abonnement Unibet Coolblue
  FOK!fotograaf woensdag 9 juli 2003 @ 07:37:49 #26
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11658629
quote:
Op woensdag 9 juli 2003 01:57 schreef boozeroony het volgende:

[..]

Ja... Het is natuurlijk wel enorm veel meer moeite...


nee dat niet, maar als je net iets kleins en dat kan vliegen wilt fotograferen....
grote kans dat ie wegvliegt.......
Xilantof Flickrt
foto-nerd
pi_11660828
quote:
Op woensdag 9 juli 2003 07:37 schreef Xilantof het volgende:

[..]

nee dat niet, maar als je net iets kleins en dat kan vliegen wilt fotograferen....
grote kans dat ie wegvliegt.......


Ah zo, natuurlijk. Gelukkig fotografeer ik nooit vogeltjes.
the world is ours
  FOK!fotograaf woensdag 9 juli 2003 @ 16:29:07 #28
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11667220
quote:
Op woensdag 9 juli 2003 10:55 schreef boozeroony het volgende:

[..]

Ah zo, natuurlijk. Gelukkig fotografeer ik nooit vogeltjes.


jij niet,
ikke ben wel van plan....

misschien ga ik wel voor een standaard zoom met makro ofzo..
ik moet nog ff orienteren..
hoef iig geen telelens met macro..

Xilantof Flickrt
foto-nerd
pi_11668903
quote:
jij niet,
ikke ben wel van plan....

misschien ga ik wel voor een standaard zoom met makro ofzo..
ik moet nog ff orienteren..
hoef iig geen telelens met macro..


Houd er rekening mee dat als je vogels wilt fotograferen je minstens 400mm nodig hebt, liefst nog meer...
Ik heb met mijn 300mm vogels geprobeerd te fotograferen maar dat was lang niet genoeg.
  FOK!fotograaf donderdag 10 juli 2003 @ 10:14:26 #30
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11679491
ik wil ze ook niet uit de lucht schieten ofzo..

en vogels lijkt me trouwens ook al moeilijk om 1:1 te krijgen

in mijn post stond trouwen "vliegde dingen"
daarmee doelde ik op insecten....

maar goed eerst geld...
dan kijk ik wel verder

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  donderdag 10 juli 2003 @ 11:38:53 #31
30733 horney_dorney
Illiud Latine dici non potest
pi_11681242
ik werk heel veel met vaste brandpunt afstanden en als je een beetje de tijd hebt is het absoluut geen nadeel. Je leert er in ieder geval goed composities van maken
Top zooms zijn kwalitatief tegenwoordig vergelijkbaar maar dan moet je inderdaad gaan denken aan enorme bedragen.
Jesus loves you...everyone else thinks you're an asshole
http://www.evertdoorn.nl
http://www.evertdoorn.nl/blog
  FOK!fotograaf vrijdag 11 juli 2003 @ 11:13:21 #32
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11702975
waarom noemen veel fabrikanten (sigma en nikon) lensen
macro lenzen als de Max. vergrotingsmaatstaf tot 1:2 of zelfs 1:5,6

macro is toch 1:1????

kan iemand dit verduidelijken?

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  vrijdag 11 juli 2003 @ 12:50:17 #33
20641 portier
Parkeer binnen de vakken!
pi_11705269
quote:
Op vrijdag 11 juli 2003 11:13 schreef Xilantof het volgende:
waarom noemen veel fabrikanten (sigma en nikon) lensen
macro lenzen als de Max. vergrotingsmaatstaf tot 1:2 of zelfs 1:5,6

macro is toch 1:1????

kan iemand dit verduidelijken?


Macro is 1:1 of groter. Als de lens meer vergroot kan je dus makkelijker een macro maken . Vandaar.
GEILE VROUWPERSONEN!
Als je je doelen hebt bereikt heb je de lat te laag gelegd.
If a butterfly flaps its wings on one side of the world, the ripple effect could cause a tempest on the other --Chaos theory
  FOK!fotograaf vrijdag 11 juli 2003 @ 15:43:35 #34
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11709923
quote:
Op vrijdag 11 juli 2003 12:50 schreef portier het volgende:

[..]

