NOORD-MACEDONIËWaar kennen we de Noord-Macedoniërs van?Vooral van het dispuut om de naam van het land met Griekenland natuurlijk. Verder van de Joegoslavische tijd, de hoofdstad Skopje, diverse minderheden, het bergachtige landschap, de handballers, groentemix, de zonnige vlag en natuurlijk als het land met de nieuwe naam.
Hoe doen ze het op het ESF?Noord-Macedonië doet sinds 1996 mee aan het ESF en heeft sindsdien 20 inzendingen gestuurd. Het land wilde eigenlijk jarenlang gewoon als Macedonië deelnemen, maar op last van Griekenland, waar ook een landsdeel is met die naam, werd de toevoeging van de Voormalig Joegoslavische Republiek standaard toegevoegd wanneer het land ter sprake kwam in ESF-verband. Met de recente naamswijziging naar Noord-Macedonië is dat probleem opgelost. In de tekst kunnen nog wel andere benamingen voorkomen.
In tegenstelling tot andere voormalig-Joegoslavische landen als Kroatië en Servië, is Macedonië bepaald geen muzikale grootmacht gebleken. Dat was al zo in de Joegoslavische tijd, toen Macedonië er als enige deelrepubliek niet in slaagde om ook maar één keer de overkoepelende ESF-voorronde te winnen. Ook als zelfstandige natie zijn er weinig hoogtepunten te noteren. Macedonië wist tot Tamara Todevska’s 7e plaats in 2019 nooit de Top 10 te halen. Daarnaast mocht het land drie keer niet meedoen wegens slechte resultaten in het jaar ervoor en bleef het in de periode 2008-2018 tien van de elf keer in de halve finale steken.
De enige periode waarin het structureel iets beter ging was tussen 2004 en 2009, toen Macedonië zes keer op rij 9e of 10e werd in de halve finale. Toch mocht het in 2008 en 2009 niet naar de finale als nummer 10 van de semi. Dat was omdat toen tijdelijk een regel gold waarmee de Top 9 van de televoting naar de finale ging en de tiende finalist door de vakjury werd bepaald. De jury besloot in beide jaren een ander land de voorkeur te geven boven Macedonië. Nadat het land hierover geklaagd had, werd deze regel door de EBU afgeschaft.
Hoewel het voor Macedonië zelf frustrerend was om twee keer op deze manier mis te grijpen, was de rest van Europa hier niet echt rouwig om. Het land had in de vier jaren ervoor immers telkens heel nipt de finale wel gehaald, en dat dan bijna puur en alleen door punten uit Voormalig-Joegoslavië en Albanië. Ogenschijnlijk betere inzendingen uit landen met minder buren visten hierdoor achter het net.
Mede door het Macedonische geklaag in 2009 werd de vakjury voortaan voor 50% verantwoordelijk voor de finalisten. Daarmee werd het een Pyrrus-overwinning voor Macedonië, want in tegenstelling tot de televoters stemde de vakjury niet standaard op de buurlanden, waardoor het alleen maar moeilijker geworden is om de finale te bereiken.
Het jaarlijkse Skopje-fest is regelmatig gebruikt als voorronde voor het ESF.De voornaamste reden van het veelvuldige falen van de inzendingen, ligt vooral in het feit dat veel liedjes niet echt slecht zijn, maar veelal al eens beter zijn gedaan door andere landen. Bovendien zijn sommige inzendingen niet echt geschikt voor buiten de eigen regio, waardoor ze nauwelijks punten kregen uit een flink aantal Europese landen. Voor landen als Nederland is Macedonië daarmee doorgaans één van de minst interessante deelnemers aan het ESF.
Bij de puntenverdeling zijn de andere landen van Voormalig-Joegoslavië en Albanië veruit de favorieten. Verder kreeg Turkije vroeger standaard veel punten, en dat land gaf meestal ook wel wat terug. Hetzelfde geldt voor de overige landen in de directe regio. De rest van Europa volgt zeker bij de televoting op geruime afstand.
