Elektronisch roken #8 - Lekker vapen

Inleiding

Aangezien ik hier op FOK! nog maar weinig ben tegen gekomen over elektronisch roken, ook wel dampen, e-smoken of vapen genoemd, ben ik zelf maar even een topic begonnen (veel schaamteloos gejat van Tweakers). Ik ben nu ongeveer 5 weken gestopt met analoog roken (the real deal dus). Dit viel niet mee. Ik rookte vrij veel namelijk. Het laatste jaar rookte ik ongeveer een pakje Javaanse Jongens 3/4 (37.5 gram) per anderhalve dag. Ik gok dat dit neerkwam op een shagje of 30 a 35 per dag.

Ik had gehoopt dat mijn verlangen naar een shagje na een week of 4 wel tot praktisch 0 gereduceerd zou zijn, maar helaas bleef ik op momenten last houden van een aanhoudende drang om te roken. Ik moest gewoon iets inhaleren en de drang om toch maar wat te roken te gaan halen bleef zo nu en dan in me opkomen. In de weekenden, vaak onder het genot van een biertje of wat, ging ik dan ook regelmatig voor gaas en bietste ik her en der een shagje of sigaret. Door de weeks was dit een stuk minder, maar ook dan kreeg ik regelmatig met die drang om te roken te maken.

Uiteindelijk werd ik er gek van en ben me eens gaan verdiepen in het fenomeen elektronisch roken. Ik raakte aardig nieuwsgierig en heb dus meer uit nieuwsgierigheid een elektronisch roken starter kitje gekocht. Sinds gisteren heb ik dus een elektronische sigaret en ben er best positief over. Dit wil ik met jullie delen en ik denk ook serieus dat dit mij gaat helpen om niet meer te roken.

Elektronisch roken? Huh..wat is dat?

Een e-smoke is een apparaatje dat bestaat uit een batterij, een verdamper en een reservoir waar je vloeistof in doet. De zogennaamde e-liquid. Deze vloeistof wordt door de verdamper verhit waardoor er een damp wordt geproduceerd welke je vervolgens kunt inhaleren. De damp lijkt sterk op rook, maar aangezien er geen sprake is van een verbrandingsproces, mag je eigenlijk niet van rook spreken. De vloeistof bestaat voornamelijk uit Propyleenglycol waarin nog enkele andere stoffen zijn opgelost, zoals bijvoorbeeld smaak en geurstoffen.

E-smoken is vele malen minder slecht dan gewoon roken. Aangezien er geen sprake is van verbranding, krijg je dus ook geen schadelijke verbrandingsproducten binnen. Ik schrijf bewust dat het minder slecht is, omdat het nog altijd gezonder is om niet te e-smoken. De liquids bevatten namelijk wel nicotine, hoewel er ook liquids zijn die geen nicotine bevatten. Toch is de nicotine wel essentieel om de zogenaamde "troath hit" te behalen. Dit is de prikkel in de keel die je ervaart bij het inhaleren..

De damp lost veel sneller op dan rook, het is praktisch geurloos en ook niet schadelijk voor je omgeving. Ook zul je geen vieze smaak meer in je mond hebben na het roken van zo'n e-smoke, hetgeen bij het roken van tabak wel het geval is. Je stinkt ook niet meer na het roken. Man wat stinken rokers zeg... ik heb dus ook altijd zo gestonken

In theorie mag je overal e-smoken omdat er geen sprake is van een verbrandingsproces en je dus geen rook produceert. In de praktijk blijkt dat nogal eens tegen te vallen. Mensen zouden je vaak raar aankijken en het e-smoken verwarren met echt roken. Onwetendheid, voornamelijk. Wellicht dat dit in de toekomst wel wat zal veranderen.

Hieronder even een aantal voordelen ten opzichte van het roken van tabak:

• Er is geen verbranding, dus er komen (bijna) geen giftige stoffen vrij, en de damp geeft nagenoeg geen geur af.
• De damp lost snel op, dus het zal geen rokerige kamer veroorzaken.
• Je kan/mag het ding in theorie overal roken
• Je hebt geen asbak of aansteker nodig
• Je bergt hem eenvoudig weer op, ook na één snel trekje!
• Je hoeft je geen zorgen te maken over wat met de as te doen, of waar het filter weg te gooien
• Je stinkt niet. Je kleren, auto, huis, handen etc. ook niet (tenminste niet naar rook )
• Er komt geen irriterende rook vanaf.
• Hij rookt niet door terwijl je hem niet gebruikt.

Gezondheid

Zoals je al waarschijnlijk aan de hand van bovenstaande tekst kan raden, is een e-smoke veel minder ongezond voor je dan analoge peuken verbranden. Waarom zeg ik "minder ongezond" ? Nou.. er zit nog steeds nicotine in, bijvoorbeeld. Echter, het is een ieder duidelijk dat het roken (dampen) van e-smokes alleen al op basis van het feit dat er geen verbranding plaats vindt, gezonder moet zijn dan een normale peuk. Daarr kan in ieder geval geen twijfel over bestaan. Je vraagt je wellicht af - maar waarom lees ik dan zo veel over schadelijkheid als ik even op Google naar "e-cigarette" zoek?

Nou... als ik heel eerlijk ben is dat gewoon een beetje vaag. Er is redelijk wat onderzoek gedaan naar e-smokes, en daarbij zijn her en der wat licht schadelijke gevolgen gevonden. Bijvoorbeeld dat het je adem-weg vernauwt. Dat duurt dan tot 10 minuten na gestopt te zijn met het gebruik. Echter is in dit onderzoek alleen gekeken naar e-smoken. Niet wat er gebeurd met gewoon roken, of het stomweg inhaleren van damp (denk sauna) of dan hetzelfde effect optreedt.

In de USA hebben ze de FDA een onderzoek laten doen naar alle kwalijke eigenschappen. "Helaas" (voor de FDA) kwam daar echter uit dat het helemaal niet zo slecht was en al helemaal niet als je het vergeleek met een sigaret. Het rapport is op de site van de FDA te vinden en daar wordt heel veel gesproken over het aantreffen van bepaalde stoffen die slecht zijn voor de mens. Echter, ze vermelden er niet bij dat de concentraties waarin die stoffen voorkomen een factor 1000 tot 15000 lager zijn dan in een normale sigaret. Voor een goede analyse van het rapport (helaas in het Duits), deze link. Hierbij zitten alle links, inclusief bronnen in het engels en aanverwante zaken.

