Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 6).

Welkom beste tijdreiziger!

.................................

Je bevindt je in Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 6).

Laat je verwonderen door de geschiedenis!

Cultuur & Historie in het Nieuws

Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 2)

Cultuur & Historie in het Nieuws (deel 3)

Cultuur & Historie in het Nieuws (deel 4)

Cultuur & Historie in het Nieuws (deel 5)

We gaan verder met de laatste artikels uit het vorige topic:

quote:

19-04-2011

Vondst Romeinse ijzeroven verrast archeologen

APELDOORN - Bij opgravingen in Apeldoorn is een ijzeroven uit de Romeinse tijd ontdekt. Uit de vondst blijkt dat ijzer op de Veluwe al vijf eeuwen eerder bewerkt werd dan historici voorheen dachten.


© ANP

Dat meldde de gemeente Apeldoorn dinsdag. Bekend was dat in de zevende of achtste eeuw er een grote ijzerindustrie te vinden was op de Veluwe.

Nu zijn er zogeheten kuiloventjes gevonden, een techniek die vijf eeuwen daarvoor gebruikt werd. ''De mooiste van zes of zeven oventjes die we hebben opgegraven, zal bewaard blijven'', zei archeoloog Masja Parlevliet over de verrassende vondst. De oven wordt donderdag geborgen.

Ovens die eerder op de Veluwe zijn gevonden, zijn mogelijk ook veel ouder dan gedacht. Een kuiloven is een kuil waarvan de wanden met leem bekleed zijn.

De gevonden oven van circa 50 bij 50 centimeter is mede bijzonder vanwege de goede staat waarin deze nog verkeert. Door ruim om de oven heen de grond af te graven, kan het object worden opgetild en naar een laboratorium worden gereden. Parlevliet hoopt dat de oven wordt opgenomen in de collectie van het CODA-museum in Apeldoorn.

© ANP

(nu.nl)

quote:

Openluchtmuseum

Evert Nieuwenhuis 28 maart 2011

Van wie is Djenné? Van de mensen die er wonen, zou je zeggen. Deze Malinese stad staat echter op de Werelderfgoedlijst van Unesco, en dan geldt een andere logica. Strikte regels die het historische karakter van deze eeuwenoude stad moeten bewaren, staan ontwikkeling in de weg.

In de New York Times doet Abba Maiga zijn beklag. Zijn 150 jaar oude huis, opgetrokken uit leem, heeft zoveel historische betekenis dat hij het niet mag renoveren. De gepensioneerde Maiga wil graag een douche en een stenen vloer. Wie wil er nou wonen in een huis met moddervloer?

Niemand. Maar het moet van Unesco. De regels verbieden verbouwingen die op substantiële wijze het origineel veranderen. Djenné is wereldberoemd vanwege zijn eeuwenoude leemarchitectuur. Met name de Grote Moskee siert menig poster die toeristen naar een van s werelds armste landen moet trekken. Ook het lemen stadscentrum dient behouden te worden. Een Nederlands team restaureert een deel van de tweeduizend oude huizen. Tot ongenoegen van Elhajj Diakaté. Hij wordt er doodmoe van te moeten bukken om zijn huis te betreden en zijn vrouw wil graag een kledingkast. De oplossing is om binnenmuren te slopen. Dat mag niet, want dan kan het huis instorten (wat soms ook gebeurt).

Wat is belangrijker? Ontwikkeling en het recht op een kledingkast of behoud van eeuwenoude cultuur? Nederland vindt ontwikkeling belangrijker. Wij plaatsen windmolens op de dijk bij Urk, ook als het stadsaangezicht van deze toeristische topper wordt aangetast. Amsterdamse grachtenpanden hadden vroeger geen inbouwkeukens of douches, en toch staat de grachtengordel op de Werelderfgoedlijst van Unesco.

De problemen van Djenné staan niet op zichzelf. Ook St. Louis in Senegal enhet Keniaanse eiland Lamu zijn gegijzeld door de regels van Unesco. Misschien willen toeristen of de restaurateurs van Unesco in huizen wonen waar de tijd heeft stilgestaan. Maar dan zijn deze Afrikaanse schatten niet meer authentiek en blijven toeristen thuis. Unesco ontkomt er niet aan om haar strenge regels te veranderen. Behoud van cultuurhistorische waarden is belangrijk maar niet zaligmakend zeker niet achter de voordeur. De wereld verandert, en dat is maar goed ook. Dat heet ontwikkeling.

http://www.ismagazine.nl/author/evert/

21-04-2011

'Heksbeeld te danken aan Bruegel'

NIJMEGEN - We hebben ons hedendaags heksbeeld te danken aan een tekening van Pieter Bruegel uit 1565. Dat ontdekte kunsthistorica Renilde Vervoort van de Radboud Universiteit in Nijmegen na haar studie van afbeeldingen van heksen in de lage landen tussen 1450 en 1700.


