Direct na de moord op Theo van Gogh werd Ahmed Marcouch nogal ad hoc woordvoerder namens de moslimgemeenschap. Nu wil hij, inmiddels Tweede Kamerlid, de PvdA weer mengen in het integratiedebat.
De veiligheidscoördinator jeugd in het Amsterdamse stadsdeel Zeeburg Marcouch heeft op 2 november 2004 net zijn eerste koffie achter de kiezen als zijn collega vraagt: "Heb je het al gehoord? Theo van Gogh is vermoord". Een ongemakkelijk lachje volgt. "Grapje, toch?"
Het was geen grapje. Marcouch haast zich naar de benedenverdieping waar het dagelijks bestuur vergadert. In het vergaderhok hangt een niets-aan-de-hand-sfeer. "Ze weten het nog niet", denkt Marcouch.
"Ja, we hebben het gehoord", krijgt hij te horen. "We wachten even af nu". Marcouch is verbijsterd over de laconieke houding. "Ik moet iets doen", denkt hij.
“Er brak een nieuwe fase in de geschiedenis aan”
Als vrijwilliger was hij in die tijd al woordvoerder van een collectief van Marokkaanse moskeeën in Amsterdam. "Eigenlijk hadden we ons net voorgenomen om niet meer op allerlei uitingen van bijvoorbeeld Ayaan Hirsi Ali of Geert Wilders te reageren, maar zelf de agenda te bepalen", aldus Marcouch.
"We wilden het zelf hebben over de verhoudingen tussen mannen en vrouwen in de moslimgemeenschap en hoe sommige jongens in beeld kwamen door opvattingen over homo's, het probleem van antisemitisme."
Dat veranderde op 2 november 2004. "Er brak een nieuwe fase in de geschiedenis aan", aldus Marcouch, die door de koepel van Moskeeën in Nederland gevraagd werd om namens de moslimgemeenschap in Nederland het woord te voeren.
"Het was voor Nederlanders een eerste confrontatie met het islamitisch extremisme dat geweld niet schuwt. Een dag later al zat ik bij Rondom Tien en vanaf dat moment heeft mijn telefoon dagen, maanden, jaren niet meer stilgestaan."
De moord op Theo van Gogh
Wat is u opgevallen na de moord? Wat was het effect op het maatschappelijk en politieke debat?
"Iedereen had opvattingen, maar er was weinig ruimte voor analyse en kennis. Moslimextremisme was tot dan toe iets van het verre oosten en nu stond het ineens voor veel Nederlanders gelijk aan de islam in Nederland."
"Dat gaf spanningen. Een islamitische school werd in brand gestoken in Uden. Onder autochtonen was het gevoel: we worden bekneld door de islam. Aan de andere kant dachten moslims: we worden in een kwaad daglicht gesteld."
Wat veranderde er in de moslimgemeenschap?
"We merkten dat moslims zich wilden gaan mengen in de debatten. De pers begon zich er nu ook in te verdiepen en voor het eerst werden camera's toegelaten in de moskee. Openheid was van belang, wisten we."
"We gingen onszelf de vraag stellen: Wie zetten we op dat spreekgestoelte in de moskee? Hoe wordt er gepreekt? Wat is de boodschap, de missie? Daarvoor werden er soms hatelijke dingen gepredikt. Dat alles heeft geholpen bij de emancipatie van de preek."
"In alle hevigheid is het debat toen losgebarsten. In het land en in de Kamer. Wat tolereren we van elkaar? Maar de discussie bracht met zich mee dat er steeds meer kennis loskwam."
Hoe is sinds de moord de moslimgemeenschap veranderd?
"Moslims zijn zich veel bewuster gaan discussiëren over wat moslim zijn in moet houden. Hoe verhouden we ons tot types als Mohammed B.. Er werd soms gezegd: B. is geen moslim. Maar dat is onzin, het is wel een moslim. Je moet niet ontkennen dat mensen als B. vanuit hun geloof uit zijn op macht en daarvoor willen moorden."
"Daar moet je als moslim iets van vinden en als je dat onwenselijk vindt moet je dat ook aan je geloofsgenoten laten horen. Dan voorkom je dat de samenleving ontwricht wordt en jonge kinderen denken dat dat de ware islam is."
"In die tijd is ook de discussie over de vrijheid van meningsuiting losgekomen. En Ehsan Jami verkondigde het recht om afvallige te zijn. Dat heeft allemaal bijgedragen aan de emancipatie van moslims."
Je kunt je de vraag stellen of we in tien jaar veel zijn opgeschoten. Er is nog steeds sprake van radicaliserende jongeren. Homo's voelen zich onveiliger dan ooit, Wilders moet nog steeds beveiligd worden.
"Iets veranderen betekent niet dat het klaar is. De moord op Van Gogh was de eerste confrontatie. Mijn zorg is dat de confrontaties met extremisme erger kunnen worden, omdat dit soort radicale bewegingen gedreven zijn door macht en intimidatie. Ook vanuit extreem rechts."
Het wordt erger? Bedoelt u meer aanslagen?
"Dat hoeft niet. We weten nu meer, instanties werken beter samen, al moeten we alert blijven. Maar zo'n jongen die ons in het Nederlands toespreekt vanuit Syrië klinkt behoorlijk bedreigend. Dat hadden we nog niet meegemaakt."
"Als extremisten merken dat ze succes hebben met het ontregelen van de samenleving zullen zij dat vaker etaleren. Zij zullen zich manifesteren op allerlei manieren, ze passen zich aan aan de rechtsstaat, waardoor ze ons blijven ergeren en hinderen zonder dat we ze juridisch niets aan kunnen doen."