Macro is 1:1 of groter. Als de lens meer vergroot kan je dus makkelijker een macro maken . Vandaar.


ja maar 1:5,6 is kleiner

(denk maar aan een kaart: 1:1 = ware grote 1:5,6 houdt (Toch??) in 1 cm. op de foto = 5,6 cm in het echt )

of zit ik nu verkeert te denken?

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  vrijdag 11 juli 2003 @ 17:06:00 #35
41636 Rodelion
Wereldheerser
pi_11712085
quote:
Op maandag 7 juli 2003 17:30 schreef kwaakeend het volgende:
Kleine aanvulling op mbeis:
IF = internal focus => frontlens draait niet mee bij scherpstellen: handig voor gebruik met filters e.d.

Tevens: lichtsterke lenzen hebben een beperktere scherptediepte: kan gewenst zijn bij portretten e.d. om persoon los te maken van achtergrond.

Rekenvoorbeeldje:
Object op 5 meter, kleinbeeld (35 mm) met 50 mm lens:
F2.8: scherptediepte = 1.7 m (4.3 - 6.0 meter vd lens is scherp)
F5.6: scherptediepte = 3.75 m (3.8 - 7.5 meter scherp)
(zie: http://www.shuttercity.com/DOF.cfm )

PS: G-lens voor Nikon verklaart ook waarom bepaalde body's zo goedkoop zijn.. kan alleen via instelwiel ipv direct op objectief.. wat gevorderde fotograaf wil dit op lens hebben (=sneller!).


Betekent IF niet gewoon dat de lens niet uitrekt bij het scherpstellen?
Als in: bij een niet-IF objectief rekt een lens uit om dichterbij scherp te stellen, en bij een IF objectief verschuift slechts een groep lenzen om het scherpstelpunt te veranderen? Ik heb vele vaste brandpuntobjectieven zonder roterende frontlens, maar geen van alle IF... ik kan het natuurlijk mis hebben

<edit> ah, het is inderdaad zo dat IF in feite niks te maken heeft met een roterend front-element, het is alleen wel zo dat IF lenzen in principe nooit een roterend front-element hebben.

*uch*</edit>

pi_11713349
quote:
Op vrijdag 11 juli 2003 15:43 schreef Xilantof het volgende:

[..]

ja maar 1:5,6 is kleiner

(denk maar aan een kaart: 1:1 = ware grote 1:5,6 houdt (Toch??) in 1 cm. op de foto = 5,6 cm in het echt )

of zit ik nu verkeert te denken?


Nee. je hebt gelijk. Alles tot 1:1 is geen macro. Het is dus een ordinaire vorm van marketing door de fabrikanten. Nikon is de enige die het feitelijk wel juist doet door lenzen tot 1:1 geen macro maar micro te noemen.
  FOK!fotograaf vrijdag 11 juli 2003 @ 19:28:26 #37
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11714816
quote:
Op vrijdag 11 juli 2003 18:09 schreef mbeis het volgende:

[..]

Nee. je hebt gelijk. Alles tot 1:1 is geen macro. Het is dus een ordinaire vorm van marketing door de fabrikanten. Nikon is de enige die het feitelijk wel juist doet door lenzen tot 1:1 geen macro maar micro te noemen.


nikon is idd de enige,

Sigma noemt 1:2 ook al macro.....

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  Eindredactie Frontpage / Forummod zaterdag 12 juli 2003 @ 08:40:44 #38
41809 crew  Ouwesok
Leuke lamp overigens
pi_11723093
Nikon is niet de enige die niet de verkeerde benaming op zijn lenzen zet, bij een aantal zoomlenzen heet het 'close focus', wat ook niet echt ver bezijden de werkelijkheid is.

Overigens is die opvatting dat alles boven de 1:1 komt geen macro mag heten een dwaas regeltje zonder enige praktische ondergrond. Waarom niet anders aangepakt en een nieuw regeltje gedefiniëerd:

Stelling van Ouwesok(deel 1)Macro begint daar waar je normale instelbereik ophoud.

