W&T Wetenschap & Technologie
Een plek om te discussiëren over wetenschappelijke onderwerpen, wetenschappelijke problemen, technologische projecten en grootse uitvindingen.
18-01-2012
Ver donker sterrenstelsel ontdekt
Een internationaal team van astronomen, onder wie Léon Koopmans van het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen, heeft een ver dwergsterrenstelsel ontdekt dat vrijwel geheel uit donkere materie lijkt te bestaan (Nature, 19 januari). Het dwergstelsel, dat zich op de kolossale afstand van tien miljard lichtjaar bevindt, heeft zijn bestaan verraden door zijn zwaartekracht.
Volgens de huidige inzichten zijn grote sterrenstelsels zoals de Melkweg ontstaan door het 'samenklonteren' van vele kleine stelsels. Als dat model klopt, zouden er rond ons Melkwegstelsel nog duizenden dwergstelsels moeten zwermen, maar tot nu toe zijn daar slechts enkele tientallen van ontdekt.
Dit heeft astronomen tot het vermoeden gebracht dat veel van de dwergstelsels weinig of geen sterren bevatten. Ze zouden als donkere satellieten om de grote sterrenstelsels in het heelal draaien. Alles bij elkaar zouden zij een aanzienlijk deel van de donkere materie in het heelal voor hun rekening kunnen nemen.
Het probleem is natuurlijk dat stelsels die vrijwel geheel uit donkere materie bestaan uiterst moeilijk waarneembaar zijn. Het nu ontdekte stelsel, dat de aanduiding JVASB1938+66 draagt, is opgespoord met de grote Keck-telescoop op Hawaï. Daarbij is gebruik gemaakt van het zogeheten gravitatielenseffect: dat treedt op als twee sterrenstelsel vanaf de aarde gezien precies op één lijn staan. De zwaartekracht van het voorste stelsel fungeert dan als een soort lens, die een vervormde afbeelding van het achterste stelsel maakt.
Door het vervormde beeld van het achtergrondstelsel te analyseren, kan worden vastgesteld of het 'lensstelsel' satellietstelsels heeft. Ook kan de massa van deze stelsels worden bepaald. Het donkere dwergstelsel dat nu is opgespoord heeft een massa van ongeveer 113 miljoen zonsmassa's en is minstens enkele duizenden lichtjaren groot. Ter vergelijking: ons Melkwegstelsel 'weegt' 180 miljard zonsmassa's en heeft een middellijn van 75.000 lichtjaar.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Ver donker sterrenstelsel ontdekt
Een internationaal team van astronomen, onder wie Léon Koopmans van het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen, heeft een ver dwergsterrenstelsel ontdekt dat vrijwel geheel uit donkere materie lijkt te bestaan (Nature, 19 januari). Het dwergstelsel, dat zich op de kolossale afstand van tien miljard lichtjaar bevindt, heeft zijn bestaan verraden door zijn zwaartekracht.
Volgens de huidige inzichten zijn grote sterrenstelsels zoals de Melkweg ontstaan door het 'samenklonteren' van vele kleine stelsels. Als dat model klopt, zouden er rond ons Melkwegstelsel nog duizenden dwergstelsels moeten zwermen, maar tot nu toe zijn daar slechts enkele tientallen van ontdekt.
Dit heeft astronomen tot het vermoeden gebracht dat veel van de dwergstelsels weinig of geen sterren bevatten. Ze zouden als donkere satellieten om de grote sterrenstelsels in het heelal draaien. Alles bij elkaar zouden zij een aanzienlijk deel van de donkere materie in het heelal voor hun rekening kunnen nemen.
Het probleem is natuurlijk dat stelsels die vrijwel geheel uit donkere materie bestaan uiterst moeilijk waarneembaar zijn. Het nu ontdekte stelsel, dat de aanduiding JVASB1938+66 draagt, is opgespoord met de grote Keck-telescoop op Hawaï. Daarbij is gebruik gemaakt van het zogeheten gravitatielenseffect: dat treedt op als twee sterrenstelsel vanaf de aarde gezien precies op één lijn staan. De zwaartekracht van het voorste stelsel fungeert dan als een soort lens, die een vervormde afbeelding van het achterste stelsel maakt.
Door het vervormde beeld van het achtergrondstelsel te analyseren, kan worden vastgesteld of het 'lensstelsel' satellietstelsels heeft. Ook kan de massa van deze stelsels worden bepaald. Het donkere dwergstelsel dat nu is opgespoord heeft een massa van ongeveer 113 miljoen zonsmassa's en is minstens enkele duizenden lichtjaren groot. Ter vergelijking: ons Melkwegstelsel 'weegt' 180 miljard zonsmassa's en heeft een middellijn van 75.000 lichtjaar.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
18-01-2012
Gasring rond jonge ster roept vragen op
Astronomen hebben een geheimzinnige ring van koolmonoxide-gas ontdekt rond de jonge ster V1052 Centauri, die zich op een afstand van ongeveer 700 lichtjaar in het zuidelijke sterrenbeeld Centaurus bevindt. De ring maakt deel uit van de protoplanetaire schijf rond de ster en is ongeveer net zo ver van deze verwijderd als de aarde van de zon. De met de Europese Very Large Telescope ontdekte gasring is opmerkelijk scherp begrensd.
Koolmonoxide wordt wel vaker waargenomen bij jonge sterren, maar doorgaans is het gas over de hele protoplanetaire schijf verdeeld. Waarom het in dit geval een dunne ring is, is nog onduidelijk. Eén mogelijkheid is dat zich aan binnen- en buitenkant van de ring een planeet bevindt die het gas bijeendrijft, ongeveer zoals de 'herdersmaantjes' delen van het ringenstelsel van de planeet Saturnus in bedwang houden.
Een andere mogelijkheid is dat de ring in stand wordt gehouden door magnetische velden. V1052 Cen onderscheidt zich door een opvallend sterk magnetisch veld en een extreem trage rotatie. In hoeverre die factoren van invloed kunnen zijn op de protoplanetaire schijf rond de ster moet nog blijken.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Gasring rond jonge ster roept vragen op
Astronomen hebben een geheimzinnige ring van koolmonoxide-gas ontdekt rond de jonge ster V1052 Centauri, die zich op een afstand van ongeveer 700 lichtjaar in het zuidelijke sterrenbeeld Centaurus bevindt. De ring maakt deel uit van de protoplanetaire schijf rond de ster en is ongeveer net zo ver van deze verwijderd als de aarde van de zon. De met de Europese Very Large Telescope ontdekte gasring is opmerkelijk scherp begrensd.
Koolmonoxide wordt wel vaker waargenomen bij jonge sterren, maar doorgaans is het gas over de hele protoplanetaire schijf verdeeld. Waarom het in dit geval een dunne ring is, is nog onduidelijk. Eén mogelijkheid is dat zich aan binnen- en buitenkant van de ring een planeet bevindt die het gas bijeendrijft, ongeveer zoals de 'herdersmaantjes' delen van het ringenstelsel van de planeet Saturnus in bedwang houden.
Een andere mogelijkheid is dat de ring in stand wordt gehouden door magnetische velden. V1052 Cen onderscheidt zich door een opvallend sterk magnetisch veld en een extreem trage rotatie. In hoeverre die factoren van invloed kunnen zijn op de protoplanetaire schijf rond de ster moet nog blijken.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
20-01-2012
'Sterrenstof' in meteoriet chemisch onderzocht
Een internationaal team van wetenschappers heeft stofdeeltjes die opgesloten zitten in de 4,6 miljard jaar oude Murchison-meteoriet aan chemisch onderzoek onderworpen. De minuscule insluitsels zijn ouder dan ons zonnestelsel en hun samenstelling wijst erop dat ze afkomstig zijn van een supernova - een zware ster die aan het einde van zijn leven is ontploft.
Uit de chemische analyse van het 'sterrenstof' blijkt dat deze onder meer verschillende isotopen van de element silicium en zwavel bevatten. De metingen laten zien dat de deeltjes veel zware siliciumisotopen bevatten en relatief weinig zware zwavelisotopen, wat niet goed in overeenstemming te brengen is met de huidige modellen voor de chemische samenstelling van zware sterren. De beide elementen zijn dus waarschijnlijk na de eigenlijke supernova-explosie ontstaan.
Supernova-modellen laten zien dat zich enkele maanden na de explosie in de binnenste regionen van de uitgestoten materie bij temperaturen van enkele duizenden graden siliciumsulfidemoleculen vormen. Naderhand raken deze moleculen opgesloten in kristallen van siliciumcarbide. In die vorm kwam het materiaal van de supernova ongeveer 4,6 miljard jaar geleden in de gaswolk terecht waaruit later ons zonnestelsel ontstond.
De Murchison-meteoriet werd in 1969 gevonden bij de gelijknamige plaats in Australië. Behalve insluitsels van een supernova zijn in de ruimtesteen ook deeltjes aangetroffen die waarschijnlijk afkomstig zijn uit de sterrenwinden van rode reuzensterren.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
'Sterrenstof' in meteoriet chemisch onderzocht
Een internationaal team van wetenschappers heeft stofdeeltjes die opgesloten zitten in de 4,6 miljard jaar oude Murchison-meteoriet aan chemisch onderzoek onderworpen. De minuscule insluitsels zijn ouder dan ons zonnestelsel en hun samenstelling wijst erop dat ze afkomstig zijn van een supernova - een zware ster die aan het einde van zijn leven is ontploft.
Uit de chemische analyse van het 'sterrenstof' blijkt dat deze onder meer verschillende isotopen van de element silicium en zwavel bevatten. De metingen laten zien dat de deeltjes veel zware siliciumisotopen bevatten en relatief weinig zware zwavelisotopen, wat niet goed in overeenstemming te brengen is met de huidige modellen voor de chemische samenstelling van zware sterren. De beide elementen zijn dus waarschijnlijk na de eigenlijke supernova-explosie ontstaan.
