Zomergasten 2016 #6 Hebben feministen humor?

Zomergasten is een Nederlands televisieprogramma van de VPRO dat elk jaar in de zomer, meer bepaald rond augustus, op zondagavond rechtstreeks uitgezonden wordt. Het programma bestaat sinds 1988 en werd bedacht door Krijn ter Braak. In een avondvullend programma mag iedere zondag een bekende of interessante Nederlander, Vlaming of Nederlandssprekende buitenlander zijn of haar favoriete televisieavond samenstellen. De gast komt meestal uit de literatuur, wetenschap, televisie, de politiek of het bedrijfsleven.



De gekozen fragmenten worden getoond en aan de hand daarvan wordt de gast geïnterviewd door een interviewer/presentator. Het programma is in zijn anno 2013 25-jarig bestaan uitgegroeid tot een van de bekendste programma's van de Nederlandse publieke omroep. Na elke aflevering van het programma wordt sinds een aantal jaren een film uitgezonden die door de zomergast van de avond werd uitgekozen.

Geschiedenis

Het programma kwam in 1988 tot stand nadat men binnen de VPRO al enkele jaren op zoek was naar een format om in de zomer uitzendingen te kunnen verzorgen zonder terug te vallen op herhalingen van het afgelopen seizoen. Die winter was vanuit financieel perspectief zo kostbaar geweest dat men voor de zomer slechts 50.000 gulden beschikbaar had -- dit is het bedrag dat door toenmalig zakelijk leider Johan Berends is genoemd, presentator van het eerste uur Peter van Ingen houdt het op ruim het dubbele. Uiteindelijk kwam programmamaker en hoofd televisiedrama Krijn ter Braak met het idee van een avondvullend interview, afgewisseld met tv-fragmenten die werden toegelicht door de gast in kwestie. Niet alleen kon men zo een belangrijk deel van de zendtijd vullen met een inhoudelijk sterk programma en ontdook men door de lengte de door veel VPRO'ers gehate STER-reclameblokken, maar de productie was ook vrij goedkoop; er was slechts één studio nodig, en de gasten werden aangemoedigd fragmenten te kiezen die de VPRO reeds in bezit had om daarmee de kosten voor de beeldrechten te reduceren.



Waar de inspiratie voor Zomergasten vandaan kwam is een bron voor discussie. Over het algemeen wordt aangenomen dat het ontleend was aan de Marathoninterviews die al sinds 1986 op de VPRO-radio werden uitgezonden en qua lengte, type gasten en thematiek meerdere overeenkomsten vertoonden. In een ingezonden brief aan de Volkskrant in juli 2012 sprak Ter Braak, in een reactie op een eerdere brief, dat echter tegen. "Mocht er van VPRO-zijde nog eens iets over Zomergasten gepubliceerd of gezegd worden, weet dan dat het idee ervoor niet is ontleend aan de Marathoninterviews. De duur van de Marathoninterviews is mogelijk later wel eens door mij in stelling gebracht toen er bezwaren opgeworpen werden tegen de lange duur, vier uur, die ik voor Zomergasten in gedachten had. Ik bracht toen naar voren: waarom zou een spanningsboog van vier uur op de radio wel en op de televisie niet kunnen."



Toenmalig hoofdredacteur van de VPRO Roelof Kiers toonde zich enthousiast over het initiatief van Ter Braak, en samen met een aantal andere programmamakers werd het verder uitgewerkt. Voor de functie van presentator annex interviewer werd gekozen voor de toen 37-jarige journalist Peter van Ingen. Van Ingen was reeds in vaste dienst bij de omroep en zijn honorarium was derhalve geen grote kostenpost. De opnames werden gemaakt in een televisiestudio binnen de Amsterdamse Plantage, in een huiselijke setting met twee fauteuils waar een tv-toestel naast stond. Ter Braak zelf nam de eindredactie en de regie op zich, en zou dat blijven doen tot hij na een zakelijk conflict in 1990 bij de VPRO vertrok. Zijn naam werd vervolgens van de aftiteling geschrapt, maar bij latere uitzendingen is op initiatief van Kiers de zinsnede "Naar een idee van Krijn ter Braak" toegevoegd. Ook tegenwoordig wordt zijn naam aan het eind van de uitzending nog vermeld.



Peter van Ingen

Op 3 juli 1988 ontving Van Ingen de eerste Zomergast; televisiepresentator en kunstjournalist Pierre Janssen. Destijds duurden de afleveringen vier uur en volgden ze direct op het NOS Journaal of werden ze daardoor onderbroken; interviewer en geïnterviewde hadden de nieuwsuitzending eveneens gezien en zouden er in sommige gevallen bij (her)aanvang ook commentaar op leveren. Tevens werden niet alle uitzendingen daadwerkelijk live uitgezonden: Van Ingen wilde graag met zijn nog jonge kinderen op vakantie kunnen in de zomer, dus sommige interviews waren van tevoren opgenomen. Dat eerste jaar zouden nog vier gasten plaatsnemen op de stoel; schrijfster Renate Rubinstein (die zich uitermate televisieverslaafd verklaarde), regisseur Pieter Verhoeff (die naar eigen zeggen enkel gekozen was vanwege een formatvoorstel dat hij eerder aan de VPRO had gedaan[4]), journalist en uitgever G.B.J. Hiltermann (die de gehele avond zijn aktetas voor zich hield om een buikje te maskeren en vredesactiviste Sienie Strikwerda.

Anderen

Na het vertrek van Peter van Ingen zijn er meerdere presentatoren geweest, waarbij de meesten slechts een jaar bleven, terwijl sommigen een aantal jaren het programma presenteerden. In 2004 werd Zomergasten, dat jaar gepresenteerd door Joost Zwagerman, onderwerp van een brede discussie doordat gaste Ayaan Hirsi Ali haar korte film Submission tijdens haar ideale televisieavond vertoonde. Een paar maanden later was dit een van de aanleidingen voor de moord op Theo van Gogh. In het seizoen 2005 werd Zomergasten gepresenteerd door schrijfster Connie Palmen. De laatste uitzending in 2005, met actrice Katja Schuurman, moest in het laatste uur voortijdig worden afgebroken vanwege een storing op het Mediapark in Hilversum.



Op zondag 2 september 2007 presenteerde Paul de Leeuw een speciale jubileumaflevering van Zomergasten, omdat het programma twintig jaar bestond en er 100 gasten waren geweest. In deze uitzending kwamen kijkers zelf aan bod met een favoriet film- of televisiefragment. In 2012 was er voor het eerst een Vlaamse presentator: Jan Leyers.

Vanaf 2005 tot begin 2012 was er ook een winterse variant: Wintergasten (begonnen als Wereldgasten).


Presentator dit seizoen:


Gasten dit seizoen: