POL Politiek
Discussies en diepgaande gesprekken over de politiek in de breedste zin van het woord kun je hier voeren.
Geothermie wordt het ook niet.
De aarde geeft zijn warmte nog niet prijs
Aardwarmte moet een belangrijke rol gaan spelen in de energiehuishouding van Nederland. Ondanks die ronkende ambitie komen er nog maar weinig projecten van de grond. Hoe kan dat?
Misschien is het een kei, een stuk gesteente, of, met enige fantasie, een fossiel. Hij weet het niet. Zeker is wel dat één van de geothermieputten van Pieter Wijnen, paprikateler in Grubbenvorst, verstopt is. En aangezien die verstopping zich voordoet in een pijp op meer dan duizend meter diepte, kan hij er ook niet bij.
De put ligt dus stil. Twee andere putten deden het wel. Tenminste, tot ze op last van de toezichthouder werden stilgelegd, omdat die twijfels had over de veiligheid.
De paprikateler in het noorden van Limburg is een van de krap twintig tuinders die in Nederland hun kassen verwarmen met geothermie, ook wel 'aardwarmte' genoemd. Het principe is simpel. Het van nature aanwezige warme water wordt diep uit de ondergrond opgepompt. De warmte wordt eruit gehaald. Het afgekoelde water wordt teruggepompt in dezelfde aardlaag, waarna het weer opwarmt. Daarbij geldt: hoe dieper er water wordt opgepompt, hoe warmer dat water.
Geothermie moet een belangrijke rol gaan spelen in de zogeheten energiehuishouding van Nederland. ‘We’ moeten klimaatneutraal. Ongeveer een derde van de energie die Nederland verbruikt, gaat naar de gebouwde omgeving. Een groot deel daar weer van, gaat op aan warmte. De energie voor warmte wordt nu hoofdzakelijk opgewekt met gas- en kolencentrales. Fossiel dus, met een enorme CO2-uitstoot. Zie daar de businesscase voor geothermie: warmte uit de grond, in een kringloop en klimaatneutraal.
Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Geothermie is kostbaar. Duurder dan zonnepanelen. Er moet geboord worden. Dat vergt forse investeringen, terwijl de uitkomst op voorhand onzeker is. Pas wanneer de kilometerslange buizen echt de grond in gaan, blijkt of de warmte er ook daadwerkelijk is. Zo'n boring duurt maanden.
En als er dan eenmaal warmte is aangetroffen, die kan worden gewonnen, dient er een enorme infrastructuur te worden opgetuigd om de warmte daadwerkelijk te benutten: een soort cv-installatie maar dan een paar keer in het kwadraat.
Het spectaculairste aardwarmteproject van Nederland was Trias Westland. Een jaar geleden werd daar geboord, bij Lange Broekweg in Naaldwijk, tussen de kassen. Er werd geboord op vier kilometer diepte, in aardlagen van zo’n 250 miljoen jaar oud, uit de tijd dat de dinosauriërs ontstonden. Het water zou daar een temperatuur hebben van 140 graden Celsius, zo was de berekening vooraf.
Proefschrift
Wat is het potentieel van aardwarmte, voor Nederland en de wereld? Op vrijdag 16 februari promoveerde Jon Limberger aan de Universiteit Utrecht. Zijn proefschrift ging over de structuur van de lithosfeer. Dat is het buitenste deel van de aarde, bestaande uit de aardkorst en het buitenste deel van de zogeheten aardmantel. Limberger onderzocht welke gevolgen die structuur heeft voor aardwarmtebronnen.
Uit de Nederlandse samenvatting van zijn proefschrift: ‘De jaarlijks winbare aardwarmte is in dezelfde orde van grootte als het totale jaarlijkse mondiale energieverbruik, zelfs met inachtneming van een zeer conservatieve winningsfactor en korte levensduurverwachting voor aardwarmtesystemen.’
Met alleen aardwarmte zou de wereld dus aan zijn energievraag kunnen voldoen. Maar dat is de theorie. Zoals altijd met energie, is de praktijk anders. Om een evergreen uit de energiedebat erbij te halen: ook de zon levert genoeg energie voor de hele wereld.
