06-02-2014
Tien innovaties die WOI opleverdeHet eerste vliegdekschip, de HMS Furious. © kos.
Hoe cynisch het ook lijkt, tijdens de gruwel van de 'Groote Oorlog' scheerde de menselijke creativiteit en innovatieve kracht hoge toppen. Of hoe mensen immer inventief zijn als ze elkaar de duvel kunnen aandoen. Het lijstje is redelijk indrukwekkend, oordeel zelf.
1. Tanks
Vandaag raken ze stilaan in onbruik als oorlogswapen, maar anno 1914 zijn tanks dé innovatie in oorlogsvoering. Tanks - eigenlijk al bedacht op het einde van de negentiende eeuw - vloeien als 'oplossing' voort uit de loopgravenoorlog die WOI was. Legers van duizenden oprukkende soldaten konden tot dan toe probleemloos vanuit de vijandige loopgraven neergemaaid worden met machinegeweren. Pantservoertuigen omzeilen dat probleem.
De Britten komen voor het eerst met tanks tijdens de Slag aan de Somme in 1916 en de Fransen volgen al snel. De Duitsers brengen hun tankontwikkeling pas echt op punt in de Tweede Wereldoorlog. In WOI produceren ze slechts 21 exemplaren van het A7V-model. Pas in WOII zou echt blijken dat tanks een totaal andere manier van oorlogsvoeren hadden geïntroduceerd.
De Britse Mark 1-tank. © kos
2. Vlammenwerpers
Vlammenwerpers ('Flammenwerfers') zijn een Duitse uitvinding die gebaseerd is op oude Chinese en Byzantijnse technieken. De Duitser Richard Fiedler introduceert de wapens in het Duitse leger in 1901. Door een combinatie van gas onder hoge druk en ontvlambare olie kunnen de wapens dan een min of meer controleerbare vuurstraal tot 20 meter ver spuiten. De Duitsers hebben al in 1911 enkele gespecialiseerde regimenten, maar gebruiken het wapen voor het eerst in 1915 als instrument om de vijand uit hun smalle loopgraven of bunkers te jagen of levend te verbranden.
Duitse Flammenwerfers in 1917. © kos.
3. Gifgas
Van de exploten van de Syrische president Assad kan je 100 jaar terugtellen. Chemische oorlogsvoering ziet het levenslicht tijdens WOI. De Duitsers gebruiken gifgas op grote schaal tegen de Russen en in Ieper in 1915. Bij de Tweede Slag om Ieper draaien de Duitsers 5.730 gasflessen met chloorgas open, met massale slachtoffers tot gevolg. Later worden onder meer ook mosterdgas en fosgeen gebruikt. En uiteraard, ook de geallieerden houden zich onledig met gifgasaanvallen. Het resultaat? Vooral veel gruwel en leed, want terugblikkend lijkt het gifgas geen significant effect gehad te hebben op het verloop van de oorlog zelf.
Gifgasaanval tijdens WOI. © kos.
4. Lichtspoormunitie
Kogels die zo zijn aangepast dat ze zichtbaar worden voor het menselijk oog, ook dat is een snufje uit de 'Groote Oorlog'. Nachtelijke gevechten hebben tot dan toe weinig zin, omdat je niet kan zien naar waar je schiet. De Britse uitvinding van lichtspoormunitie lost dat op, waardoor je voortaan de kogelbaan kan volgen. De .303 SPG Mark VIIG, die in 1916 wordt ontwikkeld, blijkt een bijzonder succes te zijn. Bijkomend voordeel: de stof die voor het lichtspoor zorgt, kan waterstof doen ontvlammen, waardoor de kogels ideaal zijn om Duitse zeppelins neer te halen.
Moderne lichtspoormunitie bij een Amerikaanse militaire oefening. © kos
.
5. Luchtverkeersleiding
In 1915, nog voor de Verenigde Staten betrokken geraken in WOI, ontwikkelt het Amerikaanse leger radioapparatuur voor vliegtuigen. In 1917 is voor het eerst een menselijke stem te horen, afkomstig uit een vliegend vliegtuig, bij een operator op de grond.