© AFP''

Bruegel was de eerste die de heks voorstelde als vrouw op een bezem die door de schoorsteen naar buiten vloog. In de schoorsteen stond een heksenketel met daarnaast een kat'', aldus Vervoort.

Vanaf 1562 werd de heksenvervolging in de Lage Landen steeds serieuzer. Steeds meer heksen werden vervolgd. ''Heksen waren wat de terroristen nu zijn. Ze leefden onder de mensen, konden heel veel schade berokkenen, maar je kon ze niet herkennen.''

Duidelijk heksbeeld

Er was behoefte aan een duidelijk heksbeeld, en daar sprong de Antwerpse uitgever Hieronymus Cock op in. Hij vroeg Bruegel een prent te ontwerpen.

''Bruegel tekende twee afbeeldingen. Een woeste, vechtende heks vliegend op een beest en de heks op de bezem. Die laatste afbeelding kwam vanaf toen steeds terug'', aldus Vervoort.

Overzicht

Ze stelde een overzicht samen van 145 heksenafbeeldingen. De eerste dateert uit het midden van de vijftiende eeuw. De afbeeldingen van Bruegel waren de achtste en de negende die Vervoort kon vinden. '

'De afbeeldingen die dateren van na de tekening van Bruegel, lijken allemaal op hoe hij het had voorgesteld'', aldus de onderzoekster.

Vervoort promoveert in mei op haar bevindingen.

© ANP

(nu.nl)

quote:

Op vrijdag 22 april 2011 13:43 schreef Iblardi het volgende:
Een aanvulling op het bovenstaande bericht:
Dat die specifieke iconografie tot Bruegel kan worden getraceerd wil dus niet zeggen dat het beeld van de heks op de bezem ook door Bruegel zelf is bedacht, zoals je misschien uit het artikel zou kunnen opmaken. (Dat deed ik per ongeluk wel.)
Al in 1526 bijvoorbeeld schilderde Jacob Cornelisz van Oostsanen een dergelijke voorstelling (hieronder), en die gaat weer op ouder tekstmateriaal terug.
[ afbeelding ]

[..]

Zie http://www.jacobcornelisz(...)ij-de-heks-van-endor . De afgebeelde attributen zouden voor het toenmalige publiek herkenbaar zijn geweest als aanwijzingen dat het hier om heksen ging:

[..]

Hier nog een afbeelding (ziet er ouder uit, hoewel ik de datering niet weet; maar lijkt in elk geval weer tot een andere iconografische traditie te behoren):
[ afbeelding ]

Interessante toevoeging beste Iblardi

25-04-2011

Loopgraven op de schop

Eerste opgravingen in voormalig concentratiekamp

Het is zover: de Tweede Wereldoorlog is lang genoeg geleden gevoerd, dat de tijd rijp is om er archeologie op los te laten. Dat gebeurt in Nederland, maar (natuurlijk) ook in Duitsland en Polen.

Middenin het bos bij Amersfoort zijn vier mannen aan het werk. Een graafmachine schept een stuk grond af en enkele mannen staan in een gat in de aarde. Ze zijn in de weer met metaaldetectoren, meetapparatuur en schoppen. Verderop is net een betonnen plaat blootgelegd. Eén van de mannen zit met zijn hoofd voorover gebogen in een kleiner gat en veegt de aarde weg om iets beter te bekijken. Ze zoeken naar militaire spullen en persoonlijke bezittingen; sporen uit de Tweede Wereldoorlog.

Want de Tweede Wereldoorlog heeft meer dan alleen herinneringen achter gelaten. De bodem zit vol met sporen uit deze tijd. Naast stoffelijke resten en niet ontplofte munitie ligt er nog veel meer verstopt in de grond; patroon- en granaathulzen, uitrustingsstukken, persoonlijke bezittingen en wrakstukken van vliegtuigen en voertuigen. Op sommige plekken is de oorlog nog zichtbaar in het landschap in de vorm van loopgraven en schuttersputten.