Nederland en Macedonië geven maar heel mondjesmaat punten aan elkaar, waarbij het opvalt dat Macedonië geleidelijk wat meer punten onze kant opstuurt, maar die liefde nog amper beantwoord ziet. Nederland gaf pas in 2019 finale-punten aan Macedonië. Tamara Todevska kreeg 3 (j) + 1 (p) punten. Eerder kregen Tose Proeski (1) en Martin Vucic (3) wel punten in de halve finale.
Andersom waren er punten voor Edsilia (3), Anouk (2), The Common Linnets (7), Douwe Bob (2 (j)) en Duncan Laurence (7 (j) + 7 (p)).
Hoe ging het door de jaren heen?VJR Macedonië wilde in
1996 debuteren, maar moest daarvoor wel eerst door de besloten voorronde geraken, waarin onder meer Duitsland en Rusland faalden. De eerste 22 van de 29 landen gingen door, maar Macedonië eindigde samen met Rusland als 26e, waardoor Kaliopi niet op het podium mocht schitteren. Ze zou later nog wel twee herkansingen namens haar land krijgen.
Door deze slechte score mocht Macedonië ook in
1997 niet meedoen. In
1998 mocht Vlado Janevski dan toch het debuutoptreden verzorgen. In een smetteloos donkerblauw pak kwam hij ondanks de laatste startpositie niet verder dan 16 punten en de 19e plaats. Daarop was Macedonië in
1999 weer niet welkom. In
2000 ging XXL. Dat was een meidengroep, en die scoren zelden op het ESF. Dit kleurrijke kwartet was met het oubollige
100% Te Ljubam geen uitzondering, waardoor Macedonië ook in
2001 weer ontbrak.
Ook in
2002 zou het weer misgaan, maar de zangeres van dienst zou later nog eens succesvol terugkeren, dus laten we in elk geval Karolina Gočeva de eer geven die ze later nog zou gaan verdienen.
Karolina werd in 1980 geboren en was al op 10-jarige leeftijd een sensatie, toen ze het festival van Stip wist te winnen. Heet die plaats echt Stip? Jazeker, die plaats heet echt Stip. Dat is een Macedonische stad, bekend van de
Pastrmajlijada, een vleestaart. U moet maar even kijken wat u met deze achtergrondinformatie doet, maar wie weet komt het ooit van pas bij een deelname aan de Pointless quiz, want weinig kans dat het panel dit gerecht in de voorselectie aandraagt immers.
Pastrmajlijada.Maar we dwalen enigszins af van die impressionante ESF-inzendingen van Macedonië. Karolina deed hierna mee aan meerdere festivals en wist regelmatig een hoog niveau aan te stippen. Ze was onder meer actief op het Skopje Fest. Dat is zeg maar het Macedonische San Remo-Festival, waarvan de winnaar geregeld naar het ESF is uitgezonden. Karolina behoort ondertussen tot het meubilair van dit muziekfeest, en won onder meer in 2002. Daarna mocht ze in een mooie jurk naar het ESF met
Od Nas Zavisi, waarmee ze 19e werd, waardoor het Songfestival van
2003 weer doorging zonder Macedonische bijdrage.
Vanaf
2004 was Macedonië er elk jaar bij, dankzij de introductie van de halve finales. En het zorgde ook meteen voor succes van To¨e Proeski en
Life. Hij werd 10e in de halve finale met zijn door violen gedomineerde lied, waarmee hij 14e zou worden in de grote finale. To¨e is een grote naam in de regio. Hij scoorde diverse hits en deed veel werk voor het goede doel. Zijn opera-stem werd alom geroemd. Helaas bleef een grote carrière uit. Drie jaar na zijn ESF-deelname reed zijn manager op de snelweg zijn auto achterop een vrachtwagen. To¨e was bijrijder en was op slag dood, slechts 27 jaar oud.
Ook in
2005 bereikte Macedonië de finale. Martin Vučić , alias de Macedonische Tarkan, was een griezel, maar werd met het kleurloze
Make My Day 9e in de halve finale en 17e in de finale. In
2006 mocht Elena Risteska met
Ninanajna. Een niet al te bijzonder liedje over sex. En Elena had zich er ook lekker ordinair op gekleed, met een zeer weinig verhullende outfit. Het was een goedkope act, maar het werd de beste eindpositie tot dat moment voor Macedonië met de 12e plaats. Niet dat iemand het na het optreden over de muziek had overigens.
