Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 7).

29-08-2012

Werd klimaatverandering de piramidebouwers fataal?



Na de Maya’s lijken ook de bouwers van de piramides uiteindelijk (deels) door klimaatverandering ten onder te zijn gegaan. Wetenschappers hebben bewijs gevonden van een extreme droogte in Egypte en die droogte valt samen met het einde van het Oude Rijk.

De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze pollen en houtskool afkomstig uit sedimenten in de Nijldelta bestudeerden. De pollen laten goed zien welke planten in een bepaalde periode veelvuldig of juist minder groeiden. Houtskool getuigt van branden: en die kwamen weer vaker voor in periodes van droogte. De onderzoekers verwachtten dat in periodes van droogte de pollen van planten die in drassige gebieden groeiden, zouden afnemen. De hoeveelheid houtskool zou in zo’n periode juist toenemen.

Pollen en houtskool
En ze bleken het bij het juiste eind te hebben. Een afname in pollen en toename in houtskool vond tussen 6000 en 3000 jaar geleden zo’n vier keer plaats. Een droogte die er in het bijzonder uitspringt, is die van zo’n 4200 jaar geleden. Deze trad vrij abrupt op en was bijzonder ernstig. “De reactie van de vegetatie (op de droogte, red.) bleef in vergelijking met andere bewijzen van deze droogte aanzienlijk langer hangen, dat wijst er mogelijk op dat de droogte lang invloed had op de vegetatie in de delta,” vertelt onderzoeker Christopher Bernhardt.

Einde piramidebouwers
Waarschijnlijk leidde de droogte tot honger en speelde deze ook een rol in het einde van het Oude Rijk en dus het einde van de piramidebouwers. “Zelfs de machtige bouwers van de oude piramides werden meer dan 4000 jaar geleden het slachtoffer toen ze niet in staat waren om op het veranderende klimaat te reageren,” stelt onderzoeker Marcia McNutt. “Dit onderzoek illustreert dat de beschikbaarheid van water de achilleshiel van Egypte was.”

Droogtes
De extreme droogte van zo’n 4200 jaar geleden valt dus samen met het einde van het Oude Rijk. Kan het toeval zijn? Opvallend genoeg vallen ook andere droogtes waarvan de onderzoekers middels pollen en houtskool bewijzen vonden, samen met een grote politieke gebeurtenis. Zo was er 5000 jaar geleden ook een grote droogte. Deze valt samen met de eenwording van Opper- en Neder-Egypte en de ineenstorting van het koninkrijk van Uruk. De droogte die ongeveer 3000 jaar geleden optrad, viel samen met onder meer de val van het koninkrijk Oegarit. “De geologische studie laat zien dat het ontcijferen van oude klimaten, pollen en andere micro-organismen en houtskool archeologische vermeldingen kan weerleggen of bevestigen of dat deze (pollen, het houtskool, red.) zelf als bewijs kunnen dienen wanneer andere informatie niet bestaat,” vertelt onderzoeke Benjamin Horton.

Het onderzoek is echter niet alleen interessant voor geologen. Ook vandaag de dag kunnen we er ons voordeel mee doen. De onderzoekers wijzen erop dat een tekort aan water ook tegenwoordig de achilleshiel van onze planeet is.

(scientias.nl)

29-08-2012

Beeldjes uit Steentijd opgegraven in Israël

Archeologen hebben in de buurt van Jeruzalem twee 9500 jaar oude beeldjes opgegraven. Dat hebben de Israëlische autoriteiten gezegd.


Foto: ANP

De beeldjes helpen licht te werpen op de samenleving tijdens de steentijd.

De twee zeldzame beeldjes van vijftien centimeter lang werden vorige week blootgelegd in Tel Motza. Een van de twee heeft de vorm van een ram en is gemaakt van kalksteen. De ander stelt een os voor en is gemaakt van dolomiet.

De figuurtjes zijn mogelijk geluksbeeldjes voor jagers of geven een voorstelling van de domesticatie van de dieren.

Door: Novum

(nu.nl)

02-09-2012

Brussel erkent betrokkenheid bij deportatie joden tijdens WOII


© epa.

De stad Brussel heeft vandaag tijdens een officiële plechtigheid de betrokkenheid van het toenmalige stadsbestuur erkend bij de deportatie van joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo'n 650 mensen woonden de ceremonie, een initiatief van de vereniging 'Association pour la mémoire de la Shoah', bij. Naast Brusselse politici en viceminister Joëlle Milquet, tekende ook de Israëlische ambassadeur present op het Brusselse stadhuis.

In 1940 aanvaardde burgemeester Van De Meulebroeck om een register op te stellen waarin uiteindelijk 5.640 joden belandden. "Zonder dat jodenregister hadden de toenemende arrestaties en nadien de razzia van september 1942 nooit dezelfde impact gehad in Brussel", zei burgemeester Freddy Thielemans (PS). De burgemeester merkte wel op dat in 1942 burgemeester Coelst weigerde jodensterren te verdelen en de politie te laten deelnemen aan de razzia's.

Dankbaar
Voor Selly Sapira, een Joodse met de Roemeense nationaliteit, was de ceremonie belangrijk. "Ik ben uiterst dankbaar voor al die rechtvaardigen (mensen die joden hielpen onderduiken)", deelde ze. De avond van 3 september 1942 konden de buren van het toen elfjarig meisje in de Marollen de nazi's overtuigen dat niemand aanwezig was in haar woning in de Huidevettersstraat.

De voorzitter van het coördinatiecomité van Joodse Organisaties in België, Maurice Snosnowski, wees erop dat de herinnering aan de holocaust andere drama's zoals de Rwandese genocide niet kon verhinderen. De nagedachtenis van de jodenvervolging moet dienen als waarschuwing voor de toekomst, klonk het.

Studie
Brussels burgemeester Freddy Thielemans (PS) heeft het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (Soma) gevraagd een studie te realiseren over de rol van de stad Brussel bij de deportatie van joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De Brusselse burgervader zal de Conferentie van (Brusselse) Burgemeesters vragen of ze zich achter dit initiatief willen scharen, zodat het hele gewest bij dit onderzoek betrokken wordt. Soma voerde tussen 2003 en 2007 op vraag van de Senaat al onderzoek naar het onderwerp uit. Dat mondde uit in de studie 'Gewillig België'. Tijdens WOII werd 37 procent van de Brusselse joden gedeporteerd tegenover 66 procent in Antwerpen.