Sinds 1995 zijn sporen uit de oorlog ouder dan vijftig jaar en kunnen ze als monument worden beschouwd (Monumentenwet artikel 1b). Het speurwerk ernaar behoort dan tot archeologisch onderzoek. Dat gebeurt sinds kort in Nederland, maar al jaren in Duitsland en Polen. De eerste opgravingen in een Nederlands concentratiekamp vinden plaats in Amersfoort. Labyrint redacteur Gerda Bosman en ik namen er een kijkje.

Golfen in een concentratiekamp
Kamp Amersfoort is niet bij veel mensen bekend, hoewel bijna iedereen wel iemand in zijn omgeving moet hebben waarvan een familielid, kennis of vriend er als gevangene heeft gezeten. Het voormalig concentratiekamp ligt in Leusden, aan de rand van Amersfoort. Tegenwoordig raast de A28 er dwars doorheen en gaan er dagelijks mensen aan het werk in een van de kantoorcomplexen die er zijn gebouwd, of slaan ze een balletje op de golfbaan die een groot deel van het voormalig kamp beslaat. Het kamp werd in 1939 in gebruik genomen als kazernecomplex voor Nederlandse militairen die werden ingezet om de verdedigingswerken rond Amersfoort te verbeteren. Vanaf 1941 werd het door Duitsers van de Sicherheitsdienst overgenomen, die het gebruikten als transitkamp voor uitzending naar Duitsland. Kampbeulen en kapos maakten er de dienst uit en de gevangenen moesten zwaar werk verrichten. Vele gevangenen in het kamp overleden aan mishandeling en ontbering of ze werden vermoord. Op het terrein zijn enkele massagraven met slachtoffers gevonden.

Bijzondere ontdekking
In november vorig jaar werd er begonnen met de eerste opgravingen in kamp Amersfoort. Deze werden eind maart voortgezet en wij waren erbij. Het is voor het eerst dat archeologen in Nederland in een concentratiekamp de bodem uitkammen.

Ivar Schute, archeoloog, laat ons een kaart van het kamp zien, dat uit drie delen bestond. Een doorvoerkamp, ten noorden daarvan Kamp Amsvorde, waar Nederlandse SSers werden opgeleid voor de bewaking van het kamp, en de bijna 350 meter lange schietbaan, die door gevangen is uitgegraven. Schute zoekt in het gebied samen met collegas naar informatie over loopgraven en stellingen. De functie en datering hiervan was lang onduidelijk. In november vonden we in een van de stellingen een betonnen grondplaat, waarschijnlijk voor licht luchtafweergeschut van de Duitsers, die het in gebruik hadden om hun kamp hierachter te bewaken. Dat was een bijzondere ontdekking. Inmiddels kan hij die vermoedens bevestigen.

Gisteren kreeg ik een telefoontje van een ooggetuige die over de opgravingen had gehoord. Hij vertelde dat hij de oorlog als 14-jarig jongetje heeft meegemaakt. Hij zag het luchtafweergeschut in werking en kreeg de granaten voor zijn voeten geworpen. Op het kamp zelf zijn alleen bijna geen sporen van munitie gevonden. We zien veel sporen van schatgravers die met detectoren waarschijnlijk een hoop uit de grond hebben gehaald. Ook speelden de padvinders, die tot voor kort hun blokhutten hiernaast hadden, hier veel. We hebben een padvindersconsumptie munt gevonden. Hoe vreemd ook, dit gebied vormt een mooi speelterrein, terwijl je nog steeds binnen de grenzen van een concentratiekamp zit waar ook massagraven liggen. Zodra wij menselijke resten vinden, moeten we het onderzoek trouwens onmiddellijk overdragen aan defensie dus wij graven niet in de buurt van de massagraven.

Slangenleer
Het graafwerk heeft ook licht geworpen op de constructie van de bijbehorende loopgraaf: deze was voorzien van houten wanden. De sporen hiervan vond Ivar terug in het zand. We hoopten eigenlijk op basis van het gebruikte materiaal uitsluitsel te kunnen geven over de herkomst; Duits of Nederlands . Helaas is de loopgraaf erg vondstarm en wát we vinden is een beetje Nederlands en Duits. Er blijven dus raadsels over.

