Monza is een circuit met rijke historie. Er is dus al veel geschreven over Monza. Ook op Fok!. Onder andere over de historie, over het behalen van Fangio's vierde wereldtitel dankzij een sportief gebaar van gentleman Peter Collins en over de fatale crash van Wolfgang von Trips waar ik in mijn vorige post al even aan refereerde, om er een paar te noemen. Ook heb ik zelf eerder al geschreven over de crash van Jochen Rindt op Monza in 1970.
Dit keer wil ik het hebben over een moment, dat nog altijd in mijn geheugen gegrift staat en voor mij één van de eerste herinneringen is aan de Formule 1. De fatale crash van Ronnie Peterson tijdens de GP van Italië op Monza in 1978, toentertijd live op de Nederlandse TV. Misschien is dat wel de reden voor mijn morbide fascinatie voor dodelijke ongelukken in de F1.
Ronnie Peterson begon, net zoals de meeste coureurs, in de karts. Daarin werd hij een paar keer Zweeds kampioen waarna hij overstapte naar de Formule 3 met een zelf (samen met zijn vader) ontworpen wagen. Goede resultaten in deze klasse zorgden voor de promotie naar een fabrieksteam, waarmee hij in 1969 Europees kampioen werd.
Hij maakte in 1970 zijn debuut in de Formule 1 voor het Antique Automobiles team in een privé March. Ondanks dat hij geen punten haalde viel hij toch genoeg op om het jaar erop over te stappen naar het fabrieksteam, waarvoor hij onder andere vijf tweede plaatsen en een derde plaats haalde, wat hem genoeg punten opleverde voor een tweede plaats in het kampioenschap achter Jackie Stewart.
Zijn eerste overwinning haalde hij in 1973 tijdens de Grand Prix van Frankrijk, nadat hij naar het team van Lotus was overgestapt als teamgenoot van Emerson Fittipaldi. Nog drie overwinningen met de Lotus 72 dat seizoen leverde hem uiteindelijk een derde plaats in het kampioenschap op. Het jaar erop begon hij met de Lotus 76, maar die wagen was zo slecht dat hij al snel weer terugviel op de succesvolle Lotus 72 waarmee hij dat jaar nog drie overwinningen haalde, wat resulteerde in een vijfde plek in het kampioeschap. Het jaar erop bleek de Lotus achterhaald en ging hij terug naar het team van March, wat echter geen succes was. Hij won weliswaar een keer op Monza (toen Niki Lauda terugkeerde na zijn crash op de Nurburgring) maar eindigde verder niet hoger dan vijfde.
Een overstap naar Tyrrell werd niet veel beter. De zes-wieler van Tyrrell was veel te complex voor Ronnie om mee te rijden. Meer dan een derde plaats haalde hij er niet mee. Hij was dan ook niet goed als testrijder en dat wist hij zelf ook wel. Wel was hij in staat om een auto naar zijn pijpen te laten dansen dankzij zijn snelle reflexen en instinct. Dat is ook wat zijn rijstijl zo spectaculair maakte en waarom je naar het circuit ging. Jackie Stewart zei over Ronnie:
In 1978 tekende hij een contract bij Lotus als tweede coureur achter Mario Andretti, die in de paar maanden dat ze samenwerkten een goede vriend zou worden. Samen domineerden zij het seizoen, eerst in de Lotus 78, die ook al in 1977 in gebruik was, en later de nog betere Lotus 79. Beide wagens waren voorzien van ground-effect en daarmee de eersten in de Formule 1 waarin dit concept toegepast werd.quote:"I don't think Ronnie ever had the mental application that a complete racing driver needs, but I admired his ability tremendously. Any number of times, particularly in 1973, I'd follow him into a corner and think, 'Ooooh, Ronnie, this time you've overdone it, you're gone!' But he always seemed to get it back somehow. It never surprised me that the spectators loved him – he was exciting to watch from where I was, too!"
