Sinterkaas wordt uithang bord waar extreem zich wil profileren

quote:

Met Zwarte Piet glijdt ook extreem-rechts de huiskamer in

SAMENLEVING
Hans Marijnissen

Extreem-rechtse groepen bemoeien zich steeds nadrukkelijker met de Zwarte Piet-discussie die op scholen en in huiskamers woedt. Daarmee staan ze niet langer aan de rand, maar middenin het publieke debat.
U krijgt 5 artikelen van Trouw cadeau. Dit is nummer 1 .
Onbeperkt onze artikelen lezen? Digitaal Basis ¤ 2.50 per week.

Ach, ze hielden op een regenachtige dag wel eens een betoging waar iedereen met volle boodschappentassen omheen liep. Maar die tijd lijkt voorbij. Rechtse groepen als Pegida en Voorpost mengen zich dezer dagen letterlijk onder het grote publiek om uitgedost als Zwarte Piet met dikke rode lippen en grote oorbellen te protesteren tegen de ‘aantasting van een traditie’.

Daarmee doelen ze op de ontwikkeling waarin Piet ook een ander kleurtje kan hebben. Zaterdag stonden aanhangers van Pegida nog tussen het publiek in Amsterdam dat de ‘zwarte Sinterklaas’ verwelkomde. En vorige week drongen als Pieten uitgedoste actievoerders onder leiding van ex-Pegida-man Hugo Kuijper een Utrechtse basisschool binnen. En dan is het nog twee weken tot Sinterklaas.

Mede door de Pie­ten-dis­cus­sie worden ex­treem-recht­se ideeën salonfähig
Hoogleraar Henk te Velde

Verontrustend
De Leidse hoogleraar Henk te Velde promoveerde ooit op de geschiedenis van ‘nationalisme’, en heeft dat onderwerp nooit meer losgelaten, ook nu hij zich vooral richt op ‘politieke cultuur’. Hij noemt de ontwikkeling dat extreem-rechts zich plotseling bezighoudt met mainstream-onderwerpen als Zwarte Piet ‘verontrustend’. “In het verleden was er duidelijk onderscheid te maken tussen wat kon en wat niet. Als iemand over de schreef ging, mocht je hem racist noemen of fascist. Tegenwoordig kun je zulke grote woorden bijna niet meer gebruiken.” De omarming van het Zwarte Piet-thema draagt daartoe volgens hem bij. “Veel mensen vinden dat Zwarte Piet moet blijven, zónder enige sympathie voor extreem-rechts. Maar de extreem-rechtse politíeke motieven zijn daarvan maar moeilijk te onderscheiden. De taboes zijn weg. Mede door de Pieten-discussie worden extreem-rechtse ideeën salonfähig.”

Ook Sarah de Lange die in 2008 promoveerde op een proefschrift over rechts-populistische partijen in West-Europa en tegenwoordig hoogleraar is aan de Universiteit van Amsterdam, ziet dat extreem-rechts de afgelopen jaren van ‘randgroepering’ verandert in een beweging die in het midden van het publieke debat wil staan. “Dat gebeurde al bij de vluchtelingencrisis in 2015 toen Pegida probeerde te infiltreren in plaatselijke actiecomités tegen asielzoekerscentra”, zegt ze. Maar dat speelde slechts in de gemeenten die opvang moesten verzorgen.

Extreem-rechts lijkt opeens mainstream geworden
Hoogleraar Sarah de Lange

“Sint daarentegen wordt overál gevierd, in iedere huiskamer, en kent de bijna intieme sfeer van een kinderfeest. Met het opkomen voor de traditionele Zwarte Piet, vertolken deze rechtse groepen opeens de gevoelens die onder een groot deel van de bevolking leven.” Extreem-rechts kan volgens haar deze maand de ideologische debatten over de islam laten voor wat ze zijn, en met haar mening aanschurken tegen de ‘gewone’ Nederlander. Daarmee is ze direct af van het stempel ‘extreem’ of ‘radicaal’. “Extreem-rechts lijkt zo opeens mainstream geworden”, zegt De Lange.