Supernova-modellen laten zien dat zich enkele maanden na de explosie in de binnenste regionen van de uitgestoten materie bij temperaturen van enkele duizenden graden siliciumsulfidemoleculen vormen. Naderhand raken deze moleculen opgesloten in kristallen van siliciumcarbide. In die vorm kwam het materiaal van de supernova ongeveer 4,6 miljard jaar geleden in de gaswolk terecht waaruit later ons zonnestelsel ontstond.
De Murchison-meteoriet werd in 1969 gevonden bij de gelijknamige plaats in Australië. Behalve insluitsels van een supernova zijn in de ruimtesteen ook deeltjes aangetroffen die waarschijnlijk afkomstig zijn uit de sterrenwinden van rode reuzensterren.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
Comet Corpses in the Solar Wind
Jan. 20, 2012:
A paper published in today's issue of Science raises an intriguing new possibility for astronomers: unearthing comet corpses in the solar wind. The new research is based on dramatic images of a comet disintegrating in the sun's atmosphere last July.
Comet Lovejoy grabbed headlines in Dec. 2011 when it plunged into the sun's atmosphere and emerged again relatively intact. But it was not the first comet to graze the sun. Last summer a smaller comet took the same trip with sharply different results. Comet C/2011 N3 (SOHO) was completely destroyed on July 6, 2011, when it swooped 100,000 km above the stellar surface. NASA's Solar Dynamics Observatory (SDO) recorded the disintegration.
Comet C/2011 N3 fragments as it passes through the sun's atmosphere on July 6, 2011. Credit: Solar Dynamics Observatory/K. Schrijver et al
"For the first time, we saw a comet move across the face of the sun and disappear," says Dean Pesnell, a co-author of the Science paper and Project Scientist for SDO at the Goddard Space Flight Center. "It was unprecedented."
In Jan. 20th issue of Science, the research team reported their analysis of the SDO images.
A key finding was the amount of material deposited into the sun's atmosphere. "The comet dissolved into more than a million tons of electrically charged gas," says Pesnell. "We believe these vapors eventually mixed with the solar wind and blew back into the solar system."
Pesnell says it might be possible to detect such "comet corpses" as they waft past Earth. Comets are rich in ice (frozen H2O), so when they dissolve in the hot solar atmosphere, the gaseous remains contain plenty of oxygen and hydrogen. A solar wind stream containing extra oxygen could be a telltale sign of a disintegrated comet. Other elements abundant in comets would provide similar markers.
Comet corpses are probably plentiful. There's a busy family of comets known as "Kreutz sungrazers," thought to be fragments of a giant comet that broke apart hundreds of years ago. Every day or so, SOHO sees one plunge into the sun and vanish. Each disintegration event creates a puff of comet vapor that might be detectable by spacecraft sampling the solar wind.
Why bother? Researchers are beginning to think of sungrazers as 'test particles' for studying the sun's atmosphere--kind of like tossing rocks into a pond. A lot can be learned about the pond by studying the ripples.
An extreme ultraviolet movie recorded by SDO shows comet Comet C/2011 N3 flying through the sun's atmosphere. [Quicktime video] Indeed, SDO observed some extraordinary interactions between the sun and the doomed comet. As C/2011 N3 (SOHO) moved through the hot corona, cold gas lifted off the comet's nucleus and rapidly (within minutes) warmed to more than 500,000K, hot enough to shine brightly in SDO's extreme ultraviolet telescopes.
"The evaporating comet gas was glowing as brightly as the sun behind it," marvels Pesnell.
The gas was also rapidly ionized by a process called "charge exchange," which made the gas responsive to the sun's magnetic field. Caught in the grip of magnetic loops which thread the solar corona, the comet's ionized tail wagged back and forth wildly in the moments before final disintegration.
Watching this kind of sun-comet interaction could reveal new things about the thermal and magnetic structure of the solar atmosphere. Likewise, measuring how long it takes for "comet corpses" to reach Earth, and then sampling the gases when they arrive, could be very informative.
"Before SDO, no one dreamed we could observe a comet disintegrate inside the sun's atmosphere," says Pesnell who confesses that even he was a skeptic. But now, "I'm a believer."
The original research described in this story may be found in the Jan. 20th edition of Science: Destruction of Sun-grazing comet C/2011 N3 (SOHO) by C. J. Schrijver, J. C. Brown, K. Battams, P. Saint-Hilaire, W. Liu, H. Hudson, and W. D. Pesnell
Author:Dr. Tony Phillips
Production editor: Dr. Tony Phillips
Credit: Science@NASA
Jan. 20, 2012:
A paper published in today's issue of Science raises an intriguing new possibility for astronomers: unearthing comet corpses in the solar wind. The new research is based on dramatic images of a comet disintegrating in the sun's atmosphere last July.
Comet Lovejoy grabbed headlines in Dec. 2011 when it plunged into the sun's atmosphere and emerged again relatively intact. But it was not the first comet to graze the sun. Last summer a smaller comet took the same trip with sharply different results. Comet C/2011 N3 (SOHO) was completely destroyed on July 6, 2011, when it swooped 100,000 km above the stellar surface. NASA's Solar Dynamics Observatory (SDO) recorded the disintegration.
Comet C/2011 N3 fragments as it passes through the sun's atmosphere on July 6, 2011. Credit: Solar Dynamics Observatory/K. Schrijver et al
"For the first time, we saw a comet move across the face of the sun and disappear," says Dean Pesnell, a co-author of the Science paper and Project Scientist for SDO at the Goddard Space Flight Center. "It was unprecedented."
In Jan. 20th issue of Science, the research team reported their analysis of the SDO images.
A key finding was the amount of material deposited into the sun's atmosphere. "The comet dissolved into more than a million tons of electrically charged gas," says Pesnell. "We believe these vapors eventually mixed with the solar wind and blew back into the solar system."
Pesnell says it might be possible to detect such "comet corpses" as they waft past Earth. Comets are rich in ice (frozen H2O), so when they dissolve in the hot solar atmosphere, the gaseous remains contain plenty of oxygen and hydrogen. A solar wind stream containing extra oxygen could be a telltale sign of a disintegrated comet. Other elements abundant in comets would provide similar markers.
Comet corpses are probably plentiful. There's a busy family of comets known as "Kreutz sungrazers," thought to be fragments of a giant comet that broke apart hundreds of years ago. Every day or so, SOHO sees one plunge into the sun and vanish. Each disintegration event creates a puff of comet vapor that might be detectable by spacecraft sampling the solar wind.
Why bother? Researchers are beginning to think of sungrazers as 'test particles' for studying the sun's atmosphere--kind of like tossing rocks into a pond. A lot can be learned about the pond by studying the ripples.
An extreme ultraviolet movie recorded by SDO shows comet Comet C/2011 N3 flying through the sun's atmosphere. [Quicktime video] Indeed, SDO observed some extraordinary interactions between the sun and the doomed comet. As C/2011 N3 (SOHO) moved through the hot corona, cold gas lifted off the comet's nucleus and rapidly (within minutes) warmed to more than 500,000K, hot enough to shine brightly in SDO's extreme ultraviolet telescopes.
"The evaporating comet gas was glowing as brightly as the sun behind it," marvels Pesnell.
The gas was also rapidly ionized by a process called "charge exchange," which made the gas responsive to the sun's magnetic field. Caught in the grip of magnetic loops which thread the solar corona, the comet's ionized tail wagged back and forth wildly in the moments before final disintegration.
Watching this kind of sun-comet interaction could reveal new things about the thermal and magnetic structure of the solar atmosphere. Likewise, measuring how long it takes for "comet corpses" to reach Earth, and then sampling the gases when they arrive, could be very informative.
"Before SDO, no one dreamed we could observe a comet disintegrate inside the sun's atmosphere," says Pesnell who confesses that even he was a skeptic. But now, "I'm a believer."
The original research described in this story may be found in the Jan. 20th edition of Science: Destruction of Sun-grazing comet C/2011 N3 (SOHO) by C. J. Schrijver, J. C. Brown, K. Battams, P. Saint-Hilaire, W. Liu, H. Hudson, and W. D. Pesnell
Author:Dr. Tony Phillips
Production editor: Dr. Tony Phillips
Credit: Science@NASA
<a href="http://www.vwkweb.nl/" rel="nofollow" target="_blank">Vereniging voor weerkunde en klimatologie</a>
<a href="http://www.estofex.org/" rel="nofollow" target="_blank">ESTOFEX</a>
<a href="http://www.estofex.org/" rel="nofollow" target="_blank">ESTOFEX</a>
23-01-2012
Russische sterrenkundige ziet leven op Venus
Is er leven op Mars? Een Russische wetenschapper stelde zich de vraag of er misschien leven op Venus is. Leonid Ksanfomaliti gelooft van wel op basis van foto's genomen door de Russische ruimtesonde Venus-13 in 1982.
Ksanfomaliti (onderzoeker op de afdeling ruimtevaart van de Russische academie voor wetenschappen) denkt levende, schorpioenachtige wezens gezien te hebben. Ze zouden zich op of net onder de oppervlakte van de planeet bevinden. "Op de ene foto zie je de gestaltes, terwijl ze op de volgende foto weer verdwijnen", zei de Russische wetenschapper.
Mocht zijn ontdekking erkend worden, dan zou het een doorbraak betekenen. Er is nog nooit bewijs geleverd van leven op Venus. Hoewel de planeet ongeveer even groot is als de Aarde, is Venus altijd als onbewoonbaar beschouwd. Door de ligging nabij de zon, kunnen de temperaturen er oplopen tot 460 graden Celsius. (AD/gb)
(HLN)
Russische sterrenkundige ziet leven op Venus
Is er leven op Mars? Een Russische wetenschapper stelde zich de vraag of er misschien leven op Venus is. Leonid Ksanfomaliti gelooft van wel op basis van foto's genomen door de Russische ruimtesonde Venus-13 in 1982.
Ksanfomaliti (onderzoeker op de afdeling ruimtevaart van de Russische academie voor wetenschappen) denkt levende, schorpioenachtige wezens gezien te hebben. Ze zouden zich op of net onder de oppervlakte van de planeet bevinden. "Op de ene foto zie je de gestaltes, terwijl ze op de volgende foto weer verdwijnen", zei de Russische wetenschapper.
