Bob Dylan Adoratietopic

quote:

Bob in het Bataafs. Omdat alles om een vertaling schreeuwt.
door Hans Nauta
Ze kunnen veel, Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet, geprezen vertalers immers van ’Finnegans Wake’ van Joyce. Maar niet alles: „Een tekst vertalen van een Dylanliedje waarvan je de melodie niet kent, is onmogelijk”, zegt Bindervoet, meteen bijgevallen door Henkes, zoals ze het hele gesprek soepel één-tweeën.

Bij het schrijven speelde Bob Dylan vaak een blues af in zijn hoofd tot zijn eigen tekst eroverheen viel. „Zó vertalen wij zijn teksten ook.” Henkes: „Daarom moet je je in de muziek kunnen onderdompelen.” Een Dylan-vertaler heeft dus niet alleen uithoudingsvermogen nodig - „Heb je een couplet af, moet je er nog zestien!” - maar ook opnames.

Anders dan bij hun vertaling van alle Beatles-liedjes (´Help! The Beatles in het Nederlands, 2003) konden ze niet naar volledigheid streven. Ze waren afhankelijk van Dylans keuze, eerder uitgebracht als ’Lyrics’. En omdat hij er ’een rommeltje’ van had gemaakt, ging aan het werk van het duo een flinke zoektocht vooraf. „Zo’n 150 nummers heeft hij wel gezongen maar niet geselecteerd. Sommige teksten vind je alleen op illegale bootlegs. Terwijl hij nummers van officiële bootlegs soms wegliet.”

Uiteindelijk hebben ze Dylans volledige werk van 1962 tot 2001 bijeengebracht. Op één nummer na: ’Money Blues’. „Als een lezer die voor ons heeft, willen we die graag ruilen voor een ander obscuur nummer.” Ze hebben nog even, het lied hoort in deel 2, dat volgend jaar verschijnt. Morgen wordt deel 1, dat de periode 1962-1973 beslaat, gepresenteerd in Amsterdam. Met live-uitvoeringen van ’Kloppen aan de hemelpoort’, ’Meneer Tamboerijnman’ en ’Vlij liefje vlij’ (Lay Lady Lay).

In 568 pagina’s gaat het van de vroege folksongs via ´De Flierefluitende Bob Dylan’ richting de elektrische periode, om via ’Snelweg 61 Herbezocht’ en ’Blond over Blond’ bij de ’Naar de Kelderbanden’ te belanden. Dit eerste deel bevat de meest intimiderende songs, met in ieders hoofd vastgeroeste formuleringen. Wat te doen met ’Blowin’ in the wind’ (Vluchtig in de wind) of ’A Hard Rain’s A-Gonna Fall’ (Het is zwaar weer en het is op til)?

Henkes: „Daar prakkiseer je over totdat je denkt: Oh, zo kan het. En dan is dat gewoon de tekst.”

Bindervoet: „Maar natuurlijk, het gewicht van de geschiedenis drukt op onze schouders.”

Enige bijstand kregen ze van de Dylan-encyclopedie ’Keys to the Rain’ van Oliver Trager. „Daarin staat bijvoorbeeld dat ’All Along the Watchtower’ naar Jes. 21:8 verwijst.” Waardoor in ’Alom op de wachttoren’ geen wilde kat maar een leeuw opduikt, zoals in Jesaja.

Het duo had al veel eerbied voor Dylan, „een taalwonder”. „Als je er zo ambachtelijk inspringt, groeit dat alleen maar. Erg knap hoe hij de rock-’n-roll, folk en blues opzuigt, en al op zijn twintigste diep doorleefde liedjes schrijft.” Zo chronologisch afgedrukt is goed te zien hoe hij steeds vrijer ging schrijven. Henkes: „Soms vijf nummers in een nacht. Een motortje dat door bleef malen. Tot het oververhit raakte.”

Bindervoet: „Toen liet hij een motor op zijn tenen vallen –die Triumph 500- en trok zich terug.” Dat was 29 juni 1966, op het hoogtepunt van zijn roem als protestzanger.

Henkes: „Daarna moest hij bewust leren doen wat hij vroeger onbewust deed – dat heeft hem tientallen jaren gekost.”

