06-06-2018
Ruimtesonde Juno lost raadsel van bliksems op Jupiter op – bijna danArtist’s impression van de verdeling van bliksems op het noordelijk halfrond van de planeet Jupiter. (NASA/JPL-Caltech/SwRI/JunoCam)
Uit onderzoek met de Amerikaanse ruimtesonde Juno blijkt dat de bliksems in de atmosfeer van de planeet Jupiter in sommige opzichten veel op hun aardse tegenhangers lijken. Maar in andere opzichten juist weer niet (Nature, 7 juni).
Juno is de eerste ruimtesonde die de bliksemontladingen op Jupiter heeft waargenomen op een breed scala aan radiofrequenties – van megahertz tot gigahertz. Alles bij elkaar zijn 377 bliksems geregistreerd. Hun piekintensiteit blijkt dicht bij die van onweersbuien op aarde te lijken: 4 bliksems per seconde.
Maar er is ook een groot verschil. De onweersbuien op Jupiter komen het meest voor rond de polen, terwijl die op aarde juist het meest rond de evenaar optreden. Dat heeft er vermoedelijk mee te maken dat Jupiter een ander warmteregime heeft.
Op aarde is de zon de belangrijkste warmtebron. En omdat de evenaar de meeste zonnewarmte ontvangt, stijgt daar de meeste vochtige lucht op. Warme opstijgende lucht is de ‘motor’ achter het ontstaan van onweersbuien.
Jupiter is vijf keer zo ver verwijderd van de zon en ontvangt dus 25 keer zo weinig zonnewarmte als de aarde. Zijn atmosfeer ontvangt juist de meeste warmte van onderaf: uit het planeetinwendige.
Verwaarloosbaar is de bijdrage van de zon echter niet. De onderzoekers denken nu dat de zonnewarmte en de inwendige warmte elkaar aan de evenaar zo’n beetje in evenwicht houden. De atmosfeer is er dermate stabiel dat het opstijgen van warme lucht wordt geremd.
Aan de polen, waar de ‘bovenwarmte’ vrijwel nihil is, kan wel warme lucht opstijgen. Daarom komen juist daar de meeste onweersbuien tot ontwikkeling. Vreemd is wel dat rond de noordpool van Jupiter veel meer onweer wordt gedetecteerd dan rond de zuidpool...
Ruimtesonde Juno draait sinds 5 juli 2016 in een polaire baan om Jupiter. NASA heeft inmiddels besloten om de termijn voor de onderzoeksmissie, die formeel komende maand zou verlopen, te verlengen tot juli 2021. (EE)
(allesoversterrenkunde)