Status belastingparadijs kost Nederland banen en geld

quote:

Belastingprofessoren zelden volledig onafhankelijk

Bijna alle belastinghoogleraren hebben banden met accountants- en advocatenkantoren. Kunnen zij zo wel kritisch bijdragen aan het debat en nieuw beleid?

Door: Gidi Pols 21 mei 2016, 02:00

Bijna driekwart van de hoogleraren belastingrecht en fiscale economie heeft een bijbaan bij een advocatenkantoor of accountantskantoor. Een kritische stem in het debat rondom belastingparadijs Nederland ontbreekt daardoor vaak, zeggen deskundigen.

Een op de drie belastinghoogleraren is verbonden aan de zogenoemde grote vier: de accountantskantoren PwC, KPMG Meijburg & Co, Deloitte en EY. Dat blijkt uit onderzoek van de Volkskrant naar de nevenwerkzaamheden van de 59 belastinghoogleraren aan de Nederlandse universiteiten.

Ook de grote advocatenkantoren hebben hun vinger stevig in de academische pap. Acht hoogleraren van de Erasmus Universiteit, Universiteit Maastricht, Universiteit van Amsterdam (UvA) en Nyenrode Business Universiteit werken bij Loyens en Loeff. Een daarvan zit op een leerstoel die is bekostigd door het advocatenkantoor.

Zelfs de hoogleraren die op het eerste gezicht geen banden hebben met het bedrijfsleven, blijken vaak in het verleden bij een van de grote kantoren te hebben gewerkt. Slechts zes professoren zijn hun gehele carričre volkomen onafhankelijk gebleven.

'De afhankelijk van de grote kantoren is groot', zegt Arnold Merkies, Kamerlid en financieel woordvoerder voor de SP. 'Ik lees genoeg opiniestukken die worden ondertekend als hoogleraar, maar waaruit duidelijk het belang van de kantoren blijkt. Als ik dan even googel werkt die professor inderdaad bij een van de grote vier.'

Belangenverstrengeling

Ook Oxfam Novib ziet de verwevenheid en vreest voor belangenverstrengeling. 'De grote kantoren werken voor multinationals die er belang bij hebben het belastingbeleid soepel te houden', zegt Esmé Berkhout, fiscaal beleidsadviseur bij Oxfam Novib. 'De hoogleraren worden gevraagd voor commissies die in opdracht van de politiek onderzoek doen naar de hervorming van het Nederlandse belastingstelsel. Op die manier hebben de kantoren een flinke vinger in de pap bij het maken van beleid dat direct raakt aan hun commerciële belangen.'

Waarom wordt niet alleen onafhankelijke hoogleraren om advies gevraagd? 'Je hebt ontzettend veel kennis nodig', zegt SP'er Merkies. 'Bijna alle kennis is nu nog verbonden aan de belastingadviseurs. Een onafhankelijke deskundige vinden is op sommige onderwerpen heel moeilijk.'

Kritische stemmen

Het gebrek aan kritische stemmen beďnvloedt het publieke debat, zegt Merkies. 'Ik verwacht dat wetenschappers onafhankelijk zijn. Als een belastingverdrag goed is voor Nederland en de multinationals, maar slecht uitpakt voor ontwikkelingslanden die erbij betrokken zijn, verwacht ik een serie kritische artikelen uit de wetenschap. Die blijft vrijwel altijd uit.'

Stef van Weeghel, partner bij PwC en een dag per week hoogleraar internationaal belastingrecht aan de UvA, herkent het gebrek aan kritiek. 'Van sommige auteurs die verbonden zijn aan een kantoor weet ik dat zij aarzelen om iets te schrijven over bepaalde thema's. Dan schrijven ze liever niets. Onderwerpen kunnen daardoor onderbelicht blijven.'