(HLN)

http://www.rferl.org/media/photogallery/24696056.html

100,000 Watch Reenactment Of Russia's Battle Of Borodino

On September 2, thousands of French and Russian actors re-created the 200-year-old Battle of Borodino, which led to the defeat of Napoleon's forces and a rise in Russian patriotism. Nearly 100,000 onlookers were on hand to watch the reenactment of the critical battle, fought on September 7, 1812, as Napoleon's forces advanced on Moscow. The outnumbered French forces won the bloody battle but lost the war after being driven out of Moscow by Russian forces after local residents had torched and abandoned the city. Napoleon's defeat led Russian to replace French as the dominant language of the Russian aristocracy. Speaking at the reenactment, Russian President Vladimir Putin said that together with World War II, the Battle of Borodino was "proof of the unparalleled patriotism of our people."

03-09-2012

Zware regenval legt archeologische schat bloot


© afp.

Na de recente zware regenval zijn in Dakar archeologische vondsten van duizenden jaren oud gevonden, melden onderzoekers van de Ucad-universiteit in Senegal.

Moestafa Sall zegt per toeval op een reeks voorwerpen te zijn gestoten bij een bezoek aan de zwaar door regenval geteisterde wijk Ouest-Foire in Dakar. De voorwerpen kwamen bloot te liggen doordat het zand was weggespoeld.

Het gaat onder meer om scherven van potten, geperforeerde schelpen en voorwerpen voor opsmuk. Sommige objecten kunnen dateren van 7.000 tot 8.000 voor Christus, zegt Alioune Dème, een andere onderzoeker van de publieke Senegalese universiteit.


De ontdekking werd gedaan in de wijk Ouest-Foire. © afp.


© afp.


© afp.


© afp.


© afp.


© afp.

(HLN)

06-09-2012

Schat van archeologische info onder Kemmelberg



De Kemmelberg was ooit het terrein van neanderthalers, jagers en Keltische aristocraten. Dat blijkt uit 50 jaar archeologisch onderzoek van de West-Vlaamse bult op het grondgebied Heuvelland. De vondsten zijn nu gebundeld in een themapublicatie en zullen later ook prijken in het nieuwe bezoekerscentrum van Kemmel.

De Kemmelberg bleek rond de vijfde eeuw voor Christus door Keltische aristocratie uitgekozen te zijn om een bergvesting op te bouwen. De UGent concludeert dat niet alleen Kelten zich hadden gevestigd op de Kemmelberg, maar dat er ook sporen zijn van Neanderthalers die minstens 50.000 jaar oud zijn. Er zijn echter ook tekenen van sedentaire cultuur rond 4.000 voor Christus.

(HLN)

06-09-2012

Walvisschedel opgegraven op Eilandje in Antwerpen



In Antwerpen is vorige week een walvisschedel opgegraven in de buurt van het Eilandje. De botten zijn naar schatting 5 miljoen jaar oud en afkomstig van een onbekende soort vinvis. Dat meldt de regionale tv-zender ATV.

De schedel ligt opgeslagen in de garage van walviskenner Mark Bosselaers in Berchem. "De schedel is tussen 1,70 en 1,80 meter lang, wat de volledige lengte van het dier op 8 à 9 meter brengt", zegt Bosselaers.

In Antwerpen worden wel vaker miljoenen jaren oude walvisbotten gevonden. Het is volgens ATV een publiek geheim dat onder de stad één van de grootste walviskerkhoven ter wereld ligt, maar niemand weet hoe dat komt.


(HLN)

06-09-2012

Theater ontdekt waarin elitaire Maya’s mogelijk hun macht tentoonstelden



Archeologen hebben in Mexico een 1200 jaar oud theater van de Maya’s gevonden. De elite zou het theater – waar ongeveer 120 mensen in passen – gebruikt hebben om onder meer gevangenen te martelen en zo te laten zien hoe machtig ze waren.

De onderzoekers deden hun vondst in Chiapas. De locatie van het theater is heel verrassend. “Het is een uniek theater,” vertelt onderzoeker Luis Alberto Martos López. “Het bevindt zich op een acropolis (het hoogste punt van een stad, red.), op 42 meter hoogte. Het theater ligt midden in een paleizencomplex en daarmee is het heel anders dan andere theaters die zich vaak aan pleinen bevonden en gebouwd waren voor een groot en algemeen publiek.”


Het theater bevindt zich tussen allerlei andere gebouwen. Foto: Luis Alberto Martos Archeoloog / INAH.

Het toneelstuk dat de leiders hier opvoerden, moet overtuigend zijn geweest. Nabij het theater hebben onderzoekers beelden van onder meer goden en gevangenen teruggevonden. Waarschijnlijk sierden deze ooit het theater. Mogelijk geven ze dan ons dan ook een beeld van wat zich in dit theater afspeelde. De onderzoekers speculeren dat het ‘toneelstuk’ dat de elite hier opvoerde, niet zo prettig was. Gevangenen werden hier mogelijk voor het oog van het publiek gemarteld en vernederd: ze werden ontkleed, van hun sieraden ontdaan en vervolgens werden bijvoorbeeld hun nagels uitgetrokken.

Als de hypothese klopt en gevangen in het theater gemarteld werden, dan was dat een politiek schouwspel: in de tijd dat het theater in gebruik was, werd het gebied waarschijnlijk door meerdere elitaire Maya’s bestuurd. Om te laten zien dat de ideeën van deze elite klopten en zij de macht terecht in handen hadden, lieten ze zich graag als machtige overwinnaars portretteren. De vernedering van gevangen was daar een heel geschikt middel voor.


Foto:

(scientias.nl)

06-09-2012

Middeleeuwse kerk ontdekt onder Engelse parkeerplaats



Wetenschappers hebben onder een parkeerplaats in Leicester de resten van een oude kerk gevonden. Grote kans dat ze hier dan ook gaan vinden waar ze eigenlijk naar op zoek zijn: de resten van koning Richard III.

Eind augustus kondigden archeologen de zoektocht naar het graf van koning Richard III aan. Alles wees erop dat de veelbesproken koning (die in 1485 stierf) in een kerk begraven lag. Maar waar was die kerk gebleven? Radarbeelden en eerdere archeologische vonden in de buurt van een parkeerplaats wezen erop dat de kerk zich onder de geparkeerde auto’s bevond.

Goed nieuws
En nu komen de archeologen dus met goed nieuws: de kerk is na eeuwenlang kwijt te zijn geweest, weer gevonden. De onderzoekers vonden de resten van een oude kloostergang terug. Waarschijnlijk bevindt deze zich rond de kerk: monniken liepen ooit in gedachten of biddend door deze overdekte kloostergangen. Ook hebben onderzoekers mogelijk één van de muren van de kerk teruggevonden.


In de kloostergang werden ook tegels uit de Middeleeuwen teruggevonden.