Mocht zijn ontdekking erkend worden, dan zou het een doorbraak betekenen. Er is nog nooit bewijs geleverd van leven op Venus. Hoewel de planeet ongeveer even groot is als de Aarde, is Venus altijd als onbewoonbaar beschouwd. Door de ligging nabij de zon, kunnen de temperaturen er oplopen tot 460 graden Celsius. (AD/gb)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
24-01-2012
Leven op Venus? "Vreemd wezen is stukje van camera"
Een Russische wetenschapper deed deze week het gerucht ontstaan dat er wel eens leven op Venus mogelijk kan zijn. Op een foto uit de jaren 80 zag hij immers een schorpioenachtig wezen. Andere experts weerleggen zijn theorie. De vermeende schorpioen is niet meer dan een afgebroken stuk van de kap boven de cameralens, meldt de Daily Mail.
Het was de Rus Leonid Ksanfomaliti die het nieuws over leven op Venus bekend maakte. Hij had 30 jaar oude foto's van een sonde bestudeerd en merkte dat er iets boven of onder het oppervlak bewoog. Experts van NASA stellen echter dat we enkel een stukje van de kap over de cameralens zien in combinatie met 'ruis'.
Er is nooit bewijs geleverd dat leven op Venus mogelijk zou zijn. Het is er immers ongeveer 464 graden Celsius. Qua grootte en structuur is Venus wel de planeet die in ons zonnestel het meest op de Aarde gelijkt. Maar daar houdt de vergelijking op, aangezien Venus ook de heetste planeet van ons zonnestelsel is. Wetenschappers geloven wel dat er ooit leven op Venus bestaan kan hebben. (gb)
(HLN)
Leven op Venus? "Vreemd wezen is stukje van camera"
Een Russische wetenschapper deed deze week het gerucht ontstaan dat er wel eens leven op Venus mogelijk kan zijn. Op een foto uit de jaren 80 zag hij immers een schorpioenachtig wezen. Andere experts weerleggen zijn theorie. De vermeende schorpioen is niet meer dan een afgebroken stuk van de kap boven de cameralens, meldt de Daily Mail.
Het was de Rus Leonid Ksanfomaliti die het nieuws over leven op Venus bekend maakte. Hij had 30 jaar oude foto's van een sonde bestudeerd en merkte dat er iets boven of onder het oppervlak bewoog. Experts van NASA stellen echter dat we enkel een stukje van de kap over de cameralens zien in combinatie met 'ruis'.
Er is nooit bewijs geleverd dat leven op Venus mogelijk zou zijn. Het is er immers ongeveer 464 graden Celsius. Qua grootte en structuur is Venus wel de planeet die in ons zonnestel het meest op de Aarde gelijkt. Maar daar houdt de vergelijking op, aangezien Venus ook de heetste planeet van ons zonnestelsel is. Wetenschappers geloven wel dat er ooit leven op Venus bestaan kan hebben. (gb)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
26-01-2012
Bijzondere sterren ontdekt op antieke fotografische platen
Analyse van een oude collectie van fotografische platen levert een stortvloed aan nieuwe veranderlijke sterren op. Het gaat daarbij met name om sterren die heel langzaam, maar niettemin aanzienlijk in helderheid variëren.
De unieke collectie omvat 500.000 foto's die in de periode 1885-1993 zijn gemaakt door het Harvard College Observatory en de complete hemel bestrijken. Tot twintig jaar geleden bestonden er nog vrijwel geen digitale camera's en maakten de Harvard-astronomen bij het maken van hemelopnamen doorgaans gebruik van glasplaten met lichtgevoelige zilveremulsies.
Deze glasplaten worden momenteel gedigitaliseerd - een klus die nog zeker drie, en misschien wel vijf jaar in beslag zal nemen. Hoewel pas vier procent van het werk voltooid is, is nu al duidelijk dat de platen waardevolle informatie bevatten over de veranderingen die sterren op termijnen van tientallen jaren vertonen.
Eén van de eerste ontdekkingen is een klasse van koele reuzensterren, die in de loop van de decennia een factor twee in helderheid variëren. Onderzoek aan deze en andere veranderlijke sterren moet meer inzicht geven in de wijze waarop sterren in de loop van de tijd evolueren.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Bijzondere sterren ontdekt op antieke fotografische platen
Analyse van een oude collectie van fotografische platen levert een stortvloed aan nieuwe veranderlijke sterren op. Het gaat daarbij met name om sterren die heel langzaam, maar niettemin aanzienlijk in helderheid variëren.
De unieke collectie omvat 500.000 foto's die in de periode 1885-1993 zijn gemaakt door het Harvard College Observatory en de complete hemel bestrijken. Tot twintig jaar geleden bestonden er nog vrijwel geen digitale camera's en maakten de Harvard-astronomen bij het maken van hemelopnamen doorgaans gebruik van glasplaten met lichtgevoelige zilveremulsies.
Deze glasplaten worden momenteel gedigitaliseerd - een klus die nog zeker drie, en misschien wel vijf jaar in beslag zal nemen. Hoewel pas vier procent van het werk voltooid is, is nu al duidelijk dat de platen waardevolle informatie bevatten over de veranderingen die sterren op termijnen van tientallen jaren vertonen.
Eén van de eerste ontdekkingen is een klasse van koele reuzensterren, die in de loop van de decennia een factor twee in helderheid variëren. Onderzoek aan deze en andere veranderlijke sterren moet meer inzicht geven in de wijze waarop sterren in de loop van de tijd evolueren.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
02-02-2012
Eerste video van de echte 'Dark Side of the Moon'
© afp
Een camera aan boord van één van de twee Amerikaanse GRAIL-sondes heeft een eerste video gemaakt van de voor ons verborgen kant van de Maan, via de Britse rockgroep Pink Floyd beter bekend als de 'Dark Side of the Moon'.
Het een halve minuut durende filmpje dateert van 19 januari. Het is gemaakt door de MoonKAM op de Ebb die net als de tweelingbroer Flow GRAIL vormt.
Bij de start van de educatieve video is de noordelijke pool van de achterkant van de Maan te zien, waarna de sonde zuidwaarts vliegt. Uiteindelijk duikt aan de zuidelijke pool zeer geaccidenteerd terrein op.
Ebb en Flow zijn met Nieuwjaar in een baan rond de natuurlijke satelliet van de Aarde gekomen.
Het project MoonKAM staat onder leiding van Sally Ride, de eerste Amerikaanse vrouw in de ruimte. (belga/sps)
klik hier voor de video
(HLN)
Eerste video van de echte 'Dark Side of the Moon'
© afp
Een camera aan boord van één van de twee Amerikaanse GRAIL-sondes heeft een eerste video gemaakt van de voor ons verborgen kant van de Maan, via de Britse rockgroep Pink Floyd beter bekend als de 'Dark Side of the Moon'.
Het een halve minuut durende filmpje dateert van 19 januari. Het is gemaakt door de MoonKAM op de Ebb die net als de tweelingbroer Flow GRAIL vormt.
Bij de start van de educatieve video is de noordelijke pool van de achterkant van de Maan te zien, waarna de sonde zuidwaarts vliegt. Uiteindelijk duikt aan de zuidelijke pool zeer geaccidenteerd terrein op.
Ebb en Flow zijn met Nieuwjaar in een baan rond de natuurlijke satelliet van de Aarde gekomen.
Het project MoonKAM staat onder leiding van Sally Ride, de eerste Amerikaanse vrouw in de ruimte. (belga/sps)
klik hier voor de video
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
23-01-2012
In het ruimtelab bij TNO
Nederland schiet op eigen houtje geen raketten de ruimte in, maar toch gebeurt er binnen de landsgrenzen genoeg op ruimtevaartgebied. Eén van de hotspots is Delft. Daar zit TNO, die onderdelen ontwikkelt voor satellieten en telescopen. Kennislink ging daar een dagje het lab in om te kijken wat er gebeurt.
Het is een winderige en natte dag in december als ik naar de campus in Delft reis. Niet alleen de Technische Universiteit huist daar, maar ook TNO, oftewel de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek. Er is mij vertelt dat daar momenteel nogal wat bijzondere ruimtevaartinstrumenten in het lab staan. Een kans die Kennislink niet kan laten liggen.
Zelf sterren maken
De Very Large Telescope in Chili. Afbeelding: © ESO
Meteen na binnenkomst gaan we rond de tafel met Fred Kamphues. Hij is projectmanager bij de afdeling Ruimtevaart van TNO. Er zijn daar in totaal zo’n 150 mensen actief, legt hij uit. En één daarvan is Rens Henselmans, die dan ook aanschuift.
Henselmans vertelt over zijn onderzoeksproject: de Laser Guide Star voor de Very Large Telescope (VLT) in Chili.
Wat is een Laser Guide Star?
De Laser Guide Star op de Very Large Telescope in Chili. Afbeelding: © ESO/Y. Beletsky
Het klinkt als een object uit Star Wars, maar in feite is het niets meer dan een sterke laser die vanuit de telescoop omhoog schijnt. Bovenin de atmosfeer, op ongeveer 90 kilometer hoogte, zit een dunne luchtlaag die rijk is aan natrium en oplicht onder invloed van de straal. Vanuit de telescoop gezien is er nu een puntje in de lucht gemaakt: een eigen zogenoemde ‘volgster’!
Maar waarom heb je zoiets nodig? De kunstmatige ster is bijzonder geschikt om te bepalen welke verstoringen er op dat moment optreden in de atmosfeer. En dat is belangrijk, want we bouwen wel telescopen met steeds grotere spiegels, maar groter is op een gegeven moment niet beter. De turbulente luchtschil om onze planeet zorgt ervoor dat sterren gaan fonkelen en dat de potentiële scherpte die we kunnen waarnemen verdwijnt.
Als je precies weet welke verstoringen er in de lucht plaatsvinden, aan de hand van je volgster, kun je die ongedaan maken met het plaatselijk vervormen van de telescoopspiegel. Je hebt dan een zogenoemd adaptief optisch systeem en dit werd in 2006 voor het eerst succesvol getest.