Limberger vervolgt: ‘Toch is er een grote kloof tussen de technisch winbare hoeveelheid en het daadwerkelijk gebruik van aardwarmte. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de hoge kosten voor het opzetten van aardwarmtesystemen, de gedecentraliseerde productie van aardwarmte, het gebrek aan uniformiteit van aardwarmteprojecten en allerlei geologische en technische onzekerheden.’
Subsidie
De hoge kosten worden ondervangen door subsidie. Daar is aardwarmte nog van afhankelijk. Dat geldt ook voor zon en wind, maar die vormen van energieopwekking zijn steeds meer ‘concurrerend’. Energie uit zon en wind wordt in sommige landen al goedkoper opgewekt dan energie uit fossiele brandstoffen. Dat komt vooral door schaalgrootte. In China is een manifeste zonne-industrie opgetuigd, die met halsbrekende snelheid zonnepanelen uitspuwt en daar de wereld mee overvoert. Het aanbod is kolossaal en dus daalt de prijs, zelfs al stijgt ook de vraag naar panelen.
Voor wind speelt, zeker in West-Europa, eenzelfde dynamiek. Er komen meer turbines, die groter zijn. Bij Urk werd in de zomer van 2016 een windpark geopend. Nieuwe molens vervingen turbines uit begin jaren negentig. Destijds werden er vijftig windmolens neergezet in de Noordoostpolder. Dat was toen het grootste windpark van Europa. Twee windturbines die er nieuw werden geplaatst, hadden net zoveel vermogen als vijftig van die oude molens. Groot, groter, grootst: zo kan er meer worden opgewekt en dat drukt de prijs.
Geothermie ontbeert dat. Van het wereldwijde energiegebruik in 2017, kwam 81% uit olie, gas en kolen. Fossiele bronnen, met veel CO2-uitstoot. Dat blijkt uit het Global Energy Statistical Yearbook 2018. Energie uit warmte? Dat werd wereldwijd afgerond op 0%.
Verwaarloosbaar, dus. In de periode 2010 tot 2014 werd ongeveer $20 mrd geïnvesteerd in geothermie, door 49 landen, zo meldde de World Energy Council in haar laatste rapport over aardwarmte, twee jaar geleden. In 2015 werd er $2 mrd geïnvesteerd in die energiebron.
Ter vergelijking: Shell investeert in één jaar al snel zo’n $25 mrd in zijn olievelden. Afgelopen jaar alleen al stak het $2 mrd in de zoektocht naar nieuwe olievelden. En dat is slechts één bedrijf.
Maar de energievorm is wel veelbelovend, zo stelde de World Energy Council. Het tempo van de ontwikkeling kan versnellen door de wereldwijde zorgen over klimaatverandering en daarmee de toenemende behoefte om de energiesector CO2-vrij te maken, aldus de Council. Die wees nog op ‘conservatieve wetgeving’ rond aardwarmte.
Ook in Nederland is wetgeving een punt. Althans, Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft zich vorig jaar nog zeer kritisch uitgelaten over geothermie. 'Op dit moment is het gewoon niet goed genoeg', zei toenmalig inspecteur-generaal Harry van der Meijden in de zomer van vorig jaar tegen het FD. ‘Veel risico’s bij het boren naar geothermie zijn vergelijkbaar met die in de olie- en gassector.’ In Grubbenvorst waren de boringen te dicht bij een breuk in de aardlaag, zo oordeelde SodM.
In zijn algemeenheid stelde de toezichthouder uit Den Haag: de calamiteitenplannen van veel aardwarmtebedrijven waren wankel, net als hun financiën. SodM besteedde veel tijd aan de controle van wat nu nog een minuscule bedrijfstak is. 'Op termijn is dat niet vol te houden', zei Van der Meijden. Dit najaar herhaalde SodM nog dat de situatie sindsdien weinig is verbeterd.
Dus: de sector moet groeien want alleen dan komt er een verbeteringsslag en dat zal de kosten drukken. Onlangs vroeg Shell een vergunning aan om in de regio Rotterdam aardwarmte te ontwikkelen. Daar was SodM blij mee: 'Ze hebben schaalgrootte waardoor kennis en ervaring bij meer dan een persoon is geborgd, wat veiligheid ten goede komt', zei Wouter van der Zee, hoofd ondergrond van SodM, toen Shell vorige maand zijn aanvraag bekendmaakte.
