Waarom Italië voor de euro nog veel gevaarlijker is dan GriekenlandGriekenland slaagde er een paar jaar geleden al in om de Europese leiders nachtenlang uit hun slaap te houden. Wat moet dat wel niet worden als het veel grotere Italië uit de pas blijft lopen? De impact van een eventueel Italiaans bankroet zal vele malen groter zijn. Het verklaart de enorme zenuwen op de financiële markten.
Griekenland en Italië: het zijn echt twee verschillende grootheden. Economisch gezien is Griekenland een dwerg, welbeschouwd. Het staat wereldwijd niet eens in de top 50, qua nationaal inkomen, en moet bijvoorbeeld Bangladesh, Vietnam en Portugal voor zich dulden. Probeer maar eens een Grieks bedrijf te noemen, uit de losse pols. Lukt niet.
Dan Italië. Dat staat negende, nog voor reuzen als Rusland en Indonesië. Met ongeveer 1600 miljard euro is het nationaal inkomen ongeveer tien keer dat van Griekenland. Fiat, Eni, Armani... Grote bedrijven in overvloed. Alleen aan Nederland exporteert Italië, de derde economie van de eurozone, al voor meer dan 10 miljard.
Niet zo gek dus, dat alle alarmbellen afgaan nu het Zuid-Europese land een nogal hobbelig pad bewandelt. Ongeveer alle angsten die acht en zes en drie jaar geleden voor Griekenland golden, gelden nu voor Italië - maar dan in veelvoud.
In kale euro's gemeten is de Italiaanse overheidsschuld bijvoorbeeld zeven keer zo hoog als de Griekse. Denk je eens in, dat Italië in de toekomst ook een steunpakket nodig heeft dat zeven keer zo groot is als dat van de Grieken. Die kregen bij elkaar opgeteld meer dan 300 miljard euro van lidstaten, uit noodfondsen en van het IMF. Vooraleer dat geregeld was, scheerde Europa enkele keren akelig dicht langs de afgrond.
Hoe regelt een nog steeds verdeeld Europa dan ooit 1 of 2 biljoen voor de Italianen? Het is amper voor te stellen.
Onrustig
Zover is het gelukkig nog lang niet, weet ook Maartje Wijffelaars. Maar de senior econoom van Rabobank, gespecialiseerd in de probleemlanden van de eurozone, ziet ook dat de markten onrustig worden. De rentes op Italiaanse staatsobligaties lopen op, en dat heeft alles te maken met de onvoorspelbare ontwikkelingen in de laars van Europa. ,,Italië is een beetje een moving target'', zegt Wijffelaars. ,,De situatie wijzigt constant.''
De laatste gebeurtenissen: de Vijfsterrenbeweging (populistisch links) en de Lega (extreemrechts) wilden een regering vormen maar zagen hun kandidaat-minister van Financiën gevetood worden door de Italiaanse president Mattarella. Die benoemde een technocraat - Cottarelli - als premier om orde te scheppen.
De kans bestaat echter dat de Vijfsterrenbeweging en Lega hun meerderheid gebruiken om dit tegen te houden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Die zouden op zijn vroegst dit najaar plaatsvinden. Beide partijen hopen dan nog sterker uit de strijd te komen, met een eurosceptische campagne als belangrijke troef.
,Ze zeggen niet dat ze uit de euro willen stappen'', zegt Wijffelaars. ,,Maar ze willen wel minder rekening houden met de regels van de eurozone, om hun eigen beleid te voeren.''
Compenseren
Dat beleid komt in het kort neer op het volgende: meer uitgeven, minder belasting heffen. ,,Hun agenda is gewoon veel en veel te duur. Ze hebben wel wat maatregelen genoemd om de hogere uitgaven te compenseren, maar veel te weinig. Als ze die plannen echt uitvoeren, loopt het begrotingstekort op en daarmee ook de schuld.''
Hier even het doemscenario. Bovenstaande gebeurt echt, en de Italiaanse overheid moet geld ophalen om de gaten te dichten. Financiers zijn huiverig, en vragen meer rente. Gevolg: het Italiaanse tekort wordt nog hoger, en de overheidsschuld dus ook. In gewone mensentaal: het loopt gierend uit de klauwen.
In zo'n situatie zijn er een paar mogelijkheden.
Optie één: keihard bezuinigen. Dat gaan de Italianen waarschijnlijk niet doen, want dat is juist wat ze niet willen. Optie twee: Europese steun, uit noodfonds ESM bijvoorbeeld. Ook bij deze optie is het de vraag hoe kansrijk hij is. Aan steun zijn voorwaarden verbonden - lees: bezuinigen - en dat willen de partijen die het nu in Italië voor het zeggen hebben niet.
Optie drie: de Europese Centrale Bank (ECB) koopt zoveel mogelijk Italiaanse schuld op, om de rente te dempen. In theorie is die mogelijkheid er, maar ook de ECB kan in ruil bezuinigingen eisen. Bovendien heeft de centrale bank al een scheepslading aan schuldpapier op de balans staan:
waar houdt het op?Optie vier: de Italianen laten de boel klappen, kiezen voor een euro-exit, en gaan over op de lire.
Optater
De gevolgen van die laatste stap zijn niet te overzien, noch voor Italië, noch voor de eurozone. Voor beiden zou het een optater van je welste zijn. In zo'n situatie moet er afgeschreven worden op de schuld van de Italiaanse overheid, en banken zouden daarvan het voornaamste slachtoffer zijn.
Zowel voor de kwetsbare Italiaanse banken, die voor 143 miljard aan staatsobligaties op de balans hebben staan, als voor banken in Frankrijk, Spanje en Duitsland - die ook tientallen miljarden aan Italië hebben geleend - zou het een mokerslag zijn.
Kort en goed zijn de verschillende alternatieven stuk voor stuk onaantrekkelijk en/of onhaalbaar.
Het opent de poort naar een hete zomer, waarin Europa de Italianen tot rede zal willen brengen, met zachte dan wel harde hand. Volgens Wijffelaars hebben de Italianen rationeel gezien niet echt een poot om op te staan. ,,De overheidsschuld is gewoon veel te hoog, al decennialang. Als je een lage schuld hebt, kun je misschien nog eens wat proberen en later op de rem trappen. Maar ze staan al aan de afgrond, die ruimte is er niet. Het is logisch dat de markten sceptisch zijn.''
===================================================
DE EU/ECB had allang hard in moeten grijpen. Dat is wat oetlul Draghi (zelf ook Italiaan) juist niet heeft gedaan. Geen garanties afdwingen met bijna gratis geld om de situatie te verbeteren.
Dit gaat voor de EU it's finest hour worden. Kunnen ze nu deze keer wel de duimschroeven hard aandraaien. .
Voor de rest heb ik geen medelijden voor Italië. Geen enkele. Tijd om ze eens een hard lesje te leren. Van hoe het feitelijk wel moet.
Na QE, is het pasta feestje afgelopen en dan mogen ze lekker in de stront zakken.