Henselmans is bezig met het onderdeel van Laser Guide Star dat de laserstraal onder elke omstandigheid gefocust houdt op de atmosfeer: de beam-expander. Dit apparaat vergroot de laserstraal uit de laser van 1,5 tot 30 centimeter. Daardoor is de gidsster groot genoeg en duidelijk zichtbaar in de atmosfeer.
Met deze beam-expander wordt er een volgster in de atmosfeer geprojecteerd. Afbeelding: © TNO/Fred Kamphues
De kunst is om de gidsster vervolgens zo scherp mogelijk te projecteren. En daarbij kunnen de kleinste detail voor problemen zorgen. ‘Er zijn erg veel ongewenste effecten die ervoor zorgen dat de laser uit focus raakt. Daardoor krijg je een onscherpe volgster, en dat wil je niet’, zegt Henselmans. Eén belangrijk punt is de temperatuursdaling van de omgeving gedurende de nacht, die zorgt ervoor dat de brekingseigenschappen van de lucht veranderen waardoor de gidsster onscherp kan worden.
‘Het mooie is dat we de buis van de beam-expander nu precies zo hebben ontworpen dat hij krimpt onder invloed van de temperatuurdaling’, zegt Henselmans. ‘Daardoor verandert de focus van de beam-expander en wordt het effect van afkoelende lucht op de laserstraal precies gecompenseerd.’
Een ander knap staaltje techniek in het ontwerp is dat de beam-expander de straal met een precisie van 0,1 boogseconde kan kantelen. Dat betekent op 90 kilometer hoogte een verschuiving van de volgster van slechts 4 centimeter. Uiteindelijk krijgt de VLT vier van deze gidssterren, met beam-expanders uit Nederland.
Buigen van de spiegel
Dan is het tijd om echt het lab in te gaan. Wat is het hier koud! Binnen staat een systeemtafel met daarop een hoop spiegeltjes gemonteerd. Een laserstraal schiet van spiegel tot spiegel door het apparaat heen. Het geheel wordt beschermd door grote plastic flappen die vanaf het plafond naar beneden hangen. Zodra ik dichterbij kom worden mijn begeleiders wat zenuwachtig. ‘Kijk je wel uit?’, wordt mij vriendelijk doch dringend gevraagd. ‘Je moet sowieso niet in de richting van de spiegels praten en die pen heb ik liever ook niet zo dicht bij de opstelling.’ Het is duidelijk dat ze hier zuinig zijn op hun spullen.
Dan laten ze me iets zien waar ze trots op zijn. Het is het prototype van het onderdeel dat de positionering gaat regelen van de hoofdspiegel van een nog te bouwen supertelescoop, de Europese Extremely Large Telescoop (E-ELT).
Wat is E-ELT?
Groot, maar dan ook echt groot wordt deze Europese Extremely Large Telescope. De hoofdspiegel krijgt een diameter van 42 meter. Let vooral op de auto die voorin deze artistieke weergave is geparkeerd. Afbeelding: © ESO
De Europese Extremely Large Telescoop (E-ELT) is een enorme optische telescoop die (net als de VLT) in het Chileense hooggebergte moet verrijzen. Hij krijgt een spiegel met een doorsnede van 42 meter, een record. Momenteel zit het project nog in de ontwerpfase, en het zou in ongeveer 10 jaar tijd voltooid kunnen worden.
De telescoop wordt volledig adaptief. Dat wil zeggen dat de enorme spiegel zo van vorm kan veranderen dat atmosferische verstoren gecorrigeerd kunnen worden. ‘Als je die spiegel niet adaptief maakt, bouwen we de ELT voor niks. Hij zou namelijk geen scherpere beelden opleveren dan de huidige telescopen zoals de VLT’, zegt Kamphues.
De enorme spiegel van de ELT bestaat eigenlijk uit 798 zeshoekige spiegels met een diameter van bijna 1,5 meter. Tussen die spiegels zal minder dan een millimeter speling zitten. Voor een scherp beeld moeten de segmenten met een precisie van enkele nanometers gepositioneerd kunnen worden. Een erg gecompliceerde klus, gezien de te verwachten mechanische trillingen in het systeem en de harde wind in het Chileense hooggebergte.
Een van de prototype actuatoren die elk van de bijna achthonderd spiegels van de E-ELT gaan dragen. In totaal heeft de telescoop bijna 2400 van deze ondersteuners. Afbeelding: © TNO/Fred
Kamphues
‘Of neem bijvoorbeeld de doorbuiging van die spiegels onder invloed van de zwaartekracht. Die verandert al als het gehele systeem onder een andere hoek op de hemel wordt gericht’, zegt Kamphues. ‘Daarom zitten er motors onder de spiegels, die de extra buiging compenseren.’
Elke spiegel staat op drie beweegbare poten, zogenoemde actuatoren, waarvan er hier een in het lab staat. De kanteling van elk van de spiegels kan daarmee nauwkeurig ingesteld worden. De uitdaging van het maken van zo’n actuator is dat een paar honderd kilo zware spiegel op twee nanometer nauwkeurig ingesteld moeten kunnen worden. ‘En dat kan met deze actuator’, zegt Kamphues, terwijl hij naar de stalen buis voor ons wijst.
‘Wij zijn dus al klaar met het ontwikkelen van deze essentiële onderdelen. Nu de ELT nog… De komende tien jaar moet alle onderdelen van zo veel verschillende bedrijven samen komen. Het wordt een spannende tijd!’
Een kaart van de Melkweg
Ik moest flink ingepakt worden voor de cleanroom.
We gaan door met de tour. Op naar het laatste onderdeel van deze middag. En nu komt het echt werk, zo lijkt het. Mijn schrijfblok en pen moeten achterblijven in een kluisje. We gaan een deur door en komen in een kleedruimte terecht. Ik moet plastic zakjes om mijn schoenen doen, een haarnetje op, onderoveral aan, overal aan, nog meer plastic zakjes om de schoenen, een mondkapje om en als laatste handschoenen aan.
Dan zijn we er klaar voor. We gaan door een serie deuren heen (die nooit tegelijk open kunnen) voordat we oog in oog staan met een onderdeel van het ambitieuze GAIA-project.
Wat is GAIA?
De GAIA-satelliet. Afbeelding: © ESA
GAIA is een project van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA. Het bestaat uit een satelliet die ongeveer één procent van alle sterren in onze Melkweg in kaart moet gaan brengen. Dat lijkt misschien weinig maar dat zijn zo’n één miljard sterren!
De telescoop gaat een hoop informatie verzamelen over al deze sterren, door ze in een periode van vijf jaar bijna honderd keer te observeren. Straks weten we van al deze sterren een aantal dingen: de afstand tot de aarde, de helderheid, temperatuur, zwaartekracht en hebben we bovendien zicht op hun samenstelling. Verder is de verwachting dat GAIA zo’n 15.000 nieuwe exoplaneten zal ontdekken. En een belangrijke taak van de satelliet wordt het opsporen van gevaarlijke planetoïden, die op aarde zouden kunnen inslaan. In 2013 wordt GAIA gelanceerd.
Wat ik voor me zie is het basishoek-meetsysteem dat cruciaal is voor de afstandsbepalingen die GAIA doet. Omdat je met één telescoop geen diepte ziet heeft de satelliet er twee. Vergelijk het met een verrekijker, waarmee het mogelijk is diepte te zien, in tegenstelling tot een (enkele) telescoop. Uit het verschil van deze twee beelden kan de satelliet, met een methode die astrometrie heet, de afstand bepalen tot het object dat hij in zijn twee vizieren heeft.
De binnenkant van GAIA. Klik voor meer uitleg. Afbeelding: © ESA/Astrium
Het meetsysteem dat hier staat houdt de hoek tussen de twee telescopen nauwlettend in de gaten. Die is vastgezet op 106,5 graden en moet daar ook op blijven, anders lopen de afstandsberekeningen in de soep. Om te controleren wat de exacte hoek tussen de twee telescopen is lopen er twee laserstralen tussen de twee telescopen. Die via spiegeltjes bij elkaar komen en zo een exacte bepaling van de hoek leveren.
‘Als het hele systeem straks werkt kan GAIA hoeken bepalen die vergelijkbaar zijn met een haardikte op 1000 kilometer afstand,’ laat Kamphues trots weten.
En waarom moet er eigenlijk zoveel moeite gedaan worden met de beschermende kleding? ‘We willen absoluut zeker weten dat er geen vervuiling op de spiegeltjes komt. Stel je voor dat dit apparaat straks niet goed werkt omdat jij een stofje hebt achtergelaten op één van de spiegeltjes. Daarom werken we in deze cleanroom en minimaliseren we bovendien het aantal bezoeken. We hebben hier nog geen handjevol journalisten naar binnen gelaten!’
In deze ruimte wordt het extreem precieze meetsysteem voor de GAIA-satelliet gemaakt. Afbeelding: © TNO/Fred Kamphues
(Kennislink)
In het ruimtelab bij TNO
Nederland schiet op eigen houtje geen raketten de ruimte in, maar toch gebeurt er binnen de landsgrenzen genoeg op ruimtevaartgebied. Eén van de hotspots is Delft. Daar zit TNO, die onderdelen ontwikkelt voor satellieten en telescopen. Kennislink ging daar een dagje het lab in om te kijken wat er gebeurt.
Het is een winderige en natte dag in december als ik naar de campus in Delft reis. Niet alleen de Technische Universiteit huist daar, maar ook TNO, oftewel de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek. Er is mij vertelt dat daar momenteel nogal wat bijzondere ruimtevaartinstrumenten in het lab staan. Een kans die Kennislink niet kan laten liggen.
Zelf sterren maken
De Very Large Telescope in Chili. Afbeelding: © ESO
Meteen na binnenkomst gaan we rond de tafel met Fred Kamphues. Hij is projectmanager bij de afdeling Ruimtevaart van TNO. Er zijn daar in totaal zo’n 150 mensen actief, legt hij uit. En één daarvan is Rens Henselmans, die dan ook aanschuift.
Henselmans vertelt over zijn onderzoeksproject: de Laser Guide Star voor de Very Large Telescope (VLT) in Chili.