Samenwerking
Bijkomend voordeel voor extreem-rechts is, analyseerde de antifascistische onderzoekgroep Kafka zaterdag in Trouw, dat de rechts-extremistische splinters met het Zwarte Piet-thema opeens samen kunnen optrekken. Het zorgt voor binding, tussen de doorgaans rivaliserende groepen. Dat ziet De Lange ook. “Het onderwerp is toegankelijk en valt niet binnen bestaande ideologische conflicten binnen extreem-rechts.” Ze hoeven niet te steggelen over hun positie ten opzichte van de islam, Israël, of de oriëntatie richting Rusland of Verenigde Staten, maar kunnen samen optrekken tegen hun gemeenschappelijke vijand: de ‘linkse’ antiracismebeweging. “Maar of die incidentele samenwerking in de Sinterklaastijd op basis van persoonlijke contacten, een structurele vorm zal aannemen, dat is nog maar de vraag.”

Toch kleeft er aan het actievoeren op een ‘makkelijk’ onderwerp als Zwarte Piet volgens De Lange één nadeel voor clubs als Pegida en Voorpost. Ze zullen ook hun actiemethodes moet matigen. Met het ophangen van varkenskoppen en het binnendringen van basisscholen is het gedaan. De Lange: “Voor veel burgers die net als hen positief staan tegenover Zwarte Piet, gaan dergelijke acties véél te ver.”

quote:

Extreem-rechts kaapt de strijd om Zwarte Piet

De extreem-rechtse organisaties Voorpost en Pegida leiden samen de acties vóór Zwarte Piet. Hugo Kuijper, organisator van de actie op basisschool De Cirkel, was lange tijd een leidend figuur van het extreem-rechtse Pegida. Twee maanden geleden nam hij om onduidelijke redenen afscheid, maar kondigde wel aan ‘actief’ te blijven. Vóór zijn tijd bij Pegida was Kuijper volgens de antifascistische onderzoeksgroep Kafka zeker vier jaar lid van de neonazistische Nederlandse Volksunie (NVU).

Kuijper wordt door de onderzoeksgroep ook gelinkt aan het volksnationalistische Voorpost, dat vorig weekend samen met Pegida in Utrecht actievoerde vóór Zwarte Piet. Ook stond de actiegroep op de stoep bij Sylvana Simons, die zich inzet tégen Zwarte Piet. In België drongen als Zwarte Piet verkleedde demonstranten door tot het publiek bij sinterklaasfestiviteiten in Gent en Antwerpen.

De extreem-rechtse actievoerders kiezen steeds doelen uit waar de plaats van Zwarte Piet inmiddels is ingenomen door ‘veeg-Pieten’. Zij zien deze aanpassing als ‘een aantasting van traditie die zij uiteraard niet langs hen heen kunnen laten gaan.’

quote:

Volgens on­der­zoeks­groep Kafka heeft het onderwerp ‘Zwarte Piet’ de diverse ex­treem-recht­se groepen weten te verbinden

Nieuw fenomeen
De brede bemoeienis van extreem-rechts met het Zwarte-Piet-debat is een nieuw fenomeen. Vorig jaar vond een enkele demonstratie plaats, maar de omvang dit jaar en de aard van de acties wijkt af. In het Dreigingsbeeld Terrorisme dat deze maand werd gepresenteerd, worden alleen de extreem-linkse antiracistische actiegroepen genoemd die voornamelijk uit actievoerders met een migranten­achtergrond bestaan. ‘Zij strijden tegen (in hun ogen) racistische en koloniale symbolen in de Nederlandse maatschappij, zoals Zwarte Piet…’, aldus­­ het rapport.

