Magische traditie' of 'racistisch spektakel

quote:

‘Magische traditie’ of ‘racistisch spektakel’
Spanje

Zoals elk jaar viert een dorp in Alicante vrijdagavond Driekoningen met zwart geschminkte knechten.

Koen Greven
5 januari 2018

Spaanse ‘pajes’, de helpers van de drie wijzen in een lokale variant van het Driekoningenfeest in de provincie Alicante. Net als Zwarte Piet liggen ze onder vuur.

Boven in de bergen rond Alcoy glinstert een ster, beneden in het dal vergapen duizenden kinderen zich aan Balthasar, Caspar en Melchior en diens knechten. Zoals vrijwel overal in Spanje op de avond van 5 januari. Maar hier in de provincie Alicante is het anders. Alcoy kent de oudste Driekoningenoptocht van het land, waarbij de wijzen worden vergezeld door honderden zwarte helpers met grote rode lippen. Deze zogenoemde pajes delen cadeautjes uit aan de kinderen. Wie stout is geweest, krijgt snoep dat lijkt op houtskool.

„Een schitterende, bijna magische traditie”, zegt Lorena Zamorano Gimeno, wethouder toerisme en cultureel erfgoed van Alcoy. „Een racistisch spektakel waarbij donkere mensen belachelijk worden gemaakt”, luidt het oordeel van Antoinette Torres Soler, oprichter van Afroféminas, een onlinegemeenschap van vrouwen van Afrikaanse afkomst.

Na 133 jaar is de optocht van Alcoy opeens onderhevig aan zware kritiek. En zo kent Spanje nu haar eigen ‘Zwarte Pieten-debat’. Al staat de discussie vergeleken bij Nederland nog in de kinderschoenen. De gemeente Alcoy heeft naar eigen zeggen nog nooit een serieuze klacht gehad over de wijze waarop het traditionele kinderfeest wordt gevierd. De honderden, pikzwart geschminkte helpers worden door de inwoners als kindervrienden gezien. „Kleine kinderen kijken er het hele jaar naar uit om een paje te mogen omhelzen en knuffelen. En vele tieners vinden het een eer die rol te vervullen”, vertelt Zamorano Gimeno in haar kantoor aan de Plaza de España. „Zó wordt ons feest anno 2018 beleefd. Is het nu nodig om het uit zijn context te halen en ons af te schilderen als racisten?”

De geboren Cubaanse Torres Soler, directeur van Afroféminas, twijfelt er niet aan dat ‘de paje van Alcoy’ van origine racistisch is. Ze krijgt bijval van de organisatie SOS Racisme. „Nog altijd overheerst in de Spaanse cultuur een gevoel van superioriteit ten opzichte van anderen”, stelt Torres Soler. „Dat donkere mensen als helpers cadeautjes uitdelen wordt dan ook allerminst als iets vreemds ervaren. En ze weten niet beter, want dat gaat al meer dan honderd jaar zo. Het is veelzeggend dat de Spanjaarden dat zelf simpelweg niet in wíllen zien. Dat betekent dat het racisme erg diepgeworteld is.”

‘Latent racisme’
De partijen staan in Spanje lijnrecht tegenover elkaar. Over compromissen wordt niet eens gesproken. Van een nationaal debat is ook nog geen sprake. „Het kost Spanjaarden veel moeite om iets uit het verleden te rectificeren”, zegt historicus Arnau Gonzàlez i Vilalta. „Mensen graven zich in hun positie in en zoeken niet snel een hedendaagse oplossing.”

De aversie tegen het evenement uit zich vooralsnog vooral op internet, waar zo’n 3.500 mensen een afkeurende petitie ondertekenden. Bij de viering zelf was vrijdagavond geen enkel protest te horen. Pajes deelden volgens een zeer geordend systeem zonder problemen al hun presentjes uit.