Je kunt het even allemaal doorlezen, maar kort samengevat komt het hier op neer:

• In 1ml e-liquid zit 40x minder Nitrosamine dan in een nicotinepleister of nicotinekauwgom
• In één sigaret zit 15000x zo veel Nitrosamine als in 1ml e-liquid
• In één liter bier zit twee keer zo veel Nitrosamine als in 1ml e-liquid

Dus als we het even snel uitrekenen:

Je kunt acht jaar lang 5ml e-liquid per dag dampen en dan heb je dezelfde hoeveelheid nitrosamine opgenomen als met het roken van één sigaret.

Daarbij wordt er gedaan alsof de andere gebruikte materialen in de liquids enge chemische middelen zijn, terwijl dit (afgezien van de nicotine!) allemaal middelen zijn die goedgekeurd zijn voor de menselijke voedselverwerking!

Los van het stoppen met nicotine innemen heeft e-smoken alle voordelen die je kan verwachten van het totaal stoppen met het roken van sigaretten. Ik geef toe, dat is een redelijk grote "los van", en Nicotine is zeker ook niet speciaal goed voor je. Het probleem bij het online onderzoeken van wat Nicotine nou precies met je doet is dat de meeste studies eigenlijk meer studies zijn van het roken zelf (per slot van rekening zijn er geen andere noemenswaardige bronnen van nicotine, dus het bestuderen los van sigaretten lijkt weinig zinvol). Maar het is in ieder geval duidelijk dat Nicotine net als caffeine een drug is, en je die stof uiteraard liever niet in je lichaam wil.

Er zijn evenwel een paar problemen die nog nader moeten worden onderzocht. Zo is het bijvoorbeeld nog onbekend hoeveel van de nicotine die in e-liquids zit, daadwerkelijk in je bloedstroom terecht komt. Sommige mensen zeggen 10% in vergelijking tot een normale sigaret, anderen weer 30%. Een (realistisch) nadeel van e-smokes die vaak wordt aangehaald is dat het moeilijk is te bepalen hoeveel nicotine je binnen krijgt. Dat is correct, en is wellicht het enige nadeel dat daadwerkelijk en objectief gezien als zodanig kan worden gezien. Echter, mijn mening is dat je dit op den duur zelf zal reguleren. Je moet het wel heel, heel bont maken om een overdosis nicotine tot je te nemen, en het feit dat dit nog geen enkele e-smoker ter wereld is gelukt zou je gerust moeten stellen. Het is overigens in theorie wel mogelijk om een overdosis te scoren met normale peuken, echter in de meeste gevallen zal je lichaam dermate hard beginnen met protesteren dat je waarschijnlijk nooit zo ver zal komen.

Even samenvattend de gezondheids-voordelen van de e-smoke versus de normale sigaret:

• Geen teer, kool-monoxide, en andere verbrandings-producten
• Geen ammonia en 4500 andere chemische stoffen die in normale sigaretten zitten
• Geen rook die de mensen in je omgeving een hoger risico op ziektes geeft
• Geen vervelende hoest, grijze huid, gele vingers, kortademigheid

De kosten

Voor met name sigarettenrokers is het qua kosten besparing vrij interessant om over te stappen op elektronisch roken. Voor shagrokers iets minder, maar ook die zullen voordeel behalen.

Men neme een gemiddeld eGo starter setje. Later hieronder behandel ik nog uitgebreid de hardware, maar neem van mij even voorlopig aan dat een eGo setje waarschijnlijk jouw keuze zal worden, dus laten we hier even van uitgaan. Nou, dat kost je zo'n EUR 60. Dat is dan een quality setje van JoyeTech, met twee e-smokes. Daar krijg je ook twee tankjes en twee atomizers bij. We gaan even een jaar-berekening maken, dus laten we even uitgaan dat een atomizer zo 3-4 weken meegaat (15 per jaar nodig) en een batterij voor een maand of 4-6. Voor het gemak, rekenen we twee extra batterijen. Een atomizer is zo EUR 7.50, een batterij EUR 20. (nogmaals, ik neem de prijzen ruim. Je kan ze waarschijnlijk voor 5 EUR en 15 EUR ook wel krijgen). Nou, (15x 7.50) = EUR 112.50 + (2x 20) = EUR 40 == EUR 152.50 aan onderdelen. Zitten we voor de hardware op EUR 212.50 per jaar.

Dan - de liquids. Daar ga ik uit van een verbruik van 2.5ml per dag, elke dag. In het begin zal dit waarschijnlijk hoger liggen (nieuw, leuk, spannend!) en later waarschijnlijk minder, maar laten we er even van uit gaan dat jij een fanatieke damper wordt! Nou... 365 dagen gedeeld door 4 = 91.25 flesjes per jaar. 10ml flesjes kosten zo tussen 3.95 en 5.95, laten we even uit gaan van 5 Euro per flesje. Er bestaan ook flesjes van meer dan 10ml, en die zijn vaak ietsje goedkoper trouwens. Goed. 91.25 * 5 EUR = 456.25 EUR per jaar aan e-liquids. Laten we even voor de volledigheid wat oplaad-kosten erbij nemen, zeg, twee tientjes op jaar-basis. Ok. Dan hebben wij in totaal... EUR 212.50 (hardware) + EUR 456.25 (e-liquids) + EUR 20.00 (electriciteit) = EUR 688.75 per jaar (EUR 1.89 per dag).

Jaja... je ziet hem al aankomen... met dat per-dag bedrag natuurlijk... maar goed, even verder rekenen. Hoeveel geef je uit aan normale sigaretten? We nemen even aan dat je een pakje van 19 peuken per dag zal verbranden. Dat is 365x 5.40 = EUR 1971.00. Ja dat ziet er al een stuk minder fijn uit he? Gooi er nog 20 aanstekers bij.. 20 EUR... in totaal komt dat neer op EUR 2000 per jaar. Twee Duizend pieken. Versus 688.75.

De hardware
Ok, je hebt genoeg van analoog roken en je wil een e-smoker worden. Goed zo! Maar nu... er is zo veel aanbod, wat is nou de goede keuze? Ik zeg er meteen eerlijk bij - het wordt je niet makkelijk gemaakt! Er zijn heel veel soorten e-smokes, sommige daarvan zijn wel in NL te koop, andere weer niet. Sommige werken met weg-werp cartridges, andere met vloeistof-tankjes. Sommige zijn klein, andere groot. Het is inderdaad een ramp om zo als n00b even te vinden wat je nou wil. Dus, we gaan het even allemaal uitleggen.