Uiteindelijk is er voor groei vooral geld nodig. Nederland kent een fijnmazig subsidiesysteem. Aardwarmteprojecten kunnen aanspraak maken op SDE+ subsidie. In de eerste helft van dit jaar is er ¤493 mln toegezegd aan subsidie voor aardwarmte. Zo’n toezegging is nog geen uitkering: wanneer een geothermieproject stilligt, of de resultaten achterblijven bij de prognoses, zal de exploitant geen of minder subsidie krijgen.
Arme landen
De Wereldbank bepleitte dat aardwarmte ook in armere landen steun moet krijgen: ‘Het potentieel van een geothermieput is pas bekend na een vrij grote investering vooraf. Mogelijk levert dat onvoldoende op en dan is er een slecht rendement op de investering. De meeste particuliere investeerders en ontwikkelaars zijn niet bereid om het risico te nemen.’
Het Energy Sector Management Assistance Program van de Wereldbank probeert daarom 'barrières te slechten' en financiering bijeen te brengen, zodat de risico's van boringen worden gedeeld. Dat is een parallel met de olie- en gasindustrie. Ook daar wordt geboord naar grondstoffen, maar is zo’n tweederde van de boringen onsuccesvol.
Landen met vulkanen kunnen aardwarmte aanwenden voor het opwekken van stroom. Indonesië – met zijn vele vulkanen – en Filippijnen hebben al relatief veel geothermie, net als Turkije. Kenia is ambitieus: in 2030 moet een kwart van de energie die het Oost-Afrikaanse land gebruikt, komen uit aardwarmte.
Indonesië
Toch zijn de bedragen van de Wereldbank ook weer alleszins bescheiden. Hun Global Geothermal Development Plan had een jaar geleden $235 mln opgehaald. Anders gezegd: Nederland stelt een veelvoud aan subsidie beschikbaar aan zijn tuinders, dan wat de Wereldbank aan subsidie te verdelen heeft aan landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
Maar de Wereldbank is een co-financier: zij leveren een deel van het geld. Financiering van de onrendabele top, zoals dat heet in subsidiejargon. De rest moeten andere partijen bijeen brengen. Dit stelde de Wereldbank op 21 mei van dit jaar: 'Indonesië is er klaar voor om een wereldleider te worden op het gebied van aardwarmte. Daarvoor heeft het in de komende acht jaar zo'n $25 mrd aan extra investeringen nodig, waarvan een groot deel zal moeten komen uit de private sector.'
Indonesië heeft nu zo’n twee gigawatt aan elektriciteitsproductie uit aardwarmte. Dat is minder dan de Nederlandse capaciteit voor wind op land: die ligt op 3,3 gigawatt.
Waarmee, om zaken ingewikkeld te maken, Indonesië overigens wel meer elektriciteit uit aardwarmte zou kunnen opwekken dan Nederland met zijn windmolens in de polder. Het waait niet altijd, dus de turbines staan ook vaak stil of wekken veel minder stroom op dan ze kunnen. Aardwarmte is een bron die altijd aan staat.
Indonesië heeft ambitieuze plannen, die passen in het momentum voor aardwarmte. In de marge van het klimaatakkoord van Parijs is drie jaar geleden de Global Geothermal Alliance opgericht. Die parapluorganisatie waar een waaier van landen bij is aangesloten – van het straatarme Burundi in Oost-Afrika tot eilandengroep Vanuatu in de Grote Oceaan, van Nederland tot Japan – heeft ten doel op tot 2030 de warmteproductie uit geothermie ter verdubbelen, en de energieproductie te vervijfvoudigen.
Vanuatu
Al bleek het aardwarmteproject in Vanuatu twee jaar geleden in alle stilte te zijn opgeheven, nog zonder dat er ooit een proefboring was geweest. Terwijl er toch jaren over was gesproken: de eerste plannen van aardwarmte op dit eiland, dateerden van 1972.
Geothermie is duurder dan zonnepanelen. Alleen al het boren vergt forse investeringen, met onzekere uitkomst
Het is een detail in de wereldwijde discussie, maar in zekere zin ook wel weer tekenend voor geothermie. Op Vanuatu was aardwarmte interessant toen olie duur was. ‘Met lage olieprijzen en veel interesse in zonprojecten op huizen en voor commerciële doeleinden, is de belangstelling voor geothermie minimaal’, schreef het Australische bedrijf dat de putten moest boren in zijn jaarverslag. ‘Daarom verlaten we Vanuatu.’