Ronnie Peterson won twee Grand Prix en had er meer kunnen winnen als hij niet zijn contract respecteerde door achter Mario Andretti te blijven. Regelmatig was hij sneller dan de Amerikaan. Na zijn overwinning op Zeltweg in Oostenrijk lag hij slechts 9 punten achter op Andretti en had hij intussen getekend voor McLaren waar hij de eerste rijder zou worden. Iedereen verwachtte dat hij nu de teamorders aan zijn laars zou lappen en de laatste races proberen de titel te winnen, omdat hij niets meer te verliezen had. Niets, behalve zijn woord
Dus kwam hij de volgende race in Nederland keurig achter Andretti, die met een gebroken uitlaat reed, als tweede over de finish. Dit was de race voor die fatale race in Monza.quote:"I'm going to McLaren next year", he said. "It's not announced yet, but Mario knows, Some of these people," he sighed, "who say I should forget our agreement now... I don't understand them. I had open eyes when I signed the contract, and I also gave my word. If I break it now, who will ever trust me again?"
De race waarbij ook éne Jan Lammers aanwezig was om zijn contract met Shadow te tekenen, waardoor hij in 1979 zijn debuut in de Formule 1 kon maken.
De pech voor Peterson begint al in de zinderende hitte van de eerste dag. Tijdens de eerste kwalificatie gaat de motor van de Lotus 79 stuk. Hierdoor moet hij overstappen in de oude Lotus 78, omdat de reserve 79 voor Andretti gereserveerd is. De volgende dag is zijn Lotus gerepareerd, maar remproblemen zorgen ervoor dat hij de tweede kwalificatie alsnog moet rijden met de 78. Daarnaast heeft hij in tegenstelling tot Andretti niet de beschikking over kwalificatiebanden, waardoor hij niet verder komt dan de vijfde startplaats.
En ook op zondagmorgen slaat de pechduivel toe. De monteurs hebben de remmen van zijn Lotus 79 gerepareerd, maar zijn bij het monteren van de remvoeringen de borgpennen vergeten. Hierdoor schiet hij in de warming-up rechtdoor bij de tweede chicane door drie hekken heen, wat de neuspartij van de Lotus vernietigt. Peterson mankeert niets, maar is wel geschrokken en woedend.
Hij moet voor de race weer terugvallen op de Lotus 78, omdat Chapman hem de reserve-auto van Andretti niet wil gevenquote:"The break pedal suddenly fell to the floor and I went straight through four or five safety nets and hit a tree." Ronnie explains.
Maar Peterson wil niet opnieuw een jaar als tweede rijder achter Andretti rijden.quote:"Sign for Lotus for the next season, you can have the car!"
Al die pech is een voorbode voor het naderende onheil. Als hem kort voor de start door Jackie Stewart, als reporter aanwezig voor de Amerikaanse ABC, wordt gevraagd naar zijn prognose voor de race antwoord hij kortaf:
quote:"This is not my day!"
En bij de start gaat het meteen fout. De lokale starter drukt het groene licht al in voordat iedereen stilstaat, waardoor het achterveld een vliegende start krijgt. Onder hen is Riccardo Patrese, die van de negende rij afkomt. Peterson is slecht weg en door de naderende chicane schuift het veld als een harmonica in elkaar. Door de vliegende start moet Patrese een aantal wagens ontwijken en doet dit aan de verkeerde kant van de witte lijn bij de uitgang van de pitsstraat. Als hij weer wil invoegen voor de chicane geeft Hunt, die schuin achter hem rijdt, hem geen ruimte en hij raakt Hunt wat een kettingreactie veroorzaakt. Hunt komt dwars te staan en raakt Peterson die rechts de vangrail in schiet. Door de klap scheurt de brandstoftank waardoor de auto in brand vliegt. Vittorio Brambilla kan de Lotus niet ontwijken en schuift de wagen tegen de vangrail aan de overkant, waardoor deze weer terugstuitert. Hans-Joachim Stuck wordt geraakt door een rondvliegend wiel en weet zijn wagen aan de kant te zetten, waarna hij uitstapt en naast de wagen in elkaar zakt. Hij was in tegenstelling tot Brambilla, die ook door een wiel geraakt werd, nog wel bij bewustzijn. Uiteindelijk waren er tien auto's betrokken bij de crash.