Voordat ik begin, De Gulden Regel Van E-Smokes Kopen:

!! Koop altijd een setje met twee peuken/batterijen !!
!! Single e-smoke "sets" (tenzij als vervanging voor een stuk exemplaar) zijn een total no-go !!

Want ja, ook jou zal het overkomen dat 1 stuk is, de batterij op is, etc. en je wil NIET weer terugschakelen op analogs. Dus - ALTIJD een duo-set kopen. Het is ietsje duurder, maar veel, veel beter.

Veel mensen willen dat hun e-smoke zo veel mogelijk op een sigaret lijkt. Dat is géén goed uitgangs-punt. Ten eerste ben je dan gedoemd tot het kopen van kant-en-klare modellen met een kleine batterij, ten tweede wordt het lastiger om het ding te dampen waar je niet mag roken. Wellicht vind je dat niet belangrijk, kan. Maar het is wel een feit. Zijn er dan helemaal geen goede sigaret-achtige e-smokes? Jawel... als je wat nadelen voor lief neemt. Maar als je echt serieus wil dampen, dan begin je toch met een stapje hoger. Maar, ik laat de keuze aan jou. Laten we eens de gangbare systemen in een lijstje zetten.

A - De "iSmoke"

Deze naam is door een mede-poster bedacht, en hij vat best goed samen wat de simpelste versie van de e-emoke is. Ze lijken op normale sigaretten, zijn klein en handzaam, en kosten in sommige gevallen het minst. Echter, je zit dikwijls vast aan 1 leverancier. Hieronder een paar voorbeeldje:


_{NuCig Pro 4 (website: http://www.nucig.co.uk/)}

Voordelen van deze "iSmokes":

• Goedkoop als instap model
• Lijken op een sigaret
• Er is geen knopje dat je in moet drukken om te inhaleren, werkt op luchtdruk
• Geen geklooi met vloeistofjes bijvullen
• Batterij laad redelijk snel op (minder dan 30 min)

En dan even de nadelen:

• Relatief weinig rookontwikkeling (zeker met de el-cheapos)
• Lijken op een sigaret (kan voor verwarring zorgen)
• Er is geen knopje dat je in moet drukken om te inhaleren (ja, dit is ook een nadeel want je kan hem bijvoorbeeld niet voorgloeien voor een sterkere flash
• Weinig keuze met smaken van de vullingen (zeker met de el-cheapos)
• Korte tijd voor je weer ding moet opladen (2 uur medium-intensief dampen)
• Je zit vast aan de producent voor de cartridges/atomizers

Voor een E-Health setje zou je niet meer dan EUR 15 moeten betalen (2-peuken set) - alles daarboven is afzetterij. Voor NuCig... hangt af van welke optie je wil, maar alleen NuCig zelf verkoopt ze, dus afgezet worden is niet mogelijk (als je hun prijs billijk vind, natuurlijk ). Echter, mocht je ergens online andere vergelijkbare e-smokes vinden, wees alert op de prijs. Ze mogen onder geen omstandigheid meer dan EUR 50 kosten, en dan is dat al erg veel en hoop ik dat je er een flinke dosis cartridges er bij krijgt.

B - eGo/510 systemen

Dit zijn de meest gangbare e-smokes, en hebben ook de beste prijs/kwaliteit verhouding. Jaja... dit is de sweet-spot als je op zoek bent naar een goede, complete rook ervaring, af en toe wil eperimenteren met smaakjes en atomizers, maar geen zin hebt om echt hard core alles zelf te maken en rond te lopen met een bazooka. Er zijn heel, heel veel modellen, maar het belangrijkste aan al deze dingen is het nummer "510". Dat wil zeggen - 510 is (in de praktijk) de benaming van een schroefdraad-formaat waar dan de meeste accessoires op passen. Echter, dit betekent niet dat ze allemaal even dik zijn! Het kan dus zo uitkomen dat als je helemaal random 510-compatible accessoires/apparaten koopt je een combinatie zal hebben die van dik naar dun naar dik verloopt. Als je esthetiek belangrijk vind, let daar dan op. Nou, even wat plaatjes...


<sub>Standaard EGO-T model (niet JoyeTech, maar knock-off, echter dikwijls net zo goed)


JoyeTech Ego-C systeem, Ego-T met los vervangbare verdampers (website: http://www.joyetech.com)</sub>

Mensen die al wat langer dampen en ervaring hebben met de apparaten raden JoyeTech aan. Echter, dit zal niet lang meer zo blijven - laten we eerlijk zijn, deze dingen zijn niet bepaald complex (batterij, chipje, atomizer... whooptiedoo!) dus het is dan ook vrij lastig om ze echt te vergallen. Maar, als je wat meer zekerheid wil, en garantie op prijs stelt, is JoyeTech aan te raden. We zetten weer even de voor en nadelen op een rij:

Voordelen van de eGo:

• Goede, degelijke rook-ontwikkeling met goede Throat Hit (TH)
• Je kan elk soort liquid proberen van elke verkoper (geen vendor lock-in)
• Met normaal dampen gaat de batterij een hele dag mee
• Relatief handzaam formaat, meestal geen led op de tip
• Ruim aanbod van accessoires
• Onderdelen zijn relatief goedkoop (zie voorbeeld onder "kosten")
• Meer controle over hoeveel liquid je rookt
• Je kan hem voorgloeien door het knopje even ingedrukt houden voor een hijs

En de nadelen:

• Aanzienlijk groter en zwaarder dan een normale peuk. Je went er aan, maar duurt even
• Meer geklooi met liquids, af en toe wat lekkage wegvegen, etc.
• Als atomizers tegen het eind van hun leven zitten kan de smaak onprettig zijn
• In de meeste gevallen geen voltage-regulatie (zal waarschijnlijk veranderen in 2013)
• Past maar met moeite in een broekzak, kan breken als je lomp bezig bent
• Beter opletten met accessoires kopen (zoals juiste weerstand/voltage van atomizers etc.)

