Ik ben nu dus student, maar het einde begint in zicht te komen en ik ben me een beetje aan het verdiepen in het belastingstelsel waar ik mee te maken ga krijgen zodra ik aan het werk ga.
Betrekkelijk simpel zou je zeggen: een aantal steeds hoger wordende belastingschalen en wat heffingskortingen. Maar daarmee neem je niet het effect van allerlei toeslagen mee, die boven een bepaald inkomen worden afgebouwd of abrupt wegvallen. Ik kon nergens vinden wat nou het gecombineerde effect van dat alles samen was: hoeveel euro houd je netto over bij een bepaald bruto inkomen, incl toeslagen? En ook belangrijk: hoeveel mag je houden van extra euro die je extra verdient bij een bepaald inkomen?
Dus ben ik maar aan het rekenen geslagen en heb ik zelf wat grafiekjes geproduceerd. Uiteraard zijn er talloze speciale situaties waarbij er allerlei extra geldpotjes of aftrekposten beschikbaar komen, maar ik heb ervoor gekozen om een zo standaard mogelijke situatie te beschrijven.
Mijn doel is grafiekjes te produceren om te zien wat het netto inkomen incl toeslagen is bij elk bruto inkomen, en om daaruit zowel de marginale als de gemiddelde belastingdruk te bepalen. Let op: ik ben geen econoom, dus ik kan wat terminologie fout hebben.
Laat ik eens origineel zijn, en mijn hypothetische Nederlander Henk noemen. Henk is een man, 30 jaar en woont in een sociale huurwoning. Hij heeft geen partner en geen kinderen, en is kerngezond. Ik heb de volgende effecten op zijn inkomen meegenomen:
Inkomenstenbelasting:Henk betaalt belasting over zijn inkomen, volgens de standaard schalen van de belastingdienst (33%, 41,95%, 42% en 52%). Hij heeft recht op de algemene heffingskorting van ¤ 1987, plus een inkomensafhankelijke arbeidskorting.
Zorgtoeslag:De zorgtoeslag die Henk krijgt is lekker makkelijk te berekenen: hij hangt alleen af van zijn inkomen.
Huurtoeslag:De huurtoeslag wordt wat moeilijker, omdat deze ook van de huur afhangt. Ik ga uit van een kale huurprijs van ¤ 500, plus de maximale ¤ 48 servicekosten.
Bijstand:Als Henk onder de bijstandsgrens verdient kan dat aangevuld worden tot bijstandsniveau. Uiteraard staan daar beperkende voorwaarden tegenover, maar die laat ik hier buiten beschouwing.
ResultatenAls eerste resultaat een grafiek met daarin het netto inkomen incl toeslagen uitgezet tegen het bruto inkomen. De blauwe stippellijn is de lijn bruto = netto; een land zonder belastingen, toeslagen of subsidies. Van laag naar hoog inkomen zie je de volgende effecten
- bijstand zorgt ervoor dat het inkomen in de lage regionen constant is: Henk heeft een minimuminkomen om van te leven
- na een tijdje gaat Henk meer verdienen, en na een tijdje stijgt zijn belastingdruk (minder steile lijn).
- zodra Henk boven de inkomensgrens voor de huurtoeslag komt, valt het restant dat hij nog kreeg in één keer weg. Het resultaat is dat hij door ¤ 1 meer te verdienen meer dan ¤ 1400 per jaar moet inleveren.
- het omslagpunt tussen netto ontvangen en betalen aan de staat ligt rond de ¤ 20.000 jaarlijks.
Interessant wordt het als je de afgeleide van de grafiek neemt, en dat omrekent tot een marginaal effectief belastingpercentage. Met andere woorden: bij een bepaald inkomen, hoeveel % van elke extra verdiende euro dient weer ingeleverd te worden?
Het resultaat verraste me. De blauwe stippellijn is het marginale belastingtarief volgens de belastingschijven. Wat blijkt: de hoogste tarieven vind je niet terug bij de topinkomen, maar juist rond een inkomen rond de ¤ 20.000! De sprong van de wegvallende inkomstenbelasting is de lijn naar oneindig aan de rechterkant van de piek.
Die trap van een ontzettende hoog marginaal tarief komt doordat ruwweg tegelijkertijd:
-de zorgtoeslag wordt afgebouwd
-de huurtoeslag wordt afgebouwd
-de arbeidskorting wordt gemaximeerd
-het inkomstenbelastingtarief wordt verhoogd
Als je inkomen rond dat gebied is loont het nauwelijks om een paar uur per week extra te maken voor wat extra inkomen. Sterker nog, als je te veel bijverdient loop je het risico er juist op achteruit te gaan.
Tenslotte een grafiek van de totale belastingdruk bij elk inkomen, hoeveel procent van je totale bruto inkomen moet je inleveren?
Deze grafiek valt mij dan weer mee. Intuïtief had ik het percentage hoger geschat. Zo zie je dat de percentages in de inkomstenbelasting een vertekend beeld geven: het lijkt misschien hoger dat het is. Uiteraard is ook hier de sprong door de huurtoeslag terug te vinden.
Maar dit is POL, wat wil je hier nou mee?Ik heb het gevoel dat discussies over inkomenspolitiek te vaak gevoerd worden op het niveau "er is te veel belasting / er is te weinig belasting", zonder precies door te hebben hoeveel dat nou is, en hoe het verdeeld is. Bovendien lijkt het me nuttig om met deze informatie eens te kijken wat men hier nou precies aan veranderd wil zien.
Zelf vind ik dat er in elk geval een paar dingen moeten veranderen, los van nivellerende of de-nivellerende maatregelen die je zou kunnen bedenken. Ten eerste mag het nooit zo zijn dat meer geld verdienen resulteert in een lager netto inkomen. Alle regelingen moeten zo gemaakt worden dat ze altijd geleidelijk naar 0 lopen.
Ten tweede moet er volgens mij iets gebeuren tegen het hoge marginale tarief rond de ¤ 20.000. Het verloop van die regelingen zou moeten moeten worden uitgesmeerd over een groter bereik, maar hoe precies is natuurlijk lastig. Elke wijziging zal bepaalde groepen bevoordelen of benadelen.
Bronnen:BelastingschijvenArbeidskortingHuurtoeslagZorgtoeslagMatlab berekening