binnenkrijgt, volgt daaruit een schatting voor het verhoogd risico van meeroken van slechts 0,1 procent.

Waarom lijken sommige onderzoeken een verband aan te tonen tussen meeroken en longkanker of hartaandoeningen? Als je voldoende onderzoeken doet, zit er altijd wel een bij die toevallig een statistisch significant resultaat oplevert. Bovendien vindt er vertekening plaats als onderzoekers gewenste resultaten wel publiceren maar ongewenste resultaten niet. Verder is de gebruikte methodiek niet altijd van goede kwaliteit. Meta-analyses (combinaties van verschillende individuele onderzoeken) kunnen gemanipuleerd worden door de criteria zodanig aan te passen dat er vooral onderzoeken worden meegenomen met gewenste resultaten. En vragenlijsten die in onderzoeken worden gebruikt om te achterhalen in hoeverre bijvoorbeeld slachtoffers van longkanker zijn blootgesteld aan passieve rook, zijn onbetrouwbaar. Het is voor mensen namelijk moeilijk om nauwkeurig in te schatten in welke mate ze in het verleden zijn blootgesteld aan passieve rook.

Maar het belangrijkste probleem is dat van zogeheten verstorende variabelen. Een correlatie tussen twee variabelen is nog geen bewijs voor een oorzakelijk verband. Zo wees een onderzoek ooit uit dat gezinnen in huizen waar vaak ooievaars op het dak zaten, gemiddeld meer kinderen hadden dan gezinnen in huizen waar weinig ooievaars op bezoek kwamen. Het bleek echter dat ooievaars niet de oorzaak van kinderen waren, maar dat grote gezinnen gemiddeld grotere huizen hadden met meer dakruimte voor ooievaars.

Daarom is het in de epidemiologie gebruikelijk om relatieve risicos lager dan twee doorgaans niet als bewijs voor een oorzakelijk verband te beschouwen. Een relatief risico van twee wil zeggen dat een bepaalde factor het risico op iets twee keer zo hoog maakt. De meeste relatieve risicos voor passief roken in het rapport van de Gezondheidsraad zijn echter veel lager dan twee, met name die voor longkanker (1,2) en hartaandoeningen (1,2-1,3).

Wat een ding betreft heeft de commissie gelijk. Rook is vervelend en kan leiden tot irritatie van onder andere ogen en luchtwegen. Dat is voldoende reden voor niet-rokers om aan rokers te vragen niet in hun buurt te roken. Het is niet nodig om rokers voor moordenaars uit te maken. Mensen die dat doen, zijn charlatans.

---

Dit

quote:

---

Anders dan de stellige conclusies van de raad doen vermoeden, wijzen veel onderzoeken er juist op dat er geen mensen sterven aan meeroken. Zo wijst 81 procent van de 177 resultaten uit dertig onderzoeken (voornamelijk op het gebied van longkanker) niet op een statistisch significante correlatie tussen passief roken en gezondheidsschade. Dertien procent wijst op een positieve correlatie en zes procent wijst op een negatieve correlatie (dat wil zeggen dat meeroken juist gezond zou zijn).

---

quote:

---

Op zaterdag 24 januari 2004 14:48 schreef Bioslock het volgende:
Wat een gezeik altijd. Roken is toch gewoon slecht?
Dus meeroken ook. Klaar. Maar iedereen moet het zelf maar weten.

---

quote:

---

Op zaterdag 24 januari 2004 14:45 schreef P-Style het volgende:

[..]

Ik vind het een erg lang artikel en heb geen zin om het te lezen...

---

quote:

---

Op zaterdag 24 januari 2004 14:51 schreef Angel_of_Dth het volgende:

[..]

Slecht, ja. Maar wat hier behaldeld wordt, is of het dodelijk is.

---

En Bioslock, haal die plaat eens voor je kop vandaan ffs