Zoals je ziet, er kleven relatief weinig nadelen aan de 510 setjes, en veel voordelen. Dit is dan ook de reden dat ze het meest populaire model zijn. Als je de grootte voor lief neemt, is het de perfecte e-smoke voor de meerderheid van rokers. En als je eenmaal je combinatie van atomizers/batterij hebt gevonden ben ja klaar. Nou, hoeveel moet het kosten? Een goede due e-smoke set zou je niet meer dan 60 EUR moeten kosten. EUR 80 als je er allemaal accessoires bij krijgt, maar ook echt niet meer. Je kan ze al krijgen vanaf EUR 35, maar dat zijn dan vaak niet de "originele" JoyeTech.

De eCab is een nieuwe versie van JoyeTech, en wordt geprezen om zijn degelijke rook-ontwikkeling en bouw-kwaliteit. Het nadeel ervan is echter dat de meegeleverde batterijen slechts 360mAh zijn. Dat is in vergelijking met de 650mAh of zelfs 1100mAh van eGo setjes vrij weinig - houd er dus rekening mee dat je bij de eCab wat vaker van batterij zal moeten verwisselen!

De pro gear

Okay... als je even wat serieuzer met dampen aan de slag wil, bereid bent wat meer cash uit te geven, en op zoek bent naar de ultieme damp-ervaring, dan zijn er nog een paar apparaten die je aanzienlijk meer mogelijkheden bieden. Deze kosten over het algemeen een stuk meer (EUR 100-300) maar dan heb je ook wat. Overigens, in sommige gevallen is het zo dat het kopen van een Pro apparaat op de lange termijn goedkoper zal blijken te zijn, maar dan moet je wel bereid zijn om je eigen atomizers in elkaar te draaien. Althans - het verhittings-element ervan. Dit heet een zelf-wikkelaar. Je koopt speciaal dun gloeidraaid, glas-vezel draad, en maakt je eigen wikkels. Dit is tot wel 90% goedkoper dan een atomizer vervangen, maar vereist wel dat je stabiele handjes hebt Het zelf maken van je gloei-draad geeft je ook absolute en totale controle over de smaak. Meer of minder draad, veel of weinig glasvezel, al die dingen zullen bepalen hoeveel smaak, damp en throat hit je zal krijgen. De ultieme dampers maken zelfs hun eigen apparaten, maar dat is even iets voor een andere keer. Hier onder even een paar plaatjes van Pro gear:


<sub>Een van de meest populaire "pro" apparaten, de LavaTube


Versie 2.0 van de LavaTube, de Epic Storm (Normaal en mini)


Zelf-wikkel verdampers van Bulli-Smoker.de (tussen 50 en 70 EUR per stuk)</sub>

Zoals je ziet, zijn deze dingen ook erg groot - je zal er niet snel mee over straat lopen. Als je een van deze wil kopen, zou ik je aanraden dat je de eGo voor buiten koopt, en deze voor binnen. Let wel, in de meeste gevallen zijn de accessoires voor de twee te gebruiken op beide (al dan niet met (meegeleverde) adapters). De LavaTube kost een relatief bescheiden EUR 50-70 (afhankelijk van het pakket dat je kiest) en de Epic Storm zou je voor zo rond de 90-110 EUR moeten kunnen scoren. Op allebei de apparaten kan je het voltage instellen in stapjes van 0.1 V, tussen 3.0 en 6.0V. Het grootste technische verschil is dat de Epic Storm ook de weerstand van je atomizer kan meten. Het voltage is van elementair belang bij hoeveel rook en Throat Hit je krijgt. Echter, als je ook de weerstand van de atomizer weet, dan is het makkelijker in te schatten welk voltage correct is. Anders is het even pielen/proberen.

Voordelen van de Pro Gear:

• Uitstekende damp-ervaring, volle smaak, zeer goede throat hit
• Je kan elk soort liquid proberen van elke verkoper (geen vendor lock-in)
• Met normaal dampen gaat de batterij een hele dag mee
• Totale controle over hoe het smaakt, dampt en voelt
• Ruim aanbod van accessoires
• Verwisselbare batterijen
• Je kan hem voorgloeien door het knopje even ingedrukt houden voor een hijs
• Diverse instellingen mogelijk (voltage, weerstand meting, etc.)

En de nadelen:

• Groot, log apparaat (tot wel 200 gram of meer)
• Vereist meer handarbeid (alhoewel je ook "normale" atomizers kan gebruiken)
• Relatief hoge kosten aan het begin, accessoires zijn duurder
• Past maar met moeite in een broekzak, kan breken als je lomp bezig bent
• Adapters nodig voor sommige accessoires

Okay... dat is dan de hardware. Dit is bij lange na niet alles, er zijn nog veel meer systemen, zoals de 810, de 910... het houdt niet op. Echter, op dit moment (September 2012) is de 510 met grote voorsprong het meest gebruikte systeem, er zijn de meeste accessoires voor te vinden voor de beste prijs, en is plenty informatie te vinden online over deze systemen. Je staat natuurlijk altijd vrij om iets anders te kopen, en we horen graag over andere systemen! Nog even tot slot om er zeker van te zijn dat je dit onthoud... tenzij je een pro-systeem koopt met verwisselbare batterijen, koop altijd een setje van twee peuken. Echt, trust me, het is van cruciaal belang. Zelfs als je maar heel af en toe wil dampen, is het alsnog aan te raden. Al was het maar omdat je vader/vriend/oom het ding ook lekker vindt en hem even wil lenen. Just do it!

Voor goede, lange demonstraties van de hier besproken producten, raad ik je aan om deze videos te bekijken. Ze zijn in het Duits, maar de man weet echt waar hij het over heeft!

Video voor beginners (vooral ove eGo)
eGo videos (demos en product-reviews)
Review van Epic Storm en Lava Tube

De Liquids - De smaak van dampen

Liquids kunnen we relatief kort over zijn. Om te beginnen, zijn er een heleboel. Er is de "originele" liquid, Dekang (DK) die door menig damper ook als beste wordt ervaren. Maar er zijn ook nog merken als @37, LiQueen, High Class, White Premium... echt te veel om op te noemen. Smaakjes zullen persoonlijk zijn, alhoewel mijn persoonlijke mening is dat je in het liefst wil beginnen met rook-achtige smaakjes. Ga dus niet voor blije aardbei of kauwgom - neem in ieder geval een smaak die ongeveer in de richting van tabak ligt, zoals koffie, noten of uiteraard tabak zelf. Dit is voornamelijk van belang als je wilt overstappen naar dampen. De dag dat je verlangt naar de smaak van een analoge sigaret zal ongetwijfeld komen. Het is dan van belang dat je dit op kunt lossen met een rokerige liquid in plaats van terug te vallen naar sigaretten.
Daarnaast zit er uiteraard nicotine in de vloeistoffen. De nicotine is helaas belangrijk. Niet eens alleen vanwege de verslaving die je er aan hebt, maar ook omdat de "throat hit" (TH) door de nicotine tot stand komt. Men heeft reeds geprobeerd om die TH met iets anders teweeg te brengen, echter dit is niet zo succesvol.