Volgens onderzoeksgroep Kafka heeft het onderwerp ‘Zwarte Piet’ de diverse extreem-rechtse groepen weten te verbinden. “Die clubs vormen meestal een krabbenmand, waarin de een zich tegen de ander afzet”, zegt woordvoerder Jaap van Beek van Kafka­. “Maar de strijd vóór Zwarte Piet verbindt de groeperingen opeens. Zij zien dit als gemeenschappelijk verzet tegen de gekleurde anti-racistische beweging. Dat is niet alleen een strategische zet, ze vóelen dit echt zo.”

Premier Mark Rutte noemde het ‘bizar’ dat voorvechters van Zwarte Piet een Utrechtse basisschool zijn binnengegaan. “Dan denk je helemaal: doe even normaal zeg, als je dat hoort. Niet goed.”

De Utrechtse basisschool is inmiddels naar de politie gestapt vanwege de onaangekondigde actie. Onduidelijk is nog of hier sprake is van een strafbaar feit. Sylvana Simons deed aangifte in haar woonplaats Amsterdam.

quote:

Mede door de Pie­ten-dis­cus­sie worden ex­treem-recht­se ideeën salonfähig

Hoogleraar Henk te Velde

Verontrustend
De Leidse hoogleraar Henk te Velde promoveerde ooit op de geschiedenis van ‘nationalisme’, en heeft dat onderwerp nooit meer losgelaten, ook nu hij zich vooral richt op ‘politieke cultuur’. Hij noemt de ontwikkeling dat extreem-rechts zich plotseling bezighoudt met mainstream-onderwerpen als Zwarte Piet ‘verontrustend’. “In het verleden was er duidelijk onderscheid te maken tussen wat kon en wat niet. Als iemand over de schreef ging, mocht je hem racist noemen of fascist. Tegenwoordig kun je zulke grote woorden bijna niet meer gebruiken.” De omarming van het Zwarte Piet-thema draagt daartoe volgens hem bij. “Veel mensen vinden dat Zwarte Piet moet blijven, zónder enige sympathie voor extreem-rechts. Maar de extreem-rechtse politíeke motieven zijn daarvan maar moeilijk te onderscheiden. De taboes zijn weg. Mede door de Pieten-discussie worden extreem-rechtse ideeën salonfähig.”

Ook Sarah de Lange die in 2008 promoveerde op een proefschrift over rechts-populistische partijen in West-Europa en tegenwoordig hoogleraar is aan de Universiteit van Amsterdam, ziet dat extreem-rechts de afgelopen jaren van ‘randgroepering’ verandert in een beweging die in het midden van het publieke debat wil staan. “Dat gebeurde al bij de vluchtelingencrisis in 2015 toen Pegida probeerde te infiltreren in plaatselijke actiecomités tegen asielzoekerscentra”, zegt ze. Maar dat speelde slechts in de gemeenten die opvang moesten verzorgen.

quote:

Extreem-rechts lijkt opeens mainstream geworden

Hoogleraar Sarah de Lange

“Sint daarentegen wordt overál gevierd, in iedere huiskamer, en kent de bijna intieme sfeer van een kinderfeest. Met het opkomen voor de traditionele Zwarte Piet, vertolken deze rechtse groepen opeens de gevoelens die onder een groot deel van de bevolking leven.” Extreem-rechts kan volgens haar deze maand de ideologische debatten over de islam laten voor wat ze zijn, en met haar mening aanschurken tegen de ‘gewone’ Nederlander. Daarmee is ze direct af van het stempel ‘extreem’ of ‘radicaal’. “Extreem-rechts lijkt zo opeens mainstream geworden”, zegt De Lange.