In
2007 was Karolina Gočeva terug. U kent haar nog wel van het festival van Stip. Deze keer deed ze mee aan het ESF met
Mojot Svet. Dat was een competente inzending, en zeker één van de betere van Macedonië. Het viel op dat het laatste stukje in het Engels juist minder lekker klonk dat het Macedonische deel. Het zou uiteindelijk 14e worden in de finale, waarbij het opvallend was dat ook bij een betere Macedonische inzending maar een paar landen buiten de eigen regio punten overhadden voor het land. Haar 73 punten zijn wel de hoogste score tot dan toe.
In
2008 en
2009 werd Macedonië dus twee keer op rij genaaid door de jury, met een 10e plaats in de halve finale, maar toch geen kwalificatie. Eerst ging het mis voor het zeurderige
Let Me Love You van Tamara, Vrčak & Adrian, dat werd gepasseerd door het Zweedse
Hero van Charlotte Perrelli. De Tamara in dit gezelschap is Tamara Todevska, die in 2019 nog eens terug zou komen met meer succes. Vrčak was de schrijver van
Ninaninja. Adrian Gaxha is half-Albanees en was al populair in de regio als solo-artiest. Het jaar erna moest de rockgroep Next Time hun meerdere erkennen in het Finse
Lose Control van Waldo's People. De zingende tweeling redde het niet met
Ne¨to ¦to Kje Ostane.
Waar de Macedoniërs hier nog heel erg in de buurt van kwalificatie kwamen, zou dat doel in de jaren erna steeds verder uit beeld raken, bijvoorbeeld voor Vlatko Ilievski in
2011. Hij werd 16e in de halve finale. In 2018 werd hij dood gevonden in zijn auto.
De enige uitzondering op de regel was Kaliopi in
2012. Zij was 16 jaar na haar mislukte poging in 1996 terug, en deze keer met een betere poging. Ze was al 46, maar rockte nog als in haar jonge jaren met
Crno I Belo (NL:
Zwart en Wit). Ondanks de tweede startpositie in de halve finale (maar wel meteen voor Joan Franka) ging ze naar de finale, waarin ze 13e werd.
En sindsdien is het lange tijd een treurig verhaal geworden. In
2013 kwam de toen 69-jarige
Queen of the Gypsies Esma naar het ESF. Ze had een tientallen jaren durende carrière met haar volksmuziek en zat thuis ook niet stil met haar 47(!) geadopteerde kinderen. Ze ging samen met Lozano. In vergelijking met de meteen door iedereen geliefde en extravagante Esma, had hij de uitstraling van een bord bruine bonen. Ze zouden eerst met
Imperija gaan, maar dat liedje kreeg veel negatieve commentaren van het publiek. Daarop werd het
Pred Da Se Razdeni. Dat was een bijzonder origineel lied, maar dit was toch wel iets te specifiek voor het brede ESF-publiek. Het werd een voorlaatste plek in de halve finale.
Esma Redzhepova. Ze overleed in 2016.Ook in
2014 ging het mis. Zangeres Tijana trok in eigen land de aandacht door haar trademarks, namelijk haar bijzondere haarstijl en haar Buddy Holly-bril. Op het ESF waren beide kenmerken verdwenen en leek ze haar best te doen er zo onopvallend mogelijk uit te zien. Daar slaagde ze prima in en
To The Sky was dan ook kansloos voor kwalificatie.
In
2015 had Macedonië een daverende verrassing in huis, toen we werden getrakteerd op Blackstreet. Die van
No Diggity inderdaad. En ze waren niet eens de hoofdact, maar alleen de achtergrondzangers. Zo ben je nummer 1 in de Amerikaanse hitlijst en zo ben je achtergrondact bij Macedonië op het ESF. Het kan verkeren. Opvallend genoeg was de hoofduitvoerende de heel wat minder legendarische Daniel Kajmakoski. Hij was de winnaar van de Macedonische X-Factor. Wat opmerkelijk was, want als die jongen nou iets niet had...