Geen twijfel
“De ontdekkingen die we tot op heden hebben gedaan, laten er geen twijfels over bestaan dat we ons op de plaats van het franciscaner klooster bevinden en dat betekent dat we een belangrijke eerste hindernis in dit onderzoek hebben genomen,” vertelt onderzoeker Richard Buckley. “De volgende stap is het zoeken van meer informatie over deze kerk in de hoop dat we de plaats van het koor en altaar kunnen bepalen. Het vinden van het koor is heel belangrijk, aangezien dit de plaats is waar Richard III begraven zou zijn.”

Of de veelbesproken koning daar alsnog begraven ligt, zal moeten blijken. Maar zelfs als de koning er niet meer ligt, is het onderzoek niet voor niets geweest. “Het onderzoek heeft heel veel opgeleverd en levert een significante bijdrage aan het verhaal van het Middeleeuwse Leicester.”

(scientias.nl)

07-09-2012

Stierf Toetanchamon aan epilepsie?



Het mysterie van de dood van een van de bekendste farao's van Egypte is misschien opgelost. Epilepsie zou Toetanchamon fataal zijn geworden. Dat beweert althans de Londense chirurg Hutan Ashrafian in het wetenschappelijke tijdschrift Epilepsy & Behavior, aldus Newscientist.com.

Sinds de ontdekking van zijn ongeschonden tombe in 1922, zijn er talloze theorieën ontwikkeld over de dood van de farao, van moord tot een ongelukkige val van een wagen. Maar nooit kon iemand met zekerheid zeggen wat de oorzaak was van zijn vroegtijdige overlijden.

Volgens de Londense chirurg Hutan Ashrafian werd tot nu toe een belangrijk feit steeds buiten beschouwing gelaten. Naast het feit dat Toetanchamon op zeer jonge leeftijd stierf, had hij een opvallend vrouwelijk figuur. Bovendien hadden vijf van zijn voorouders dezelfde fysieke eigenschappen.

Grote borsten, wijde heupen
De farao's Smenkhkare en Akhenatan zouden allebei ook vrij wijde heupen en grote borsten hebben gehad. Zij stierven eveneens op jonge leeftijd en op mysterieuze wijze. De overeenkomsten wijzen op een bepaalde vorm van erfelijke epilepsie, beweert de chirurg. De temporale kwab, waar epilepsie ontstaat, is namelijk verbonden met een deel van de hersenen waar hormonen worden vrijgegeven.

Naast de vrouwelijke vormen zijn er andere indicatoren die wijzen op epilepsie als doodsoorzaak. Zo zouden twee van Toet's voorouders religieuze visioenen hebben gehad. Van mensen die aan epilepsie lijden, is het bekend dat zij visioenen kunnen krijgen of gaan hallucineren, stelt Ashrafian.

Speculaties
"Dat is een fascinerende en plausibele verklaring", vindt Howard Markel, een medisch-historicus aan de universiteit van Michigan. Toch is het is bijna onmogelijk om deze theorie te bewijzen. Er bestaat namelijk geen accurate test voor erfelijke epilepsie. Orrin Devinsky, een neuroloog aan het Langdone Medical Center in New York bevestigt dat. Hij meent dat de theorie van Ashrafian alleen op speculaties berust.

(HLN)

10-09-2012

‘Sagen van de Vikingen bevatten profielschetsen van criminelen’



De woeste Vikingen die op rooftocht door Europa gingen, waren geen lieverdjes. Om te voorkomen dat ze ook thuis voor problemen zorgden, stelden de Vikingen profielen samen van mensen waarvan ze verwachtten dat deze vroeg of laat voor problemen zouden gaan zorgen. Dat stelt onderzoeker Tarrin Wills.

Wills ontdekte de vermeende profielen toen hij met iets heel anders bezig was. Hij was een artikel aan het lezen over gedrag en fysieke eigenschappen van mannen met veel testosteron in het bloed. De eigenschappen van deze mannen waren heel opvallend. “Ze kwamen overeen met de eigenschappen die in IJslandse literatuur uit de dertiende eeuw naar voren kwamen,” vertelt Wills die zijn onderzoek afgelopen weekend tijdens het British Science Festival uit de doeken deed.

Testosteron
“Het meeste wat we nu van de Vikingen weten, werd opgeschreven door oude IJslanders en ik vond duidelijke indicaties dat de schrijvers van deze sagen zich bewust waren van de eigenschappen die samenhingen met veel testosteron. Ze beschrijven legendarische strijders zoals Egill – die al op zijn zesde zijn eerste moord pleegde – door fysieke eigenschappen te noemen, bijvoorbeeld de breedte van het voorhoofd, de zware wenkbrauwen of baard en terugtrekkende haarlijn. Al deze eigenschappen zijn indicatoren van veel testosteron, maar het is heel ongebruikelijk voor mannen om op deze manier in literatuur uit die tijd te worden afgeschilderd.” Wills wijst erop dat in de meeste sagen alleen eigenschappen worden genoemd die van belang zijn voor het plot of die iets vertellen over hun status of hun rijkdom.


Egill Skallagrímsson. Zijn zware wenkbrauwen zijn goed zichtbaar. Afbeelding: afkomstig uit een manuscript uit de zeventiende eeuw.

Functie
De informatie die in sagen over bijvoorbeeld Egill wordt gegeven, lijkt totaal overbodig. Nader onderzoek wijst er echter op dat deze informatie weldegelijk een functie had. Wills’ werk wijst er namelijk op dat de Vikingen leken te begrijpen dat bepaalde fysieke eigenschappen de kans op bepaald (gewelddadig) gedrag vergrootten en die informatie gebruiken ze om eventuele zorgenkindjes te identificeren. En het was niet voor niets dat de Vikingen in IJsland er die aanpak op nahielden. “IJsland was in de tijd van de Vikingen vergelijkbaar met het wilde westen,” vertelt Wills. Mensen eigenden zich zoveel mogelijk land toe, de competitie onderling was daarbij groot en ook voor geweld deinsden de mensen niet terug. “De Vikingen hadden wel een juridisch systeem, maar in IJsland hadden ze geen overheid die dit kon handhaven.”

Bescherming
De meeste IJslandse sagen gaan over de tiende eeuw, maar werden pas in de dertiende eeuw opgeschreven. En in de dertiende eeuw had de situatie in IJsland een dieptepunt bereikt: de hoeveelheid geweld was ongekend. En met name rijke boeren – die naar alle waarschijnlijkheid de sagen opschreven of lieten opschrijven – waren erbij gebaat om in zo’n roerige periode hun land te beschermen. “Wat we zien als we deze literatuur bestuderen, is dat de mensen die de sagen opschreven, zich realiseerden dat fysieke eigenschappen belangrijk waren als het ging om mensen die de grootste kans hadden om gewelddadig gedrag te vertonen.” De Vikingen herkenden niet alleen asociaal gedrag – alles van beledigingen tot moord – maar begrepen ook de biologie achter dat gedrag.”