Voor vastbrandpuntlenzen geldt dat dat doorgaans het geval is bij instelafstanden van minder dan 10 maal de brandpuntafstand
(Kijk voor de grap eens op je vastbrandpuntlenzen, een 50mm stelt in tot zo'n 50cm, een 28mm tot 28cm en een 200mm tot 200cm)

Stelling van Ouwesok(deel2)Bij 10 keer de brandpuntafstand houdt het normale instelbereik op

In de eerste plaats ben je om binnen dat instelbereik te komen in elk geval al hulpmiddelen nodig. Tussenringen, balgapparaat, een knopje op je lens of een verlengde insteltubus (die je op macrolenzen vind). Nee, niet de voorzetlenzen, die nemen in dit verhaal een aparte positie in. (Voorzetlenzen verkorten je effectieve brandpunt, zodat je met dezelfde uittrek een grotere afbeeldingsmaatstaf halen. Omdat door die brandpuntverkorting je effectieve lensopening groter wordt, wordt de vertraging op basis van je uittrek teniet gedaan , oftewel je hoeft niet te corrigeren)

Kom je met ongelijk welke hulpmiddelen binnen dat bereik, dan ga je een paar verschijnselen waarnemen:
1 Het lichtverlies als gevolg van de 'uittrek' wordt duidelijk merkbaar. Bij 10*F merk je nog niks, bij 1:1 ben je twee stopz kwijt.
Dat dat met voorzetlenzen niet merkbaar is klopt, die verkortten immers je effectieve brandpunt
2 De meeste lenzen beginnen merkbaar minder te presteren. Het beste merk je dat met lichtsterke lenzen. Doorgaans geldt dat hoe meer symmetrisch de lens is opgebouwd, hoe beter hij het in het dichtbijgebied doet.
3 De scherptediepte neemt zeer drastisch af. Onafhankelijk van zijn brandpuntsafstand, zo ongeveer bij 1:2 heb je al vrijwel niks meer over, diafragmeren helpt nauwelijks.

Die verschijnselen zijn onafhankelijk van het opnameformaat, als ik met de standaardlens van mijn 4*5" camera (Symmar 5.6/150) binnen de anderhalve meter kom, dan moet ik gaan meten, rekenen en corrigeren.
Een portretje met een 8*10" camera(standaard 300mm) valt op die manier ook al ruim binnen de macrogrenzen.
En nu is gelijk duidelijk waarom je met een digitaaltje met zijn kleine netto opnameformaat en bijbehorende korte brandpuntsafstanden zo heerlijk probleemloos kunt macro'en

Praktisch gesproken zou je trouwens nog een veel betere regel kunnen introduceren:
Stelling van Ouwesok(deel 3): Het dondert niet hoe je het noemt, maak gewoon leuke plaatjes van dichtbij en nog dichterbij
Niet te onderbouwen, maar wel zo leuk

Gotferdomme wat heb ik weer een last van een goed humeur
  FOK!fotograaf zaterdag 12 juli 2003 @ 18:21:12 #39
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11729864
quote:
Op zaterdag 12 juli 2003 08:40 schreef Ouwesok het volgende:
(zonde van de ruimte om het 2 keer te plaatsen)
maar wat zou jij aanraden?
vastbrandpunt afstand of niet?

en 1:1 of zou 1:2 ook goed genoeg zijn voor een amateur is ik?

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  Eindredactie Frontpage / Forummod zaterdag 12 juli 2003 @ 22:18:55 #40
41809 crew  Ouwesok
Leuke lamp overigens
pi_11734093
Het verstandigst is het om rustig aan op te bouwen. Een zoomlens met een closefocusfunctie geeft al een heleboel mogelijkheden, vooral ook buiten het dichtbij-/macrogebied.
Je komt er dan vanzelf achter of je de smaak te pakken krijgt, en wanneer het ding meer in close-focus dan in het normale bereik staat kun je eens de aanschaf van een vastbrandpuntmacrolens (3x woordwaarde ) gaan overwegen. Neem in dat geval bij voorkeur een lichte tele (90mm of 105mm), heb je gelijk een dijk van een portretlens aan .
Ouwesok heeft een Tokina ATX-M 2.5/90mm, optiekje