Het lijkt vanzelfsprekend dat je eerst wil overschakelen op e-smokes met nicotine zodat je van de sigaret af bent, en dan als tweede stap ook af wil van de nicotine. Dit is echter dus wat lastiger, vooral door het gebrek aan TH. Het roken van nicotinevrije liquids voelt dan ook een beetje alsof je gewoon warme wolkjes lucht inademt - wellicht leuk als je een heel lichte roker was, maar voor degenen die wat langer aan de analoge sticks zaten, geeft dit vaak toch geen voldoening. Zelf heb ik heel hoopvol drie flesjes zero nicotine spul gekocht, en helaas heb ik het grootste deel reeds weg-gegeven, want het beviel niet. Je kan uiteraard wel mengen, zodat je de hoeveel nicotine verkleint, maar echt er helemaal van af zijn... dat wil nog niet echt werken.

Als je besluit liquids te mengen, die dit bij voorkeur met liquids van hetzelfde merk. Ik heb gemerkt dat als je liquids van verschillende merken samenvoegt, je dikwijls "laagjes" maakt, zodat dus de ene liquid bovenop de andere ligt. Schijnbaar mengen ze niet zo lekker. Maar goed, ik heb dat "mengen" ook in de atomizer gedaan, wellicht is het slimmer om dit even te doen voordat je ze er in giet

Onderhoud - Het reinigen van de elektrische sigaret

Voor iedere elektrische sigaret geldt feitelijk hetzelfde. Zorg dat deze in een goede staat blijft en maak hem regelmatig schoon. Aangezien sommige elektrische sigaretten herbruikbaar zijn is het belangrijk dat deze periodiek worden ontsmet met bijvoobeeld isopropyl alcohol. Een goede indicator voor onderhoud is het verbrand smaken van de damp, een stijve teug of verminderde dampproductie. Let op! Een stijve teug kan in het geval van een automatische batterij ook komen doordat er een rookkanaaltje in de batterij-atomizer verbinding verstopt is.

Globaal bestaat een elektrische sigaret uit drie onderhoudsdelen. Een deel waarin de vloeistof wordt opgeslagen, een deel waarin de vloeistof elektrisch wordt verdampt en een deel dat zorgt voor de stroomvoorzienning. Er bestaan meerdere constructies van de elektrische sigaret. Constructies waarbij de verdamper en vloeistof opslag ontkoppelbaar zijn en constructies waarbij deze delen geïntegreerd zijn. Bij sommige systemen is de verdamper opnieuw op te bouwen. Onderhoud op deze systemen is het meest fijn, aangezien alles vervangbaar is. De geïntegreerde systemen maken onderhoud moeilijker. Vaak zijn deze delen dan ook bedoeld om te vervangen zodra ze op zijn. Het onderhoud van een elektrische sigaret is dus erg merkspecifiek.

Behalve de batterij, is ieder deel van een elektrische sigaret af te spoelen. Als de vloeistof is opgedroogd kan deze eenvoudig met lauw tot warm water verwijderd worden. De vloeistofjes lossen goed op in water. Verschillen in resultaat tussen het uitkoken van een verdamper of het eenvoudig gebruik maken van warm water worden niet gemeld.

Op de verdamper kan aanslag ontstaan door niet goed verdampte of ingedroogde vloeistof. Deze aanslag is wat lastiger te verwijderen. Vaak wordt er gebruik gemaakt van een methode waarbij de spoel in de verdamper voor lange tijd zonder liquid wordt verhit. Eventueel kan je ervoor kiezen op de spoel te blazen of water toe te voegen, zodat de spoel schoon kookt. Het verhitten van de spoel kan op diverse manieren.

• Het is mogelijk de spoel periodiek kortstondig te verhitten zonder dat er vloeistof in het reservoir aanwezig is. Deze manier van verhitten zorgt ervoor dat het residu op de spoel alsnog opgebrand wordt. Deze manier zorgt tevens voor een aanslag op de levensduur van de spoel en lading van de batterij. Pas op dat je niet de spoel zelf verbrand en laadt de batterij opnieuw op.

• Een andere manier is om de spoel door een vlam te verhitten. Hiervoor moet de verdamper uit elkaar gehaald worden zodat er goede toegang tot de spoel ontstaat. Door middel van een vlam van een gasfornuis of aansteker kan nu de spoel schoon gebrand worden.

Bij de meeste elektrische sigaretten is het verwijderen van aanslag niet bijzonder goed mogelijk. Het is daardoor van belang de verdamper regelmatig te onderhouden. Er worden goede resultaten geboekt met het periodiek laten weken van de verdamper. Na het weken is het belangrijk dat de verdamper goed opgedroogd is voor gebruik. Dit kan gedaan worden door deze even op de kachel te plaatsen of te verwarmen met een föhn. Het live opdrogen van de verdamper in de elektrische sigaret is geen groot succes. Het kost bijzonder veel batterijlading en het gaat langzaam. Het is altijd aan te raden een reserve verdamper bij de hand te hebben.

Verklarende woordenlijst



E-shops

- http://www.e-rookshop.nl
- http://www.e-sigaretspecialist.nl
- http://www.novosmoke.nl
- http://www.ebnferro.com
- http://www.ismoke.nl
- http://www.cmalo.nl
- http://www.e-cig4u.nl
- http://www.oliespuitje.nl
- http://www.rookwinkel.nl
- http://www.nucig.co.uk
- http://www.esmokedeal.nl
- http://www.vapemunki.co.uk
- http://www.smokesmarter.nl
- http://www.ea-sigaret.nl
- http://www.vaperlounge.nl

Forums:
- http://www.e-cigarette-forum.com (Engelstalig)
- http://www.dampforum.nu

Overigens alle credits voor user Webdoc van http://gathering.tweakers.net

http://focalecig.com/Prod(...)erblack-2X-AA--18468

en omdat hij zo mooi is Laatste aanwinst



Nog 4 pakketjes van Fasttech onderweg die ik morgen/overmorgen binnen heb. Caravela mech, trident dripper, nieuwe glaasjes voor de protank en een nanokit voor de nemsis+kayfun. Die ziet er dan zo uit

Met 18650 is hij dan zo


Of zo met een 18350 batterij



[ Bericht 70% gewijzigd door Catch22- op 27-05-2014 15:31:08 ]

quote:

Op dinsdag 27 mei 2014 15:46 schreef Fett het volgende:
Nanokit ga ik ook nog even bestellen. En dat kastje haal ik wel even van eBay moet anders weer zo lang wachten.

http://www.dampertje.nl/Ohmmeter
Ook in NL niet onwijs duur

quote:

Op dinsdag 27 mei 2014 18:25 schreef Fett het volgende:

[..]