Tegenwoordig hebben opsporingsdiensten mensen in dienst die profielschetsen kunnen maken van mensen die een risico vormen voor de samenleving of die profielschetsen maken van een nog op te sporen crimineel. Maar dat is klaarblijkelijk geen nieuwe tak van sport, zo stelt Wills. In zekere zin waren de Vikingen de eersten die begonnen met het opstellen van profielen van criminelen. “Deze oude Vikingschrijvers wezen op de fysieke eigenschappen van (mensen met, red.) veel testosteron en verwerkten deze in beschrijvingen van grote strijders en deze tekst werd niet zozeer gecreëerd als een verslag van prestaties tijdens de oorlog, maar om aan te wijzen wie thuis voor problemen kon gaan zorgen. Het zijn mugshots van waarschijnlijke criminelen en ze vormen een waarschuwing voor de samenleving van de Vikingen.”

(scientias.nl)

11-09-2012

Westen hield bloedbad Katyn in WO II bewust uit publiciteit


© epa.

De Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt en de Britse premier Winston Churchill hebben de betrokkenheid van de Sovjet-Unie bij het bloedbad nabij het Russische Katyn bewust buiten de publiciteit gehouden. In de bossen bij Katyn werden in 1940 duizenden Polen vermoord door de Sovjets. De VS en Groot-Brittannië wilden de slachtpartij uit de schijnwerpers houden om Sovjet-leider Jozef Stalin niet tegen zich in het harnas te jagen. Met hem vochten ze tegen nazi-Duitsland.

Telegram
De U.S. National Archives hebben documenten en foto's over Katyn openbaar gemaakt. Daaruit blijkt dat Churchill, Roosevelt en Stalin al in 1943 over het bloedbad van gedachten wisselden. Onder de documenten is ook een telegram van de Amerikaanse geheime dienst van 28 mei 1943. Daarin staat: "Als je het over de Katyn-affaire hebt, ben ik alleen geïnteresseerd als je rapporteert over de Duitse medeplichtigheid."

De Poolse regering in ballingschap was gedurende de oorlog naarstig op zoek naar informatie die de betrokkenheid van de Russen bij het bloedbad zou aantonen. De Amerikanen en Britten hadden die bewijzen, maar wilden ze niet delen.


© epa.

(HLN)

...

11-09-2012

'Levende mammoetcellen gevonden'

Wetenschappers hebben in Siberië resten van een wolharige mammoet gevonden die nog levende cellen zouden bevatten.


Foto: ANP

Dat deelde de Russische Noordoostelijke Federale Universiteit dinsdag mee. De wetenschappers hopen het uitgestorven dier in de toekomst te kunnen klonen.

Op een diepte van honderd meter vonden de onderzoekers haren, weefsel en beenmerg van een mammoet. De resten zouden cellen bevatten die nog levensvatbaar kunnen zijn. Expeditieleider Semjon Grigorjev zei evenwel dat het nog maanden zal duren om te bepalen of er inderdaad levende cellen gevonden zijn.

Een wetenschapper van het Instituut voor Paleontologie van de Russische Academie voor Wetenschappen, Alexander Agaddzjanja, plaatste tegen persbureau RIA Novosti zijn vraagtekens bij de ontdekking.

Hij achtte het onwaarschijnlijk dat zo diep in de permafrost cellen zijn gevonden die nog in staat zouden moeten zijn hun celprocessen te verrichten. Ook vroeg hij zich af waarom de onderzoekers hun vondst niet in een wetenschappelijk artikel hebben bekendgemaakt.

Door: Novum .

(nu.nl)

12-09-2012

Zijn de restanten van koning Richard III gevonden?



De zoektocht naar de restanten van koning Richard III bereikt mogelijk z’n hoogtepunt. Britse wetenschappers melden vandaag dat er stoffelijke resten zijn gevonden in een middeleeuwse kerk.

De zoektocht naar het graf van koning Richard III startte eind augustus. De veelbesproken koning zou begraven liggen in een middeleeuwse kerk. Vorige week vonden de wetenschappers de resten van de oude kerk onder een parkeerplaats in Leicester. En nu kondigen de wetenschappers de vondst van stoffelijke resten aan. Zo snel kan archeologisch onderzoek gaan.

Over koning Richard III
Koning Richard III werd geboren op 2 oktober 1452. Op 1483 stierf zijn broer Edward IV, waardoor Richard III tot koning werd gekroond. Niet iedereen vond dat Richard III de troon verdiende. Edward IV had namelijk kinderen. Zij konden echter geen aanspraak maken op de troon, omdat hun vader bigamist was. Oftewel: Edward IV hield er meerdere huwelijken op na. De mensen die vonden dat de kinderen van Edward IV de troon verdienden kwamen in opstand. Koning Richard III smoorde de opstand in de kiem en sloeg de rebellen neer. Er schuilde gevaar in een andere hoek: de Fransen. De Fransen gaven rebel Henry Tudor de opdracht om Richard III te vermoorden. Dit lukte tijdens een veldslag in 1485, waarna Tudor koning van Engeland werd.

Van wie zijn de resten?
Het is nog onbekend of de wetenschappers resten van Richard III hebben gevonden of van iemand anders. Later vandaag doen de wetenschappers meer uit de boeken over de vondst van stoffelijke resten in de middeleeuwse kerk. Zodra er meer bekend is, wordt dit artikel uitgebreid.

(scientias.nl)

12-09-2012

Soldatenbarakken blootgelegd op Loevestein

Archeologen hebben op het terrein van Slot Loevestein soldatenbarakken uit de 17de eeuw blootgelegd. Ook zijn er resten van de historische slotgracht gevonden.


Foto: NU.nl/Gera Nieland

De opgravingen waren geen verrassing, want de archeologen zijn speciaal op zoek naar vondsten die meer kunnen vertellen over de militaire geschiedenis van het slot. De komende weken graven zij 300 vierkante meter van het terrein af tot een diepte van circa 3 meter.

Het archeologisch onderzoek heeft nu plaats, omdat de Rijksgebouwendienst binnenkort start met de aanpassing van vier gebouwen op het kasteelterrein. Slot Loevestein is een rijksmonument en trekt jaarlijks ongeveer 120.000 bezoekers.

Hugo de Groot

Het slot is vooral bekend wegens de ontsnapping van rechtsgeleerde Hugo de Groot in een boekenkist in 1621. In die periode deed de in 1361 gebouwde burcht dienst als staatsgevangenis. In de 17de en 18de eeuw maakte Loevestein als vesting deel uit van Oude Hollandse Waterlinie.