Hoe verander je dat?
"We moeten ze met argumenten bestrijden. En jongeren weerbaar maken."
"Deels is dat religieuze vorming, dus ook een verantwoordelijkheid van de islamitische gemeenschap, maar het is ook burgerschapsvorming. Dus jongeren moeten kritisch leren denken, zodat ze niet in die fuik vallen."
"Orthodoxe islam, prima. Maar wij zullen niet afdingen op de rechten van homo's, of vrouwen. Elk gewelddadig element zullen we keihard bestrijden. We dingen niet af op fundamentele waarden."
Critici als Wilders zeggen: dat keihard bestrijden gebeurt niet en met discussiëren is het probleem niet minder geworden, maar alleen maar erger.
"Als je naar de werkelijkheid kijkt zie je dat er wel degelijk normen worden gesteld en gehandhaafd. En dat die gemeenschap wel degelijk meedoet. Kijk naar de Marokkaanse boot bij de Gay Pride. Ik kreeg hoon over me heen, maar het gevolg is wel dat ik overal over kan praten."
Zou je dan wel een perspectief kunnen schetsen? Want dan héb je wellicht echt iets aan discussiëren en aan emancipatie?
"Ik zie de samenleving niet islamiseren. Ik zie moslims vernederlandsen en met hun geloof de moderniteit omhelzen. Die werken bij McKinsey of staan voor de klas. Maar ik heb nog nooit de ene imam de andere imam publiekelijk zien bediscussiëren. Dat is echt nodig om de extremisten te ontmaskeren."
"Ik zie teveel jongeren die weggetrokken worden door salafistische stromingen. Ook die stroming mag er zijn, maar je mag ze zeker niet onbekritiseerd laten op het moment dat ze een springplank zijn voor radicalisme."
"Ik ben dus wel optimistisch, maar tegelijkertijd hebben die ontwikkelingen ook weer een dynamiek waardoor je steeds achter de feiten aan loopt."
Wat bedoelt u daarmee?
"Radicalisering werkt maatschappijontwrichtend. De extremisten organiseren zich in onze samenleving, ook democratisch. Zij misgunnen ons onze veilige omgeving, ons veilige huis, veilige wijk."
"Het ontwrichtende karakter van de 'kleine' groep is groot en het is daarom gerechtvaardigd om dit keihard aan te pakken. Dat zie je aan het kleine clubje dat met IS-vlaggen zwaait. Ze spreken ons toe met een Haags accent. Dat maakt het indringend en potentieel ontwrichtend. Die ontwrichting moeten we voorkomen, ter bescherming van de vrijheden die we koesteren."
U bent net aangesteld als woordvoerder integratie van de PvdA-fractie. Wat wilt u concreet gaan doen?
"We hebben vaak de neiging in de politiek dat het met een stelling op televisie gedaan is. Maar als politiek moet je uitdagen, inspireren, aansluiting vinden."
"Er zijn moslims die tegen mij hebben gezegd: moet je nou per se mee op die Gay Pride? Ik vind van wel. Als je de strijd aangaat kom je weerstand tegen, maar zodra ik niet meer op die manier politiek kan bedrijven werkt het voor mij niet."
"Ik wil mensen ervan overtuigen dat we in een prachtig land leven. Een betere kwaliteit van leven in wijken en voor individuen is de beste manier om integratie te verbeteren. Als het onderwijs goed is, is dat de sleutel om uit de misere te komen en deel uit te maken van de samenleving. Er zit nu veel angst in de samenleving. En die moet weg, want angst en tolerantie gaan niet samen."
Ontwrichtende elementen keihard aanpakken. Maar tegen die demonstranten met IS-vlaggen kunt u niks.
"Gewelddadige extremisten kun je linea recta verbinden met de IS-beweging die bloedvergieten wil. Die moet je via de inlichtingendiensten en het justitie-apparaat aanpakken."
"Als de gemiddelde Nederlander denkt dat zij representatief zijn voor het geloof is dat beangstigend en ontwrichtend. Daarom is het belangrijk dat de islamitische gemeenschap luidkeels een vuist maakt hiertegen. Daarom zeg ik tegen hen: help ons deze geloofskapers aan te pakken. Spreek je uit. Niet als loyaliteitsverklaring, maar om te voorkomen dat ze greep krijgen op onze wijken. Het is ontzettend effectief."
“Ik ben Amsterdammer, Marokkaan, moslim”
Die vlaggers kunt u niet tegenhouden.
"Niet alleen. Maar je kunt wel zo'n groep duidelijk maken wat de norm is. Niet als overheid, maar als gemeenschap en als samenleving breed. Net als dat gebeurde bij de 'minder, minder'-uitspraken van Wilders. Hoe prachtig was dat. Daar was geen overheid tegen opgewassen als de samenleving breed laten horen: dit pikken we niet."
"Ik wil dat we over tien jaar verder zijn in deze discussie. De intellectuele ontwikkeling moet stappen maken. De moslim is niet meer de stille gastarbeider, maar volwaardig onderdeel van de samenleving."
"Laat niemand mij zeggen dat ik geen echte Nederlander ben, want dan komt hij me tegen. Zelf ben ik Amsterdammer, Marokkaan, moslim. Die dingen maken wie ik ben. Ik laat niemand die wortels afsnijden."
Bron:
http://www.nu.nl/weekend/(...)n-gogh-vermoord.html