Terwijl we praten over het luchtafweergeschut en de loopgraaf, doet collega Jobbe Wijnen een vondst in een nabijgelegen schuttersputje. Tegen de wand, verstopt onder donkere aarde, komt een groen slangenprintje op een stuk kunstleer tevoorschijn. Ook vindt hij een leren riempje. Wijnen: Waarschijnlijk is dit een patroontas geweest, maar de soort had ik niet snel verwacht bij een Duitse soldaat

Verder gravend vindt hij een stukje papier dat door de tas goed beschermd is gebleven. Ik kan het zelfs nog lezen. Er staat iets van: In den beginnen Mijn boekje nou dauw aarde. Het heeft iets Bijbels, maar dat mijn boekje dan weer niet. Schute: Deze vondsten gaan nu eerst naar een specialist, pas over een paar weken kunnen we zeggen wat het is. Ook al is het kamp grotendeels leeggeroofd, er valt dus nog genoeg te ontdekken.

Bananendozen vol met puzzelstukjes
Vijfendertig kilometer ten noorden van Berlijn bij het plaatsje Oranienburg ligt voormalig concentratiekamp Sachsenhausen en ook hier wordt gezocht naar puzzelstukjes uit de Tweede Wereldoorlog. Het kamp opende in juli 1936, toen de SS vijftig gevangen van kamp Esterwegen naar Oranienburg brachten om daar kamp Sachsenhausen te bouwen. In de begindagen van het kamp zaten er vooral veel politieke tegenstanders en echte, of vermeende, criminelen. Tussen 1936 en 1945 kwamen daar ook Joden, homoseksuelen, Jehovas getuigen en zigeuners bij. In totaal hebben er meer dan 200.000 mensen gevangen gezeten. Archeologe Claudia Theune worstelde zich met haar studenten door een enorme berg afval die tot voor kort lag begraven op het terrein. Gerda Bosman zocht haar op. In de 5500 kilo gebruiksvoorwerpen en resten daarvan trof ze onder meer tubes tandpasta, een bowlingbal, kunstgebitten, meer dan honderd lepels en maar één vork aan. Met alle spullen hoopt Theune, net als Schute, het verhaal van het kampleven weer een beetje naar boven te halen.

Anne van Kessel

Labyrint Radio wijdt aanstaande zondag 1 mei een hele uitzending aan de archeologie van de Tweede Wereldoorlog. Enkele specialisten op het gebied van deze bijzondere tak van archeologie zijn te gast (archeoloog Ruurd Kok en Dirk Mulder, directeur van herinneringencentrum Kamp Westerbork) en tevens hoort u reportages van de opgravingen in Kamp Amersfoort en Sachsenhausen. Labyrint Radio zendt iedere zondag live uit tussen 20.00 en 21.00 op radio 1.

(Noorderlicht)

25-04-2011

Debetkaart uit 1558

In Lutherstadt Wittenberg, een plaats in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt, hebben archeologen een houten 'debetkaart' uit 1588 opgegraven. Deze debetkaart is eigenlijk een kerfstok, oorspronkelijk een stokje waar men met een scherp voorwerp, zoals een mes of een steen, sneetjes in maakte om te kunnen tellen. In dit geval werd de houten kerfstok gebruikt om schulden bij te houden. De uitdrukking 'iets op je kerfstok hebben' betekent dan ook 'een aantal slechte dingen gedaan hebben'.



De oude 'debetstok' werd tijdens archeologische werkzaamheden in het oosten van de stad Lutherstadt Wittenberg, die zoals de naam laat vermoeden zijn beroemdheid te danken heeft aan Maarten Luther, opgegraven. Maarten Luther - niet te verwarren met Martin Luther King, was een zeer belangrijke Duitse protestantse theoloog en reformator die in 1506 aan zijn carrière begon als augustijner monnik. Vijftien jaar later werd Luther wegens zijn theologische opvattingen geëxcommuniceerd door paus Leo X.


(Maarten Luther)

Volgens Andreas Hille van het State Museum of Prehistory in Halle (Saale), ook in de deelstaat Saxony-Anhalt, zijn dit soort houten kerfstokken een zeldzaamheid. De antieke houten debetkaart is circa 30 centimeter lang en heeft 23 inkepingen. De naam van de debiteur en het jaartal 1558 vallen nog vrij duidelijk af te lezen. In de middeleeuwen, toen de meeste mensen niet konden lezen of schrijven, werd deze kerfstok gebruikt om de schulden van iemand bij te houden.

In de kerfstok werden de schulden van iemand gekerfd. Daarna werd de houten stok in de lengte doormidden gesneden zodat zowel de schuldenaar als de schuldeiser hun eigen exemplaar hadden. Op de dag van de afbetaling van de schulden werden de twee stukjes hout vergeleken. En als de twee helften perfect op elkaar pasten was er geen discussie om de zaak af te handelen. Met de nadruk op 'als' natuurlijk.