Bindervoet: „Je ziet na dat ongeluk een radicale versimpeling. Na zijn surrealistische periode heeft hij ’John Wesley Harding’ gemaakt, een kale plaat met opvallend bijbelse plechtige taal. Vervolgens kwamen ’The Basement Tapes’, en daarna viel het droog. Hij schrijft pas weer als hij gaat scheiden van Sara, voor het album ’Blood on the tracks’ (1975). En later als hij in Jezus gaat, wat net als die scheiding vooral was om weer geestdriftig te worden.”

Hoewel ze niet alle vrijheid hadden, verplaatsen Henkes en Bindervoet soms scènes naar Nederland. Zo speelt ’Stuck inside of Mobile with the Memphis Blues Again’ zich af in Drenthe: ’Weer vast in Meppel met die Twentse blues van mij’. En in ’The Basement Tapes’ is een reisje Texel verwerkt. Pittsburgh wordt Den Burg, Tennessee Den Helder. Doet bij Dylan Tiny Montgomery de groeten, in het Nederlands komen ze van de vuurtoren Lange Jaap. Net als bij The Beatles duikt ook hier Kapitein Iglo op, ’de strenge maar onrechtvaardige Iglo’, oftewel ’Quinn the Eskimo (The Mighty Quinn)’.

Toch lijken die Beatles-vertalingen iets frivoler. Komt dat door de humor van Lennon & McCartney? Henkes: „Een nummer als ’Strawberry Fields Forever’ vraagt erom naar een andere situatie te worden vertaald. Dylans werk is van zichzelf al zo doorwrocht.” Dat Dylan serieuzer is betwijfelen ze. „Het geheim van cabaretliedjes is het rijm, en daarin was hij de koning. Het lijkt dwangmatig maar omdat hij het zo goed in de hand houdt is het geniaal. Hij hoorde overigens pas in 1975 van Roger McGuinn van The Byrds dat er rijmwoordenboeken bestaan. En sloeg zichzelf voor de kop: ’Dat had me zo veel werk gescheeld!´”

Alleen van ’The Times They Are A-Changin’’ heeft het duo meerdere vertalingen opgenomen, waaronder die van Lennaert Nijgh. Henkes: „Het verschil zit in het gevoel. Nijgh spreekt direct tot de tegenstander en zegt: hou je bek! Dylan probeert heel vriendelijk zijn medestanders bijeen te krijgen. ’Vanaf nu moet alles anders’ is ons eerbetoon aan Nijgh, en een reactie op de belofte van toen. Vandaar de ondertitel: ’Er kwamen andere tijden’. Mooi niet!”

Tussen alle meesterwerken doet de praatblues soms wat babbelig aan. En een regel als ´Ik sta onder je venster, schatje’ voelt wat Johnny Hoes. Toch kreeg Bindervoet alleen bij ’I threw it all away’ een Hazes-gevoel: ’Weggaan, zei ze, zou ze nooit / maar ik was wreed / Ik wist niet meer wat ik deed / Zo heb ik het allemaal vergooid’. Henkes: „Vaker hebben de teksten kracht en korzelige rafelrandjes. Ze zijn geschreven door een wakkere geest.”

Toch verandert er meer dan alleen de woorden. Het scheelt nogal of in ’Ballad of a Thin Man’ Mister Jones of Meneer Toon optreedt. De eerste is schimmig, de tweede houdt duiven. Zoals je bij Gypsy Lou sneller aan Sophia Loren denkt dan bij Mamaloe. Bindervoet: „Alles schreeuwt om een vertaling. Shakespeare wordt ook niet in het Engels opgevoerd. In die andere taal verandert de gevoelswaarde. Je veegt er ook wat valse romantiek van af.” Henkes: „Dat betekent niet dat je iets verliest, maar dat je er iets bij krijgt, je houdt geen leeg maar een vol gevoel over. Je snapt weer iets.”

’Bob Dylan Liedteksten’, Nijgh & van Ditmar, ISBN: 9038814380, 39,90 euro.

quote:

Op woensdag 1 maart 2006 15:27 schreef Prep2Fight het volgende:
Er schijnt een nieuwe album van Dylan te komen dit jaar!!!

quote:

Op woensdag 1 maart 2006 15:27 schreef Prep2Fight het volgende:
Er schijnt een nieuwe album van Dylan te komen dit jaar!!!

quote:

Op maandag 28 augustus 2006 22:35 schreef MeneerTim het volgende:
Vergeet niet dat Modern Times morgen uitkomt.

quote:

Op maandag 28 augustus 2006 23:41 schreef _Floddertje_ het volgende:

[..]

Ja grapjas, wat schreef ik nou juist?