Voor een topic waarin in een paar reacties al zoveel onzin geopperd is, heropen ik met alle plezier mijn account.
Alle zogenaamde argumenten voor het afschaffen van ontwikkelingshulp die hier genoemd zijn ten spijt, zijn er maar twee echte redenen voor het stoppen: de afkeer voor dwang vanuit de overheid én het alleen maar aan jezelf willen denken. Alle andere argumenten en ‘voorbeelden’ (waar een beetje wetenschapper zo gehakt van maakt) zijn er enkel aan de haren bijgesleept door mensen die een drogreden nodig hebben om hun persoonlijke keuze voor egoïsme te camoufleren.
Een paar van die drogredenen zijn heel makkelijk te ontzenuwen. Allereerst het argument dat ontwikkelingshulp niet zou werken en er niets bereikt zou zijn: iemand die dit oppert is teveel blijven hangen in de berichtgeving rondom de milenniumwisseling. Juist de afgelopen 15 jaar zijn enorme omslagen gemaakt. De resultaten (zie bijvoorbeeld
hier) van de Millenium Development Goals laten onder meer zien dat de hoeveelheid armoede gehalveerd is, dat bijna ieder kind toegang heeft tot basisonderwijs en dat geboortesterfte van moeders en kinderen sterk afgenomen is.
Tegelijkertijd is ook de vorm van ontwikkelingshulp enorm veranderd: sinds het Medefinancieringsstelsel (2007) ingevoerd is, is de steun van overheden aan Nederlandse NGO’s in het zuiden voornamelijk gefixeerd geweest op indirecte hulp, namelijk het versterken van de positie van lokale en regionale NGO’s. Dit gebeurt door ‘capacity building’ (bijv. het geven van trainingen in het management van een NGO, de accountability ervan en het opleiden van personeel) en het verstevigen van ‘civil society’ (het horizontaal en verticaal linken van organisaties en het vergroten van de interactie met lokale overheden om hun accountable te maken). Hier zijn enorme resultaten in geboekt (ik ben zelf door de duizenden pagina's aan landenrapporten hierover gegaan, voor nu post ik hier maar even de
synthese), zelfs ondanks dat er dankzij het korten onder Rutte bepaalde projecten á la minute stopgezet moesten worden en er daardoor aan gigantische kapitaalvernietiging is gedaan.
So far dus voor het bodemloze put-verhaal of het verhaal dat we ze niet leren zelf hun broek omhoog te houden. Juist ontwikkelingshulp die via een overheid loopt kan ervoor zorgen dat afhankelijkheid afneemt, terwijl zogenaamde ‘hulp’ via de private sector juist afhankelijkheid vergroot. En voor wie verder nog in het afhankelijkheidsverhaal gelooft: het percentage overheidsuitgaven dat door internationale donoren wordt betaald is in 15 jaar ongeveer gehalveerd (zie
hier het bericht uit 2011, het meest recente kan ik zo snel niet vinden).
Dat wil uiteraard niet zeggen dat afhankelijkheid geen thema is: sterker nog, de grootste klappen kunnen nu gemaakt worden door ontwikkelingslanden eindelijk eens van de neo-koloniale ketens te verlossen die al eeuwen lang doordreunen. Het punt is alleen juist dat door in te zetten op hulp en handel je het tegenovergestelde bereikt. Juist overheidgefinancierde hulp zal essentieel zijn om dit door te zetten. Afrika heeft het afgelopen decennium gemiddeld zo’n 6% groei gehad, maar slechts 0,4% groei in banen. Dat bewijst het punt dat ‘hulp’ (eigenlijk helemaal geen toepasselijk woord) vanuit de private sector zeker niet inclusief is.