Het terrein ontwikkelde zich tot een militair dorp, met barakken, woningen, een school, een pastorie en een huisje voor de vroedvrouw. Een deel van die bebouwing is nu nog steeds te zien.

De herinrichting van Slot Loevestein gaat tot 2020 duren.

Door: ANP

(nu.nl)

quote:

In Rome regent het oude stenen

AP
vr 14/09/2012 - 16:16

Je kunt in Rome maar beter naar boven kijken, als je niet geraakt wil worden door oude stenen die uit de lucht komen vallen. Het is al jaren slecht gesteld met de staat van het cultureel erfgoed in Italië en het risico dat brokstukken afbreken van oude monumenten lijkt toe te nemen. De stad Rome neemt het zekere voor het onzekere en bouwt een afzetting rond het Colosseum.

http://www.deredactie.be/(...)914_Colosseum_verval

16-09-2012

De ontmaskering van het kindeke Jezus

Het ateliergebouw van het Rijksmuseum heeft soms meer weg van een detectivebureau dan van een werkplaats. Hier worden schilderijen gerestaureerd, en zo veel mogelijk in hun oorspronkelijke staat teruggebracht. Maar hoe weet je welke figuren al vanaf het begin op het schilderij thuishoorden? Geochemici van de VU helpen een handje, door met een nieuwe techniek de herkomst van de verf te bepalen. Een verhaal over het kindje Jezus, dat op op een Italiaans schilderij van Farinati staat maar een noord-Europees armpje bleek te hebben.

Gwen Tauber had meteen al het gevoel dat er iets niet klopte. Zij is restaurator bij het Rijksmuseum in Amsterdam, en kreeg het verzoek het schilderij De aanbidding der Koningen van Paolo Farinati onder handen te nemen. Op het schilderij verdringen de drie koningen en hun gevolg zich rondom Maria en haar pasgeboren maar al behoorlijk vadsige kindje Jezus.


Het schilderij ¨De aanbidding der Koningen¨, van Farinati – vóór de restauratie. Afbeelding: © Carola van Wijk, Rijksmuseum, Amsterdam

Extra armpje
“Het doek was in zeer slechte staat”, vertelt Tauber. Het vernis was vergeeld, de verflaag behoorlijk beschadigd. Nadat ze het vernis had verwijderd werd haar vermoeden dat er iets merkwaardigs aan de hand was bevestigd: Het kindje Jezus had er een extra arm bij gekregen. Achter het mollige armpje waarmee hij op het been van zijn moeder steunde kwam nu een tweede linkerhand tevoorschijn, de wijs- en middelvinger in een V-teken de lucht in stekend, zoals dat bij zijn rechterhand ook al het geval was. Deze arm had Jezus dus eerst gehad, voor iemand hem op het been van zijn moeder had laten leunen.

“Op zich niks bijzonders”, legt Tauber uit. “We zien dat best vaak, het gebeurt natuurlijk regelmatig dat een schilder ergens niet tevreden over is, en er dan iets anders overheen schildert.” Maar het armpje dat je eerst zag paste niet bij Farinati, vond ze, terwijl de uitgestrekte arm met de zegenende V-vingers die onder het vernis tevoorschijn was gekomen juist zo kenmerkend was.

Het was niet het enige dat vreemd overkwam op het schilderij. Er zat een onlogisch stuk lucht aan de bovenrand van het doek, de nek van het paard had een rare extra rand, en in het midden van het schilderij liep een verticale band waar de kleuren net even anders waren. “Dat laatste kan gebeuren na een restauratie met olieverf, omdat die in de loop der tijd vaak net even anders blijkt te verkleuren dan de oorspronkelijke verf”, vertelt Tauber, “maar alles bij elkaar genomen leek hier iemand wel erg rigoreus zijn eigen stempel op het werk gezet te hebben”.


Röntgenfoto, detail. Afbeelding: © G.Tauber, Rijksmuseum

Analyses
De traditionele technische analyses die Tauber gebruikte om te testen of haar onderbuikgevoel klopte liepen allemaal op niks uit. Zowel op röntgenfoto´s en verfdwarsdoorsnedes als onder infrarood en ultraviolet licht was niks bijzonders te zien. Daarom besloot zij haar toevlucht te nemen tot een relatief nieuwe techniek: de loodisotopen analyse.

Door de verhouding van loodisotopen in verf te bepalen kan worden ingeschat uit welke streek het lood afkomstig is, en in welke regio een schilder dus aan het werk is geweest. De analyses werden gedaan bij de onderzoeksgroep van geoloog Gareth Davies van de Vrije Universiteit in Amsterdam. De machines die normaliter voor de isotopen-analyse van stenen gebruikt worden, om de herkomst en ouderdom van de gesteenten te bepalen, werden nu gevoed met flintertjes verf. “Alleen de witte”, zegt Davies, “want dat is de enige waar lood in zit.”

De loodisotopenmethode
Wanneer twee atomen allebei evenveel protonen hebben maar een verschillend aantal neutronen, hebben we te maken met twee isotopen van hetzelfde element. Lood heeft 4 stabiele isotopen: 204Pb, 206Pb, 207Pb en 208Pb (het getal geeft de massa van het loodatoom weer). De laatste drie van deze isotopen zijn radiogeen. Dit betekent dat ze worden gevormd door radioactief verval, in dit geval van 238U, 235U en 232Th, en dat de hoeveelheid van deze isotopen dus toeneemt in de loop der tijd. Voor het niet radiogene 204Pb geldt dat niet.

De verhouding tussen verschillende loodisotopen is dus afhankelijk van de ouderdom – niet van de verf, maar van het gesteente waaruit het lood is gewonnen. Daarnaast spelen onder meer het vormingproces van het ertsgesteente en het soort magma waar het uit ontstaan is een rol. Davies: “En omdat die karakteristieken voor elke mijn verschillend zijn, kunnen we de isotopenverhouding van het lood gebruiken om te achterhalen uit welke mijn het lood voor de verf gewonnen is.”

Spectaculair
Tauber liet de verf uit de hand met de opgestoken vingers testen, die bij het schoonmaken tevoorschijn was gekomen, evenals verf van het armpje dat al eerder zichtbaar was. Verder werd de witte verf van de lucht geanalyseerd, en dat van de voet van een man met een paard – waarvan men al zeker wist dat die bij een latere restauratie was overgeschilderd. Na de analyses werd de herkomst van de verf bepaald met behulp van het Isotrace Laboratorium in Oxford, waar een enorme database aanwezig is van de samenstelling van ertsen over de hele wereld.