Hoge kosten dus, en gedecentraliseerde productie van aardwarmte, dat nekte het proces. Dat is precies zoals Limberger memoreerde in zijn proefschrift – al ging dat over een ander deel van de wereld.
Ultradiep
En in Nederland? Ook hier zijn de ambities ronkend. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, staatsbedrijf Energie Beheer Nederland en TNO tekenden vorig jaar een zogeheten green deal over ultradiepe geothermie: een samenwerkingsverband voor het boren naar aardwarmte op meer dan vier kilometer, en dat vervolgens ook exploiteren.
Steeds meer tuinders vragen subsidie aan voor geothermie. Als eerste stad wil Den Haag nu ook woningen gaan aansluiten op geothermie: een aardwarmteproject dat vijf jaar geleden failliet ging, werd daarbij weer tot leven gekust.
De sector staat dus te springen. Er zijn honderden miljoenen aan subsidie beschikbaar. Maar of geothermie ook echt groot wordt? Het blijft duur en een gevoelige techniek. Want als een buis op twee kilometer diepte verstopt raakt, valt die bijzonder lastig te repareren. Daar weten ze in Grubbenvorst alles van.
bron FD
De aarde geeft zijn warmte nog niet prijs
Aardwarmte moet een belangrijke rol gaan spelen in de energiehuishouding van Nederland. Ondanks die ronkende ambitie komen er nog maar weinig projecten van de grond. Hoe kan dat?
Misschien is het een kei, een stuk gesteente, of, met enige fantasie, een fossiel. Hij weet het niet. Zeker is wel dat één van de geothermieputten van Pieter Wijnen, paprikateler in Grubbenvorst, verstopt is. En aangezien die verstopping zich voordoet in een pijp op meer dan duizend meter diepte, kan hij er ook niet bij.
De put ligt dus stil. Twee andere putten deden het wel. Tenminste, tot ze op last van de toezichthouder werden stilgelegd, omdat die twijfels had over de veiligheid.
De paprikateler in het noorden van Limburg is een van de krap twintig tuinders die in Nederland hun kassen verwarmen met geothermie, ook wel 'aardwarmte' genoemd. Het principe is simpel. Het van nature aanwezige warme water wordt diep uit de ondergrond opgepompt. De warmte wordt eruit gehaald. Het afgekoelde water wordt teruggepompt in dezelfde aardlaag, waarna het weer opwarmt. Daarbij geldt: hoe dieper er water wordt opgepompt, hoe warmer dat water.
Geothermie moet een belangrijke rol gaan spelen in de zogeheten energiehuishouding van Nederland. ‘We’ moeten klimaatneutraal. Ongeveer een derde van de energie die Nederland verbruikt, gaat naar de gebouwde omgeving. Een groot deel daar weer van, gaat op aan warmte. De energie voor warmte wordt nu hoofdzakelijk opgewekt met gas- en kolencentrales. Fossiel dus, met een enorme CO2-uitstoot. Zie daar de businesscase voor geothermie: warmte uit de grond, in een kringloop en klimaatneutraal.
Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Geothermie is kostbaar. Duurder dan zonnepanelen. Er moet geboord worden. Dat vergt forse investeringen, terwijl de uitkomst op voorhand onzeker is. Pas wanneer de kilometerslange buizen echt de grond in gaan, blijkt of de warmte er ook daadwerkelijk is. Zo'n boring duurt maanden.
En als er dan eenmaal warmte is aangetroffen, die kan worden gewonnen, dient er een enorme infrastructuur te worden opgetuigd om de warmte daadwerkelijk te benutten: een soort cv-installatie maar dan een paar keer in het kwadraat.
Het spectaculairste aardwarmteproject van Nederland was Trias Westland. Een jaar geleden werd daar geboord, bij Lange Broekweg in Naaldwijk, tussen de kassen. Er werd geboord op vier kilometer diepte, in aardlagen van zo’n 250 miljoen jaar oud, uit de tijd dat de dinosauriërs ontstonden. Het water zou daar een temperatuur hebben van 140 graden Celsius, zo was de berekening vooraf.
