Missie Rosetta: een reis naar de oorsprong van het leven #11

05-01-2015

Niemand weet waar komeetlander Philae is


Een foto van de Philae, kort na de landing op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. © ESA/Getty Images.

RUIMTEVAART Het Europees Ruimteagentschap (ESA) is de Philae kwijt. Dat meldt BBC. In november landde de verkenner van ruimtesonde Rosetta met succes op een komeet. Door een gebrek aan zonlicht verloor Philae echter al snel alle contact met planeet aarde.


Het rode kruisje toont de plaats waar Philae voor het eerst op de komeet botste. Daarna verdween de lander wellicht achter de horizon. © epa.

Op 12 november landde Philae, de lander van ruimtesonde Rosetta, met succes op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Dat gebeurde niet zonder hotsen en botsen, waardoor de verkenner wat ongelukkig in een schaduwrijke put terechtkwam. De zonne-energie van Philae raakte dan ook al snel volledig uitgeput, en na drie dagen werd alle apparatuur uitgeschakeld.

Wanneer de komeet zich wat meer in de richting van de zon draait, zou het kunnen dat de Philae weer tot leven komt. In de tussentijd kunnen de onderzoekers van het ESA wel raden waar de verkenner zich ongeveer bevindt - net naast de 'kop' van de eendvormige komeet - maar de exacte positie is niet bekend.

Wetenschappers blijven hoopvol dat Philae zelf weer contact zal maken
Moederschip Rosetta maakte op 12, 13 en 14 december foto's van het gebied waar dochtertje Philae ergens moet zijn, maar daarop is de lander niet te zien. Intussen beweegt Rosetta zich weer verder van de komeet af, van een afstand van 20 naar 30 kilometer. Er zijn geen plannen om in de nabije toekomst terug te keren.

Wetenschappers blijven hoopvol dat Philae in zonniger tijden zelf weer contact zal maken, mogelijk in de maand mei of juni. In de tussentijd houden ze zich zoet met de informatie die Philae tijdens haar korte bewuste verblijf op de komeet al kon doorsturen.

Over het oppervlak van 67P/Churyumov-Gerasimenko weten we bijvoorbeeld dat het uit een zachte, zanderige laag van ongeveer 15 tot 20 centimer dik bestaat. Daaronder zit een harde laag, vermoedelijk ijs. Voor het ESA volstaan deze en andere waarnemingen om de missie, ondanks de tegenslag, een succes te noemen.


Een van de laatste beelden die Rosetta's OSIRIS-camerasysteem van Philae maakte, voordat die uit het zicht verdween. © afp.

'HLN)

26-01-2015

Rosetta ziet hoe komeet 67P zijn stoffig imago afschudt


Microscoopopnamen van stofdeeltjes van komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. (ESA/COSIMA)

De stofdeeltjes die de Europese ruimtesonde Rosetta tot nu toe heeft opgevangen van komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko zijn poreus en 'pluizig'. Ze zijn relatief rijk aan natrium en ze bevatten nauwelijks ijs. Daarmee lijken ze veel op de microscopische interplanetaire stofdeeltjes die continu vanuit de ruimte op het aardoppervlak neerdwarrelen - ook die zijn grotendeels afkomstig van kometen.

Het COSIMA-instrument aan boord van komeetverkenner Rosetta heeft sinds augustus 2014 komeetstof opgevangen en onderzocht. De eerste resultaten van het onderzoek zijn vandaag gepubliceerd in de online editie van het Britse weekblad Nature.

De onderzoekers denken dat de tot nu toe opgevangen deeltjes afkomstig zijn van een buitenste stoflaag die zich in de afgelopen jaren op het oppervlak van de komeet heeft opgebouwd, toen 67P zich op grote afstand van de zon bevond en nauwelijks activiteit vertoonde.

De verwachting is dat het niet lang meer zal duren voordat er deeltjes opgevangen worden met een andere samenstelling, bijvoorbeeld met een hoger ijsgehalte. (GS)

(allesoversterrenkunde)

03-02-2015

Wordt Philae weer warm?


(foto: ESA)

3 februari 2015 - Ergens in een hoekje van de duistere spleet Abydos - 350 bij 30 meter groot - moet hij liggen op de komeet. Philae is nog steeds exact niet teruggevonden, maar zijn bestuurders op aarde vertrouwen erop, dat hun avontuurlijke ruimtesonde zich plots weer zal melden. Dan wordt het spannend op Chury.