Afbeelding: © M. ter Voorde, Amersfoort

Het resultaat was spectaculair. “Het handje van Jezus dat onder het vernis vandaan was gekomen bleek lood te bevatten uit de Zuid-Alpen in Oostenrijk, vlak bij de grens met Noord-Italië”, vertelt Davies, “terwijl het lood in alle andere verfmonsters afkomstig was uit mijnen in Engeland, die sinds de Middeleeuwen in bedrijf waren.”

Omdat lood niet zeldzaam is maar wel behoorlijk zwaar, gaat men er van uit dat loodwit relatief dicht bij de mijn geproduceerd en gebruikt werd. Dit zou dus betekenen dat Farinati zijn verf uit Zuid-Oostenrijk of Noord-Italië betrok, hetgeen niet verwonderlijk is voor een schilder die in Verona woonde. De derde arm, de lucht en de voet moeten echter ergens in Noord-Europa zijn toegevoegd. Dat kan in Engeland zijn geweest, maar ook in België of Nederland, landen die zelf geen loodmijnen hebben. Daar heeft waarschijnlijk een tweede schilder zijn eigen persoonlijke touch aan het doek gegeven.

Nauwkeurig?
Voorwaar een mooi resultaat – maar Matthew Thirlwall, hoogleraar istopengeochemie bij de Royal Holloway Universiteit in Londen, vraagt zich af of de Amsterdamse onderzoekers niet net een stap te ver zijn gegaan met hun conclusies. “Het is een robuuste methode, en als de uitkomst van het onderzoek is dat verfschilfertjes van verschillende delen van het schilderij verschillende loodisotopen-verhoudingen opleveren, kan je met zekerheid zeggen dat het om verf uit verschillende regio´s gaat”, zegt hij. Dat ook met zekerheid is vast te stellen om wélke regio´s het gaat gelooft hij echter niet. “De gesteentemonsters uit de verschillende mijnen zijn al veel langer geleden geanalyseerd, met apparaten die veel minder nauwkeurig waren dan de huidige machines. Hierdoor zit er overlap in de mogelijkheden.”

“Klopt”, zegt Bas van der Wagt, de chemicus van de Vrij Universiteit die de metingen uitvoerde. “Tot nu toe heeft niemand de moeite genomen om de ertsen uit de verschillende mijnen nog eens systematisch na te meten met de precisie die tegenwoordig mogelijk is. Bovendien is van de oude metingen de onnauwkeurigheid vaak niet eens goed geregistreerd.” Toch denken de Amsterdammers goed te zitten met hun analyses. “Er zijn inderdaad regio´s waar de verhoudingen erg dicht bij elkaar liggen”, zegt Davies. “Zo kennen we mijnen in Spanje die een signatuur geven dat moeilijk te onderscheiden is van sommige mijnen in de Verenigde Staten. Maar het ligt voor de hand dat we ons voor dit specifieke schilderij tot een aantal mijnen in Europa kunnen beperken, en dan komen we toch op deze conclusie uit.”


Detail van ‘De aanbidding der koningen’ van Farinati, na de restauratie. Afbeelding: © Carola van Wijk, Rijksmuseum

Ethische grens
Inmiddels heeft Tauber het kindje Jezus zijn oorspronkelijke hand weer teruggegeven, door het Noord-Europese exemplaar omkeerbaar weg te retoucheren. En nu? Gaat ze nog meer verfrestjes laten analyseren? Mismoedig schudt ze het hoofd “Het heeft geen zin. Dan weten we straks misschien wel zeker dat er nog meer delen van het schilderij niet door Farinati zelf geschilderd zijn, maar nog steeds niet hoe hij het dan wél gedaan heeft.” Het doek zou dan weer háár interpretatie worden, en daarmee gaat ze een ethische grens over, vindt Tauber. Het handje heeft ze gered, zo voelt het, maar verder kan ze weinig anders meer doen dan het schilderij zo netjes mogelijk maken.

(Kennislink)

17-09-2012

Leidse taalkundigen ontcijferen Frygische en Lydische inscripties

De Leidse taalkundigen Alwin Kloekhorst en Alexander Lubotsky deden deze zomer een grote ontdekking. Zij ontcijferden enkele tientallen inscripties op potscherven gevonden in Daskyleion (Noordwest-Turkije) als Frygisch en Lydisch, en bewezen daarmee de aanwezigheid van de Frygiërs en Lydiërs in dat gebied.


Lydische inscriptie. Vooral het linker teken is belangrijk: dat komt alleen voor in het Lydisch alfabet. Van rechts naar links staat er Sil. Waarschijnlijk is dat het begin van een persoonsnaam. Afbeelding: © Universiteit Leiden

Sensationeel
De vondst van Kloekhorst en Lubotsky is sensationeel te noemen. Op basis van eerdere opgravingen werd al vermoed dat tussen de 6e en de 3e eeuw v. Chr. in en rond Daskyleion Grieken en Frygiërs hebben gewoond, maar nu is er ook bewijs voor de aanwezigheid van de Lydiërs.

Het koninkrijk van de Frygiërs in het midwesten van de Anatolische hoogvlakte, had een rijke mythologie waarin koningen als Gordias (van de Gordiaanse knoop) figureerden. De Lydiërs staan bekend als een rijk volk dat hoogstwaarschijnlijk het muntgeld uitvond. Hierdoor is voor het eerst vast komen te staan dat Daskyleion in die periode een multi-etnische stad was.

Dat is belangrijk, want we weten nog niet goed welke talen er in Noordwest-Turkije werden gesproken voordat de Grieken er zich rond 800 v. Chr. begonnen te vestigen.


Alwin Kloekhorst fotografeert een van de scherven. De inscripties fotograferen bij verschillende lichtinvallen bleek de beste manier om ze te kunnen lezen. Afbeelding: © Universiteit Leiden

Doorbijten
Toen de Turkse archeologen Kaan Iren (Mugla University) en Handan Yildizhan (Nevsehir University) potscherven vonden met inscripties die ze niet konden ontcijferen, kwamen ze al snel in Leiden terecht.

Kloekhorst, die in 2008 een Veni-subsidie kreeg voor zijn onderzoek naar het Hettitisch (een taal verwant aan het Lydisch), geldt als een expert op het gebied van de Anatolische talen (een subgroep van de Indo-Europese taalfamilie). Lubotsky op zijn beurt is een autoriteit op het gebied van de Frygische taal. Op verzoek van de Turken verbleven zij afgelopen juli een week lang in Daskyleion om de inscipties te ontcijferen.

Kloekhorst: “Het was daar 35 graden en er was geen airconditioning. Dat was wel even doorbijten.”


