Ik heb vanmorgen geprobeerd om eens op te schrijven hoe het volgens mij allemaal werkt, gebaseerd op mijn eigen ervaringen en op inzichten die ik heb gekregen na het lezen van veel boeken over het onderwerp:
***
Velen van ons leven voornamelijk in onze gedachten, zijn “gevangen” in onze gedachten. Als je van jezelf weet dat je veel dagdroomt (zei de juf vroeger ook altijd tegen je dat je niet zo moest zitten dromen?) en veel piekert, dan ben je veel vatbaarder voor depressie, angststoornissen en andere nare dingen.
We staan continu bloot aan een onophoudelijke stortvloed van gedachten. En je geest springt moeiteloos van de ene naar de andere gedachte. Vaak zijn dat gedachten over de toekomst: “wat als dit gebeurt, wat zou dat vreselijk zijn.. en wat als dit, wat als dat….” En zo gaat het maar door.
Het probleem met dit soort negatieve gedachtenstromen is dat het een directe invloed heeft op onze emoties. Als je bijvoorbeeld veel nadenkt over hoe erg het wel niet zou zijn om een vreselijke ziekte op te lopen, of om iemand te verliezen waarvan je zielsveel houdt, dan veroorzaakt dat direct angstgevoelens of droefheid. Je lichaam verstijft van angst, je hart gaat sneller kloppen, je wilt misschien vluchten. En dat alles terwijl je gewoon maar wat in je bed ligt te piekeren, op een veilige plek. Terwijl er op dat moment niets is waar je bang voor hoeft te zijn. Toch geven je hersenen je lichaam dezelfde waarschuwingssignalen die ze zouden geven als er een beer vlak voor je zou staan, klaar om je te verscheuren….
Wat velen niet weten (en het is ook niet echt gemakkelijk om tot dat inzicht te komen) is dat wij veel meer zijn dan die gedachtenwaterval. Het is mogelijk om het volledig stil te laten zijn in je hoofd. Het is mogelijk om de werkelijkheid te zien zoals hij echt is.
Als je wel eens op vakantie in de bergen geweest, dan heb je vast wel eens meegemaakt dat een uitzicht zo indrukwekkend was, dat je, al was het maar voor een korte tijd, je heel gelukkig voelde, je één met dat indrukwekkende landschap voelde. Of dat je (ook op vakantie) ’s nachts op je rug op de grond lag om naar de sterren te kijken en datzelfde overweldigende gevoel over je heen kwam. Weet je waarom je je dan zo voelt? Omdat alle prikkels/informatie die je zintuigen opvangen (wat je ziet, voelt, ruikt, hoort) direct bij je binnenkomen, zonder dat je er over nadenkt, zonder dat je geest er een interpretatie aan geeft, er een verhaaltje bij bedenkt. Dat directe, interpretatieloze waarnemen van de dingen om ons heen, (en ook van onze gedachten en emoties!) is cruciaal voor onze geestelijke gezondheid.
Vanaf onze geboorte beginnen we met het construeren van onze eigen werkelijkheid in onze geest. We vormen een beeld van onszelf, meten onszelf een identiteit aan. We leren onszelf aan wat goed is en wat slecht. Waar we een hekel aan hebben, wat we aangenaam vinden. We conditioneren ons eigen gedrag. Op de ene situatie reageren we afwijzend, op de andere positief. Niet omdat situaties op zich negatief of positief kunnen zijn, we zijn gewoon gewend om er een positieve of negatieve interpretatie aan te geven, we kunnen vaak niet neutraal reageren (of er voor kiezen om helemaal niet te reageren). Een bekend voorbeeld van hoe je gedachten een neutrale gebeurtenis in iets negatiefs kunnen veranderen is het volgende: Je ziet een vriend aan de overkant van de straat lopen. Je probeert oogcontact te zoeken, je steekt je hand op om hem te begroeten, maar de ander regeert niet en loopt stug door. In gedachten gaan we dan een betekenis geven aan die situatie: “Hè wat raar, hij negeert me. Waarom? Misschien komt het omdat ik vorige week geen tijd had om hem te helpen, hij zal nu wel kwaad op me zijn, niet meer met me om willen gaan. Nou als de zaken er zó voor staan, dan hoeft die vriendschap van mij ook niet meer, eigenlijk heb ik hem altijd een beetje raar gevonden, etc. etc.”. Op zo’n manier kan je negatieve gevoelens ontwikkelen die helemaal niets met de werkelijkheid te maken hebben. Die vriend had jou helemaal niet gezien. Hij was waarschijnlijk zelf in gedachten verzonken, of was z’n bril die dag vergeten.
Zo werkt het ook vaak met negatieve gedachten over ons eigen leven. We cultiveren ons negatieve verhaal. We identificeren onszelf met onze depressieve “ik” en creëren zo onze eigen werkelijkheid.”. Een werkelijkheid die helemaal niets te maken heeft met de realiteit. Maar het heeft wel vreselijke gevolgen voor ons mentale welzijn.
Als we onszelf trainen in het direct waarnemen van alles wat er om ons heen en in ons gebeurt, zonder inmenging van onze gedachten, zodat we open kunnen staan voor al onze waarnemingen “in real-time”, net als toen we zo onder de indruk waren van dat prachtige vergezicht in de bergen, dan is de kans groot dat we uiteindelijk onze depressie en angstgevoelens achter ons kunnen laten en gelukkig kunnen zijn.
Door middel van Mindfulness meditatie kun je dat direct waarnemen van wat er gebeurt op dit moment (ook wel “leven in het Nu” genoemd) trainen. Na een paar maanden oefenen ga je begrijpen wat ze toch bedoelen met dat “ontwaken”. Je gaat langzamerhand inzien dat jij niet je gedachten bent maar dat jij “de waarnemer”, het bewustzijn bent. Ook al heb je je leven lang in je gedachten gevangen gezeten, op een zeker moment kun je er gewoon voor kiezen om alles vanuit een andere dimensie te gaan bekijken, als het ware “uit je gedachten te stappen”. Je observeert wat je ziet, voelt, ruikt, proeft, hoort, maar ook wat je denkt! Je gaat steeds beter in staat zijn om je gedachten van een zekere afstand te bekijken. Je “ziet” wat je denkt en hoe je je gedraagt. Je gaat steeds minder worden meegesleept door je gedachtenstroom. Van sommige gedachten ga je zeggen:” Oh, dat is niet zo nuttig, die gedachte moet ik maar niet al te serieus nemen.” En je laat die gedachte gewoon voorbij drijven en besteedt er geen aandacht meer aan. Van andere gedachten ga je zeggen, “Ja dat is een goed idee, daar ga ik iets mee doen”. En meer en meer ga je je hersenen gebruiken waarvoor ze bedoeld zijn: als een ontzettend nuttig instrument dat, mits goed gebruikt, je heel veel goeds in je leven kan brengen. Niet als een op-hol-geslagen gedachtenmachine die immens veel schade kan veroorzaken.