Hoe houdbaar is Hennis?Mali-drama
Nummer twee van VVD wankelt na eigen gestuntel en ongenadig harde uitspraak vicepremier Asscher
(Defensie) nagenoeg onhoudbaar geworden. Sinds de presentatie van het vernietigende rapport over het dodelijke mortier-ongeluk in Mali, zien collega’s in het kabinet, Kamerleden en partijgenoten het somber voor haar in. De nummer twee van de VVD wankelt.
In rap tempo is de positie van minister Jeanine Hennis
| Wouter de Winther
Het is donderdagochtend, kwart over tien als er bij media een persbericht binnenkomt van het ministerie van Defensie. ’Rectificatie’, leest de titel, verwijzend naar het persbericht dat dertien minuten eerder al verstuurd is. In de nieuwe versie blijkt een citaat van minister Hennis te zijn gewijzigd over de reactie op het rapport over het ongeluk waarbij twee Nederlandse militairen in Mali het leven verloren en een derde ernstig gewond raakte. Waar eerst nog stond „De conclusies van de OVV komen hard aan”, blijkt in de nieuwe versie de zinsnede te ontbreken.
„Dat heeft ze er zelf uit laten halen”, roddelt een CDA-Kamerlid even later in het parlementsgebouw. Het rapport en vooral de reactie van de minister daarop zijn dan al het gesprek van de dag geworden.
Met verbazing zagen Kamerleden de minister stuntelen voor de camera bij het geven van een eerste reactie. Ze verzandde in onduidelijke, ontwijkende antwoorden en gaf aan dat optreden in dit geval beter was dan haar aftreden.
Binnenhofbewoners kijken ervan op dat Hennis zich zo het grijsgedraaide vocabulaire van ministers aanmeet die later toch echt hun biezen moeten pakken. Maar ze vermoeden ook direct waarom: Hennis wil door als minister in het nieuwe kabinet. Een plotseling aftreden kan dat wel eens verhinderen.
Oppositiepartijen roepen meteen om haar vertrek, de nieuwe coalitie is intussen ook zeer kritisch. De eerste geur van aangeschoten wild verspreidt zich in de wandelgangen; hier zit een minister ernstig in de problemen.
Even verderop stormen journalisten op VVD-partijleider Mark Rutte af, die dan net de Stadhouderskamer heeft verlaten in de pauze van coalitiebesprekingen. De premier zet er flink de pas in en zegt afgemeten dat hij vindt dat ze moet aanblijven. Dergelijke woorden gebruikte hij ook voor de later opstappende bewindspersonen Mansveld, Teeven, Opstelten en Van der Steur. „Rutte moet niet meteen achter haar gaan staan”, waarschuwt een kopstuk. „De minister moet het nu zelf doen.”
Intussen neemt de onrust toe. De familie van één van de overleden militairen spreekt met verschillende media en haalt ongenadig uit naar Defensie en daarmee naar de minister. De Tweede Kamer ziet het gebeuren en weet: een moeder die haar zoon verloor door nalatigheid van de Staat, daar is geen Haagse tovertruc tegen opgewassen. Dit is ernstig.
De uren verstrijken en de commotie rond het optreden van Hennis groeit. Als RTL een deel van een reactie-interview met Hennis twittert waarin ze verdwaalt in haar eigen ontwijkende antwoorden en zelfs even het beeld uit loopt, staat de minister er nog slechter op. In Den Haag vermoedt men dat er ’een rekening wordt vereffend’ door de zender omdat de minister eerder een verhaal over slecht materieel bij defensie afdeed als een kletsverhaal.
Als ze vrijdagochtend de krant onder ogen krijgt, knakt de bewindsvrouw. Op de voorpagina poseert de rouwende moeder van de omgekomen Henry Hoving. Ze vraagt: „Waarom zegt Hennis geen sorry?” Het raakt de minister in het hart. Ze vindt dat ze op deze manier onterecht persoonlijk verantwoordelijk wordt gehouden voor de dood van militairen.
Een paar uur later loopt Hennis de statige Trêveszaal in voor de wekelijkse ministerraad. De bewindsvrouw ziet ernstige gezichten bij haar collega’s.
Robot
Want de andere ministers trekken zich de harde conclusies uit het OVV-rapport zeer aan. Zíj hebben immers als collectief besloten om de militairen te sturen. De missie in Mali was zelfs op uitdrukkelijke voorspraak van de PvdA, waarna met stoom en kokend water soldaten die kant op werden gestuurd, naar nu blijkt onder omstandigheden die niet deugen. Een minister meent dat Hennis als een robot heeft gereageerd. Hennis erkent zelf ook dat ze het verkeerd heeft aangepakt. De discussie gaat door haar verkeerde reactie niet meer om het dramatische voorval, maar om haar ministerschap. Nu en in de toekomst. Dat moet niet, stelt de ministerraad vast. Inclusief Hennis.
Schuldbewust probeert de minister na afloop een andere toon aan te slaan dan donderdag. Tegen de verzamelde media zegt ze dat ’aanblijven geen doel op zich is’ en dat ze haar ’positie bepaalt na het debat’.
Ongeveer gelijktijdig verlaat vicepremier Lodewijk Asscher het gebouw, die vanwege de in het buitenland verkerende premier de ministerraad voorzat. Hij laat zich ontvallen dat de zaak ernstig genoeg is voor de minister om af te treden; een ongekend harde uitspraak, waarmee de VVD-bewindsvrouw in feite de wacht wordt aangezegd door haar collega. Een schokgolf gaat over het Binnenhof en bereikt ook de Stadhouderskamer, waar de nieuwe coalitie zit te onderhandelen. De VVD is woedend op de vicepremier.
In de partij dringt evenwel het besef door dat de positie van Hennis onhoudbaar begint te worden. Liberalen erkennen dat ze na het debat van dinsdag waarschijnlijk de eer aan zichzelf zal houden, bijvoorbeeld door na haar eerste termijn in de Kamer haar ontslag aan te kondigen en zo recht te doen aan de ministeriële verantwoordelijkheid. Immers, persoonlijk heeft ze niets te maken met het ongeluk, maar ze staat wel aan het hoofd van de organisatie die fout op fout op fout stapelde, waardoor uiteindelijk twee militairen omkwamen en één ernstig gewond raakte.
Hennis’ vertrek levert de VVD wel een groot probleem op. Ze is de nummer twee van de partij, een stemmenkanon en vooralsnog de enige zekere vrouwelijke kandidaat als minister. In de Haagse werkelijkheid geldt dat een minister bij een vrijwillig vertrek kan terugkeren in een nieuw kabinet. De vraag is echter of Nederland zo’n draaideurconstructie ook begrijpt, zeker als er binnen een maand al een nieuw kabinet aantreedt.
Daarnaast is nog maar de vraag of CDA, D66 en CU ervoor voelen om hun moeizaam bereikte samenwerking over drie weken af te trappen met een bewindspersoon die er nu al publiekelijk zo slecht op staat.
Bij Hennis is het intussen alle hens aan dek. Gisteravond kondigde ze opeens een ’operationele pauze’ af voor alle missies totdat alle veiligheidsprocedures zijn doorgelicht. Ook komt er een onderzoek om nalatigheid vast te stellen. De Kamer zal de uitkomsten ervan niet afwachten.
Telegraaf