Frygische inscriptie. Van links naar rechts staat er ‘Wana’, het Frygische woord voor ‘koning’. Het zou dus kunnen dat de schaal waartoe deze scherf behoorde aan het hof van de koning van Daskyleion werd gebruikt. Afbeelding: © Universiteit Leiden

Aan Zeus
De mooiste ontdekking is volgens Kloekhorst een klein scherfje waarop Aan Zeus staat gekrast. “De meeste van die scherfjes zijn heel klein,” legt hij uit, “de woorden zijn vaak afgebroken, en als het al een heel woord is gaat het meestal om een naam. Het voordeel is dat het Frygisch en het Lydisch allebei een eigen alfabet hadden. Dat is vaak onze enige houvast: zo weten we dat het geen Griekse tekst kan zijn.”

De vondst bedraagt ongeveer dertig inscripties. Dat lijkt niet veel, maar voor twee dode talen is het enorm. Kloekhorst: “We hebben in totaal slechts 150 Lydische fragmenten. Dan is elk nieuw stukje tekst welkom. Het zijn de kleine bewijsstukken waar we mee werken.”


Het opgravingshuis in het dorpje Ergili, waar Kloekhorst en Lubotsky een week werkten. Afbeelding: © Universiteit Leiden

Nieuwe scherfjes
Op verzoek van de Turkse archeologen maken Kloekhorst en Lubotsky een boek van de gezamenlijke ontdekkingen. Tevens zal er een artikel verschijnen waarin zij de vondsten kenbaar zullen maken.

Maar daarmee is het waarschijnlijk nog niet afgelopen. “Terwijl we daar in Turkije waren,” vertelt Kloekhorst, “kwamen er zo nu en dan nieuwe scherfjes met inscripties tevoorschijn. Ik kan me zo voorstellen dat we volgend jaar weer terug moeten.”

(Kennislink)

18-09-2012

Enorm Romeins mozaïek ontdekt in Turkije



Wetenschappers hebben in Turkije een 148 vierkante meter groot Romeins mozaïek aangetroffen. Het is veruit het grootste mozaïek dat ooit in dit gebied werd teruggevonden en laat zien dat de culturele invloed van de Romeinen ook in deze uithoek enorm was.

De onderzoekers deden hun vondst aan de zuidelijke kust van Turkije. Hier zijn sinds 2005 al opgravingen bezig: archeologen leggen er de Romeinse stad Antiochus ad Cragum bloot. “We beginnen nu te begrijpen dat het veel Romeinser was en veel meer in lijn was met de rest van de Romeinse wereld dan we altijd vermoedden,” vertelt onderzoeker Michael Hoff. Het mozaïek onderschrijft dat. “Het benadrukt hoe Romeins deze stad echt was.”


Het mozaïek bestaat uit vierkanten die elk weer op verschillende manieren zijn versierd. Foto: University of Nebraska-Lincoln.

Badhuis
Het mozaïek maakt deel uit van een badhuis en grenst aan een meer dan 7,5 meter lang bad. Het mozaïek bestaat uit grote vierkanten die weer gevuld zijn met verschillende geometrische vormen en andere versieringen. Een deel van het mozaïek zou ooit bedekt zijn geweest met een dak dat op pijlers rustte.

Veertig procent
De onderzoekers schatten dat het mozaïek zo’n 148 vierkante meter groot is. Ongeveer 40 procent daarvan is nu blootgelegd. Naar verwachting is de overige 60 procent vergelijkbaar met wat de archeologen nu al gezien hebben: ook dat zou rijkelijk versierd zijn.

Dat zich hier een mozaïek zou bevinden, werd in 2001 duidelijk toen een boer op een veld naast overgebleven resten van een badhuis enkele stukjes mozaïek tegenkwam. Twee jaar later werd een klein stukje van het mozaïek blootgelegd en nu ziet bijna de helft ervan dus het daglicht. Een bijzondere gewaarwording, vertelt onderzoeker Phalin Strong. “Het is vreemd om te realiseren dat je de eerste persoon in eeuwen bent die dit weer ziet.” De onderzoekers hopen volgend jaar het andere deel van het mozaïek bloot te leggen.

(scientias.nl)

15-09-2012

Boekenspecial Tweede Wereldoorlog

Ook anno 2012 blijft de Tweede Wereldoorlog een onuitputtelijke bron van boeiende historische verhalen en nieuwe inzichten. De periode 1939 – 1945 is dan ook een geliefd onderwerp bij schrijvers en liefhebbers van geschiedenisboeken. De volgende recente oorlogsboeken zijn volgens de Kennislink-redactie Geschiedenis & Archeologie zeker het lezen waard.


Afbeelding: © Uitgeverij Ambo/Anthos
Anthony Beevor – De Tweede Wereldoorlog
Door Maarten Muns

‘Als we Amerikanen zijn’, schreef de Amerikaanse journaliste Anne Applebaum, ‘denken we dat de ’de Oorlog’ een gebeurtenis is die in 1941 met Pearl Harbor begon en in 1945 met de atoombom eindigde. Als we Britten zijn, denken we aan de Blitz van 1940 en de bevrijding van concentratiekamp Bergen-Belsen. Als we Nederlanders zijn denken we aan Anne Frank. Zelfs als we Duitsers zijn, kennen we slechts een deel van het hele verhaal.’

In De Tweede Wereldoorlog doet de beroemde Britse militair historicus Anthony Beevor een poging dat hele verhaal te vertellen. Beevor schreef al eerder prachtige boeken over keerpunten in de Tweede Wereldoorlog, zoals de Slag om Stalingrad, D-Day en de Slag om Berlijn. Beevor werd daarom vaak een ‘expert op het gebied van de oorlog’ genoemd. ‘Ik voelde me altijd een beetje een bedrieger als iemand dat weer eens zei. Ik wist weliswaar veel van bepaalde aspecten, maar van de oorlog als geheel wist ik te weinig. Daar moest maar eens verandering in komen’, zei Beevor in een interview met NRC Handelsblad.

De oorlog begon volgens Beevor niet met de Duitse veldtocht tegen Polen, maar al enkele maanden eerder met een veldslag tussen de Sovjet-Unie en Japan in het uiterste oosten van Mongolië. De slag bij Halhin-Gol werd gewonnen door de Russen. Japan richtte de blik hierna op de verovering van China en de westerse koloniën in Azië. Omdat de Japanse dreiging geweken was, kon Sovjetdictator Stalin zich op het Westen richten. Tijdens de oorlog hing alles met alles samen, wil Beevor maar zeggen.

