quote:'Utopia kan nooit lukken en ik vraag me af of de deelnemers dat weten'
Vonk De zoektocht naar de ideale samenleving in het tv-programma Utopia gaat mislukken, schrijft Mark van Vugt. Bij gebrek aan familiebanden, God en vijanden zullen klaplopers de overhand krijgen.
Bestaat Utopia, de ideale samenleving? En zou je er willen wonen? Of beter: hoelang zou je het er uithouden? Die vragen stellen de volgers van het gelijknamige SBS6-program-ma waarin vijftien volwassen Nederlanders hun eigen Utopia van de grond proberen te tillen in een loods nabij Hilversum. Het is een fascinerende productie uit de stal van John de Mol, die waarschijnlijk wereldwijd gekopieerd gaat worden. Maar ik vraag me af of de deelnemers zich realiseren dat Utopia niet bestaat. Utopia betekent in het Grieks letterlijk een 'niet-bestaande plek'. Utopia kán ook helemaal niet bestaan en er zijn goede wetenschappelijke redenen waarom ook dit sociale experiment in mineur zal eindigen.
De zoektocht naar Utopia is van alle tijden. Klassieke filosofen als Plato en Thomas More creëerden op papier hun eigen versie van de ideale samenleving in de tijd waarin ze leefden. More's Utopia kende geen geld en particulier bezit, er was vrijheid van godsdienst, en iedereen had recht op een huis, werk, ziekenzorg en zelfs euthanasie. Later verzonnen filosofen van socialistische, kapitalistische en ecologische huize hun eigen versie van de ideale samenleving. Milieugoeroes zagen in Utopia hun ideaal van 'terug naar de natuur', terwijl religieuze leiders Utopia gebruikten om een sekte te stichten.
Eigenbelang gaat voor groepsbelang
Het probleem van Utopia zit hem in de menselijke natuur. Elke groep heeft namelijk te maken met klaplopers (freeriders in het Engels) oftewel mensen die wel profiteren van een lekker maal, een goede matras of een rokende schoorsteen, maar die daar zelf niet voor willen (of kunnen) werken. Kortom, eigenbelang gaat voor groepsbelang. Naarmate de tijd vordert nemen de klaplopers in de groep de overhand en valt het Utopisch ideaal in duigen.
Dit conflict tussen eigenbelang en algemeen belang heet in het wetenschappiaans een sociaal dilemma. De evolutie heeft oplossingen bedacht voor dit soort sociale dilemma's, maar die ontbreken vaak in Utopische samenlevingen.
De eerste oplossing is verwantschap. Mensen (en dieren) houden meer rekening met anderen als die hun genen delen, familie dus. De Utopianen proberen hardnekkig een familiegevoel te creëren want er wordt veel geknuffeld en gekust, net als bij onze vlooiende apenneefjes en -nichtjes. Maar uiteindelijk blijven het genetische vreemdelingen van elkaar.
Een andere oplossing is wederkerigheid: ik doe iets voor jou als jij iets voor mij doet. Dat werkt op kleine schaal in Utopia, bijvoorbeeld serveerster Charlotte geeft een sigaret aan aannemer Paul, die belooft dat zij bij de kachel mag zitten die hij net heeft gemaakt. Maar in een grote groep werkt wederkerigheid niet omdat je niet precies kunt bijhouden wie wat aan wie schuldig is. Er is weliswaar een taakverdeling, maar de Utopianen houden zich er niet aan en sommigen (ondernemer Hakim) bemoeien zich overal mee, tot groot verdriet van anderen (huisvrouw Vanessa). Bovendien zullen de Utopianen minder voor elkaar over hebben naarmate de maandelijkse verkiezingen naderen waarin telkens een Utopiaan wordt verstoten.
Straffen
De psychologie suggereert nog een andere oplossing: iemands reputatie. Het idee is dat mensen zich omwille van een goede reputatie beter gaan gedragen in de groep. Dat speelt natuurlijk een rol in Utopia en er wordt al flink geroddeld in elkaars afwezigheid (bijvoorbeeld door Hakim). Evolutionair wetenschappers denken dat taal uiteindelijk is geëvolueerd bij de mens om te roddelen over elkaar en ieders bijdrage aan de groep. Maar dat voorkomt niet dat mensen zich als klaplopers gedragen als niemand het ziet, bijvoorbeeld door 's nachts stiekem brood te stelen.