Proefschrift
Wat is het potentieel van aardwarmte, voor Nederland en de wereld? Op vrijdag 16 februari promoveerde Jon Limberger aan de Universiteit Utrecht. Zijn proefschrift ging over de structuur van de lithosfeer. Dat is het buitenste deel van de aarde, bestaande uit de aardkorst en het buitenste deel van de zogeheten aardmantel. Limberger onderzocht welke gevolgen die structuur heeft voor aardwarmtebronnen.
Uit de Nederlandse samenvatting van zijn proefschrift: ‘De jaarlijks winbare aardwarmte is in dezelfde orde van grootte als het totale jaarlijkse mondiale energieverbruik, zelfs met inachtneming van een zeer conservatieve winningsfactor en korte levensduurverwachting voor aardwarmtesystemen.’
Met alleen aardwarmte zou de wereld dus aan zijn energievraag kunnen voldoen. Maar dat is de theorie. Zoals altijd met energie, is de praktijk anders. Om een evergreen uit de energiedebat erbij te halen: ook de zon levert genoeg energie voor de hele wereld.
Limberger vervolgt: ‘Toch is er een grote kloof tussen de technisch winbare hoeveelheid en het daadwerkelijk gebruik van aardwarmte. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de hoge kosten voor het opzetten van aardwarmtesystemen, de gedecentraliseerde productie van aardwarmte, het gebrek aan uniformiteit van aardwarmteprojecten en allerlei geologische en technische onzekerheden.’
Subsidie
De hoge kosten worden ondervangen door subsidie. Daar is aardwarmte nog van afhankelijk. Dat geldt ook voor zon en wind, maar die vormen van energieopwekking zijn steeds meer ‘concurrerend’. Energie uit zon en wind wordt in sommige landen al goedkoper opgewekt dan energie uit fossiele brandstoffen. Dat komt vooral door schaalgrootte. In China is een manifeste zonne-industrie opgetuigd, die met halsbrekende snelheid zonnepanelen uitspuwt en daar de wereld mee overvoert. Het aanbod is kolossaal en dus daalt de prijs, zelfs al stijgt ook de vraag naar panelen.
Voor wind speelt, zeker in West-Europa, eenzelfde dynamiek. Er komen meer turbines, die groter zijn. Bij Urk werd in de zomer van 2016 een windpark geopend. Nieuwe molens vervingen turbines uit begin jaren negentig. Destijds werden er vijftig windmolens neergezet in de Noordoostpolder. Dat was toen het grootste windpark van Europa. Twee windturbines die er nieuw werden geplaatst, hadden net zoveel vermogen als vijftig van die oude molens. Groot, groter, grootst: zo kan er meer worden opgewekt en dat drukt de prijs.
Geothermie ontbeert dat. Van het wereldwijde energiegebruik in 2017, kwam 81% uit olie, gas en kolen. Fossiele bronnen, met veel CO2-uitstoot. Dat blijkt uit het Global Energy Statistical Yearbook 2018. Energie uit warmte? Dat werd wereldwijd afgerond op 0%.
Verwaarloosbaar, dus. In de periode 2010 tot 2014 werd ongeveer $20 mrd geïnvesteerd in geothermie, door 49 landen, zo meldde de World Energy Council in haar laatste rapport over aardwarmte, twee jaar geleden. In 2015 werd er $2 mrd geïnvesteerd in die energiebron.
Ter vergelijking: Shell investeert in één jaar al snel zo’n $25 mrd in zijn olievelden. Afgelopen jaar alleen al stak het $2 mrd in de zoektocht naar nieuwe olievelden. En dat is slechts één bedrijf.
Maar de energievorm is wel veelbelovend, zo stelde de World Energy Council. Het tempo van de ontwikkeling kan versnellen door de wereldwijde zorgen over klimaatverandering en daarmee de toenemende behoefte om de energiesector CO2-vrij te maken, aldus de Council. Die wees nog op ‘conservatieve wetgeving’ rond aardwarmte.
Ook in Nederland is wetgeving een punt. Althans, Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft zich vorig jaar nog zeer kritisch uitgelaten over geothermie. 'Op dit moment is het gewoon niet goed genoeg', zei toenmalig inspecteur-generaal Harry van der Meijden in de zomer van vorig jaar tegen het FD. ‘Veel risico’s bij het boren naar geothermie zijn vergelijkbaar met die in de olie- en gassector.’ In Grubbenvorst waren de boringen te dicht bij een breuk in de aardlaag, zo oordeelde SodM.