Wat is een Laser Guide Star?
De Laser Guide Star op de Very Large Telescope in Chili. Afbeelding: © ESO/Y. Beletsky
Het klinkt als een object uit Star Wars, maar in feite is het niets meer dan een sterke laser die vanuit de telescoop omhoog schijnt. Bovenin de atmosfeer, op ongeveer 90 kilometer hoogte, zit een dunne luchtlaag die rijk is aan natrium en oplicht onder invloed van de straal. Vanuit de telescoop gezien is er nu een puntje in de lucht gemaakt: een eigen zogenoemde ‘volgster’!
Maar waarom heb je zoiets nodig? De kunstmatige ster is bijzonder geschikt om te bepalen welke verstoringen er op dat moment optreden in de atmosfeer. En dat is belangrijk, want we bouwen wel telescopen met steeds grotere spiegels, maar groter is op een gegeven moment niet beter. De turbulente luchtschil om onze planeet zorgt ervoor dat sterren gaan fonkelen en dat de potentiële scherpte die we kunnen waarnemen verdwijnt.
Als je precies weet welke verstoringen er in de lucht plaatsvinden, aan de hand van je volgster, kun je die ongedaan maken met het plaatselijk vervormen van de telescoopspiegel. Je hebt dan een zogenoemd adaptief optisch systeem en dit werd in 2006 voor het eerst succesvol getest.
Henselmans is bezig met het onderdeel van Laser Guide Star dat de laserstraal onder elke omstandigheid gefocust houdt op de atmosfeer: de beam-expander. Dit apparaat vergroot de laserstraal uit de laser van 1,5 tot 30 centimeter. Daardoor is de gidsster groot genoeg en duidelijk zichtbaar in de atmosfeer.
Met deze beam-expander wordt er een volgster in de atmosfeer geprojecteerd. Afbeelding: © TNO/Fred Kamphues
De kunst is om de gidsster vervolgens zo scherp mogelijk te projecteren. En daarbij kunnen de kleinste detail voor problemen zorgen. ‘Er zijn erg veel ongewenste effecten die ervoor zorgen dat de laser uit focus raakt. Daardoor krijg je een onscherpe volgster, en dat wil je niet’, zegt Henselmans. Eén belangrijk punt is de temperatuursdaling van de omgeving gedurende de nacht, die zorgt ervoor dat de brekingseigenschappen van de lucht veranderen waardoor de gidsster onscherp kan worden.
‘Het mooie is dat we de buis van de beam-expander nu precies zo hebben ontworpen dat hij krimpt onder invloed van de temperatuurdaling’, zegt Henselmans. ‘Daardoor verandert de focus van de beam-expander en wordt het effect van afkoelende lucht op de laserstraal precies gecompenseerd.’
Een ander knap staaltje techniek in het ontwerp is dat de beam-expander de straal met een precisie van 0,1 boogseconde kan kantelen. Dat betekent op 90 kilometer hoogte een verschuiving van de volgster van slechts 4 centimeter. Uiteindelijk krijgt de VLT vier van deze gidssterren, met beam-expanders uit Nederland.
Buigen van de spiegel
Dan is het tijd om echt het lab in te gaan. Wat is het hier koud! Binnen staat een systeemtafel met daarop een hoop spiegeltjes gemonteerd. Een laserstraal schiet van spiegel tot spiegel door het apparaat heen. Het geheel wordt beschermd door grote plastic flappen die vanaf het plafond naar beneden hangen. Zodra ik dichterbij kom worden mijn begeleiders wat zenuwachtig. ‘Kijk je wel uit?’, wordt mij vriendelijk doch dringend gevraagd. ‘Je moet sowieso niet in de richting van de spiegels praten en die pen heb ik liever ook niet zo dicht bij de opstelling.’ Het is duidelijk dat ze hier zuinig zijn op hun spullen.
Dan laten ze me iets zien waar ze trots op zijn. Het is het prototype van het onderdeel dat de positionering gaat regelen van de hoofdspiegel van een nog te bouwen supertelescoop, de Europese Extremely Large Telescoop (E-ELT).
Wat is E-ELT?
Groot, maar dan ook echt groot wordt deze Europese Extremely Large Telescope. De hoofdspiegel krijgt een diameter van 42 meter. Let vooral op de auto die voorin deze artistieke weergave is geparkeerd. Afbeelding: © ESO
De Europese Extremely Large Telescoop (E-ELT) is een enorme optische telescoop die (net als de VLT) in het Chileense hooggebergte moet verrijzen. Hij krijgt een spiegel met een doorsnede van 42 meter, een record. Momenteel zit het project nog in de ontwerpfase, en het zou in ongeveer 10 jaar tijd voltooid kunnen worden.
De telescoop wordt volledig adaptief. Dat wil zeggen dat de enorme spiegel zo van vorm kan veranderen dat atmosferische verstoren gecorrigeerd kunnen worden. ‘Als je die spiegel niet adaptief maakt, bouwen we de ELT voor niks. Hij zou namelijk geen scherpere beelden opleveren dan de huidige telescopen zoals de VLT’, zegt Kamphues.
De enorme spiegel van de ELT bestaat eigenlijk uit 798 zeshoekige spiegels met een diameter van bijna 1,5 meter. Tussen die spiegels zal minder dan een millimeter speling zitten. Voor een scherp beeld moeten de segmenten met een precisie van enkele nanometers gepositioneerd kunnen worden. Een erg gecompliceerde klus, gezien de te verwachten mechanische trillingen in het systeem en de harde wind in het Chileense hooggebergte.
Een van de prototype actuatoren die elk van de bijna achthonderd spiegels van de E-ELT gaan dragen. In totaal heeft de telescoop bijna 2400 van deze ondersteuners. Afbeelding: © TNO/Fred
Kamphues
‘Of neem bijvoorbeeld de doorbuiging van die spiegels onder invloed van de zwaartekracht. Die verandert al als het gehele systeem onder een andere hoek op de hemel wordt gericht’, zegt Kamphues. ‘Daarom zitten er motors onder de spiegels, die de extra buiging compenseren.’
Elke spiegel staat op drie beweegbare poten, zogenoemde actuatoren, waarvan er hier een in het lab staat. De kanteling van elk van de spiegels kan daarmee nauwkeurig ingesteld worden. De uitdaging van het maken van zo’n actuator is dat een paar honderd kilo zware spiegel op twee nanometer nauwkeurig ingesteld moeten kunnen worden. ‘En dat kan met deze actuator’, zegt Kamphues, terwijl hij naar de stalen buis voor ons wijst.
‘Wij zijn dus al klaar met het ontwikkelen van deze essentiële onderdelen. Nu de ELT nog… De komende tien jaar moet alle onderdelen van zo veel verschillende bedrijven samen komen. Het wordt een spannende tijd!’
Een kaart van de Melkweg
Ik moest flink ingepakt worden voor de cleanroom.
We gaan door met de tour. Op naar het laatste onderdeel van deze middag. En nu komt het echt werk, zo lijkt het. Mijn schrijfblok en pen moeten achterblijven in een kluisje. We gaan een deur door en komen in een kleedruimte terecht. Ik moet plastic zakjes om mijn schoenen doen, een haarnetje op, onderoveral aan, overal aan, nog meer plastic zakjes om de schoenen, een mondkapje om en als laatste handschoenen aan.
Dan zijn we er klaar voor. We gaan door een serie deuren heen (die nooit tegelijk open kunnen) voordat we oog in oog staan met een onderdeel van het ambitieuze GAIA-project.
Wat is GAIA?
De GAIA-satelliet. Afbeelding: © ESA
GAIA is een project van de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA. Het bestaat uit een satelliet die ongeveer één procent van alle sterren in onze Melkweg in kaart moet gaan brengen. Dat lijkt misschien weinig maar dat zijn zo’n één miljard sterren!
De telescoop gaat een hoop informatie verzamelen over al deze sterren, door ze in een periode van vijf jaar bijna honderd keer te observeren. Straks weten we van al deze sterren een aantal dingen: de afstand tot de aarde, de helderheid, temperatuur, zwaartekracht en hebben we bovendien zicht op hun samenstelling. Verder is de verwachting dat GAIA zo’n 15.000 nieuwe exoplaneten zal ontdekken. En een belangrijke taak van de satelliet wordt het opsporen van gevaarlijke planetoïden, die op aarde zouden kunnen inslaan. In 2013 wordt GAIA gelanceerd.
Wat ik voor me zie is het basishoek-meetsysteem dat cruciaal is voor de afstandsbepalingen die GAIA doet. Omdat je met één telescoop geen diepte ziet heeft de satelliet er twee. Vergelijk het met een verrekijker, waarmee het mogelijk is diepte te zien, in tegenstelling tot een (enkele) telescoop. Uit het verschil van deze twee beelden kan de satelliet, met een methode die astrometrie heet, de afstand bepalen tot het object dat hij in zijn twee vizieren heeft.
De binnenkant van GAIA. Klik voor meer uitleg. Afbeelding: © ESA/Astrium
Het meetsysteem dat hier staat houdt de hoek tussen de twee telescopen nauwlettend in de gaten. Die is vastgezet op 106,5 graden en moet daar ook op blijven, anders lopen de afstandsberekeningen in de soep. Om te controleren wat de exacte hoek tussen de twee telescopen is lopen er twee laserstralen tussen de twee telescopen. Die via spiegeltjes bij elkaar komen en zo een exacte bepaling van de hoek leveren.
‘Als het hele systeem straks werkt kan GAIA hoeken bepalen die vergelijkbaar zijn met een haardikte op 1000 kilometer afstand,’ laat Kamphues trots weten.
En waarom moet er eigenlijk zoveel moeite gedaan worden met de beschermende kleding? ‘We willen absoluut zeker weten dat er geen vervuiling op de spiegeltjes komt. Stel je voor dat dit apparaat straks niet goed werkt omdat jij een stofje hebt achtergelaten op één van de spiegeltjes. Daarom werken we in deze cleanroom en minimaliseren we bovendien het aantal bezoeken. We hebben hier nog geen handjevol journalisten naar binnen gelaten!’