Een andere oplossing voor het sociale dilemma is straf. De grote vraag is wie er in Utopia dan de straffen gaat uitdelen. Straffen is kostbaar omdat je als Utopiaan het risico loopt dat iedereen bang voor je wordt of je niet meer pruimt en wegstemt. Collectieve straffen zoals het buitensluiten van bepaalde mensen zijn beter uitvoerbaar. De maandelijkse stemronde kan worden gebruikt om klaplopers buiten te sluiten. Hoe zit het met leiderschap? Het beste zou zijn als er leiders opstaan die het straffen op zich nemen en recht spreken - levenskunstenares Billy lijkt een ideale kandidaat - maar dat creëert ongelijkheid en het risico van machtsmisbruik. En het is in strijd met het utopische ideaal.
De mens heeft in de geschiedenis nog een andere oplossing verzonnen, namelijk religie. Als iedereen gelooft in een machtige God die alles ziet wat je doet, zelfs als het door je medemensen niet wordt opgemerkt, dan bedenkt men zich wel voordat men brood steelt. De religieuze Andrea doet inderdaad verwoede pogingen om haar God aan de man te brengen in Utopia en dat lijkt aan te slaan. In tijden van wanhoop wordt iedereen wel een beetje religieus.
Dreiging
Ten slotte wijst sociaalpsychologisch onderzoek uit dat een groep zich beter organiseert als er een externe dreiging is, bijvoorbeeld een natuurramp of een conflict met een andere groep. Het Nederlandse egalitarisme wordt wel toegeschreven aan de dreiging van het water waartegen men zich georganiseerd moest verdedigen ongeacht rang of stand. Ik weet echter niet of de makers van Utopia hebben voorzien in een natuurramp of een vijandelijke overname door een nabijgelegen kamp.
Kortom: de utopische ideale samenleving bestaat niet. Als we ver teruggaan in de tijd, dan zien we onze voorouders die in relatief egalitaire groepen leefden onder primitieve omstandigheden. Maar dit waren geen 'vrijheid-blijheid-hippieculturen'. De gelijkheid moest hardnekkig worden verdedigd tegen klaplopers en machtswellustelingen - vaak van het mannelijke geslacht - en desnoods met geweld.
Het is de vraag of de SBS6-Utopianen, dan wel de programmamakers dit voor ogen hebben. Naarmate de tijd verstrijkt zal Utopia wellicht meer gaan lijken op Huxleys Brave New World, met een bovenklasse van alfa's en bèta's die het voor het zeggen hebben - de Pauls en Hakims van deze wereld met een paar leuke meiden om zich heen - en een onderklasse van gamma's en delta's die hun lot in dit tv-experiment maar moeten accepteren tot de volgende verkiezingsronde.
Mark van Vugt (1967) is evolutionair psycholoog en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij heeft een blog op Volkskrant.nl/Vonk.
Bron: Volkskrant
Echt niet, 10 dagen is het momenteel. Gisteren was het feest van zaterdag 10 januari pas te zien.quote:Op woensdag 22 januari 2014 11:58 schreef bdd8 het volgende:
SBS 6 denkt na over uitzendduur Utopia
SBS 6 denkt momenteel na over de ideale uitzendduur van haar kijkcijfersucces Utopia. Dat bevestigt zenderbaas René Oosterman vandaag in De Telegraaf. Utopia staat in de schema’s als een 30 minuten durend programma, maar maandag en dinsdag waren dat er 40. “We zijn momenteel aan het discussiëren over de lengte van het programma. Zo kijken we naar de plek en de duur van het reclameblok, en ook naar hoeveel tijd we nodig hebben om het verhaal te vertellen.“
Verder wil Oosterman dat de vertraging tussen de livestreams en de uitzendingen op televisie wordt verkort. “We proberen de vertraging, nu een dag of zes, terug te brengen naar vijf dagen”, zegt hij. “Dat is best veel tijd, maar die hebben we nodig om tot een echte uitzending te komen.”
Tv-maken kost nu eenmaal tijd, aldus Oosterman. “Het tv-programma is een samenvatting, waar ook muziek en een voice-over bij komen. Bovendien bieden we via internet kijkers live de directe beelden; die snelheid zullen we op tv nooit kunnen evenaren.”
