Wat bezielt de rattenvangers van Rome?Met een nieuw kabinet toonden Italiaanse politici deze week een onverwachtse samenwerkingsgezindheid. Vroeg of laat, maar zeker binnen een jaar, zal Italië echter weer in hoge nood zijn, schrijft Ko Colijn. ‘Je kunt bijna tot geen andere conclusie komen dan dat de populisten zelf ook heel goed weten dat ze hun eigen kiezers bedriegen.’
Op de valreep krijgt Italië dan toch een echt kabinet, maar de tijdbom is gewoon een stukje verder gelegd. President Sergio Mattarella deed wat water in de wijn en accepteerde omstreden kandidaat-minister Paolo Savona op een andere zetel (die van Europese Zaken), waar hij de euro niet kan afschaffen en de twee partijen die samen de dienst kunnen uitmaken (Lega Nord en de Vijfsterrenbeweging) lieten hun eis vallen dat de president zich niet met hun voordracht zou bemoeien. Dat levert een klein beetje tijdwinst op, het bespaart de Italianen voor nu een nieuwe gang naar de stembus na de zomer en wellicht ook een nog rechtser kabinet, dat meteen aan een Italexit zou werken.
Het constitutionele Italiaanse probleem mag nu dan even geparkeerd zijn, het grotere probleem met Europa is dat niet. Savona zal als minister van Europese Zaken snel in aanvaring komen met zijn EU-collega’s en zijn afkeer van de euro heus niet kunnen inslikken. Dat geldt zeker ook voor Lega-chef Matteo Salvini die als minister van Binnenlandse Zaken ruzie gaat krijgen over zijn plan om Italië snel te ontdoen van honderdduizenden migranten en vriendjes te worden met Poetin (lees: de sancties tegen Rusland niet langer te steunen).
Vroeg of laat, maar zeker binnen een jaar, zal Italië weer in hoge nood zijn. Het heerlijke land heeft een staatsschuld van 2.300 miljard euro – in dat sinistere opzicht is Italië vierde van de wereld. Het heeft met ruim 135 procent van het nationaal inkomen een schuld die twee keer zo groot is als in eurozone is toegestaan.
Iedere Italiaan wordt geboren met 40.000 euro van die schuld, er zijn maar weinig landen op aarde waar zijn bewoners het beroerder treffen.Afbetaling in pizza’s
De Italiaanse economie worstelt met een lagere groei dan de Griekse, de gemiddelde Italiaan is armer dan in 1997 en de werkloosheid is ruim 11 procent. De twee partijen die een kabinet dachten te vormen trokken zich daar niets van aan en presenteerden een regeerakkoord dat de schuld alleen maar groter zou maken, de pensioenleeftijd tot 59 jaar wilde terugbrengen, de arbeidskosten omhoog zou jagen, de belastinginkomsten fors lager en zo de financiële markten al bij voorbaat in de gordijnen joeg. De populisten koketteerden met een afscheid van de euro als munteenheid – leve de lire! – alsof een Italexit de welvaart weer vanzelf zou doen terugkeren en de Europese centrale banken, die samen nog ruim 440 miljard euro van Italië tegoed hebben, genoegen zouden nemen met kwijtschelding of afbetaling in pizza’s.
Het beoogde kabinet droeg, vooral op voorspraak van Lega, dus eerst met de 81-jarige Paolo Savona een minister van Financiën voor die dit allemaal omarmde en die de Duitsers, uit op het ‘kooien’ van Zuid-Europa, nog altijd als vermomde nazi’s beschrijft in zijn komende autobiografie. Het duo Salvini & Di Maio, de leiders van Lega en de Vijfsterrenbeweging, was woest toen president Sergio Mattarella als een Italiaanse Hansje Brinker zijn vinger in de dijk stak en de benoeming van Savona weigerde. Lega wilde Mattarella door het hooggerechtshof laten afzetten als staatshoofd omdat hij ‘de democratische wil van het volk’ negeerde.
Losers als de Griekse ex-minister Yanis Varoufakis beschuldigden president Mattarella ervan de Italiaanse democratie om zeep te helpen.
De dappere Mattarella dacht een zakenkabinet in te lassen dat Italië naar de zoveelste (de 66ste) nieuwe verkiezingen moest leiden. Complottheoretici dachten dat Mattarella daarmee door Lega’s Salvini in een val was gelokt, omdat deze nu het kiezersvolk in de najaarsverkiezingen kon verleiden hem aan een meerderheid te helpen. (Voor losers als de Griekse ex-minister Yanis Varoufakis reden om in een bizarre ‘analyse’ Mattarella te beschuldigen de Italiaanse democratie on zeep te helpen). Hoe dan ook, het acute probleem-Savona, of noem het de euro, mag dan door de move van donderdag even uitgesteld zijn, Italië krijgt een rechtspopulistisch kabinet dat een anti-EU-agenda heeft.