(Grenswetenschap)

25-04-2011

Heeft Zahi Hawass de wereld bedrogen?

Herinnert u zich hoe in 2002 een robot op het einde van een schuine schacht van de koningskamer van de piramide van Cheops een geheime deur met twee hendels ontdekte? Hoe de robot een gaatje doorheen de deur boorde en een camera ons onduidelijke beelden liet zien van welk mysterie er achter de deur te vinden was? Nu blijkt dat de beelden die we te zien kregen gemanipuleerd zouden geweest zijn. Erger nog, er zou een valse schacht gebruikt geweest zijn om het echte geheim van wat er zich achter de deur openbaarde voor de mensheid verborgen te houden.



In 2002 vertoonde het National Geographic Channel een rechtstreekse uitzending over een speciale robot die een schacht binnen in de piramide van Cheops onderzocht. Miljoenen kijkers zagen uiteindelijk een mysterieuze deur met twee koperen handvatten opduiken, later gevolgd door beelden van wat er zich achter de deur bevond. Onderzoek van de beelden zou nu uitwijzen dat Zahi Hawass de hele wereld bedrogen heeft.

Net als bij een spelletje 'Zoek de verschillen' zal u toch wel verbaasd worden over de onderstaande beelden. Want stilstaande beelden uit de rechtstreekse uitzending leveren toch heel wat duidelijke verschillen op. Zo zijn er enorme verschillen in de beelden van de deur vóór de robot gebruikt werd en de beelden die de robot de wereld instuurde.


(De schacht en de deur voordat de robot ingezet werd)


(Beelden gemaakt door de robot)

De duidelijke verschillen zijn:

De effenheid van de muren van de schacht lijken wel een metamorfose te hebben ondergaan,
De deur lijkt compleet andere afmetingen te hebben,
De koperen hendels zijn gevoelig in lengte gewijzigd.
Nog meer verschillen kan u in onderstaande beelden ontdekken:



Zijn er twee verschillende schachten gebruikt voor de beelden, een echte en een nagemaakte? Heeft Zahi Hawass gelogen over wat er zich in werkelijkheid achter de deur bevindt en de echte waarheid voor zich gehouden? Of is deze onthulling er enkel op gericht om Hawass nog meer in diskrediet te brengen? Want zeg nu zelf: waarom heeft niemand dit eerder opgemerkt? Vragen, vragen, vragen...

Meer informatie in het originele artikel.

(Grenswetenschap)

quote:

Op dinsdag 26 april 2011 08:49 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:
25-04-2011

Heeft Zahi Hawass de wereld bedrogen?

Herinnert u zich hoe in 2002 een robot op het einde van een schuine schacht van de koningskamer van de piramide van Cheops een geheime deur met twee hendels ontdekte? Hoe de robot een gaatje doorheen de deur boorde en een camera ons onduidelijke beelden liet zien van welk mysterie er achter de deur te vinden was? Nu blijkt dat de beelden die we te zien kregen gemanipuleerd zouden geweest zijn. Erger nog, er zou een valse schacht gebruikt geweest zijn om het echte geheim van wat er zich achter de deur openbaarde voor de mensheid verborgen te houden.

[ afbeelding ]

In 2002 vertoonde het National Geographic Channel een rechtstreekse uitzending over een speciale robot die een schacht binnen in de piramide van Cheops onderzocht. Miljoenen kijkers zagen uiteindelijk een mysterieuze deur met twee koperen handvatten opduiken, later gevolgd door beelden van wat er zich achter de deur bevond. Onderzoek van de beelden zou nu uitwijzen dat Zahi Hawass de hele wereld bedrogen heeft.

Net als bij een spelletje 'Zoek de verschillen' zal u toch wel verbaasd worden over de onderstaande beelden. Want stilstaande beelden uit de rechtstreekse uitzending leveren toch heel wat duidelijke verschillen op. Zo zijn er enorme verschillen in de beelden van de deur vóór de robot gebruikt werd en de beelden die de robot de wereld instuurde.

