Hoe incestueuze talkshows de kijker manipuleren

In theorie besteden onze televisienetten wekelijks vele uren aan gesprekken en debatten. Zelfbewust zetten ze de journalistieke nieuwsgaring even stil en maken zendtijd vrij voor interviews, debatten en bespiegelingen. Deze pompeuze minicolleges vanuit de hoofdstad onzer natie zijn een belediging van de kijker, en wel op drie manieren.

Ten eerste zijn ze vrijwel niet te onderscheiden in stijl. Ze bieden drie identieke merken audiovisuele kauwgom voor de lege geest. Ten tweede zijn ze zo ingericht dat ze perfect functioneren als echokamers voor politici en een klein clubje deskundologen. Ten derde zijn ze fixed. Doorgestoken kaart.

Het Nederlandse televisieaanbod is oppervlakkig
Het kan nooit kwaad om oude stukken uit de scherpe pen van wijlen Christopher Hitchens te lezen. De vorige twee alinea’s komen, vertaald, uit één van zijn columns in Harper’s Magazine uit 1987, getiteld ‘Blabscam’ (vrij vertaald: kiftklets). Hij schreef daarin over de belangrijkste politieke talkshows in Washington in die tijd, de jaren van president Ronald Reagan, maar Hitchens’ kritiek gaat nog net zo goed op voor het Nederlandse televisieaanbod van 2018.

Jinek, Pauw, De Wereld Draait Door, RTL Late Night – ze zijn beeldbepalend voor het debat, maar opereren grofweg in dezelfde stijl: veel entertainment, weinig inhoud. De items zijn kort en als ze al enige diepgang hebben, dan moeten ze snel weer naar de oppervlakte worden gebracht met een fragmentje, een grap of de oninteressante mening van één of andere derderangs artiest die ook aan tafel is beland om een cd’tje te pluggen.

Inteelt, afspraakjes en wederzijdse afhankelijkheid
En het inteeltgehalte is enorm. De talkshow hosts en hun sidekicks kennen hun gasten vaak persoonlijk, al dan niet via half-aristocratische liefdes- en huwelijksverbanden of het netwerk van een politieke partij. En als de echte macht moet worden ondervraagd, bijvoorbeeld een minister, een Kamerlid of een machtige CEO, dan is dat item van begin tot eind voorgekookt.

Dat begint al met de voorbereiding: de gasten committeren zich aan één programma (toezeggingen doen aan de concurrent is een doodzonde, dan word je nooit meer uitgenodigd). Met de redactie- en de productieteams spreken de gasten – vaak geflankeerd door een legertje voorlichters van hun partij of ministerie – de hele uitzending door. Hoe verloopt het gesprek? Welke fragmenten worden getoond? Wie zitten er nog meer aan tafel? Hè, toch niet die dwarse columnist?! Dan komt de minister niet, podia genoeg. (Duidelijk: exit columnist.)

Talkshows drijven op entertainment, want kijkcijfers, niet op journalistiek bijtwerk. Beeldvorming is heilig, voor programma en gast. Daarom zijn spannende interviews zeldzaam. De compleet doorgespinde promotiepraatjes van politici en bestuurders worden slechts af en toe, heel voorzichtig, onderbroken voor een mild-kritisch tegengeluid. Je zou bijna fan worden van Business Class, want de totaal ongeïnteresseerde Harry Mens heeft in elk geval niet te pretentie om de kritische journalist uit te hangen of zijn doorgestoken kaarten te verhullen.

DWDD ging ‘Jesse brengen’
Zelf werd ik een tijdje geleden op audiëntie geroepen bij de DWDD-redactie. Een ‘kennismaking’. Even aftasten. Het gesprek duurde korter dan ik mijn koffie kon opdrinken, want de twee dames waren druk druk druk, maar ik zou zéker nog van ze horen. Tot op heden niets, natuurlijk.

Nu ben ik daar niet zo rouwig om. Via een ingewijde begreep ik dat het politieke panel van DWDD in de zomer van 2016 had besloten om in de naderende verkiezingscampagne niet de PvdA te steunen – een primeur in de dieprode geschiedenis van het programma, als ik het goed begreep –, maar om ‘Jesse’ te gaan ‘brengen’. DWDD zou subtiel Jesse Klaver (GroenLinks) als de nieuwe sterke man op links presenteren. En zo geschiedde.

Tendentieuze poppenkasten
Lodewijk Asscher en zijn PvdA hadden het ongetwijfeld ook aan zichzelf te wijten, maar het is jammer dat we nooit zullen weten hoeveel van die 29 zetels verlies de PvdA op het conto kan schrijven van een handjevol politieke ‘deskundigen’ aan tafel bij Matthijs van Nieuwkerk. En omgekeerd, hoeveel van de veertien zetels voor GroenLinks het gevolg waren van onbeschaamde manipulatie door ’s lands best bekeken praatprogramma.

Hoe sneller al die tendentieuze talkshow-poppenkasten verdwijnen hoe beter. Omlaag met die kijkcijfers. Zoek uw toevlucht tot het internet, bijvoorbeeld tot de lange, diepgaande gesprekken op YouTube-kanaal Café Weltschmerz. Of lees desnóóds weer eens een boek…

https://www.elsevierweekb(...)0661-580661/#new_tab