In zijn algemeenheid stelde de toezichthouder uit Den Haag: de calamiteitenplannen van veel aardwarmtebedrijven waren wankel, net als hun financiën. SodM besteedde veel tijd aan de controle van wat nu nog een minuscule bedrijfstak is. 'Op termijn is dat niet vol te houden', zei Van der Meijden. Dit najaar herhaalde SodM nog dat de situatie sindsdien weinig is verbeterd.
Dus: de sector moet groeien want alleen dan komt er een verbeteringsslag en dat zal de kosten drukken. Onlangs vroeg Shell een vergunning aan om in de regio Rotterdam aardwarmte te ontwikkelen. Daar was SodM blij mee: 'Ze hebben schaalgrootte waardoor kennis en ervaring bij meer dan een persoon is geborgd, wat veiligheid ten goede komt', zei Wouter van der Zee, hoofd ondergrond van SodM, toen Shell vorige maand zijn aanvraag bekendmaakte.
Uiteindelijk is er voor groei vooral geld nodig. Nederland kent een fijnmazig subsidiesysteem. Aardwarmteprojecten kunnen aanspraak maken op SDE+ subsidie. In de eerste helft van dit jaar is er ¤493 mln toegezegd aan subsidie voor aardwarmte. Zo’n toezegging is nog geen uitkering: wanneer een geothermieproject stilligt, of de resultaten achterblijven bij de prognoses, zal de exploitant geen of minder subsidie krijgen.
Arme landen
De Wereldbank bepleitte dat aardwarmte ook in armere landen steun moet krijgen: ‘Het potentieel van een geothermieput is pas bekend na een vrij grote investering vooraf. Mogelijk levert dat onvoldoende op en dan is er een slecht rendement op de investering. De meeste particuliere investeerders en ontwikkelaars zijn niet bereid om het risico te nemen.’
Het Energy Sector Management Assistance Program van de Wereldbank probeert daarom 'barrières te slechten' en financiering bijeen te brengen, zodat de risico's van boringen worden gedeeld. Dat is een parallel met de olie- en gasindustrie. Ook daar wordt geboord naar grondstoffen, maar is zo’n tweederde van de boringen onsuccesvol.
Landen met vulkanen kunnen aardwarmte aanwenden voor het opwekken van stroom. Indonesië – met zijn vele vulkanen – en Filippijnen hebben al relatief veel geothermie, net als Turkije. Kenia is ambitieus: in 2030 moet een kwart van de energie die het Oost-Afrikaanse land gebruikt, komen uit aardwarmte.
Indonesië
Toch zijn de bedragen van de Wereldbank ook weer alleszins bescheiden. Hun Global Geothermal Development Plan had een jaar geleden $235 mln opgehaald. Anders gezegd: Nederland stelt een veelvoud aan subsidie beschikbaar aan zijn tuinders, dan wat de Wereldbank aan subsidie te verdelen heeft aan landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
Maar de Wereldbank is een co-financier: zij leveren een deel van het geld. Financiering van de onrendabele top, zoals dat heet in subsidiejargon. De rest moeten andere partijen bijeen brengen. Dit stelde de Wereldbank op 21 mei van dit jaar: 'Indonesië is er klaar voor om een wereldleider te worden op het gebied van aardwarmte. Daarvoor heeft het in de komende acht jaar zo'n $25 mrd aan extra investeringen nodig, waarvan een groot deel zal moeten komen uit de private sector.'
Indonesië heeft nu zo’n twee gigawatt aan elektriciteitsproductie uit aardwarmte. Dat is minder dan de Nederlandse capaciteit voor wind op land: die ligt op 3,3 gigawatt.
Waarmee, om zaken ingewikkeld te maken, Indonesië overigens wel meer elektriciteit uit aardwarmte zou kunnen opwekken dan Nederland met zijn windmolens in de polder. Het waait niet altijd, dus de turbines staan ook vaak stil of wekken veel minder stroom op dan ze kunnen. Aardwarmte is een bron die altijd aan staat.