Rattenvangers van Rome
Iedere zinnige politicus – ook een Italiaanse – ziet dat het populistische draaiboek onhoudbaar is, dus wat bezielt deze rattenvangers van Rome om hun kiezers de illusie voor te houden dat de ellende alleen maar uit Frankfurt en Brussel komt en ‘Italië first‘ het recept is voor een Italiaanse gouden dageraad? Je kunt bijna tot geen andere conclusie komen dan dat ze zelf ook heel goed weten dat zij hun eigen kiezers bedriegen, maar op een cynische manier gebruik maken van de wetenschap dat ze too big to fail zijn (anders dan Griekenland) en erop speculeren dat collega-landen in de Europese Unie zich niet kunnen veroorloven om in de Italiaanse chaos meegesleurd te worden. Alsof je buren dreigen hun eigen huis in brand te steken, en grijnzend staan toe te kijken hoe je uit eigen belang gaat blussen.
Italy first’ zou een ‘EU last’-beleid kunnen zijn, en misschien zelfs wel het einde van de huidige EU betekenen.
Chantagemiddelen genoeg. Italië kan besluiten zich niet langer aan het verdrag van Dublin te houden, en de sluizen voor vluchtelingen naar het noordwesten van Europa open te zetten. Italië kan het buitenlands beleid van Europa frustreren door de sancties tegen Rusland niet langer te steunen en door een flirt met Poetin te beginnen. Italië kan de eensgezindheid van de EU in diens conflict met de regering-Trump verzieken door een eigen Irankoers te gaan varen. Italië kan met een ‘Italy first’-beleid, ironisch genoeg, de positie van bondgenoot Macron ondergraven, die het met Merkels Duitsland eens moet worden over een compromis over hervorming van de EU. Lukt dat niet, dan zou een ‘Italy first’ in de eerste plaats een ‘EU last’-beleid zijn, en misschien zelfs wel het einde van de huidige EU betekenen.
Tussendoor kan Italië weigeren zijn schulden af te betalen en zoveel chaos veroorzaken in de rest van de mondiale economie dat je zou terugverlangen naar de crisis van 2008. Pikant is de rol van ‘Europese’ Italianen zoals ECB-president Mario Draghi (gaat hij Italiaanse schulden met de Europese geldpers opkopen?) en buitenlandchef Federica Mogherini (die te maken krijgt met een pro-Russischer landgenoot dan haar lief is).
Maar één lichtpuntje
Er is bij deze crisis, die even ‘opgelost’ heet te zijn, maar één lichtpuntje. Er zou voor het slagen van zo’n Italiaanse afpersingspolitiek nog een soort talent tot planning nodig zijn. Dat talent hebben populisten doorgaans gelukkig niet: ze zijn ijdel en goed in valse verleidingen, hebben lak aan feiten en verbanden, geven de schuld voor falen aan anderen, en overschatten zichzelf. We kennen dat slag politici ook in eigen land, maar daar hebben ze niet de positie die de Lega Nord en de Vijfsterrenbeweging in Italië hebben behaald. Er zal meer dan slechts een Mattarella voor nodig zijn om erger te voorkomen, namelijk: verstandige kiezers.
De grote achterliggende vraag is natuurlijk of democratieën en rechtsstaten een (tijdelijke) noodrem als die van Mattarella mogen gebruiken. De populisten jammeren natuurlijk van niet – zij spreken van een vreselijk onrecht en een flagrant negeren van de kiezerswil. Salvini mag Mattarella op vrijdag de hand schudden, hij blijft de man die Mattarella voor het gerecht wilde slepen en een foute baas is. Ergens doet dit dilemma denken aan Piet Hein Donner, de nu vertrekkende onderkoning van Nederland, die in 2006 opschudding veroorzaakte door met spijt te erkennen dat als twee derde van de Nederlanders voor invoering van de sharia zou zijn, er niets anders op zit dan om dat ook te doen. Een grondwettelijke noodrem is er in ons land niet, in Italië wel.
Dat is ook het begin van mijn antwoord op de vraag. De Italiaanse grondwet heeft Mattarella, althans de president, de bevoegdheid gegeven om ministers te weigeren, in het belang van de staat. Bij het aanvaarden van die Grondwet heeft Italië zich alle scenario’s kunnen realiseren, dus het gejammer van Di Maio en Salvini was niet ter zake. Waiting for the next crisis to happen, en die volgende vervroegde verkiezingen komen er heus wel. Ik mag hopen dat miljoenen Italiaanse kiezers bijtijds de Mattarella in zichzelf zullen ontdekken.
====================
Yo Remlof,
Dudge this bullet. (Stuur maar een DM, waar je zo goed in bent).
Vrij Nederland is ontstaan als verzetskrant tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog
(In welke EU-zeepbel leef jij met je italiaanse vriendjes),
. En in welke bubble ik Poll-Creator heb gemaakt.
[ Bericht 0% gewijzigd door Drugshond op 02-06-2018 04:44:54 ]