In deze ruimte wordt het extreem precieze meetsysteem voor de GAIA-satelliet gemaakt. Afbeelding: © TNO/Fred Kamphues
(Kennislink)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
06-02-2012
Twee nieuwe maantjes rond Jupiter ontdekt
Wetenschappers hebben met een telescoop in Chili twee nieuwe maantjes rond Jupiter ontdekt, weet National Geographic. Ze behoren tot de kleinste maantjes van ons zonnestelsel. De nieuwe maantjes dragen de voorlopige welluidende naam S/2011 J1 en S/2011 J2.
Ze zijn slechts ongeveer een kilometer groot en zijn niet zichtbaar met een huis-tuin-en keukentelescoop in de achtertuin, in tegenstelling tot de vier grote manen van de gasreus. Met een omloop die respectievelijk 580 en 726 dagen duurt, bevinden de maantjes zich zeer ver van Jupiter.
De planeet heeft nu al zeker 66 bekende manen. Wetenschappers denken dat het er in werkelijkheid nog - veel - meer zijn.
De nieuw ontdekte exemplaren maken deel uit van de zwerm van 52 manen die een tegengestelde baan rond de planeet draaien, aldus Scott Sheppard van het gezaghebbende Carnegie Instituut in Washington die de vondst deed.
Vanwege hun bizarre baan rondom Jupiter lijkt het erop dat het duo waarschijnlijk delen zijn geweest van een asteroïde of komeet die lang geleden door het zwaartekrachtveld van Jupiter zijn "gevangen". (belga/vsv)
(HLN)
Twee nieuwe maantjes rond Jupiter ontdekt
Wetenschappers hebben met een telescoop in Chili twee nieuwe maantjes rond Jupiter ontdekt, weet National Geographic. Ze behoren tot de kleinste maantjes van ons zonnestelsel. De nieuwe maantjes dragen de voorlopige welluidende naam S/2011 J1 en S/2011 J2.
Ze zijn slechts ongeveer een kilometer groot en zijn niet zichtbaar met een huis-tuin-en keukentelescoop in de achtertuin, in tegenstelling tot de vier grote manen van de gasreus. Met een omloop die respectievelijk 580 en 726 dagen duurt, bevinden de maantjes zich zeer ver van Jupiter.
De planeet heeft nu al zeker 66 bekende manen. Wetenschappers denken dat het er in werkelijkheid nog - veel - meer zijn.
De nieuw ontdekte exemplaren maken deel uit van de zwerm van 52 manen die een tegengestelde baan rond de planeet draaien, aldus Scott Sheppard van het gezaghebbende Carnegie Instituut in Washington die de vondst deed.
Vanwege hun bizarre baan rondom Jupiter lijkt het erop dat het duo waarschijnlijk delen zijn geweest van een asteroïde of komeet die lang geleden door het zwaartekrachtveld van Jupiter zijn "gevangen". (belga/vsv)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
06-02-2012
Astronomen verklaren spoorloze elektronen
Sinds het lanceren van de eerste satellieten is het bekend dat er rond onze planeet een zee zweeft van vrije elektronen die gevangen zitten in het aardmagnetische veld. Waar wetenschappers hun hoofden lang over braken was dat deze zee soms plots helemaal leeg loopt om zich daarna weer langzaam te vullen. Ze weten nu waarom.
Astronomen van de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA) schrijven in een artikel dat vorige week in Nature Physics verscheen dat de zonnewind ervoor kan zorgen dat elektronen uit de zogenoemde Van Allen-gordels tijdelijk weg worden geblazen. De ‘wind’ bestaat zelf ook uit geladen deeltjes die grote invloed kunnen hebben op de al aanwezige elektronen rondom onze planeet.
Van Allen-gordels
De Van Allen-gordels.
Er bestaan twee Van Allen-gordels rondom de aarde, die zijn vernoemd naar de Amerikaanse astrofysicus James Van Allen. De binnenste gordel bevindt zich ongeveer 10.000 kilometer boven het oppervlakte van de aarde en is voornamelijk gevuld met protonen. Enkele duizenden kilometers daar boven begint de tweede gordel, die vooral bestaat uit hoog energetische elektronen. James Van Allen heeft de eer gekregen naamgever van deze twee gordels te zijn, omdat hij erop stond dat de eerste Amerikaanse satelliet Explorer 1 een Geigerteller aan boord zou krijgen. Toen hij uiteindelijk zijn zin kreeg, bleek deze teller na de lancering in 1958 onverwacht grote hoeveelheden geladen deeltjes te detecteren buiten de aardatmosfeer.
Alternatieve verklaringen van tafel
In de jaren ‘60 van de vorige eeuw werden er steeds meer satellieten gelanceerd die onderzoek deden naar de Van Allen-gordels. Het bleek dat deze eens in de zoveel tijd heel snel ’leegliepen’. De meters aan boord van de satellieten detecteerden dan geen deeltjes meer en niemand wist waar ze waren.
Wetenschappers zagen wel dat het verdwijnen van de deeltjes tegelijk gebeurde met een zogenoemde geomagnetische storm, veroorzaakt door een sterke zonnewind. Het magnetische veld van de aarde wordt dan verstoord door grote hoeveelheden geladen deeltjes die door de zon worden uitgestoten.
Een andere bekend effect van een zonnestorm zijn prachtige poollichten.
Er verschenen theorieën dat de geomagnetische storm ervoor zorgde dat de elektronen in de atmosfeer van de aarde werden opgenomen of dat de elektronen op dat moment hun energie verloren, waardoor ze niet meer te detecteren waren.
Deze verklaringen kunnen nu dus van tafel. Het merendeel van de deeltjes worden tijdens een storm juist van de aarde weggeblazen, schrijven de wetenschappers. Toch blijft de gordel dan niet lang leeg, want binnen enkele uren is hij weer gevuld met nieuwe deeltjes uit onder andere de zonnewind.
Ruimteweer voorspellen
Hoofdauteur Drew Turner schrijft dat het belangrijk is dat we weten hoe de zwerm geladen deeltjes zich gedraagt. “De maatschappij wordt steeds afhankelijker van technologie in de ruimte en deze deeltjes kunnen de levensduur van satellieten sterk verminderen. Het is daarom belangrijk dat we goede modellen hebben van wat de hoog energetische deeltjes doen onder invloed van geomagnetische stormen”, aldus Turner.
Het ruimtestation ‘vliegt’ op slechts 400 kilometer hoogte, ruim onder de Van Allen-gordels. Afbeelding: © NASA
Naast de schade die een zonnestorm satellieten kan toebrengen zegt Turner dat astronauten ook gevaar kunnen lopen. Turner: “Hoog energetische elektronen kunnen makkelijk in een ruimtepak doordringen en zo de gezondheid van een astronaut bedreigen.”
Kuipers en het ISS
Moet de Nederlandse astronaut André Kuipers, die op dit moment enkele maanden in het Internationale Ruimtestation ISS verblijft, zich nu zorgen gaan maken? Waarschijnlijk niet. Het ISS bevindt zich op een hoogte van slechts 400 kilometer, veel lager dan de eerste Van Allen-gordel. Bovendien geniet het ruimtestation – net als wij op het aardoppervlak – bescherming van het sterke aardmagnetisch veld die ervoor zorgt dat de deeltjes op afstand blijven.
(kennislink)
Astronomen verklaren spoorloze elektronen
Sinds het lanceren van de eerste satellieten is het bekend dat er rond onze planeet een zee zweeft van vrije elektronen die gevangen zitten in het aardmagnetische veld. Waar wetenschappers hun hoofden lang over braken was dat deze zee soms plots helemaal leeg loopt om zich daarna weer langzaam te vullen. Ze weten nu waarom.
Astronomen van de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA) schrijven in een artikel dat vorige week in Nature Physics verscheen dat de zonnewind ervoor kan zorgen dat elektronen uit de zogenoemde Van Allen-gordels tijdelijk weg worden geblazen. De ‘wind’ bestaat zelf ook uit geladen deeltjes die grote invloed kunnen hebben op de al aanwezige elektronen rondom onze planeet.
Van Allen-gordels
De Van Allen-gordels.
Er bestaan twee Van Allen-gordels rondom de aarde, die zijn vernoemd naar de Amerikaanse astrofysicus James Van Allen. De binnenste gordel bevindt zich ongeveer 10.000 kilometer boven het oppervlakte van de aarde en is voornamelijk gevuld met protonen. Enkele duizenden kilometers daar boven begint de tweede gordel, die vooral bestaat uit hoog energetische elektronen. James Van Allen heeft de eer gekregen naamgever van deze twee gordels te zijn, omdat hij erop stond dat de eerste Amerikaanse satelliet Explorer 1 een Geigerteller aan boord zou krijgen. Toen hij uiteindelijk zijn zin kreeg, bleek deze teller na de lancering in 1958 onverwacht grote hoeveelheden geladen deeltjes te detecteren buiten de aardatmosfeer.
Alternatieve verklaringen van tafel
In de jaren ‘60 van de vorige eeuw werden er steeds meer satellieten gelanceerd die onderzoek deden naar de Van Allen-gordels. Het bleek dat deze eens in de zoveel tijd heel snel ’leegliepen’. De meters aan boord van de satellieten detecteerden dan geen deeltjes meer en niemand wist waar ze waren.
Wetenschappers zagen wel dat het verdwijnen van de deeltjes tegelijk gebeurde met een zogenoemde geomagnetische storm, veroorzaakt door een sterke zonnewind. Het magnetische veld van de aarde wordt dan verstoord door grote hoeveelheden geladen deeltjes die door de zon worden uitgestoten.
Een andere bekend effect van een zonnestorm zijn prachtige poollichten.
Er verschenen theorieën dat de geomagnetische storm ervoor zorgde dat de elektronen in de atmosfeer van de aarde werden opgenomen of dat de elektronen op dat moment hun energie verloren, waardoor ze niet meer te detecteren waren.
Deze verklaringen kunnen nu dus van tafel. Het merendeel van de deeltjes worden tijdens een storm juist van de aarde weggeblazen, schrijven de wetenschappers. Toch blijft de gordel dan niet lang leeg, want binnen enkele uren is hij weer gevuld met nieuwe deeltjes uit onder andere de zonnewind.