Utopia is met dagelijks minstens een miljoen kijkers het succesvolste vooravondprogramma van SBS 6 ooit.
quote:Heftigheid Utopia wordt onderschat
Geplaatst op Wed 22 Jan 2014 om 14:31
De bewoners van Utopia onderschatten de heftigheid van de SBS 6-show. Dat stelt psycholoog Huub Buijssen vandaag in De Telegraaf. Buijssen verbaast zich er niet over dat er al twee kandidaten zijn opgestapt. “De heftigheid van dit avontuur wordt onderschat. Je kunt je op dit soort emoties helemaal niet voorbereiden. Bij de andere twee realityprogramma’s Big Brother en De Gouden Kooi hadden de bewoners meer houvast. Ze kregen bijvoorbeeld een opdracht“, zegt hij.
Bij Utopia is dat anders. “Bij Utopia is niets zeker. Er zijn geen regels waaraan ze zich kunnen vasthouden. Die onzekerheid zorgt ervoor dat ze eerder geneigd zijn om af te haken. Dan komen de gevoelens van heimwee naar boven.”
De bewoners denken goed voorbereid te zijn aan Utopia. “Maar de werkelijkheid blijkt dan ineens heel anders. Hoe goed je ook over een bepaalde situatie nadenkt, het gevoel erbij kun je niet creëren. Dat ondervind je pas op het moment zelf.”
quote:SBS past realityserie Utopia mogelijk aan
SBS brengt mogelijk veranderingen aan in de realityserie Utopia.
Dat laat SBS donderdagavond weten in een persbericht.
De zender vraagt kijkers een enquête in te vullen en past naar aanleiding van de uitkomst mogelijk het programma aan.
"Omdat we het belangrijk vinden om te weten wat onze kijkers en volgers van Utopia vinden", legt zendermanager René Oosterman uit in een verklaring. "Kijkers en volgers kunnen daar hun mening geven."
Utopia, waarin kandidaten een nieuw bestaan opbouwen, wordt sinds 6 januari uitgezonden. De eerste aflevering wist 1,5 miljoen kijkers te boeien.
Woensdagavond zakte het aantal kijkers van het door John de Mol bedachte programma naar 796 duizend kijkers. Het was de eerste keer dat de show minder dan een miljoen mensen wist te boeien.
quote:RTL juicht succes Utopia toe: 'Dit kan voor SBS de gamechanger worden'
Door: Thijs van Soest − 21/01/14, 12:25
© ANP. RTL-baas Bert Habets spreekt na door de redactie van mediavakblad Broadcast Magazine uitgeroepen te zijn tot Omroepman van het jaar 2013.
De top van RTL Nederland vindt het huidige succes van SBS6 met Utopia in de vooravond 'fantastisch'. 'Gezonde concurrentie is geen bedreiging voor de martkleider', beweert RTL-CEO Bert Habets.
© anp.
TV-producent John de Mol op de set van Utopia.
'Hoewel de rest van de programmering van SBS6 daar nog niet heel veel van merkt, kan het de gamechanger van 2014 worden. Ik juich het toe!', schrijft Habets in een persoonlijke column op de RTL-site naar aanleiding van zijn verkiezing tot omroepman van het jaar, vorige week. Habets stelt dat Utopia het 'boven verwachting goed doet', bij het al jaren kwakkelende SBS.
Scholten: 'RTL Duitsland geïnteresseerd'
Niet alleen de RTL-topman is 'blij' met het succes van de concurrent, ook de directeur content van RTL, Matthias Scholten, juicht de kijkcijferhit toe, zo bleek onlangs tijdens een bijeenkomst van de Broadcast Media Society. 'Ik vind het succes van Utopia fantastisch. Onze RTL-collega in Duitsland probeert het format zelfs te kopen.'
De reallife-soap van Talpa, het mediabedrijf van John de Mol - tevens minderheidsaandeelhouder van SBS Nederland - scoort al twee weken ruim 1 miljoen kijkers per aflevering om 19:30 uur 's avonds. Voor die tijd haalde SBS6 in de vooravond niet meer dan een krappe 300.000 kijkers. De hele zender kan van het succes profiteren, denken mediakenners. RTL-topman Habets wijst in zijn column ook op de 'gunfactor': 'Mij wordt elk jaar wel door iemand gezegd dat het toch een keer een beetje minder mag gaan met RTL. Misschien wordt dat ingegeven door ons Hollandse calvinisme en onze natuurlijke sympathie voor de underdog.'