Voor Torres Soler staat de optocht symbool voor een wijdverbreid „latent racisme” in Spanje. Vier jaar geleden begon ze met een aantal andere donkere feministen een online discussie over het onderwerp, mede geïnspireerd door de Zwarte Pieten-discussie in Nederland. „We kregen direct enorm veel kritiek over ons heen”, zegt ze via de telefoon vanuit de stad Zaragoza. „We werden afgeschilderd als achterlijke vrouwen zonder opleiding. We konden beter oprotten naar ons eigen land. Keihard en puur racisme. Voor ons een extra motivatie om juist door te gaan.”

Hier en daar behaalden de Afroféminas een kleine overwinning. Zo wordt de zwarte koning Balthasar op sommige plekken niet langer gespeeld door een zwart geschminkte man, maar door een donkere inwoner. „Gelukkig zien sommigen in dat het belachelijk is om een blanke man zwart te maken. Alsof donkere mensen zelf die rol niet zouden kunnen vervullen”, stelt Torres Soler. „Het is niet gepast om negros zo neer te zetten. Sterker nog, het zwart maken van een gezicht heeft een racistische betekenis. In de negentiende en twintigste eeuw traden blanke Amerikanen op als stereotype zwarten met grote rode lippen. Sinds de jaren zestig is deze zogenoemde blackface verboden. Dat is natuurlijk niet voor niets.”

Werelderfgoedlijst
Even dacht Afroféminas een bondgenoot te hebben gevonden in het links-radicale Podemos. Een nieuwe politieke partij, die openlijk aanschopt tegen oude normen en waarden in Spanje. Rita Bosaho, de eerste donkere vrouw in het Spaanse parlement, liet via Twitter weten dat de optocht van Alcoy een uiting is van „institutioneel racisme”. Maar ze werd door een lokale afdeling van Podemos op haar vingers getikt en verwijderde haar tweet weer. In de gemeenteraad van Alcoy werd vervolgens unaniem een motie aangenomen om het feest te beschermen. Het stadje voert zelfs een lobby om de optocht op de Werelderfgoedlijst van Unesco te krijgen.

Zamorano Gimeno voelt zich machteloos tegen de aanvallen van Afroféminas. „Ze willen dat wij ook via internet de discussie aangaan. Maar zo werken wij niet. Ze zijn meer dan welkom om de optocht met al zijn pracht en praal en de honderden pajes te komen beleven. Dan zullen ze zien dat het één groot positief feest is waar óók de donkere mensen in onze gemeenschap van genieten.”

De wethouder van toerisme en cultureel erfgoed zucht als haar wordt gevraagd of de pajes misschien niet beter blauw, rood of geel geschminkt kunnen worden. „Van oorsprong zijn ze zwart en dat moet denk ik zo blijven. In het verre verleden zagen we de koningen als iets exotisch en mensen uit andere delen van de wereld werden als zwarten gezien. Die denkbeelden zijn allang voorbij. Dat hebben we gelukkig overwonnen. De pajes zijn nu zwart zodat kinderen ze niet herkennen. Iedereen houdt van ze. Want ze zijn allemaal een van ons. Met racisme heeft het totaal niets van doen. En dan nog. Zou het racisme bestreden worden door een oude, feestelijke traditie van een stadje in Alicante af te schaffen?”

quote:

Op zondag 7 januari 2018 12:14 schreef RingBewoner het volgende:
*Zwarte Pietdiscussie.

In je TT.

quote:

Op zondag 7 januari 2018 13:07 schreef pokkerdepok het volgende: dat deze figuren misschien al sinds heidense tijden zwart geschinkt waren, betekend nog niet dat ze er altijd bij hebben gelopen zoals nu

quote:

Op zondag 7 januari 2018 12:19 schreef Kassamiep het volgende:
Ach. Het is hier iig nog duidelijker dat het moslimmoren moeten voorstellen.
Zijn er al Marokkaantjes boos over deze parodie op hen ? Of moet er nog een bontkraagje bij.

quote:

Op zondag 7 januari 2018 13:15 schreef WodanIsGroot het volgende:
Dat SOS racisme is met hun slogan "Touche pas à mon pote" (raak mijn vriend niet aan) ook echt lachwekkend.