Het belangrijkste argument voor de verbondenheid tussen de wetenschap en de kantoren is praktijkkennis. 'Door de voeling met de praktijk heeft mijn onderzoek praktisch nut buiten de universiteit', zegt Herman Kappelle, directeur van Aegon Adfis en een dag per week bijzonder hoogleraar fiscaal pensioensrecht aan de Vrije Universiteit. 'Daar profiteert Aegon zeker van, maar niet exclusief.'

Jan Bouwman, een van de weinige hoogleraren die niet in de commerciële sector werkt, ziet vooral het voordeel voor studenten. 'Die hebben veel aan de inzichten uit de praktijk. Het is daarom goed dat er bij ons aan de Rijksuniversiteit Groningen een evenwichtige verdeling is tussen hoogleraren met en zonder praktijkervaring. Zo horen studenten verschillende verhalen.'

De gelijke verdeling van Groningen is een uitzondering. 'Op de meeste afdelingen fiscaal recht zit slechts één onafhankelijke hoogleraar en bij sommige universiteiten zelfs geen', zegt Merkies. Meer hoogleraren zonder banden met de kantoren zou goed zijn, vindt ook Wouter Koolmees, D66-Kamerlid en tot voor kort financieel woordvoerder. 'Hoe transparant de hoogleraren ook zijn, er blijft toch altijd een gevoel van dubbele petten.'

De discussie over nevenwerkzaamheden en transparantie is niet nieuw en speelt zeker niet alleen bij fiscalisten. Ook op andere departementen en faculteiten zijn veel hoogleraren verbonden aan het bedrijfsleven. In 2008 bleek uit onderzoek van de Volkskrant dat bijna een kwart van de leerstoelen wordt bekostigd door een stichting of een bedrijf.

Stef van Weeghel

Hoofdbaan: Partner en wereldwijd hoofd belastingbeleid bij PwC
Universiteit: Hoogleraar internationaal belastingrecht aan de Universiteit van Amsterdam
Overig: in 2009 en 2010 voorzitter van de politieke adviescommissie-Van Weeghel

'De financiële situatie van universiteiten creëert nu een disbalans. Er zou meer geld vanuit de overheid moeten worden vrijgemaakt voor hoogleraren die alleen aan een universiteit zijn verbonden.

'Hoogleraren die ook werkzaam zijn in de praktijk moeten er wel blijven, die zijn belangrijk voor de kruisbestuiving.

'Ik zie de potentiële belangenverstrengeling. In de ideale wereld is elke discipline onafhankelijk en heeft ze wel alle ervaring uit de andere disciplines. Maar het is feitelijk onjuist om te zeggen dat de kantoren het debat bewust naar hun hand zetten.'

Peter Kavelaars

Hoofdbaan: Partner en directeur van het wetenschappelijk bureau van Deloitte
Universiteit: Hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit en directeur van het Fiscaal Economisch Instituut
Overig: Tot 2013 lid van de politieke adviescommissie-Van Dijkhuizen

'Een dubbele pet mag, als het maar zichtbaar is. Dan kan de buitenwereld zelf een afweging maken over de onafhankelijkheid. Zelf zou ik een gesponsorde leerstoel een stap te ver vinden gaan. Dan word je toch volledig betaald door een commercieel bedrijf. Naar buiten toe is het onderscheid tussen gewone leerstoelen en buitengewone niet altijd duidelijk.

'De universiteiten hebben baat bij hoogleraren met praktijkkennis. Fiscale wetgeving is specifiek, maar ook vaag. De praktijk is weerbarstig en vaak anders dan de boeken vertellen. In de universiteit kun je dat niet bedenken. Vooral in het onderwijs heeft die ervaring meerwaarde. De studenten belanden allemaal in die praktijk.'

Herman Kappelle

Hoofdbaan: Directeur van het fiscaal adviesbureau van Aegon
Universiteit: Bijzonder hoogleraar fiscaal pensioenrecht aan de Vrije Universiteit, gefinancierd door Aegon

'Aegon betaalt mij vijf dagen per week, een daarvan word ik ter beschikking gesteld aan de Vrije Universiteit. Dit soort financiering uit het bedrijfsleven is kennelijk nodig. Als hoogleraren geen nevenwerkzaamheden meer mogen hebben, denk ik niet dat zij stoppen bij hun bedrijf. De kans is groter dat de universiteit leeg loopt. Het is een wederzijds voordeel.