Habets gaat in het artikel verder in op de al jaren durende successen van zijn familiezender RTL4. Volgens hem ligt 'vanzelfsprekendheid' op de loer. 'Het is een bekend gevaar dat altijd op de loer ligt. Je ziet op een gegeven moment je tekortkomingen niet meer en gaat geloven in je eigen onoverwinnelijkheid. Gelukkig zijn wij bij RTL veel te ambitieus om in te dutten. Diezelfde ambitie houdt ons al vijf jaar lang aan de top.'
Sterren Springen
SBS6 komt binnenkort ook in het weekend weer met nieuwe amusementsprogramma's, in de hoop ook daar weer een vuist te kunnen maken tegen de concurrentie. Vanaf april keren Sterren Springen en Bloed, Zweet & Tranen weer terug op het scherm. De SBS-zendermanagers hopen in ieder geval dat de rust terugkeert na het rumoer rond de aandeelhouders Sanoma en Talpa.
SBS-programmabaas René Oosterman liet zich er vorige week tijdens de eerder genoemde Broadcast-bijeenkomst ook over uit: 'Sanoma kan nu zien dat één hit andere programma's mee kan trekken. Het zijn golfbewegingen, ook RTL zal dat weer een keer merken.' Volgens Oosterman is het succes van Utopia 'lekker voor ons, voor het vak én voor de reclamewereld'.
Weer een vertrek
Ondertussen lopen de uitzendingen van Utopia nog ruim 11 maanden door. Gisteravond werd duidelijk dat een tweede bewoner het Utopia-terrein vrijwillig wil verlaten. Beveiliger Harold ziet het niet meer zitten en is bereid zijn ingelegde borgsom op te geven voor een vroegtijdig vertrek.
Volgens een woordvoerster van SBS6 betekent dit niet dat het systeem van de borgsommen niet werkt. 'Het is geen gevangenis, je kunt mensen niet tegen hun wil vasthouden. Als iemand eruit wil, moet diegene eerst met een psycholoog praten en krijgt daarna nog 24 uur bedenktijd. Dat nu al twee deelnemers dat hebben gedaan, hadden wij ook niet verwacht, maar het is ook voor de makers een nieuw en onvoorspelbaar programma.'
Voor de volledigheid dit bericht ook even hier. Er is ook een apart topic voor geopend.quote:Amerikaanse Fox koopt Utopia
van onze redactie
AMSTERDAM - Utopia is binnenkort ook in Amerika op de buis te zien.
John de Mols Talpa heeft Utopia verkocht aan het Amerikaanse network FOX. ,,Utopia wordt het grootste en meest ambitieuze sociale experiment dat ooit op televisie is uitgezonden", zegt Simon Andreae van FOX.
Het programma wordt geproduceerd door Talpa's eigen vestiging in Los Angeles. De Mol vervult daarbij de rol van 'executive producer'. Volgens Talpa is er al belangstelling uit een flink aantal landen. Net als bijna drie jaar geleden bij het tot internationale hit uitgegroeide The Voice is een Amerikaanse zender de eerste buitenlandse klant. Utopia zal in De VS wekelijks te zien zijn op tv en 24/7 online.
In Nederland vertonen de kijkcijfers deze week even een grillig verloop. Na de dip van woensdagavond, toen Utopia op SBS6 voor het eerst onder het miljoen kijkers zakte, werd het programma gisteren door 1.157.000 gezien.
Dat zou wel vet zijn. Een beetje zoals the Walking Dead.quote:Op zondag 19 januari 2014 11:16 schreef Arcee het volgende:
Ik weet echter niet of de makers van Utopia hebben voorzien in een natuurramp of een vijandelijke overname door een nabijgelegen kamp.
quote:'Utopia' is een woongroep voor mensen met een hoge irritatiefactor (*)
De eerste maand van Utopia, de nieuwste realityshow van John de Mol, zit erop. Maar of dat nog een heel jaar leuk blijft, valt ernstig te betwijfelen.
UTOPIA
'Hallo, kunnen we het even centraal houden? Dank. Dan wil ik even wat zeggen nu.' Zo communiceren de vijftien deelnemers aan Utopia die op een voormalig militair oefenterrein in het Gooi een nieuwe maatschappij proberen op te bouwen. Andere geregeld voorkomende uitspraken zijn 'daar wil ik even op antwoorden' en 'ik ben het even helemaal zat'.