Indonesië heeft ambitieuze plannen, die passen in het momentum voor aardwarmte. In de marge van het klimaatakkoord van Parijs is drie jaar geleden de Global Geothermal Alliance opgericht. Die parapluorganisatie waar een waaier van landen bij is aangesloten – van het straatarme Burundi in Oost-Afrika tot eilandengroep Vanuatu in de Grote Oceaan, van Nederland tot Japan – heeft ten doel op tot 2030 de warmteproductie uit geothermie ter verdubbelen, en de energieproductie te vervijfvoudigen.
Vanuatu
Al bleek het aardwarmteproject in Vanuatu twee jaar geleden in alle stilte te zijn opgeheven, nog zonder dat er ooit een proefboring was geweest. Terwijl er toch jaren over was gesproken: de eerste plannen van aardwarmte op dit eiland, dateerden van 1972.
Geothermie is duurder dan zonnepanelen. Alleen al het boren vergt forse investeringen, met onzekere uitkomst
Het is een detail in de wereldwijde discussie, maar in zekere zin ook wel weer tekenend voor geothermie. Op Vanuatu was aardwarmte interessant toen olie duur was. ‘Met lage olieprijzen en veel interesse in zonprojecten op huizen en voor commerciële doeleinden, is de belangstelling voor geothermie minimaal’, schreef het Australische bedrijf dat de putten moest boren in zijn jaarverslag. ‘Daarom verlaten we Vanuatu.’
Hoge kosten dus, en gedecentraliseerde productie van aardwarmte, dat nekte het proces. Dat is precies zoals Limberger memoreerde in zijn proefschrift – al ging dat over een ander deel van de wereld.
Ultradiep
En in Nederland? Ook hier zijn de ambities ronkend. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, staatsbedrijf Energie Beheer Nederland en TNO tekenden vorig jaar een zogeheten green deal over ultradiepe geothermie: een samenwerkingsverband voor het boren naar aardwarmte op meer dan vier kilometer, en dat vervolgens ook exploiteren.
Steeds meer tuinders vragen subsidie aan voor geothermie. Als eerste stad wil Den Haag nu ook woningen gaan aansluiten op geothermie: een aardwarmteproject dat vijf jaar geleden failliet ging, werd daarbij weer tot leven gekust.
De sector staat dus te springen. Er zijn honderden miljoenen aan subsidie beschikbaar. Maar of geothermie ook echt groot wordt? Het blijft duur en een gevoelige techniek. Want als een buis op twee kilometer diepte verstopt raakt, valt die bijzonder lastig te repareren. Daar weten ze in Grubbenvorst alles van.
bron FD
Emigreer...als je van een rijk gevuld leven houdt...in vrijheid.
Aardwarmte, ja dat heeft men hier in Duitsland ook geprobeerd, in Staufen im Breisgau bijvoorbeeld, maar ook in Kamen en Rudesberg.
Men boorde door de anhydriet ( een mineraal https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Anhydriet) laag in de bodem waardoor het grondwater in deze laag kwam, het anhydriet veranderd met het water in gips en neemt een 60% in volume toe.
Hierdoor zwelt de bodem op en worden gebouwen vol scheuren gedrukt.
https://www.stuttgarter-z(...)31-5ae603c1a372.html
Men boorde door de anhydriet ( een mineraal https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Anhydriet) laag in de bodem waardoor het grondwater in deze laag kwam, het anhydriet veranderd met het water in gips en neemt een 60% in volume toe.
Hierdoor zwelt de bodem op en worden gebouwen vol scheuren gedrukt.
https://www.stuttgarter-z(...)31-5ae603c1a372.html
In Baden-Badener Badeseen kann man Baden-Badener baden sehen.
Als men massaal, miljoenen bv, met buizen de grond in gaan en het water oppompt, dan vraag ik mij af wat er dan ondergronds gaat gebeuren met de hoeveelheid water en de warmte van het water.
Alsmede de kwaliteit van het gebruikte materiaal om het water op te pompen. Hoe lang gaan die buizen oid mee...10 - 50 -100 oneindig jaar ?
[ Bericht 14% gewijzigd door cempexo op 17-11-2018 10:48:53 ]
Alsmede de kwaliteit van het gebruikte materiaal om het water op te pompen. Hoe lang gaan die buizen oid mee...10 - 50 -100 oneindig jaar ?
[ Bericht 14% gewijzigd door cempexo op 17-11-2018 10:48:53 ]
Emigreer...als je van een rijk gevuld leven houdt...in vrijheid.