Mocht na enige tijd zoom blijken dat het met dat dichtbijfotograferen wel losloopt, dan hou je altijd nog een heerlijk universeel optiekje over en weet je dat je je geen buil moet vallen aan een macrolens (want die krengen die zijn me daar toch even een partij prijzig)

Als hulpje bij een zoomlens kun je een +2 voorzetachromaatje overwegen. Dingen geven in combinatie met een zoomlens een prachtplaatje, en om een macrolens er even mee over de laatste hobbel te helpen voldoen ze ook prima. Komt nog bij dat ze een stuk goeiekoper zijn dan goeie tussenringen (die mechanisch nogal eens lastig doen, iedere ring is weer twee koppelvlakken extra )

Gotferdomme wat heb ik weer een last van een goed humeur
  FOK!fotograaf zaterdag 12 juli 2003 @ 22:37:34 #41
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11734373
quote:
Op zaterdag 12 juli 2003 22:18 schreef Ouwesok het volgende:
Het verstandigst is het om rustig aan op te bouwen. Een zoomlens met een closefocusfunctie geeft al een heleboel mogelijkheden, vooral ook buiten het dichtbij-/macrogebied.
kan je een voorbeeld noemen van zo'n zoomlens met closefocus functie?
ik weet niet goed welk type lens ik me dan voor de geest moet halen

( * Xilantof is beetje newbie )

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  Eindredactie Frontpage / Forummod zaterdag 12 juli 2003 @ 23:40:05 #42
41809 crew  Ouwesok
Leuke lamp overigens
pi_11735677
Kijk voor de grap eens op de sites van je merk (ik dacht Nikon in jouw geval). Vergeet daarna vooral niet om de sites van Sigma en Tokina ook even te checken.
Bij de gegevens van alle lenzen staat doorgaans wel of ze een macro of een close-focus-functie hebben, en welke afbeeldingsmaatstaf je er mee haalt (meestal ergens bij de 1:4)

Had je niet al een setje zoomlenzen dacht ik me uit een ander topic te herinneren

Gotferdomme wat heb ik weer een last van een goed humeur
  zaterdag 12 juli 2003 @ 23:42:27 #43
49425 ijsvries
Fokker-Parents
pi_11735731
waarom kwam ik niet op het idee om daar een topic over te maken.
net een heel slecht profielwerkstuk over gemaakt.
die toch wel werd goedgekeurd
  FOK!fotograaf zondag 13 juli 2003 @ 11:12:01 #44
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11740904
quote:
Op zaterdag 12 juli 2003 23:40 schreef Ouwesok het volgende:
Kijk voor de grap eens op de sites van je merk (ik dacht Nikon in jouw geval). Vergeet daarna vooral niet om de sites van Sigma en Tokina ook even te checken.
Bij de gegevens van alle lenzen staat doorgaans wel of ze een macro of een close-focus-functie hebben, en welke afbeeldingsmaatstaf je er mee haalt (meestal ergens bij de 1:4)

Had je niet al een setje zoomlenzen dacht ik me uit een ander topic te herinneren


ik heb een nikon 28-80 mm standaardzoom
en een nikon 70-300 zoomlens

beide hebben (naar mijn weten) geen close-up functie.....
heb idd al de site van nikon (inca BV) bekeken, deze vind ik eigenlijk tamelijk onduidelijk in het lensen deel... misschien heb ik vanmiidag tijd om het ff goed te bekijken en gelijk wat dingen te noteren..

op de site van sigma heb ik ook vaak gekeken, daar heb ik al veel leuke dingen tussen zien staan...

weet alleen niet waar ik goed aan doe bij een aanschaf van een close-up/macro lens...
standaard zoom of telelens
vastbrandpunt of niet...
enz.

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  Eindredactie Frontpage / Forummod zondag 13 juli 2003 @ 11:57:28 #45
41809 crew  Ouwesok
Leuke lamp overigens
pi_11741295
Mooi(28-80/70-300), da's dus boven water.

Volgende stap. Tot hoe dichtbij kun die dingen instellen

De zoomlenzen uit 'mijn tijd' hadden een knop waarmee je ze het 'close' gebied in kon loodsen (bij zo'n 28-80 meestal vanuit de 80-stand).
Je had echter ook lenzen die zonder enige blokkering het ' close' gebied in gingen.