Samenwerking
Bijkomend voordeel voor extreem-rechts is, analyseerde de antifascistische onderzoekgroep Kafka zaterdag in Trouw, dat de rechts-extremistische splinters met het Zwarte Piet-thema opeens samen kunnen optrekken. Het zorgt voor binding, tussen de doorgaans rivaliserende groepen. Dat ziet De Lange ook. “Het onderwerp is toegankelijk en valt niet binnen bestaande ideologische conflicten binnen extreem-rechts.” Ze hoeven niet te steggelen over hun positie ten opzichte van de islam, Israël, of de oriëntatie richting Rusland of Verenigde Staten, maar kunnen samen optrekken tegen hun gemeenschappelijke vijand: de ‘linkse’ antiracismebeweging. “Maar of die incidentele samenwerking in de Sinterklaastijd op basis van persoonlijke contacten, een structurele vorm zal aannemen, dat is nog maar de vraag.”

Toch kleeft er aan het actievoeren op een ‘makkelijk’ onderwerp als Zwarte Piet volgens De Lange één nadeel voor clubs als Pegida en Voorpost. Ze zullen ook hun actiemethodes moet matigen. Met het ophangen van varkenskoppen en het binnendringen van basisscholen is het gedaan. De Lange: “Voor veel burgers die net als hen positief staan tegenover Zwarte Piet, gaan dergelijke acties véél te ver.”

quote:

Gisteren is het proces gestart tegen 34 extreem-rechtsen die waren betrokken bij het verhinderen van een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet (KOZP) door op 18 november 2017 de A7 bij Joure te blokkeren.

Door die snelwegblokkade werd de vrijheid van meningsuiting en betoging van veel activisten tegen Zwarte Piet ernstig geschonden. Zij waren van plan om te gaan protesteren tegen de Zwarte Piet-figuur tijdens de nationale intocht in Dokkum, maar werden tegengehouden. Op 11 oktober krijgen vertegenwoordigers van KOZP de ruimte om hun verhaal te houden, als slachtoffers in de rechtszaak. KOZP roept medestanders op om de rechtszaak bij te wonen.

Uit de oproeptekst: “Op weg naar een vreedzame demonstratie tegen de racistische karikatuur Zwarte Piet werden drie bussen van KOZP op de snelweg geblokkeerd door een groep van ongeveer 30 agressieve mannen en vrouwen met auto’s, motoren en vrachtwagens. De blokkade duurde zo’n 45 minuten, waarbij de aanwezige politie zichtbaar geen haast maakte om de blokkade op te heffen. Uiteindelijk is de demonstratievergunning ingetrokken door de lokale autoriteiten, via een noodbevel. Het recht op vreedzaam protesteren werd hierdoor onmogelijk gemaakt.

De 34 verdachten worden vervolgd vanwege het opzettelijk versperren van de snelweg, een ernstig feit waarvoor maximaal 9 jaar celstraf kan worden geëist. Ook worden ze vervolgd vanwege het in gevaar brengen van het verkeer en het verhinderen van de anti-Zwarte Piet-demonstratie tijdens de nationale intocht in Dokkum. Daarnaast wordt de verdachte Douwes vervolgd wegens opruiing. Ze deed via Facebook een oproep om massaal de weg op te gaan om de anti-Zwarte Piet-demonstranten tegen te houden.

Een VN-commissie (2013) heeft gerapporteerd dat Zwarte Piet in direct verband met het Nederlandse slavernijverleden staat, het College voor de Rechten van de Mens (2016) noemde Zwarte Piet ‘een negatief stereotype van mensen met een donkere huidskleur’ en de Kinderombudsman noemde Zwarte Piet in strijd met kinderrechten (2016). Na jaren protest lijkt er langzaam maar zeker verandering plaats te vinden. De NTR kondigde in eerste instantie aan dat er alleen roetveegpieten zouden zijn bij de nationale intocht. Na vele verontwaardigde reacties van mensen die vast willen houden aan Zwarte Piet lijkt de racistische karikatuur toch nog gehandhaafd te worden.