Het liedje
Autumn Leaves was overigens dusdanig matig, dat het er allemaal niet zo heel veel toe deed. Ook niet dat Daniel en Blackstreet mixten als water en zand tijdens de act. Het publiek zette Macedonië nog achter Trijntje op de onderste plaats.
In
2016 was Kaliopi nog eens terug. Ze was het zingen nog niet verleerd, maar het zelfgeschreven
Dona was toch echt te verouderd voor het ESF. Bij het publiek redde ze het nog, maar door een zwakke juryscore werd ze 11e.
Daarmee kwam ze er vreemd genoeg een stuk dichterbij dan het veel betere
Dance Alone van Jana Burčeska in
2017. Dat was een voorbeeld van een goed liedje verpesten voor gevorderden. Macedonië leek goud in handen te hebben, maar deed vervolgens alles fout wat het fout kon doen en scoorde daarop een gênante 15e plaats achter een hele serie veel mindere liedjes. Een troost voor Jana was wel dat na haar uitschakeling haar vriend haar ten huwelijk vroeg. Ze zei gelukkig ja, en zo was er toch nog een reden voor feest.
Na een paar pogingen waarmee het misging, maar er wel enig potentieel voor kwalificatie was, volgde in
2018 weer een volledig kansloze inzending. Het duo Eye Cue probeerde het met
Lost And Found, maar ze werden daarmee voorlaatste in de halve finale, met alleen de nog hopelozere IJslandse Ari achter zich.
Zomaar uit het niets volgde in
2019 het grootste succes in de Noord-Macedonische ESF-historie. Tamara Todevska was na 11 jaar terug op het festival met
Proud. Een feministisch liedje over de kracht van de vrouw, en de presentatie was dan ook op Internationale Vrouwendag.
Behoudens wat extra stemmen van politiek correcte juryleden werd er niet al te veel van verwacht, zeker met het Macedonische talent om redelijke inzendingen op het ESF zelf om zeep te helpen. De startpositie als voorlaatste in de tweede semi was wel gunstig, hoewel dat direct na favoriet Nederland was.
Tamara’s optreden ging echter voorspoedig en
North-Macedonia werd onder die naam voor het eerst geroepen als finalist. Ook daarin ging het optreden in groene jurk weer lekker. Tijdens de puntentelling bleek dat de jury’s bijzonder onder de indruk waren geweest. De hoge scores stroomden binnen en Noord-Macedonië nam verrassend de leiding op het scorebord, met een ruime voorsprong op favorieten als Nederland en Rusland. Zou het ESF voor het eerst in de historie naar Skopje gaan?
Als het aan de jury had gelegen wel, want Tamara zorgde voor een enorme stunt door de jurystemming te winnen. Helaas voor de delegatie maakte de EBU een domme fout met de Wit-Russische punten, waardoor ze in de live show nog 2e waren. Maar ze waren dus de winnaars.
Proud kreeg zes keer
douze points en het merendeel van de jury’s plaatste dit lied hoger dan
Arcade.
Onverwacht speelde Noord-Macedonië ook een hoofdrol bij de bekendmaking van de publiekspunten. Doordat ze dus als tweede gerangschikt waren, kreeg Tamara als voorlaatste de score te horen. Drie landen bleven over in de strijd om de zege nadat Duncan Laurence zijn punten had ontvangen. Nederland, toen de nieuwe koploper, en Noord-Macedonië en Zweden. In alle eerlijkheid zullen er toch weinigen echt hebben gerekend op ook een stunt bij de televoters, en die bleef dan ook uit. Noord-Macedonië werd voor het publiek 12e, met 58 punten, waarvan 43 uit Voormalig-Joegoslavië/Albanië. Daardoor werd het overall een 7e plaats, nog altijd veruit de beste uitslag in de ESF-historie.
Zo was Macedonië jarenlang een land dat maar weinig toevoegde op het ESF. Hopelijk inspireert hun eerste aansprekende resultaat in 2019 om betere inzendingen te gaan sturen.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hier is een net overzicht van alle Macedonische inzendingen en hun resultaten te vinden of kijk naar het filmpje hieronder of klik anders op de spoiler:
SPOILER
De Sahara is zonder meer erg droog.