Archiefbeeld van moderne luchtverkeersleiding. © kos.
6. Dieptebommen
De Duitse onderzeëers, de fameuze U-boten, zijn een enorm succesvol wapen en bezorgen de geallieerden stevige hoofdbrekens. De oplossing is een dieptebom: meestal een cilindervormig explosief, gecombineerd met een ontsteking die gebouwd is om op een bepaalde diepte onder water af te gaan. De schokgolf na de ontploffing onder water moet de vijandige duikboot als het ware "kraken", waardoor die ofwel zinkt, ofwel zodanig beschadigd wordt dat hij gedwongen wordt boven water te komen. De eerste bruikbare dieptebom wordt in januari 1916 geproduceerd. In maart van dat jaar zinkt de eerste Duitse U-boot - de U-68 - door een dieptebom.
Het laden van een dieptebom tijdens WOII. © kos.
7. Hydrofoon (sonar)
Een U-boot kunnen lokaliseren, is natuurlijk essentieel voor de geallieerden. Daarvoor worden geluidsgolven gebruikt. De eerste hydrofoon wordt in 1914 bedacht door de Canadees Reginald Fessenden, oorspronkelijk om ijsbergen te lokaliseren om een ramp als die van de Titanic te voorkomen. De Fransman Paul Langevin en de Rus Constantin Chilowsky perfectioneren de uitvinding, zodat niet alleen de afstand van het voorwerp onder water, maar ook de beweging ervan achterhaald kan worden. In 1916 kan de hydrofoon een eerste U-boot opsporen.
Een U-boot uit de jaren 30. © kos.
8. Vliegdekschepen
In 1912 stijgt het eerste vliegtuig op van een varend schip. Toch duurt het nog even voor vliegtuigen ook kunnen landen op het dek van een boot. Het eerste echte vliegdekschip is de Britse HMS Furious, die eigenlijk het levenslicht ziet als een enorme oorlogsbodem, maar waarvan de gigantische kanonnen de stabiliteit van het schip bedreigen. De boot wordt omgebouwd, met een platform om vliegtuigen te doen opstijgen en landen. In 1917 weet een eerste vliegtuig te landen op het varende schip.
De HMS-Furious in 1918. © kos.
9. Drones/kruisraketten
De eerste drone - een vliegtuig zonder bestuurder aan boord - ziet het levenslicht in 1916-1917. De bedenkers, Elmer Sperry en Peter Hewitt, beschouwen het zelf echter eerder als een min of meer bestuurbare bom - veeleer als de voorloper van de kruisraket dus. De eerste onbemande vlucht vindt plaats in 1918 op Long Island. Omdat de bestuurbaarheid te wensen overlaat, is het idee echter niet meer bruikbaar tijdens WOI. De Duitsers introduceren met de V-1's in WOII een eerste echte toepassing van het idee.
Een moderne Amerikaanse kruisraket. © kos.
10. Modern maandverband en papieren zakdoekjes
De laatste op het lijstje is er één met een positiever uitgangspunt. Vrouwen gebruiken doorheen de geschiedenis tal van trucjes om om te gaan met hun maandstonden. Maar het moderne maandverband stamt in feite van de nieuwe windels en verbanden van 'cellucotton' (een katoenvervanger) van het bedrijf Kimberley-Clark die gebruikt worden om de gewonden te verzorgen tijdens WOI. Verpleegsters achterhalen al snel dat de windels hygiënisch zijn en bijzonder goed absorberen en gebruiken ze ook als maandverband. In 1920 komt het bedrijf Kimberly-Clark met de eerste commerciële versie van het nieuwe soort maandverband, onder de naam Kotex. De papieren zakdoekjes zoals we die nu kennen, volgen in 1924 onder de naam Kleenex.
Een oude Kotex-verpakking. © creative commons - graham ballantyne.
(HLN)