De afgelopen jaren hebben honderden moedige burgers zich onuitputtelijk ingezet voor een inclusieve Sinterklaasviering. Die inzet heeft ertoe geleid dat steeds meer Nederlanders openstaan voor verandering. In steden als Amsterdam en Utrecht is de racistische karikatuur al afgeschaft tijdens de intocht. De NTR kondigde aan alleen roetveegpieten te gebruiken tijdens de nationale intocht, maar lijkt door druk vanuit pro-pieten alsnog de racistische karikatuur te handhaven. Op vele plekken worden er lokale intochten met Zwarte Pieten georganiseerd. Daarom roepen wij iedereen op om dit jaar lokale acties te organiseren! KOZP heeft vanwege donaties van meer dan 400 mensen een actiefonds opgericht waarmee lokale acties in 2018 kunnen worden ondersteund.

Kom op 11 oktober naar de rechtbank in Leeuwarden om de zaak te ondersteunen. De zittingen beginnen die dag om 9:00 uur. Volgens de huidige plannen krijgt KOZP om 13:30 uur gelegenheid om te spreken, maar dit kan wat eerder of later worden, al naar gelang de gang van zaken die dag. Zorg er daarom voor dat je op tijd aanwezig bent en tenminste een half uur voor de aangewezen spreektijd, zodat je je op tijd kan aanmelden! Vergeet niet een ID-bewijs mee te nemen naar de rechtbank.”

quote:

Verschillende definities van racisme

Het debat over racisme en Zwarte Piet slaat ook snel dood omdat er weinig tot geen begrip is over wat racisme eigenlijk is en hoe het zich in verschillende vormen in Nederland manifesteert. Racisme is ontstaan uit de koloniale periode om de onderdrukking van “niet-westerse” mensen te legitimeren en heeft zich in de loop der tijd aan de tijdsgeest aangepast. Racisme wordt meestal geassocieerd met expliciete vormen van racisme zoals Apartheid in Zuid-Afrika - dat overigens een Nederlands woord en een erfenis van de VOC is – of met rassensegregatie in de jaren ’60 van de VS. Na de Holocaust van de Tweede Wereld oorlog heeft men afstand genomen van dit soort extreme en expliciete vormen van racisme en is het moreel verwerpelijk geworden om je op deze manier uit te laten. Dat betekent niet dat de dominantie ideologie van racisme na vier eeuwen opeens is verdwenen. Integendeel, volgens dekoloniaal sociaal wetenschapper Grosfoguel is het biologisch en expliciet racisme getransformeerd in cultureel racisme waarin we het niet meer over superieure of inferieure rassen hebben maar, vaak op een subtiele manier, over minderwaardige culturen. Zo hebben we het over “autochtonen” en “allochtonen” waarbij de “autochtone cultuur” impliciet als een hogere vorm van cultuur en beschaving wordt gezien terwijl “allochtone cultuur” vaker wordt geassocieerd met criminaliteit, achterstand en problematiek. Deze vorm van racisme is niet expliciet maar impliciet en wordt vaak onbewust generatie op generatie doorgegeven in ons dagelijks taalgebruik, door stereotypering via de media en indrukken die we van jongs af aan meekrijgen over mensen die we in verschillende etnische en culturele categorieën plaatsen. In het programma “Selecteren zonder vooroordelen” heeft het College van de Rechten van de Mens onderzocht hoe impliciete en expliciete stereotype beelden over “allochtonen” leiden tot discriminatie op de arbeidsmarkt. Dezelfde stereotype beelden en onbewuste vooroordelen leiden tot etnisch profileren en structurele ongelijkheid in het onderwijs waardoor racisme verweven is in onze instituten. In deze vorm van racisme, institutioneel racisme, wordt de cultuur van de dominante groep - de witte heteroseksuele middenklasse – tot norm verheven waar zogenaamde “minderheden” zich aan dienen te conformeren. Individuen en groepen die teveel afwijken van de norm worden systematisch uitgesloten. Wat het gesprek over institutioneel en cultureel racisme zo moeilijk maakt is dat de dominante groep zich vaak niet bewust is van haar eigen privileges, vooroordelen en impliciete stereotype beelden. Dit zien we terug in het Zwarte Piet debat, waar de hoofden op tilt slaan zodra het R-woord valt.