Even zoeken dus...

Je zou eerst eens zo'n voorzetachromaatje kunnen proberen. Kun je vooral met die 70-300-zooms hele leuke dingen mee doen. (en is niet zo gek duur, die micro-nikkor kan dan altijd nog)

Gotferdomme wat heb ik weer een last van een goed humeur
  FOK!fotograaf zondag 13 juli 2003 @ 12:19:57 #46
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11741488
ik heb het ff opgezocht:

de 28-80mm : closest focus distance: 0.35 m (35 cm)
de 70-300 mm: closest focus distance: 1.5 m

(altijd handig die handleidingen die je er bij krijgt )

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  FOK!fotograaf zondag 13 juli 2003 @ 12:21:18 #47
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11741508
quote:
Je zou eerst eens zo'n voorzetachromaatje kunnen proberen. Kun je vooral met die 70-300-zooms hele leuke dingen mee doen. (en is niet zo gek duur, die micro-nikkor kan dan altijd nog)
wat houd dat in dan? zo'n "voorzetachromaatje"????
wat doet het?
is het duur?
waar is het te krijgen?


m.a.w. ietsje meer informatie voor deze zeer-amateur

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  Eindredactie Frontpage / Forummod zondag 13 juli 2003 @ 12:38:31 #48
41809 crew  Ouwesok
Leuke lamp overigens
pi_11741706
quote:
Op zondag 13 juli 2003 12:19 schreef Xilantof het volgende:
ik heb het ff opgezocht:

de 28-80mm : closest focus distance: 0.35 m (35 cm)
de 70-300 mm: closest focus distance: 1.5 m

(altijd handig die handleidingen die je er bij krijgt )


Dan kom je met die 28-80 al bijna bij de 1:4 Als je een 300mm op anderhalve meter kunt instellen ben je ook al redelijk in de dichtbijsector aangeland (normaal ga je tot 10*F, deze doet het dus al tot 5*F)

Nu die voorzetachromaat.

Vroegâh had je voorzetlenzen. Je zette gewoon je lens een brilletje op waardoor je dichterbij kon fotograferen. Voordeel van die dingen is dat je geen merkbaar lichtverlies lijdt, en dat je camera er niet noemenswaardig zwaarder van wordt (dingen zijn zo groot als een filtertje)

De voorzetlenzen kregen een slechte naam omdat ze meestal op te korte brandpunten werden gebruikt en daardoor nogal vertekenden (op een tele heb je daar nauwelijks last van)
Een werkelijk nadeel van de 'oude' voorzetlenzen is de chromatische instelfout waardoor de brandpunten van de primaire kleuren elk in een ander vlak vallen en je dus onscherpte krijgt die bij sterk uitvergroten uiteenvalt in kleurenzoompjes (als bij een goedkope verrekijker)

Om die chromatische fouten tegen te werken zet men voor de betere voorzetlenzen een tweetal elementen tegen elkaar, die elkaars chromatische fouten tegenwerken, oftewel, je plaatje wordt wel scherp.

Nou is het even zoeken, maar die voorzetachromaten moeten nog wel nieuw leverbaar zijn, en anders wordt het zoeken in het tweedehandsencircuit (Ik heb mijn beide Sigma AML's op fotograficabeurzen gekocht)

Mocht je ergens voor de keuze komen voor wat de sterkte van de voorzetlens betreft: Een +2 is het meest universeel bruikbaar.

Overigens zou ik eerst eens de grenzen gaan verkennen van het setje lenzen dat je nu hebt. Kun je ook al hele dingen mee doen.

Gotferdomme wat heb ik weer een last van een goed humeur
  FOK!fotograaf zondag 13 juli 2003 @ 12:50:53 #49
48846 Xilantof
I keep you in the holes
pi_11741852
quote:
Op zondag 13 juli 2003 12:38 schreef Ouwesok het volgende:

[..]

Dan kom je met die 28-80 al bijna bij de 1:4 Als je een 300mm op anderhalve meter kunt instellen ben je ook al redelijk in de dichtbijsector aangeland (normaal ga je tot 10*F, deze doet het dus al tot 5*F)

Nu die voorzetachromaat.