Ruimteweer voorspellen
Hoofdauteur Drew Turner schrijft dat het belangrijk is dat we weten hoe de zwerm geladen deeltjes zich gedraagt. “De maatschappij wordt steeds afhankelijker van technologie in de ruimte en deze deeltjes kunnen de levensduur van satellieten sterk verminderen. Het is daarom belangrijk dat we goede modellen hebben van wat de hoog energetische deeltjes doen onder invloed van geomagnetische stormen”, aldus Turner.
Het ruimtestation ‘vliegt’ op slechts 400 kilometer hoogte, ruim onder de Van Allen-gordels. Afbeelding: © NASA
Naast de schade die een zonnestorm satellieten kan toebrengen zegt Turner dat astronauten ook gevaar kunnen lopen. Turner: “Hoog energetische elektronen kunnen makkelijk in een ruimtepak doordringen en zo de gezondheid van een astronaut bedreigen.”
Kuipers en het ISS
Moet de Nederlandse astronaut André Kuipers, die op dit moment enkele maanden in het Internationale Ruimtestation ISS verblijft, zich nu zorgen gaan maken? Waarschijnlijk niet. Het ISS bevindt zich op een hoogte van slechts 400 kilometer, veel lager dan de eerste Van Allen-gordel. Bovendien geniet het ruimtestation – net als wij op het aardoppervlak – bescherming van het sterke aardmagnetisch veld die ervoor zorgt dat de deeltjes op afstand blijven.
(kennislink)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
08-02-2012
Infraroodsatelliet AKARI ontdekt koolmonoxide in supernovarest
Wetenschappers hebben met behulp van de Japanse infraroodsatelliet AKARI koolmonoxidemoleculen opgespoord in het tien miljoen graden hete gas van de jonge supernovarest Cassiopeia A. De ontdekking komt als een verrassing: de energierijke elektronen en zware atomen die bij een supernova-explosie vrijkomen, zouden de moleculen afgebroken moeten hebben.
Cas A is het overblijfsel van een zware ster die 330 jaar geleden is ontploft. Niet alleen aan de rand van het bij de explosie uitgestoten materiaal is koolmonoxide waargenomen, maar ook in het centrum van de supernovarest, waar sinds de explosie weinig is gebeurd.
De ontdekking roept de vraag op wanneer het koolmonoxide is ontstaan - kort na de explosie of later, in het door de ster uitgestoten gas. Hoe dan ook lijkt het erop dat koolstof en misschien ook andere zware elementen die bij een supernova-explosie worden gevormd niet in ongebonden vorm in de interstellaire materie terechtkomen. Dat zou de inzichten omtrent bijvoorbeeld de vorming van stof in het vroege heelal nogal op hun kop zetten.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Infraroodsatelliet AKARI ontdekt koolmonoxide in supernovarest
Wetenschappers hebben met behulp van de Japanse infraroodsatelliet AKARI koolmonoxidemoleculen opgespoord in het tien miljoen graden hete gas van de jonge supernovarest Cassiopeia A. De ontdekking komt als een verrassing: de energierijke elektronen en zware atomen die bij een supernova-explosie vrijkomen, zouden de moleculen afgebroken moeten hebben.
Cas A is het overblijfsel van een zware ster die 330 jaar geleden is ontploft. Niet alleen aan de rand van het bij de explosie uitgestoten materiaal is koolmonoxide waargenomen, maar ook in het centrum van de supernovarest, waar sinds de explosie weinig is gebeurd.
De ontdekking roept de vraag op wanneer het koolmonoxide is ontstaan - kort na de explosie of later, in het door de ster uitgestoten gas. Hoe dan ook lijkt het erop dat koolstof en misschien ook andere zware elementen die bij een supernova-explosie worden gevormd niet in ongebonden vorm in de interstellaire materie terechtkomen. Dat zou de inzichten omtrent bijvoorbeeld de vorming van stof in het vroege heelal nogal op hun kop zetten.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
13-02-2012
'Lege' ruimte is gevuld met donkere materie
De 'lege' ruimte tussen de sterrenstelsels is niet echt leeg, maar is 'gevuld' met donkere materie. Die conclusie trekken Japanse onderzoekers op basis van waarnemingen van miljoenen sterrenstelsels, aangevuld met gedetailleerde computersimulaties.
Al lange tijd is duidelijk dat er ongeveer zes keer zoveel mysterieuze donkere materie in het heelal is als normale zichtbare materie. Hoe die donkere materie exact in de ruimte is verdeeld, is echter niet nauwkeurig bekend. In een artikel in The Astrophysical Journal tonen de Japanse onderzoekers nu aan dat de donkere materie niet in sterrenstelsels is geconcentreerd, maar ook de intergalactische ruimte vult. Terwijl de zichtbare materieverdeling in een sterrenstelsel (gas en sterren) een vrij duidelijke grens vertoont, blijken alle sterrenstelsels omringd te worden door uitgestrekte wolken en slierten van donkere materie, die tot aan naburige stelsels reiken.
De verdeling van de donkere materie kon in kaart gebracht worden via de techniek van de zwakke lenswerking: de beeldjes van ver verwijderde sterrenstelsels worden in zeer geringe mate vervormd door de zwaartekracht van (donkere) materie tussen de verre stelsels en de aarde, en door dat effect statistisch te onderzoeken aan miljoenen sterrenstelsels, is de ruimtelijke verdeling van de donkere materie af te leiden.
© Govert Schilling
(allesoversterrenkunde)
'Lege' ruimte is gevuld met donkere materie
De 'lege' ruimte tussen de sterrenstelsels is niet echt leeg, maar is 'gevuld' met donkere materie. Die conclusie trekken Japanse onderzoekers op basis van waarnemingen van miljoenen sterrenstelsels, aangevuld met gedetailleerde computersimulaties.
Al lange tijd is duidelijk dat er ongeveer zes keer zoveel mysterieuze donkere materie in het heelal is als normale zichtbare materie. Hoe die donkere materie exact in de ruimte is verdeeld, is echter niet nauwkeurig bekend. In een artikel in The Astrophysical Journal tonen de Japanse onderzoekers nu aan dat de donkere materie niet in sterrenstelsels is geconcentreerd, maar ook de intergalactische ruimte vult. Terwijl de zichtbare materieverdeling in een sterrenstelsel (gas en sterren) een vrij duidelijke grens vertoont, blijken alle sterrenstelsels omringd te worden door uitgestrekte wolken en slierten van donkere materie, die tot aan naburige stelsels reiken.
De verdeling van de donkere materie kon in kaart gebracht worden via de techniek van de zwakke lenswerking: de beeldjes van ver verwijderde sterrenstelsels worden in zeer geringe mate vervormd door de zwaartekracht van (donkere) materie tussen de verre stelsels en de aarde, en door dat effect statistisch te onderzoeken aan miljoenen sterrenstelsels, is de ruimtelijke verdeling van de donkere materie af te leiden.
© Govert Schilling
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
14-02-2012
Bolvormige sterrenhopen overleefden bloedbad van 13 miljard jaar geleden
In de nasleep van botsingen tussen sterrenstelsels worden meer bestaande sterrenhopen vernietigd dan er nieuwe ontstaan. Dat is de conclusie die Duitse en Nederlandse astronomen trekken op basis van gedetailleerde computersimulaties die binnenkort gepubliceerd zullen worden in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society .
Bij de botsing van twee sterrenstelsels komen hevige geboortegolven van nieuwe sterren op gang. Zo ontstaan onder andere grote nieuwe sterrenhopen, die voor een belangrijk deel uit zware, hete sterren bestaan. Diezelfde starbursts veroorzaken echter ook snel veranderende zwaartekrachtsomstandigheden, waardoor juist kleinere sterrenhopen weer uiteengerukt worden.
Volgens teamleider Diederik Kruijssen van het Max-Planck-Institut für Astrophysik zou dit een verklaring kunnen vormen voor het feit dat veel sterrenstelsels (waaronder ons eigen Melkwegstelsel) vooral grote, zware (bolvormige) sterrenhopen bevatten: de kleinere, lichtere exemplaren hebben het 'bloedbad' dat ca. 13 miljard jaar geleden plaatsvond niet overleefd - toen ontstond het Melkwegstelsel uit onderlinge botsingen van kleinere sterrenstelsels.
(HLN)
Bolvormige sterrenhopen overleefden bloedbad van 13 miljard jaar geleden
In de nasleep van botsingen tussen sterrenstelsels worden meer bestaande sterrenhopen vernietigd dan er nieuwe ontstaan. Dat is de conclusie die Duitse en Nederlandse astronomen trekken op basis van gedetailleerde computersimulaties die binnenkort gepubliceerd zullen worden in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society .
Bij de botsing van twee sterrenstelsels komen hevige geboortegolven van nieuwe sterren op gang. Zo ontstaan onder andere grote nieuwe sterrenhopen, die voor een belangrijk deel uit zware, hete sterren bestaan. Diezelfde starbursts veroorzaken echter ook snel veranderende zwaartekrachtsomstandigheden, waardoor juist kleinere sterrenhopen weer uiteengerukt worden.
Volgens teamleider Diederik Kruijssen van het Max-Planck-Institut für Astrophysik zou dit een verklaring kunnen vormen voor het feit dat veel sterrenstelsels (waaronder ons eigen Melkwegstelsel) vooral grote, zware (bolvormige) sterrenhopen bevatten: de kleinere, lichtere exemplaren hebben het 'bloedbad' dat ca. 13 miljard jaar geleden plaatsvond niet overleefd - toen ontstond het Melkwegstelsel uit onderlinge botsingen van kleinere sterrenstelsels.