Beevor beschrijft de Tweede Wereldoorlog dan ook primair als een militair conflict. Wat gebeurde er op de slagvelden, hoe bepaalden de generaals hun strategie. Niet alleen in Europa, maar ook in China, op de Atlantische Oceaan of in de Birmese Jungle. Beevor beschrijft de strategieën en tactieken behoorlijk uitputtend, maar gelukkig laat hij ook ruimte voor sprekende anekdotes uit het leven van de geteisterde burgerbevolking, die er achter het prikkeldraad het beste van probeerden te maken. Ook schroomt Beevor niet in detail de dagelijkse gang van zaken in vernietigingskampen als Treblinka of Sobibor te beschrijven.

Die afwisseling maakt het werk van Beevor een compleet en overzichtelijk, maar bij vlagen gruwelijk verhaal. De wreedheid van het conflict druipt van veel bladzijdes af. Iedereen die een compleet beeld wil van de grootste catastrofe die de mensheid ooit veroorzaakte, is bij Beevor aan het juiste adres.


Afbeelding: © uitgeverij Boom
Bart van der Boom – ‘Wij weten niets van hun lot’
Gewone Nederlanders en de Holocaust
Door Marjolein Overmeer

Dit boek leest als een protest. Een protest tegen de huidige tendens in de geschiedschrijving waarin de gewone Nederlander als onverschillige omstander niet veel beter was dan de moordende SS’er.

De historici die in de jaren ’50 en ’60 over de Jodenvervolging schreven, waren het er over eens dat de gewone Nederlander niet wist wat hun Joodse medeburgers stond te wachten in het Oosten. Naarmate de jaren vorderde werd deze visie steeds minder geloofd. Dit resulteerde in de schuldige en antisemitische omstander als het andere uiterste in 2006. Bart van de Boom wil met zijn onderzoek aantonen dat de vroegste schrijvers over de Holocaust het wel bij het echte eind hadden. Hiervoor heeft hij 164 dagboeken van Joden en niet-Joden, geletterd en ongeletterd, als bron gebruikt.

Nederlanders, Jood of niet, dachten zo lang de oorlog duurde dat de Joden in Polen zouden gaan werken. Dit zou zwaar worden maar de overlevingskansen achtte men hoger dan die bij onderduiken. Dan opgepakt worden betekende het einde, zo dreigden de Duitsers. Deze gedachtegang verklaart het geringe aantal onderduikers, het afwijzen van schuilplekken en het grote aantal Joden dat zich meldde voor transport. Meewerken was veiliger en op de lange termijn verstandiger dan protest, voor Joden en voor niet-Joden. En zo lang zou die oorlog niet meer duren, dacht iedereen bij het begin van de deportaties in de zomer van 1942.

De Duitsers hadden arbeiders nodig dus het idee dat alle Joden direct bij aankomst zouden worden vermoord, kwam niet eens bij de mensen op. En als nieuws over de moord op Joden de illegale pers bereikte, wisten de Nederlanders niet wat ze er van moesten denken. Veel dagboeklezers klaagden over het gebrek aan betrouwbaar nieuws. Moordfabrieken op massale schaal waren nooit eerder voorgekomen in de geschiedenis en de weinige klokkenluiders die hier over vertelden werden niet geloofd. Ook niet door de geallieerden, die de meeste ‘geruchten’ binnenkregen.

Daarnaast dachten Joden en niet-Joden dat de discriminerende maatregelen voor alle Nederlanders zouden gaan gelden. De Joden waren alleen eerst aan de beurt omdat de Duitsers een hekel aan hen hadden, wat Nederlanders verschrikkelijk en barbaars vonden. Eerst moesten Joden hun radio en fiets inleveren en daarna de Nederlander. Eerst moesten de Joden in Polen gaan werken en vervolgens de Nederlandse mannen vanwege de instelling van de Arbeidsinzet. Dat de doelen van de laatste twee soorten ‘deportaties’ totaal verschillend waren, daar ging niemand van uit. De door de Duitsers gehandhaafde geheimhouding van de Holocaust, om verzet tegen te gaan, werkte.

Het boek komt door de vele dagboekfragmenten tot leven. De inhoud hiervan ondersteunt de argumentatie van Van der Boom. De gewone Nederlander wist niet dat zijn Joodse landgenoot, waar hij wel degelijk mee meeleefde, de onvermijdelijke dood in de gaskamer tegemoet ging. Van der Boom duikt in de oorlogstijd in plaats van er later op terug te kijken en te oordelen. Het boek verklaart alleen niet waarom andere Europese landen na de oorlog procentueel een stuk minder Joodse slachtoffers hadden te betreuren.


Afbeelding: © Uitgeverij Contact
Bas Kromhout – De Voorman. Henk Feldmeijer en de Nederlandse SS
Door Maarten Muns

Tijdens de bezettingstijd in Nederland had je verschillende soorten collaborateurs die meehielpen ons land aan de Duitsers over te leveren. De belangrijkste tegenstelling was die tussen de aanhang van NSB-leider Anton Mussert, die Nederland onafhankelijk van Duitsland op nationaal-socialistische leest wilde schoeien en Meinout Rost-van Tonningen, die Nederland het liefst zag opgaan in een Groot-Germaans Rijk. Dat laatste wilden Nazi-kopstukken als Heinrich Himmler en Adolf Hitler zelf ook.

Bas Kromhout schreef een biografie, waarop hij onlangs zelfs promoveerde, van een veel minder bekende collaborateur. Henk Feldmeijer had grofweg dezelfde ideeën als Rost-van Tonningen, maar stond hoger in de nazi-pikorde. Hij was door Himmler uitverkoren om een Nederlandse afdeling van de SS op te richten om Nederland te nazificeren. Kromhout zet Feldmeijer neer als een radicale en rechtgeaarde nazi, die qua fanatisme niets onderdeed voor zijn collega’s uit het Derde Rijk.

Zo vertrok Feldmeijer als ‘rechtgeaarde SS-man’ in 1941 naar het Oostfront, om te strijden tegen de bolsjewistische aartsvijand. Daar is hij getuige van de ondergang van de Duitse Wehrmacht bij Stalingrad. ‘De les van het front’ maakte een onuitwisbare indruk op Feldmeijer. Vanaf dat moment was de stijd van het nationaal-socialisme een alles-of-niets-strijd. Die overtuiging leidde ertoe dat hij na terugkeer in Nederland moordpartijen op verzetsmensen begon te coördineren.

Naast historicus is Kromhout vooral ook journalist. Hij heeft weinig op met de veronderstelling dat een academisch proefschrift per definitie saai moet zijn. Dat is te merken aan de spekende manier waarop hij het leven van zijn hoofdpersoon en de bijbehorende tijdgeest beschrijft. De Voorman geeft dan ook een levendige kijk in het leven en de radicalisering van een van Neerlands’ belangrijkste collaborateurs.

(Kennislink)