De beelden waren onvergetelijk. Het ‘ijskastje’ van Koen Geurts in het heelal daalde moeiteloos af naar het oppervlakte van de komeet. De grote doorbraak van 2014, roemde het blad Science niet voor niets. Maar vanzelf ging het helemaal niet toen ‘touchdown’ klonk. “Het is heel maf wat er toen allemaal gebeurde. Het was ons binnen vijf minuten namelijk duidelijk: we zijn nog aan het draaien. Hij leek te zijn geland, maar Philae vloog nog,” vertelde Koen Geurts.

Behoefte aan plannen-B

Nadat de sonde zijn nogal springerige landing dan toch nog heel en actief seinend naar de aarde had gemaakt, moesten zijn piloten-chauffeurs in Keulen en de ESA-astronomen wennen aan de uitkomst. Hij stond niet, hij hing min of meer over de rand van een klif en tegen een soort rotswand op de komeet. De bodem was daar niet zo zacht-gruizig als men ruim 10 jaar geleden had aangenomen bij het bouwen van de ruimtesondes, dus ook dat zorgde voor behoeften aan allerlei plannen-B.

Zij stuurden het moederschip Rosetta op jacht en lieten haar foto’s maken van de plekken op de komeet waar Philae waarschijnlijk zou zijn neergedaald. Zelfs de scherpste ‘high-res’ plaatjes lieten geen Philae zien. Wel ontdekten zij een foto die de rand toonde van de grote vallei, die zij Hatmehit noemden en waar je de opspringende Philae na zijn eerste landing over heen zog schieten. Aan de achterkant daarvan, op de ‘badeend-kop’ van de komeet zou de sonde dus moeten staan, in een waarschijnlijk te nauw of donker stuk kloof om hem scherp in beeld te krijgen nu.

IJskastjes opsporen

ESA heeft zelfs overwogen militaire ‘imaging experts’ erbij te halen, om de Rosetta-foto’s nog preciezer te analyseren, maar daar zagen ze toch maar van af. Het identificeren van gecamoufleerde tanks bleek toch andere koek dan het opsporen van ‘ijskastjes’ op een komeet. Verdere pogingen om Rosetta foto-verkenningen te laten doen laat men nu achterwege. De komeet komt steeds dichter bij de zon en gaat daardoor actiever en onstabieler worden, zodat Rosetta maar liever wat meer afstand moet houden.

Dat verhindert allerminst dat ESA over enkele weken weer proberen wil contact met Philae te krijgen. Want dan komt zijn landingsplek of kloof in het langzaam opwarmende deel van de komeet en zouden de batterijen en zonnepanelen weer lentegevoelens moeten krijgen. De eerste contacten wil men dan inzetten voor een ‘boot-up’ van de sonde en het herstel van de verbinding met Rosetta.

In de loop van de tijd zou het zonlicht zoveel energie moeten kunnen leveren, dat - ergens in augustus bijvoorbeeld - er weer metingen en experimenten in gang gezet kunnen worden. Juist dan zal de komeet het meest actief zijn met het uitstoten van gassen en stofdeeltjes, geslepen als het ware door de trektocht rond de zon die dan het dichtst bij zal zijn.

Nog volop vertrouwen

“All the teams are getting prepared for various scenarios," zegt de missie-chef. "It may be that they only get very limited periods of operation in the [dark] pocket, and they will have to plan for more modest science sequences." Het vertrouwen is dus nog steeds volop aanwezig.

“Ik hoop echt dat de zon de komende maanden zoveel licht en warmte gaat geven, dat de accu in Philae weer opgeladen raakt,” vertelde Koen Geurts al aan ScienceGuide vlak na de landing van ‘zijn’ Philae. “Dan worden de energie voor experimenten en de communicatie met ons in Keulen hersteld. Het zou mooi zijn als we dan foto’s kunnen maken die duidelijk maken waar we precies geland zijn en die een actieve, levende komeet kunnen tonen.”