'Zelfs als er geen enkele hoogleraar is die niet bij een bedrijf werkt, hoeft dat geen probleem te zijn. Als er maar afspraken zijn met het bedrijf over de onafhankelijkheid als wetenschapper. Bij mij lukt dat. Ik heb eens geconcludeerd dat nooit was aangetoond dat de argumenten voor het verlenen van een fiscale vrijstelling voor een bepaalde polis waar waren. Aegon verkocht dat soort polissen, maar niemand daar werd boos op mij.'



http://www.volkskrant.nl/(...)fhankelijk~a4304860/

quote:

Nederland faciliteert omstreden Nicaraguaans bouwproject

Het Chinese bedrijf HKND, dat dwars door Nicaragua een 287 kilometer lang kanaal wil aanleggen, heeft een financiële constructie opgezet met brievenbusmaatschappijen in Amsterdam. Critici waarschuwen dat 'belastingparadijs' Nederland op deze manier een project faciliteert dat in Midden-Amerika op grote schaal mensenrechten schendt.

Door: Anneke Stoffelen 15 augustus 2016, 06:05

Multinationals gebruiken vaak brievenbusfirma's in Nederland als tussenstation om geldstromen fiscaal gunstig van het ene naar het andere land te laten lopen, in dit geval tussen Nicaragua en China. Dat is een legale vorm van belastingontwijking die de Nederlandse regelgeving mogelijk maakt.

Kenniscentrum SOMO vindt dat de Nederlandse overheid niet zou moeten toestaan dat bedrijven die elders mensenrechten schenden, hier weldadige belastingvoordelen genieten. Eerder bracht SOMO rapporten uit over onder meer mijnbouwbedrijven die de rechten van de lokale bevolking aan hun laars lappen en het verdiende geld vervolgens via Nederland belastingvriendelijk doorsluizen. Het kanaalproject in Nicaragua dreigt een nieuw voorbeeld te worden van die praktijk.

Moreel dilemma

Het ministerie van Financiën stelt dat het elk bedrijf in beginsel vrij staat om zich in Nederland te registreren. 'Als een bedrijf zich in Nederland vestigt, controleert de inspecteur van de Belastingdienst of de onderneming correct belasting afdraagt over de winst die in Nederland is gegenereerd', schrijft het ministerie.

Volgens Koos Boer, hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit Leiden, is het onuitvoerbaar om via de Belastingdienst te controleren of een op de Zuidas geregistreerd bedrijf zich in het buitenland aan mensenrechten houdt. 'Ik snap het morele dilemma, maar dat is niet iets dat je via de fiscus kunt regelen.'

In juni bleek uit onderzoek van NRC Handelsblad dat een Mozambikaans staatsbedrijf honderden miljoenen euro investeringsgeld liet verdwijnen via een Nederlandse brievenbusmaatschappij in beheer van de TMF Group, een bekend trustkantoor op de Zuidas. De Nederlandse brievenbusfirma's die zijn opgezet voor de geldstromen rondom het omstreden Nicaraguaanse kanaal, zijn eveneens in beheer van de TMF Group.

Trustkantoren

Toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) is kritisch op dergelijke trustkantoren die voor multinationals brievenbusfirma's beheren. Zij stellen klanten uit 'hoogrisicolanden' veel te weinig vragen, rapporteerde DNB eerder. 'Trustkantoren accepteren het risico misbruikt te worden voor het witwassen van corrupt geld.'

De Nicaraguaanse milieuadvocate Mónica López Baltodano was onlangs in Nederland op uitnodiging van de ngo Both ENDS en sprak onder meer met het ministerie van Buitenlandse Zaken. Uit onderzoek van de advocate blijkt dat van de zestien brievenbusmaatschappijen die het Chinese bedrijf HKND heeft opgericht voor het kanaalproject, er zeven zijn gevestigd in Amsterdam. López: 'Het lijkt me geen goed teken dat een land als Nederland als een belastingparadijs functioneert voor illegale projecten.'