Best een verschil tegenover ¤7 als je m uit China haalt. maar ben ook een zeur

Klopt. Maar je moet toch ergens mee meten voor je hem op je mech zet. En als je niet drie weken wil wachten heb je weinig keus

quote:

Op dinsdag 27 mei 2014 18:10 schreef PalmRoyale het volgende:

[..]

Mijn zelfgemaakte box mod gaat tot 50 watt Niet dat ik zo hoog damp maar het is wel baziger

Ook leuk, maar ik had daar geen zin in, lukt me waarschijnlijk niet en veel goedkoper zal t ook niet zijn doe eens een pic!

Oja. Die is vet ik was nu 80 kwijt voor deze.

quote:

Op dinsdag 27 mei 2014 22:01 schreef Fett het volgende:

[..]

Trouwens, hier nog die link van het ukvapers forum; http://ukvapers.org/Thread-Torchy-battery-prices

en torchy's ebay pagina http://www.ebay.co.uk/sch(...)armrs=1&_ipg=&_from=

Niet echt voordelig. Vct5 (30a 2600mah) is minstens net zo goed en 7.50 ps in nederland.

Geen tabakssmaak nemen. Die zijn goor

Mijn virginvapor smaakt nu echt top! Heb de erl op 1.5 ohm gebouwd en vape hem op 18 watt en dan komt de smaak heerlijk uit. Of t komt door de erl of door t steepen weet ik niet, maar t is lekker!

quote:

Op donderdag 29 mei 2014 16:40 schreef AchJa het volgende:

[..]

Wat moet ik dan nemen als ik gewoon een tabaksmaak wil? Ben een noob op dit gebied.

Je moet geen tabakssmaak nemen die smaken echt nooit naar tabak. En je komt er gauw genoeg achter dat tabal best vies smaakt.

Moet je het nu echt echt echt willen, dan schijnen de ry4 liquids wel oke te zijn.

Ik zou ook wat andere soorten smaken kopen. Ik heb met tabak een beetje het idee dat je het of heerlijk, of om te kotsen vindt. lk lees eigenlijk nooit dat iemand en tabak en andere smaken dampt. Maar dat kan aan mij liggen

Dat is het ook. Hoewel ik de Sigelei's wel wat strakker vind. Maar die tank en batterij zijn beide goed

quote:

Op vrijdag 30 mei 2014 11:13 schreef 100% Tukker het volgende:

[..]

Die zien er inderdaad strak uit, maar 'mijn' shop verkoopt ze niet.

Hoe wijs is het een duurdere oplader aan te schaffen (NiteCore IntelliCharger) i.p.v. zo'n el-cheapo (TrustFire Mod). Scheelt toch weer ¤12,50...

NIET DOEN

Een nitecore kost 12,50, dus 12,50 goedkoper kan het niet zijn. Batterijen en laders kan je het best bestellen op www.dampaccu.nl aka www.nkon.nl

http://www.dampaccu.nl/home/nitecore-intellicharger-i4-v2.html
http://www.dampaccu.nl/home/nitecore-intellicharger-i2.html

Ja dat moet je niet willen. Je besteld bij goedkoperroken neem ik aan?

Met batterijen en laders neem ik geen risico's.

waarom wil je per se daar?

http://goedkooproken.net/(...)vamo-v2-upgrade.html 43.95
http://goedkooproken.net/(...)airflow-control.html 22.95

en dan even batterijen (ik zou er 2 nemen) en lader bij nkon halen

Oke, nouja, ik heb je mijn gedachten gegeven, doe ermee wat je wil. Die non-rvs schijnt wel gauw af te slijten.

Ik heb mijn fasttech meuk binnen

caravela
trident dripper
nemesis hybrid kit
kayfun nano kit
protank 2 glaasjes
chi you top cap voor de hammer

Nice. 30 watt voor gewin!

Hoewel ik nog niet over de 19watt ben gegaan (daarna wordt het minder lekker op de Erl), maar nu misschien wel met de trident

Ja dat lijkt mij ook niet echt heel erg chill eigenlijk. Kost zo'n chippie eigenlijk?

quote:

Op vrijdag 30 mei 2014 18:30 schreef AchJa het volgende:
Zit dat Tweakers topic eens te lezen, is dit na Danger Den, peltier elementen en watercooling etc. het nieuwe Tweakers speeltje?

Je kunt het zo gek maken als je wilt lees ik alweer...

Haha. Ja. Iets te gek.

quote:

Op vrijdag 30 mei 2014 17:06 schreef PalmRoyale het volgende:
Heb 'm bij elev8 vape besteld voor 70 dollar. Dat is omgerekend 51 euro. Spotgoedkoop dat ding

Mja, dan moet je nog zelf een box maken/kopen, 510 connector monteren enzo... Dan ben je al gauw meer dan 80 euro kwijt. Niets voor mij, aangezien ik lui ben en dan liever een kan en klare box haal.

Pt3? Mooi dingetje ik gebruik mijn pt2 en pt2 mini ook nog regelmatig, zijn fijne dingen


De caravela is nieuw (midden, met de taifun)

De gs? Heb ik ook al naar zitten kijken.

Dat sidefire vind ik niet zo zelf. Als je een bottom wil, zou ik de nemesis aanraden. Dat is een fijn systeem. En dan een taifun er op (betere beginners rta dan de kayfun imo, erg makkelijk op te bouwen). Ik heb die caravela ook, is ook een goede. Daarbij is die 23mm, net als de taifun. De kayfun is 22mm, net als de meeste mechs.

quote:

Op zaterdag 31 mei 2014 16:07 schreef Sounddragon het volgende:

[..]