Vroegâh had je voorzetlenzen. Je zette gewoon je lens een brilletje op waardoor je dichterbij kon fotograferen. Voordeel van die dingen is dat je geen merkbaar lichtverlies lijdt, en dat je camera er niet noemenswaardig zwaarder van wordt (dingen zijn zo groot als een filtertje)

De voorzetlenzen kregen een slechte naam omdat ze meestal op te korte brandpunten werden gebruikt en daardoor nogal vertekenden (op een tele heb je daar nauwelijks last van)
Een werkelijk nadeel van de 'oude' voorzetlenzen is de chromatische instelfout waardoor de brandpunten van de primaire kleuren elk in een ander vlak vallen en je dus onscherpte krijgt die bij sterk uitvergroten uiteenvalt in kleurenzoompjes (als bij een goedkope verrekijker)

Om die chromatische fouten tegen te werken zet men voor de betere voorzetlenzen een tweetal elementen tegen elkaar, die elkaars chromatische fouten tegenwerken, oftewel, je plaatje wordt wel scherp.

Nou is het even zoeken, maar die voorzetachromaten moeten nog wel nieuw leverbaar zijn, en anders wordt het zoeken in het tweedehandsencircuit (Ik heb mijn beide Sigma AML's op fotograficabeurzen gekocht)

Mocht je ergens voor de keuze komen voor wat de sterkte van de voorzetlens betreft: Een +2 is het meest universeel bruikbaar.

Overigens zou ik eerst eens de grenzen gaan verkennen van het setje lenzen dat je nu hebt. Kun je ook al hele dingen mee doen.


ik ga wel ff rond neuzen of ik wat kan vinden over die voorzetlenzen..
(moet je dan zoeken op voorzetachromaat of voorzetlens?????)

en aan wat voor prijs moet ik eigenlijk denken? (zowel nieuw als 2de hands?)

en ik denk dat die laatste tip van je ook wel zeer reeël is...
ik ga nog wel ff met m'n 2 huidige lenzen zitten goochelen...
mochten er mooie dingen bij zitten dan komen ze zeker ook op fok!. (áls er uberhaupt mooie dingen bij zitten )


edit:
nog een vraagje
ik lees vaak over "stops" als het over lenzen/belichting gaat.
ook in een fotografie tijdschrift las ik er over dat ze dat gebruikte
("de hoeveelheid licht in het opbjectief valt met 3 stops te verminderen" en "dit tezamen met de correctiemogelijkehied van plus/min 3stops maakt....."

wat wordt er met "stops" bedoeld? wat doet het enzo?

[Dit bericht is gewijzigd door Xilantof op 13-07-2003 13:00]

Xilantof Flickrt
foto-nerd
  Eindredactie Frontpage / Forummod zondag 13 juli 2003 @ 13:16:37 #50
41809 crew  Ouwesok
Leuke lamp overigens
pi_11742221
Zoek eens bij de adressen die je ook voor filters en dat soort dingen zou zoeken.... Ogenblikje
* Google B+W intikt, tweede hit neemt, twee keer rechtsafslaat bingo...

't Zal een paar centen kosten maar dan heb je ook wat:
http://www.schneideroptics.com/filters/filters_for_still_photography/close-up/

Met dit setje ben je in een keer helemaal klaar
http://www.hama.co.uk/product.asp?productid=479&sectionid=145

Hoya heeft ze ook , kijk maar:
http://www.warehousephoto.com/hoya_cu.htm

Dezelfde setjes trof ik aan bij Vivitar en nog een paar merken. Nu alleen nog even zoeken naar een nederlandse import (of je moet ze al uit het buitenland willen laten komen)

Nou weet ik niet of ze in alle gevallen achromatisch zijn. Voor een Eurtje of veertig zijn ze echter altijd makkelijk om bij je te hebben voor eventueel dat laatste stukje...

Gotferdomme wat heb ik weer een last van een goed humeur
abonnement Unibet Coolblue
Forum Opties
Forumhop:
Hop naar:
(afkorting, bv 'KLB')