Op een zeker moment is de warmte op, en het het soort staal van de buizen bepaald de levensduur, icm het zoutgehalte van het waterquote:Op zaterdag 17 november 2018 10:08 schreef cempexo het volgende:
Als men massaal, miljoenen bv, met buizen de grond in gaan en het water oppompt, dan vraag ik mij af wat er dan ondergronds gaat gebeuren met de hoeveelheid water en de warmte van het water.
Alsmede de kwaliteit van het gebruikte materiaal om het water op te pompen. Hoe lang gaan die buizen oid mee...10 - 50 -100 oneindig jaar ?
In Baden-Badener Badeseen kann man Baden-Badener baden sehen.
30 jaar.quote:
Als men massaal, miljoenen bv, met buizen de grond in gaan en het water oppompt, dan vraag ik mij af wat er dan ondergronds gaat gebeuren met de hoeveelheid water en de warmte van het water.
Alsmede de kwaliteit van het gebruikte materiaal om het water op te pompen. Hoe lang gaan die buizen oid mee...10 - 50 -100 oneindig jaar ?
Op diepte echter is door de druk de boel corrosiever. Daarnaast kan door traag transport van de warmte door de aarde op een gegeven moment een put onwerkzaam worden. Dat is afhankelijk van de afstanden en bodemsoorten heb ik begrepen
Whatever...
er zijn wel afspraken mee te maken.quote:Op vrijdag 16 november 2018 19:24 schreef Pietverdriet het volgende:
[..]
De overheid is een zeer onbetrouwbare zakenpartner
Reason is not automatic, those who deny it cannot be conquered by it, Ayn Rand
Discuseren met domme mensen verlies ik omdat ik niet genoeg ervaring heb met dom lullen.
Discuseren met domme mensen verlies ik omdat ik niet genoeg ervaring heb met dom lullen.
Die ze dan eenzijdig veranderen na de volgende verkiezingenquote:
[..]
er zijn wel afspraken mee te maken.
In Baden-Badener Badeseen kann man Baden-Badener baden sehen.
Was wel een idee voor Nederland om dat met opzet te doen, zodat met name de Randstad de zeespiegelstijging kon bijhouden. (Had ik ooit begin 2000 ofzo ergens gelezen).quote:
Aardwarmte, ja dat heeft men hier in Duitsland ook geprobeerd, in Staufen im Breisgau bijvoorbeeld, maar ook in Kamen en Rudesberg.
Men boorde door de anhydriet ( een mineraal https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Anhydriet) laag in de bodem waardoor het grondwater in deze laag kwam, het anhydriet veranderd met het water in gips en neemt een 60% in volume toe.
Hierdoor zwelt de bodem op en worden gebouwen vol scheuren gedrukt.
https://www.stuttgarter-z(...)31-5ae603c1a372.html
nee hoorquote:
[..]
Die ze dan eenzijdig veranderen na de volgende verkiezingen
Reason is not automatic, those who deny it cannot be conquered by it, Ayn Rand
Discuseren met domme mensen verlies ik omdat ik niet genoeg ervaring heb met dom lullen.
Discuseren met domme mensen verlies ik omdat ik niet genoeg ervaring heb met dom lullen.
De nieuwe generatie windmolens worden te groot om in het binnenland te produceren:quote:
[..]
Ze keren nu terug op hun besluit. Ik zie dat ook letterlijk op de wegen, kwam ik in 2016/2017 regelmatig grote transporten tegen, dit jaar nauwelijks nog.
https://nos.nl/artikel/22(...)dan-de-euromast.htmlquote:De gondels worden nu nog gedeeltelijk midden op Jutland gemaakt maar de grootte heeft er voor gezorgd dat de productie voor een groot deel verplaatst is naar het Duitse Cuxhaven vanwaaruit ze direct de zee op kunnen. Ook de bladen worden te groot om nog over de weg te transporteren. Het geeft direct de beperkingen aan van de steeds groter wordende windturbines. Op een gegeven moment worden namelijk ook de bestaande installatieschepen te klein.
ok wist ik niet...tak for detquote:
[..]
De nieuwe generatie windmolens worden te groot om in het binnenland te produceren:
[..]
https://nos.nl/artikel/22(...)dan-de-euromast.html
Emigreer...als je van een rijk gevuld leven houdt...in vrijheid.
|
|