Ik heb nog nooit zo'n bottom-ding gebruikt, maar het lijkt me gewoon niet handig. Het nadeel met die sidefire dingen is dat die knop vaak nogal lomp is, en dus listig om in je zak te hebben als je hem niet kunt locken.

als je hem vast hebt fire je met je pink, dat gaat echt prima. Als dat niet handig zou zijn waren die sidebuttons wel populairder op mods

Lijkt me alsnog wel mogelijk om ze te locken trouwens, kan haast niet anders.

Halo heeft echt hele goede mint liquids, kan je kopen op www.rookesigaret.nl . Ik ben zelf niet zo van de menthol, maar de kringles curse van halo is echt heel erg fijn! Echt een lekkere pepermunt smaak. Ze hebben een aantal variaties in mint/mint liquids.

Welke kanger tanks had hij, op welke batterij? Dat zijn namelijk wel zo een beetje de beste. Hij kan proberen om er minder ohm in te doen (standaard is 2.2 vaak, 1.8 is ook te koop), of door een batterij met regelbaar wattage te nemen (vision spinner, itaste vv, ego twist) en er wat meer vermogen door te jagen

Dan zou ik hem aanraden om een batterij met regelbaar vermogen te nemen. Iets zoals deze http://www.zwoofs.nl/batt(...)/zwoofs-vv-batterij/

In dat formaat wel ja. Heb hem zelf ook voor onderweg, protank 2 mini. Heb ook nog twee protank 2s met aerotankbottom (kan je de airflow regelen) die ik wel eens gebruik. En ik ben zelfbouw gewend, dus dat zegt wel iets denk ik

Ik twijfel ook nog over een rda. Maatje doet zijn echte tobh weg, die heeft ongeveer hetzelfde concept als deze

Een te ver opgeboorde igo l alleen

Met mijne wel want het gat is nu te groot. Die tobh is zgan en die kost minder dus neem ik die

18 is wel fors. Ben ik ook mee begonnen, maar dat is wel zwaar. dus even wat lichter gaan

Ik krijg alleen in de erl smaak uit de virgin vapors. In de taifun smaakt het niet echt sterk.

Ja dat moet je zeker. Vrienden die t even proberen moeten ook altijd hoesten als ze het even proberen.

Heb ik wel. Niet echt lekker. Je merkt ook goed hoe ver die lucht doortrekt. Maat rookte gister een peuk aan de ene kant van het huis buiten voor de deur en ik rook t aan de andere kant van t huis

quote:

Op maandag 2 juni 2014 00:47 schreef Sorella het volgende:
Ik 36 jaar en ik ben het volledig met je eens

Dan ben je al superoud!!!

Mensen moeten lekker roken. Wil t nog steeds niet in huis hebben, maar dat deed ik zelf ook nooit.

Mijn buurman vaped ook (heeft een itaste die nu stuk is, leent nu mijn evic) en die had wat liquids van 24mg meegenomen voor me. Heb toch maar gezegd dat ik die echt niet ga vapen 12mg is al ruim voldoende.

Itaste of spinner idd. Is om het even. Ik vind de itaste fijner om in te stellen. Wel wat duurder en minder mAh.

quote:

Op maandag 2 juni 2014 22:54 schreef Sorella het volgende:

[..]

En hier snap ik dus niets van

14500 is een type batterij. Eerste twee getallen is de omtrek (of doorsnede, weet ik niet zeker), laatste drie zijn de lengte in mm.

Ohmmeter meet de weerstand van je coil.

Restvoltage is het voltage dat nog in je batterij zit.

mAh is de inhoud van de batterij.

(Heb ik nu alles gehad? )

quote:

Op maandag 2 juni 2014 22:57 schreef BenX_95 het volgende:
Ah, iemand anders met de Hammer en een Chi You top cap Die vind ik niet vaak. Ik had alleen nog maar button-top batterijen liggen, dus ik moest naar flattop Nu nog voor het eerst mijn eigen coils en wick maken op mijn Igo W...

Dat is een dual coil toch?

Ik krijg morgen mijn tobh binnen. Kan ik weer lekker pielen.

En een vct5 2600mAh 30A voor in mijn dna30 clone. Net even wat meer juice.

Heb je een ohmmeter?

quote:

Op dinsdag 3 juni 2014 09:56 schreef BenX_95 het volgende:

[..]

Ik heb een Joyetech Evic, daarop kan ik de Ohms aflezen.

Dus we hebben beiden een eVic en een hammer met chi you top cap? Nice Maaruh, dualcoil gaat de eVic niet meten gok ik zo, tenzij je boven de 0.9ohm blijft. Dan moet je wel je best doen op een dual coil

quote:

Op dinsdag 3 juni 2014 10:16 schreef BenX_95 het volgende:

[..]

Het is ook niet de bedoeling dat ik ga subohmen ofzo. Het gaat me meer om de smaaksensatie. Met subohmen ben je ook ontzettend snel door de liquid heen

Ik heb 0.16 kanthal, ik moet 9 wikkelingen en als ik dan op 3.7 volt damp, zou ik 1.8 ohm moeten hebben. Lijkt me voldoende.

Met dualcoil zit je dan dus al op 0.9ohm en dat meet de eVic volgens mij al niet meer. 0.16 kanthal is overigens wel heel dun. 0.30/0.32 wordt meestal gebruikt

quote:

Op dinsdag 3 juni 2014 11:04 schreef BenX_95 het volgende:

[..]

Ik heb zo'n coil calculator gebruikt en daar gaf hij aan dat het met dualcoil juist op 1.8 ohm komt. Daarom heb ik ook dat dunne kanthal gebruikt, anders moet ik enorm veel wikkelingen doen.

Correct, ik rekende met 0.30mm in mijn hoofd, met jouw wire zou dat inderdaad wel kunnen.

quote:

Op dinsdag 3 juni 2014 13:09 schreef G.Fawkes het volgende:

[..]

De Lrider mini lambo 1.0 heb ik getest en gebruik ik ook. Mooi ding en werkt goed!

Ik vind het nogal sexistisch dat je begint met "Hey jongens" trouwens

Die 1650 is gigantisch lang

Ik weet niet hoe dik je piemel is vriend, maar als het daar in de buurt komt is het niet best

Tegenwoordig zijn die 26**** batterijen populair, daar zie ik mezelf niet zo snel mee lopen

quote:

Op dinsdag 3 juni 2014 15:51 schreef Kreator het volgende:

[..]