De Nicaraguaanse president Daniel Ortéga heeft in 2013 een deal gesloten met de Chinese zakenman Wang Jing voor de aanleg van een 'tweede Panamakanaal'. De toekomstige waterweg van 287 kilometer moet de Atlantische en de Stille Oceaan verbinden. De Nicaraguaanse regering heeft daartoe een door juristen bekritiseerde grondwetswijziging doorgevoerd die het Chinese bedrijf voor de komende honderd jaar zeggenschap geeft over eenderde van het Nicaraguaanse grondgebied.

Duizenden boeren dreigen zonder compensatie van hun land te worden gejaagd en beschermde tropische natuurgebieden moeten voor de plannen wijken. Daarnaast waarschuwen wetenschappers dat het project het zoete Meer van Nicaragua, de belangrijkste drinkwatervoorziening van het land, waarschijnlijk zal doen verzilten.

Zowel de Nicaraguaanse regering als HKND hebben tot nog toe nogal schimmig gedaan over de grote vragen rond het kanaal, bijvoorbeeld waar de benodigde 47 miljard euro investeringsgelden precies vandaan komen. Ook is niet duidelijk wanneer met de aanleg wordt begonnen. Waarschijnlijk wordt gewacht tot na de presidentsverkiezingen van november, zodat Ortéga's positie niet in gevaar wordt gebracht. Er zijn in de kanaalzone tientallen demonstraties geweest tegen zijn plannen, die door de autoriteiten soms met geweld werden beëindigd.

Critici van Ortéga worden in Nicaragua geďntimideerd, maar dat weerhoudt advocate López er niet van zich als een terriër in de kwestie vast te bijten. Ze benutte in juni haar verblijf in Nederland om op de Zuidas een bezoekje te brengen aan de 'hoofdkantoren' van onder andere Nicaragua Development Holdings en Nicaragua Infrastructure Development Coöperatief U.A op de Herikerbergweg 238 in Amsterdam Zuidoost. Ze trof daar een kantoor van de TMF Group. Niemand wilde haar te woord staan. Een receptioniste gaf haar een Brits telefoonnummer. 'Dat werd niet opgenomen', zegt López.

Hoog risico op vuile handen

Kenniscentrum SOMO vindt dat Nederland wel degelijk verantwoordelijkheid draagt als multinationals met brievenbusfirma's in Amsterdam zich in andere delen van de wereld misdragen. 'Het is vreemd dat minister Ploumen van Ontwikkelingssamenwerking bijvoorbeeld verontwaardigd reageert op die zaak van het Mozambikaanse staatsbedrijf, terwijl aan de andere kant het Nederlandse belastingsysteem het allemaal faciliteert', zegt Indra Römgens, die bij SOMO onderzoek doet naar verantwoord belastingbeleid.

De Nederlandse betrokkenheid bij het omstreden Nicaraguaanse project is niet alleen fiscaal. Eerder voerden Nederlandse bedrijven Royal Haskoning DHV, Ecorys en Deltares haalbaarheidsstudies uit. Ook werkte de ambassade in 2014 mee aan een Nederlandse handelsmissie naar Nicaragua voor bedrijven in de watersector met interesse in het kanaal.

In het gesprek met Buitenlandse Zaken hebben advocate López en Both ENDS Nederland gewaarschuwd voor de schade voor mens en milieu die door het kanaal in Nicaragua dreigt te ontstaan en de mensenrechtenschendingen die daar nu plaatsvinden door demonstraties neer te slaan en lokale bewoners buiten spel te zetten. Nederlandse bedrijven lopen volgens Both ENDS een hoog risico op vuile handen als zij meewerken aan het project. HKND reageerde afgelopen week niet op vragen.

http://www.volkskrant.nl/(...)ouwproject~a4357683/