“In augustus maakt de komeet zijn rondje om de zon en ik hoop dat ook dan Philae zoveel warmte opvangen kan, dat hij het blijft doen in die fase. Rosetta heeft zelfs de kans tot halverwege 2016 met voldoende energie van de zon te blijven werken en onderzoek te doen.

(newscientist.nl)

03-02-2015

Rosetta’s komeet schittert in recente close-up foto’s


Geschreven door Caroline Kraaijvanger op 3 februari 2015 om 19:20 uur

De Europese ruimtevaartorganisatie heeft recentelijk prachtige close-up foto’s vrijgegeven van komeet 67P/C-G. De foto’s zijn gemaakt door Rosetta en laten een komeet zien met keien, duinen en…kippenvel!

Op de foto’s zien we dat het landschap op komeet 67P/C-G allesbehalve saai is. Er is meer dan genoeg te zien! Steile kliffen, keien, duintjes en…kippenvel! Bovendien is de komeet continu ‘in beweging': er verandert van alles naarmate de komeet dichter bij de zon in de buurt komt.


Op deze foto zie je een oppervlaktekenmerk dat ESA aanduidt als 'goosebumps', oftewel kippenvel. Oppervlaktekenmerken zoals deze zijn onder meer te vinden op heel steile hellingen. Hoe ze ontstaan is nog onduidelijk. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.


Op deze foto zien we een deel van een enorme scheur die door de ‘nek’ van komeet 67P/C-G loopt. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.


Een close-up van - opnieuw - de 'nek' van 67P/C-G. Je ziet hier goed dat de nek gekenmerkt wordt door een 'glad huidje' en omringd wordt door steile kliffen. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.


In het stof dat komeet 67P/C-G bedekt, ontstaan duin-achtige structuren. Mogelijk doordat het stof door gas uit de komeet in beweging wordt gebracht. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.


(scientias.nl)

[ Bericht 8% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 04-02-2015 08:47:57 ]

10-02-2015

Rosetta kan komeet bijna zoenen op Valentijnsdag


Geschreven door Caroline Kraaijvanger op 10 februari 2015 om 14:35 uur

Kometenjager Rosetta maakt zich op voor een wel heel intieme ontmoeting met komeet 67P/C-G. Op Valentijnsdag zal de sonde de komeet tot een afstand van zo’n zes(!) kilometer naderen!

De voorbereidingen voor de ontmoeting zijn een aantal dagen geleden al in gang gezet. Het klinkt misschien paradoxaal, maar op 7 februari vergrootte Rosetta daartoe de afstand tussen zichzelf en de komeet tot zo’n 142 kilometer. In die komende dagen zal die afstand weer verkleind worden, waarna Rosetta op Valentijnsdag rakelings langs komeet 67P/C-G zal scheren. De afstand tussen de twee bedraagt op dat moment zo’n zes kilometer.

Schat aan informatie
De scheervlucht is een cruciaal onderdeel van Rosetta’s missie en moet een schat aan informatie opleveren. “De naderende scheervlucht stelt ons in staat om unieke wetenschappelijke waarnemingen te doen,” stelt onderzoeker Matt Taylor. Zo kan Rosetta tijdens de scheervlucht onder meer aan het binnenste deel van de atmosfeer van 67P/C-G ‘ruiken’.

Activiteit
Tijdens de scheervlucht vliegt Rosetta bovendien over de meest actieve gebieden op de komeet. Onderzoekers hopen dan ook veel meer te weten te komen over hoe die atmosfeer zich verhoudt tot de activiteit die de komeet – nu de afstand tussen 67P/C-G en de zon steeds kleiner wordt – in toenemende mate vertoont. Ook is het de bedoeling dat Rosetta tijdens de scheervlucht gedetailleerde foto’s van het oppervlak maakt.


Deze fantastische foto - waarop de activiteit van komeet 67P/C-G goed te zien is - maakte Rosetta begin deze maand. Afbeelding: ESA / Rosetta / NAVCAM.

Meer scheervluchten
Na de scheervlucht zal de afstand tussen de komeet en Rosetta weer vergroot worden. In de periode daarna zullen opnieuw scheervluchten volgen, maar daarbij zal de afstand tussen Rosetta en de komeet nooit zo klein worden als op Valentijnsdag het geval zal zijn. De afstand tussen de twee zal tijdens latere scheervluchten altijd tussen de vijftien en 100 kilometer liggen.