Hunt was snel uit zijn auto gestapt en de metershoge vlammenzee ingedoken om Peterson, die zijn gordels al losgemaakt had, uit de auto te trekken. Peterson zat echter vast met zijn voet tussen het stuur en de cockpitwand. Geholpen door Patrick Depailler, die het stuurt kapot trapt en Clay Regazzoni helpt Hunt Peterson uit de auto. De race wordt stilgelegd.
De Italiaanse politie had inmiddels een cordon gevormd om de crash en liet niemand bij de crashsite. Ook professor Sid Watkins (sinds de Grand Prix van Frankrijk door Bernie Ecclestone aangetrokken als medisch adviseur) niet. Tussenkomst van Lauda zorgt ervoor dat Watkins alsnog bij Brambilla en Peterson kan komen. Brambilla heeft een zware hoofdwond en Peterson een paar ernstig gebroken benen. Na ruim tien minuten komt er pas een ambulance die Brambilla en Peterson vervoert naar het medisch centrum op Monza. Hier worden zijn benen gespalkt en geconstateerd dat hij slechts lichte brandwonden heeft.
Een half uur later is Peterson in een helikopter op weg naar het ziekenhuis. Hier wordt hij onder narcose lange tijd geopereerd aan zijn rechterdijbeen, een fatale fout volgens de Italiaanse arts Peter Varolo. Normaal gesproken wacht men een week met het opereren van een dijbeen om te voorkomen dat beenmerg in het bloed komt en de longen bereikt, waarbij dagelijks de longen worden gecontroleerd en indien nodig bloedtransfusies worden gegeven.
Na de operatie wordt Peterson naar de intensive care gebracht om bij te komen. Als hij 's nachts niet uit de narcose ontwaakt worden er rontgenfoto's van zijn longen gemaakt. Die zitten vol met bloed met beenmerg. 's Ochtends wordt Peterson dood verklaard.
De race wordt, onder protest, nog wel uitgereden. De rijders waren bang door het woedende publiek gelyncht te worden als ze niet zouden starten. Als om zes uur 's avonds opnieuw gestart wordt, wordt er door een andere starter te lang gewacht met het groene licht waardoor Andretti en Villeneuve te vroeg weg zijn en één minuut straftijd krijgen. De race wordt gewonnen door Niki Lauda. Maar voor Andretti maakt het niet meer uit. Door het wegvallen van Peterson is hij wereldkampioen. al zou hij de titel op dat moment graag hebben ingeruild voor het leven van zijn vriend.
Het was intussen wel duidelijk geworden dat er maatregelen genomen moesten worden. Vanaf de volgende race was er altijd een medische wagen aanwezig bij de start van de races. En vanaf 1979 werd er een vaste starter aangesteld voor elke race. Ook werd het circuit van Monza aangepast. Er kwamen meer uitloopruimtes en ook het gebied rond de pitstraat werd verbeterd. Maatregelen die intussen hun nut wel hebben bewezen.
Brambilla overleefde de crash en was na een paar maanden al weer de oude. In 1979 en 1980 reed hij nog een aantal races voor Alfa Romeo.
Lange tijd werd Riccardo Patrese gezien als aanstichter van de crash. Hij werd dan ook geband voor de eerstvolgende Grand Prix, maar later onderzoek wees uit dat hem geen blaam trof.
De dood van Peterson kent later nog een slachtoffer. Zijn weduwe, die niet kon wennen aan een leven zonder Ronnie, pleegt in 1987 zelfmoord.
Over Ronnie Peterson, bijgenaamd de Super Swede, is ook een documentaire gemaakt die binnenkort uitkomt. De trailer is hieronder te zien.
Uiteindelijk is de crash van Ronnie niet wat hem fataal is geworden, maar de onkunde van de trauma-artsen die hem opereerden. Achteraf bezien was het vroeger vaak zo dat coureurs de dood vonden na een crash, niet zozeer door de crash zelf, maar door (het ontbreken van) de voorbereiding van hulpverleners op de mogelijkheid van zo'n crash. Crashes als deze, maar ook die van Roger Williamson op Zandvoort, zouden met de voorbereiding en opleiding van hulpverleners van nu niet meer tot doden leiden.