Gelukkig niet. .

Mja, op zich wel heel tof zo'n batterij maar je steekt em niet zo makkelijk in je zak als je op stap gaat.

ah joh, makkie

quote:

Op dinsdag 3 juni 2014 16:58 schreef Kreator het volgende:

[..]

Amateur. IK ben pas een échte damper.

[ afbeelding ]
Sinds ik electronisch rook, ben ik gewoon een stuk goedkoper uit!

watje. Ik heb net deze besteld

Taifun. Hands down.

Klopt. Wel een goede draw standaard imo. Erg makkelijk op te bouwen en ook nog eens betrouwbaar.

Sigelei zmax ofzo? Wat wil je uitgeven?

C/p van tweakers

Vapemail! De Tobh



Zelfs 100% vg geeft een harde th. Zeven wraps 0.40mm op 2mm. 0.4ohm

Halo heeft veel tabakssmaken, lijkt me het proberen waard.

quote:

Op woensdag 4 juni 2014 23:10 schreef GekkeGerrit- het volgende:
Hoeveel geld sparen jullie hiermee uit in een gemiddelde maand? Misschien ook maar eens de overstap overwegen.

Je bent ongeveer 10-15 euro per 30ml kwijt (kan minder met cheapo liquids, maar die moet ik niet). Gemiddeld persoon gebruikt tussen de 2 en 5ml per dag. Als je uitgaat van 4ml per dag, dus 120ml per maand, zit je op zo'n 40-50 euro aan vloeistof per maand. Maar als je minder dampt of goedkope liquid koopt kan dat dus nog 10-20 euro minder zijn.

Hardware kost je ongeveer 40-60 euro in aanschaf eenmalig en dan nog zo'n 5 euro per maand.

Als je het goedkoop wil doen.

Voor mij is het een hobby. Heb nooit bijgehouden hoeveel ik er aan uitgeef, maar het is meer dan noodzakelijk het zal minder zijn dan de 1200 euro die ik niet aan sigaretten heb uitgegeven sinds december.

Er zijn mensen die er bij zweren. Ik blijf er ver van af.

Het leven is veel te kort voor goedkope liquids

quote:

Op woensdag 4 juni 2014 23:26 schreef Sorella het volgende:
ik zit op gemiddeld 10 ml in de 5 dagen en wil eigenlijk naar 10 ml in de week maar sommige smaakjes zijn echt lekker zoals de chocolade en de honing dus ik denk dat als mijn smaakjes op zijn ik op palm blijf hangen of instrument, wil toch wel een beetje minderen en afbouwen met de tijd.

Haha. Ik vul mijn erl elke dag af. 5-6ml. En dat is zonder het verbruik dat ik met mijn andere devices doe

Rebuildables zijn dan ook wel onwijze slurpers

quote:

Op woensdag 4 juni 2014 23:26 schreef GekkeGerrit- het volgende:

[..]

Ben zelf ook tussen de 20 en 25 euro kwijt per week schat ik. Is zeker aantrekkelijk om over te stappen zo te lezen! Moet mezelf nog wel even goed inlezen, 't is vrij abacadabra op dit moment. (OP even globaal gelezen)

Probs voor de OP trouwens Catch22, zeer informatief. Morgen even compleet doorlezen.

ik heb de op niet geschreven. Het staat al een tijdje op mijn to do om een beknopte beginnerstekst te schrijven. Alleen zit ik al 40 uur in de week achter een toetsenbord te rammen en heb ik daar in mijn vrije tijd weinig zin in.

quote:

Op woensdag 4 juni 2014 23:32 schreef Sorella het volgende:

[..]

Daarom geen dual coil voor mij, dan gaat het nog vlugger en tot nog toe bevalt dit mij prima, op de batterij na maar die wordt mettertijd vervangen

Achja, ik vape omdat het leuk en lekker is. Ik ga niet besparen ten koste van smaak. Ik heb overigens ook geen dualcoils, muv de tobhdripper die ik postte

quote:

Op woensdag 4 juni 2014 23:31 schreef GekkeGerrit- het volgende:

[..]

Had de #8 niet eens zien staan. Dacht dus dat dit de enige in de reeks was.

Neejoh het gaat steeds harder hier.

In een restaurant loop ik wel naar buiten. Thuis, op werk of bij vrienden gewoon binnen.

Halo is goed. Ik heb hun Kringles Curse gehad en die was echt heel erg lekker. Dat is een pepermunt smaak (geen munt dus)

Ik heb nog een stuk of 70-80 van die premades liggen, gebruik ze niet meer

wel handig voor protanks enzo als je niet zelf kan bouwen

quote:

Op donderdag 5 juni 2014 14:22 schreef Kreator het volgende:

[..]

Coils die in de protank passen? Passen die ook in de protank mini 2? .

Ja, Protank 1,2,mini, mini2 zijn hetzelfde.

quote:

Op donderdag 5 juni 2014 14:31 schreef Kreator het volgende:

[..]

Goed dat ik het weet. Nou, als je er vanaf moet... .

Wil nog wel een keer een protank halen. Of een aerotank. Maar het liefst 1 waar ik gewoon dezelfde coils in kan doen (single coil)

Koop dan een protank 2 met aerotank bottom Heb ik er ook 2 van.

Vergis je niet hoor. Gozer op tweakers heeft een liquidshop ( www.maakjesmaak.nl , tof concept wel) maar dat is redelijk wat werk

quote:

Op donderdag 5 juni 2014 16:02 schreef SanAnt het volgende:

[..]

weer wat geleerd " Steepen " wist ik niet ,ik mix en rook het dezelfde dag nog ....

Steepen is wel nodig, helemaal als je hoog in de vg zit

quote:

Op donderdag 5 juni 2014 16:13 schreef 100% Tukker het volgende:

[..]

Gebraden ham biedt ie aan.

ja en het wordt nog besteld ook. Heb een keer chocolade met zwarte peper en koffie (ofzo) geproefd van hem (had iemand besteld). vond het niet zo

quote:

Op donderdag 5 juni 2014 19:44 schreef Kimpossible het volgende:

[..]

Meneer zegt dankjewel! Tis wat zoet, maar niet verkeerd. En dikke kanger aerotankberop (ziet er niet uit, no offence ), hij is er helemaal mee in z'n nopjes!

mooi

Ligt heel sterk aan de liquid idd