Behalve de scheervlucht van 14 februari is er tijdens deze missie nog genoeg om naar uit te kijken. Zo wil ESA Rosetta ergens in de maand juli dwars door een jet afkomstig van komeet 67P/C-G laten vliegen. En dan is er natuurlijk ook Philae nog: het wordt sowieso spannend of de kometenlander in een later stadium in de missie nog actief kan worden en zoja, wat deze dan op het oppervlak van de komeet kan verrichten.


(scientias.nl)

16-02-2015

Rosetta levert eerste foto’s van scheervlucht af: wauw!


Geschreven door Caroline Kraaijvanger op 16 februari 2015 om 16:41 uur

Jaaah! Daar zijn ze dan! De kiekjes waar we al een hele dag op zaten te wachten: werkelijke close-upfoto’s van het oppervlak van komeet 67P/C-G, gemaakt toen Rosetta slechts enkele kilometers van de komeet verwijderd was!

Afgelopen weekend – op Valentijnsdag om precies te zijn – dook Rosetta vastberaden op komeet 67P/C-G af. De afstand tussen de twee werd tot zo’n zes kilometer verkleind. En zojuist heeft ESA de eerste foto’s van die scheervlucht langs de komeet vrijgegeven.

Imhotep
De foto hieronder maakte Rosetta vanaf een afstand van zo’n 8,9 kilometer. De foto bestaat uit vier foto’s en werd gemaakt kort nadat Rosetta het dichtst bij 67P in de buurt kwam. We zien de Imhotep-regio, te vinden op de romp van de komeet.

.
Afbeelding: ESA / Rosetta / NavCam.

Contrast
Daarnaast heeft ESA de foto hieronder vrijgegeven. Deze werd gemaakt kort voordat de afstand tussen Rosetta en 67P het kleinst was. Op de foto kijken we over de rug van de komeet, richting de nek en kop (bovenaan de afbeelding).

.
Afbeelding: ESA / Rosetta / NavCam.
Nog zo’n prachtige foto, gemaakt van een afstand van zo’n 31,6 kilometer. Opnieuw bestaat de foto uit vier foto’s. Omdat de afstand tussen de komeet en de kometenjager zo klein was en zowel de komeet als de ruimtesonde bewegen, zie je dat de vier foto’s niet helemaal goed op elkaar aansluiten. Tijdens de scheervlucht had Rosetta de zon achter zich staan, waardoor de belichting van de komeet perfect was.


Afbeelding: ESA / Rosetta / NAVCAM.
Hieronder kijken we tegen de kop van de komeet aan. In het midden zien we een groot dal.

.
Afbeelding: ESA / Rosetta / NavCam.
Momenteel is Rosetta weer begonnen aan een klim. Morgen moet deze meer dan 200 kilometer van de komeet verwijderd zijn.

(scientias.nl)

03-03-2015

Rosetta fotografeert eigen schaduw op komeet

.
De halfschaduw van Rosetta (onderin beeld), op het oppervlak van komeet Churyumov-Gerasimenko. (ESA/Rosetta/MPS)

Tijdens zijn scheervlucht op 14 februari langs de kern van komeet Churyumov-Gerasimenko heeft de Europese ruimtesonde Rosetta onder andere zijn eigen schaduw op het komeetoppervlak vastgelegd. De foto's die tijdens de manoeuvre (op een afstand van slechts zes kilometer) zijn gemaakt door de OSIRIS-camera van de komeetverkenner zijn nu pas doorgestuurd naar de aarde. Ze tonen details van 11 centimeter groot. Het afgebeelde gebied MEET 228 x 228 meter; de schaduw van Rosetta, onderin beeld, heeft een afmeting van ca. 20 bij 50 meter (dubbelklik op de foto om hem helemaal te zien).

Het gaat om de zogeheten halfschaduw van de ruimtesonde: gezien vanaf het komeetoppervlak is Rosetta te klein om de zon volledig te bedekken. Op de foto is ook een heldere halo rond de schaduw te zien. Dit zogeheten oppositie-effect is ook bekend van het oppervlak van de maan: zonlicht wordt door een poreus, stoffig oppervlak sterker weerkaatst in de richting waaruit het afkomstig is dan in andere richtingen. (GS)

(allesoversterrenkkunde)