Het tweede veelgenoemde argument is eigenlijk hierboven al behandeld, maar ik zal het toch nog even noemen:
corruptie. Acht jaar van staatsgesteunde MFS hebben juist ervoor gezorgd dat er veel lokale organisaties zijn die hun overheden accountable kunnen houden. Overheden in het ‘Zuiden’ zijn tegenwoordig over het algemeen dan ook transparanter, democratischer en meer bereid tot overleg met maatschappelijke en private actoren. Dat is een eerste stap. Tegelijkertijd zal er door elitevorming juist nog een enorme stap gemaakt moeten worden om deze trend door te zetten. En dat wordt moeilijk omdat dezelfde trends die in het Westen ontstaan, namelijk toenemende ongelijkheid door neo-liberalisering, ook in het Zuiden doorzetten. De ongelijkheid in Afrika en AziË groeit, waardoor machtsongelijkheid toeneemt en de democratie onder druk staat. Dit is echter geen argument voor het afschaffen van ontwikkelingshulp, maar eerder een argument voor het internationaal aanpakken van ongelijkheid.
Aangezien de genoemde argumenten dus vooral drogredeneringen zijn van mensen die ofwel zichzelf bewust niet informeren of die de feiten verdraaien, komt het dus op slechts twee argumenten neer: een afkeer voor de overheid en puur
egoïsme. Dat eerste ben ik het niet mee eens, maar zou ik nog als argument kunnen begrijpen. Het tweede punt klopt ook niet, al roep ik wel iedereen die andere drogredenen aanvoert in deze discussie op om eens in de spiegel te kijken en eerlijk te zeggen dat het er uiteindelijk vooral op neerkomt dat je jezelf vooral heel belangrijk vindt en om die reden van ontwikkelingshulp af wilt.
Waarom zouden zelfs egoïsten aan ontwikkelingshulp moeten doen? Simpelweg omdat het onderscheid tussen wij-zij, Noord-Zuid, ontwikkeld-aan het ontwikkelen, niet meer bestaat. Globalisering heeft ervoor gezorgd dat ons dagelijks handelen repercussies heeft voor mensen aan de andere kant van de wereld. Je kunt eenvoudigweg niet zeggen dat het ‘none of your business’ is, omdat vrijwel geen enkele burger zich in zijn geheel kan onttrekken aan de geglobaliseerde economie. Als er iets is wat de vorig jaar gelanceerde Sustainable Development Goals (de opvolgers van de milleniumdoelstellingen) nu definitief verankeren, is het wel de onderlinge afhankelijkheid van de gehele wereldbevolking. In zowel onze rol als consument (wat we kopen), arbeider (voor wie we werken) en burger (op wie we stemmen en welke instituties we daarmee in stand houden) beïnvloeden we wie in deze wereld een kans krijgt en wie niet. En dat is dan alleen nog het morele appeal waarom iedereen aan ontwikkelingshulp zou moeten doen, niet eens de talloze redenen waarom het ook in ons eigenbelang is (klimaatverandering, vluchtelingen, waterschaarste, etc.)
De correcte framing van ieder argument voor het afschaffen van ontwikkelingshulp moet dus geschieden volgens de volgende twee opties:
1) Ik ben tegen het onder dwang eisen van belastinggeld door een overheid om daarmee ontwikkelingshulp te financiëren. Verder ben ik me wel bewust van mijn rol in de geglobaliseerde economie en doe ik zoveel mogelijk om die te veranderen/mij aan de gevolgen daarvan te onttrekken of ik doe aan liefdadigheid/steun organisaties die dat doen om daarmee te compenseren. Indien dit niet het geval is, dan moet ik ook argument 2 toevoegen, namelijk;
2) Ik ben een egoïst. Ik besef me dat ik onderdeel ben van een geglobaliseerde wereld en besef me dat ik in talloze subtiele manieren ongelijkheden en afhankelijkheden in stand houd, maar ik vind het allemaal te lastig en kies gewoon voor mezelf. Wel de lusten van globalisering, niet de lasten.
Deze opsomming is natuurlijk ietwat gechargeerd, maar ik nodig wel iedere voorstander in deze discussie uit eens te denken over welke redenen er daadwerkelijk achter je betoog zitten. Zelf-deceptie is namelijk de grote leidraad in deze discussie die al decennia duurt, maar waar de daadwerkelijke argumenten zelden op tafel komen.
Omdat het zo'n lange post is,
bottomline: ontwikkelingshulp werkt. Het afschaffen ervan kan slechts op basis van persoonlijke motieven gebaseerd worden.
"We do not measure a culture by its output of undisguised trivialities, but by what it claims as significant"
Neil Postman - Amusing Ourselves to Death