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
deel 1 en 5 van de imax hubble film in uitstekende kwaliteit met soms 3-D achtige effecten
helaas zijn er al delen van de serie verwijderd vanwege auteursbescherming
helaas zijn er al delen van de serie verwijderd vanwege auteursbescherming
quote:Op donderdag 16 februari 2012 13:23 schreef pinine het volgende:
deel 1 en 5 van de imax hubble film in uitstekende kwaliteit met soms 3-D achtige effecten
helaas zijn er al delen van de serie verwijderd vanwege auteursbescherming
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
16-02-2012
Bedenker oerknal geëerd met ruimteschip
De Belgische priester en wetenschapper Georges Lemaître, die het idee van de oerknal bedacht, krijgt een ruimteschip naar zich vernoemd.
Foto: ANP
Het onbemande vaartuig moet het internationale ruimtestation ISS gaan bevoorraden. Dat heeft de Europese ruimtevaartorganisatie ESA donderdag bekendgemaakt.
Lemaître (1894-1966) schreef in 1927 dat het heelal constant uitdijt. Enkele jaren later voegde hij eraan toe dat het universum ooit in één enkel punt moet zijn begonnen.
Dat begin was voor hem de Bijbelse schepping. Lemaîtres theorieën zijn nu algemeen aanvaard, maar werden toen door iedereen afgewezen, zelfs door Albert Einstein.
Jules Verne
Europa heeft in totaal vijf onbemande ruimtevrachtschepen. Die zijn vernoemd naar Europese denkers. Twee daarvan zijn al naar het ISS gegaan, de Jules Verne en de Johannes Kepler. In maart gaat de derde, de Edoardo Amaldi.
Die wordt binnengeloodst door de Nederlander André Kuipers. De Albert Einstein gaat in 2013, de Georges Lemaître in 2014.
© ANP
(nu.nl)
Bedenker oerknal geëerd met ruimteschip
De Belgische priester en wetenschapper Georges Lemaître, die het idee van de oerknal bedacht, krijgt een ruimteschip naar zich vernoemd.
Foto: ANP
Het onbemande vaartuig moet het internationale ruimtestation ISS gaan bevoorraden. Dat heeft de Europese ruimtevaartorganisatie ESA donderdag bekendgemaakt.
Lemaître (1894-1966) schreef in 1927 dat het heelal constant uitdijt. Enkele jaren later voegde hij eraan toe dat het universum ooit in één enkel punt moet zijn begonnen.
Dat begin was voor hem de Bijbelse schepping. Lemaîtres theorieën zijn nu algemeen aanvaard, maar werden toen door iedereen afgewezen, zelfs door Albert Einstein.
Jules Verne
Europa heeft in totaal vijf onbemande ruimtevrachtschepen. Die zijn vernoemd naar Europese denkers. Twee daarvan zijn al naar het ISS gegaan, de Jules Verne en de Johannes Kepler. In maart gaat de derde, de Edoardo Amaldi.
Die wordt binnengeloodst door de Nederlander André Kuipers. De Albert Einstein gaat in 2013, de Georges Lemaître in 2014.
© ANP
(nu.nl)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
17-02-2012
Voor het eerst tellurium in sterren gedetecteerd
Wetenschappers van elf Amerikaanse instituten hebben voor het eerst tellurium opgespoord in de ruimte. Sporen van dit zeldzame semi-metaal, dat onder meer wordt gebruikt voor de productie van halfgeleiders, zijn aangetoond in de spectra van drie 12 miljard jaar oude sterren in de halo van ons Melkwegstelsel. De ontdekking bevestigt de theorie dat tellurium, samen met nog zwaardere elementen, bij een zeldzaam soort sterexplosies is ontstaan.
Ongeveer 13,7 miljard jaar geleden bestond de materie in het heelal uitsluitend uit de drie lichte elementen waterstof, helium en lithium, die bij de oerknal waren gevormd. Daar kwam pas verandering in toen 300 miljoen jaar later de eerste sterren op het toneel verschenen. Deze produceerden de overige 94 elementen die van nature in het heelal voorkomen.
De zwaardere elementen kwamen onder meer via grote sterexplosies, supernovae, in de ruimte en uiteindelijk ook in latere generaties van sterren en hun planeten terecht. Zo moet het ook met tellurium zijn gegaan.
De ontdekking van dit element in enkele stokoude sterren wijst erop dat het al vroeg in de geschiedenis van het heelal bestond. De aangetroffen hoeveelheid is in overeenstemming met de theorie dat de elementen zwaarder dan ijzer zijn geproduceerd bij het zogeheten r-proces dat alleen bij de explosies van zware sterren optreedt. Bij dat proces worden atoomkernen als die van het element nikkel in rap tempo met zoveel neutronen bestookt, dat ze in (nog) zwaardere elementen veranderen.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Voor het eerst tellurium in sterren gedetecteerd
Wetenschappers van elf Amerikaanse instituten hebben voor het eerst tellurium opgespoord in de ruimte. Sporen van dit zeldzame semi-metaal, dat onder meer wordt gebruikt voor de productie van halfgeleiders, zijn aangetoond in de spectra van drie 12 miljard jaar oude sterren in de halo van ons Melkwegstelsel. De ontdekking bevestigt de theorie dat tellurium, samen met nog zwaardere elementen, bij een zeldzaam soort sterexplosies is ontstaan.
Ongeveer 13,7 miljard jaar geleden bestond de materie in het heelal uitsluitend uit de drie lichte elementen waterstof, helium en lithium, die bij de oerknal waren gevormd. Daar kwam pas verandering in toen 300 miljoen jaar later de eerste sterren op het toneel verschenen. Deze produceerden de overige 94 elementen die van nature in het heelal voorkomen.
De zwaardere elementen kwamen onder meer via grote sterexplosies, supernovae, in de ruimte en uiteindelijk ook in latere generaties van sterren en hun planeten terecht. Zo moet het ook met tellurium zijn gegaan.
De ontdekking van dit element in enkele stokoude sterren wijst erop dat het al vroeg in de geschiedenis van het heelal bestond. De aangetroffen hoeveelheid is in overeenstemming met de theorie dat de elementen zwaarder dan ijzer zijn geproduceerd bij het zogeheten r-proces dat alleen bij de explosies van zware sterren optreedt. Bij dat proces worden atoomkernen als die van het element nikkel in rap tempo met zoveel neutronen bestookt, dat ze in (nog) zwaardere elementen veranderen.
© Eddy Echternach (www.astronieuws.nl)
(allesoversterrenkunde)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
Supernova in de herhaling:
Meer op Scienceblogs.com:quote:Monster Star's Eruption Snapped By Scientists
1:13pm UK, Friday February 17, 2012
Space scientists have caught a delayed glimpse of a cosmic blast that dazzled observers when it was seen from Earth more than 150 years ago.
Astronomers are trying to unravel the mystery of an event known as the Great Eruption, in which a super-massive star 7,500 light years away began spewing out unusually large amounts of light.
It caused the star, called Eta Carinae, to appear as the second-brightest star in the sky for several years in the mid-1800s.
Now, experts have been able to create new images of that violent blast, using a new technique that involves taking readings of delayed light that bounced off stellar dust and is only now reaching our solar system.
Armin Rest, of America's Space Telescope Science Institute, which carried out the study published in the Nature journal, said the images could help them get to the bottom of what caused the Great Eruption.
He said: "It's as if nature has left behind a surveillance tape of the event, which we are now just beginning to watch."
The pictures may also point to when Eta Carinae - more than 100 times the size of our Sun - will meet its certain death as a supernova, an enormous explosion that will light up the skies.
quote:
quote:What we think happened, of course, is that just as we get tremors before a massive earthquake, Carinae had some sort of explosive "hiccup" that will lead up to an eventual supernova. It's estimated to have blown off about twenty Suns worth of material from its outer layers during this eruption, but the collapse of this star's core is inevitable. The supernova could come tomorrow or it could not come for another million years; we simply don't know as much about these ultra-massive stars as we'd like to.
If only we'd had the instruments we have today back in 1837, or even better, in 1843, when Carinae became a supernova impostor! But we didn't even have the ability to take photographs back then; all we have are eyewitness accounts from 170 years ago.
But sometimes, the Universe helps us out in ways we could never have predicted.
Free Assange! Hack the Planet
[b]Op dinsdag 6 januari 2009 19:59 schreef Papierversnipperaar het volgende:[/b]
De gevolgen van de argumenten van de anti-rook maffia
[b]Op dinsdag 6 januari 2009 19:59 schreef Papierversnipperaar het volgende:[/b]
De gevolgen van de argumenten van de anti-rook maffia
![The Shrinking [Expanding] Moon](http://i.ytimg.com/vi/68LOZvQTjB0/default.jpg)
21-02-2012
Orbiter ontdekt geologische activiteit op de Maan
© photo news
Op de Maan zijn aanwijzingen gevonden van recente geologische activiteit, meldt de NASA.
De Amerikaanse 'Lunar Reconnaissance Orbiter' (LRO) heeft met name kleine, langgerekte, "geulen" ontdekt die wijzen op recente tektonische activiteit, vermoedelijk in de afgelopen vijftig miljoen jaar. Dit geldt als recent gezien de Wachter van de Aarde meer dan 4,5 miljard jaar oud is.
Door afkoeling van het inwendige krimpt de Maan in de loop van de miljarden jaren een beetje, waardoor de korst juist wordt samengedrukt en er langgerekte "bergkammen" ontstaan. Het feit dat er desondanks ook "geulen" blijken voor te komen, wijst op geologische activiteit. (belga/vsv)
(HLN)
Orbiter ontdekt geologische activiteit op de Maan
© photo news
Op de Maan zijn aanwijzingen gevonden van recente geologische activiteit, meldt de NASA.
De Amerikaanse 'Lunar Reconnaissance Orbiter' (LRO) heeft met name kleine, langgerekte, "geulen" ontdekt die wijzen op recente tektonische activiteit, vermoedelijk in de afgelopen vijftig miljoen jaar. Dit geldt als recent gezien de Wachter van de Aarde meer dan 4,5 miljard jaar oud is.
Door afkoeling van het inwendige krimpt de Maan in de loop van de miljarden jaren een beetje, waardoor de korst juist wordt samengedrukt en er langgerekte "bergkammen" ontstaan. Het feit dat er desondanks ook "geulen" blijken voor te komen, wijst op geologische activiteit. (belga/vsv)
(HLN)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...