Jankend van de heimwee
Die laatste uitspraak is vooral vaak te horen uit de mond van Billy, een kunstenares met licht neurotische en ADHD-achtige trekjes. Kijken naar Utopia, de nieuwste realityshow van John de Mol, is je vooral ergeren. Aan het gedrag van de Utopianen. Aan aannemer Paul, die op dag één al jankend van de heimwee tegen de twee koeien stond aan te praten.
Je ergeren aan de Limburgse oliebollenbakker Hakim, manipulator eersteklas, die naar personen verwijst met 'wat' ('De zes mensen wat gestemd hebben') en die na 28 dagen trots verkondigde dat het hem eindelijk gelukt was zichzelf te bevredigen. De zweverige en zeer gelovige Andrea spant wat dat betreft misschien nog wel de kroon. Toen haar stiefdochter overleed, hield ze met de groep een herdenkingsdienst waarin ze na een gebed Samen zijn van Willeke Alberti begon te zingen.
Nagel aan zijn doodskist
Nederland keek met kromme tenen. Saillant detail is overigens dat een vrouw die claimt Andrea's eigen dochter te zijn de Utopiaan op Facebook de huid vol schold omdat Andrea nooit naar haar bloedeigen dochter zou hebben omgekeken. Ook ín Utopia was niet iedereen even gelukkig met Andrea's kerkdienst. De toch al niet zo populaire en redelijk botte Peter had weinig boodschap aan dat 'hartstikke leuke gebedje'. Te veel gezweef, vond hij. Zijn Utopia was feesten en lol maken. Het was de nagel aan zijn doodskist. Hij kon, na een chaotische en voor de kijker lastig te volgen stemprocedure, deze week zijn biezen pakken.
De inwoners begonnen met een gure, kale loods en een stal met twee koeien en een tiental kippen. 'Wordt het ultiem geluk of complete chaos?' vroeg De Mol zich voor de start af. Dat is ook de ondertitel van het programma, maar Utopia verwordt in rap tempo tot een nieuwe 'Big brother' of 'De gouden kooi'. Binnen enkele dagen wisten de Utopianen al stroom, water, licht en bedden te regelen.
Geld verdienen
Inmiddels hebben ze ook de beschikking over een wc, wasmachine en laptop met internet. De kijker die op ontberingen zat te wachten, komt bedrogen uit. Dat gold ook voor mensen die op internet én televisie keken. Door de zes dagen vertraging op tv was het alsof je keek naar een voetbalwedstrijd waarvan je de uitslag al wist én de doelpunten al had gezien. Sinds deze week is de vertraging teruggebracht tot 48 uur.
Geld verdienen blijkt niet zo moeilijk in Utopia. Het is op televisie - er kijken dagelijks rond de miljoen mensen - dus genoeg zieltjes die maar wat graag tegen betaling op televisie een bootcamp volgen van worstelaar Emil, hun hond in de hondenkennel dumpen, een pannenkoek komen eten of een rondleiding volgen.
Swiebertje
Ondertussen ontwikkelt Utopia zich zo steeds meer tot een woongemeenschap die meedraait in de samenleving. Tot grote frustratie van zwerver Rienk, de enige die het boek Utopia van sir Thomas More gelezen schijnt te hebben en die op blote voeten rondloopt. Idealistische hippie die hij is, trachtte hij in een ultieme poging het tij te keren door een stapel bankbiljetten te verbranden. De andere inwoners verklaarden hem voor gek. 'Je bent nog belachelijker dan Swiebertje,' beet drammer Paul hem toe.
Nee, een nieuwe samenlevingsvorm zal De Mols 'Utopia' ons niet opleveren. Het is meer een woongemeenschap van mensen met een hoog irritatiegehalte. Kunstenaar Ruud, die na vier dagen alweer door zijn medebewoners werd weggestemd ten faveure van Laura, noemde Utopia terecht 'een egocratie'.
Kijken naar deze egocratie is een guilty pleasure voor mensen die zich graag ergeren, vooral leuk als je samen de kandidaten kunt afzeiken. Maar of dat nog een heel jaar leuk blijft, valt ernstig te betwijfelen.
Televisie: Utopia
Gezien: januari 2014
Waar: SBS6
(Door: Vincent Smits)
Forum Opties | |
---|---|
Forumhop: | |
Hop naar: |