[ afbeelding ]
(De schacht en de deur voordat de robot ingezet werd)

[ afbeelding ]
(Beelden gemaakt door de robot)

De duidelijke verschillen zijn:

De effenheid van de muren van de schacht lijken wel een metamorfose te hebben ondergaan,
De deur lijkt compleet andere afmetingen te hebben,
De koperen hendels zijn gevoelig in lengte gewijzigd.
Nog meer verschillen kan u in onderstaande beelden ontdekken:

[ afbeelding ]

Zijn er twee verschillende schachten gebruikt voor de beelden, een echte en een nagemaakte? Heeft Zahi Hawass gelogen over wat er zich in werkelijkheid achter de deur bevindt en de echte waarheid voor zich gehouden? Of is deze onthulling er enkel op gericht om Hawass nog meer in diskrediet te brengen? Want zeg nu zelf: waarom heeft niemand dit eerder opgemerkt? Vragen, vragen, vragen...

Meer informatie in het originele artikel.

(Grenswetenschap)

Is die eerste niet een foto van de zuiderschacht
en de tweede van de linkerschacht, ofzo?

quote:

Op dinsdag 26 april 2011 08:58 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:

[..]

Is die eerste niet een foto van de zuiderschacht
en de tweede van de linkerschacht, ofzo?

mysterie opgelost
http://www.catchpenny.org/shaftend.html

The end of the shafts: southern (left) and northern (right


rekening houdend dat een van de hendels is afgebroken tijdens het onderzoek in de zuiderschacht
http://www.djedforce.net/CheopsShafts.html
tijdens een later onderzoek van de schacht en het deurtje is van de andere hendel ook een stuk afgebroken op het moment dat een grondradar met een druk van 18 kg op het deurtje werd gedrukt. Dit was nodig om de dikte van die steen te bepalen, door die test is men tot de vaststelling gekomen dat die steen ong. 7,5 cm dik was en dat er nog een holle ruimte zat achter die deur. Daarop werd dan besloten om een gat te boren in die deur om de ruimte erachter te kunnen verkennen.

In de documentaire van National Geographic is in het begin van het onderzoek
het stuk onderaan van de rechtse hendel nog aanwezig (gele pijl).


Op deze foto is op de voorgrond de grondradar te zien waarmee men de dikte van de deur wou bepalen, hiervoor moest een druk van 18 kg uitgeoefend worden. Hierbij brak een stuk af van de rechtse metalen hendel.

[ Bericht 2% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 26-04-2011 09:52:57 ]

26-04-2011

Stalin nog wreder door hersenziekte

De Russische krant Moskovski Komsomolets heeft tot nu toe geheime dagboekfragmenten gepubliceerd van Aleksander Miasnikov, een van de lijfartsen van Sovjetdictator Josef Stalin. Volgens de arts leed Stalin aan een slepende hersenaandoening die de dictator paranoïde, achterdochtig en daarmee nog moordlustiger maakte dan hij al was. Dat schrijft de Britse krant The Independent.


Josef Stalin (1928-1953).

Miasnikov beschrijft in zijn dagboek hoe hij en zijn collegas na de dood van Stalin, op 5 maart 1953, een autopsie uitvoerden op het levenloze lichaam van de dictator. Daarbij troffen we een ernstige vorm van atheromatose (dichtslibbing van bloedvaten) aan. De ziekte was zich duidelijk al enkele jaren aan het ontwikkelen en heeft mogelijk een grote impact gehad op Stalins denken en handelen.

Verder schrijft de arts: Door zijn ziekte verloor Stalin zijn gevoel voor goed en fout, gezond en ongezond, vriend en vijand. De aandoening die ik bij Stalin aantrof kan karaktertrekken versterken, waardoor een toch al achterdochtig persoon paranoïde wordt. Volgens Miasnikov werd zijn land jarenlang door een doodzieke man geregeerd.

Stalin regeerde de Sovjet-Unie van 1928 tot 1953 met keiharde hand. Volgens schattingen van de geheime dienst KGB stierven in de tijd dat Stalin aan de macht was 42,3 miljoen mensen een onnatuurlijke dood. Stalin liet massas burgers deporteren naar Goelags. Dat waren werkkampen in onherbergzame gebieden waar duizenden mensen omkwamen door honger, kou en uitputting. Kort voor zijn dood kondigde Stalin nog de bouw van vier nieuwe megagoelags in Siberië aan. Ook maakte hij bekend zijn legerofficieren opnieuw te willen zuiveren van vijanden van het communisme.

De dagboeken van Miasnikov die zonder twijfel echt zijn kunnen een van de grootste vragen uit de recente geschiedenis helpen beantwoorden: Welke factoren maakte een dictator als Stalin tot wat hij was? Met andere woorden: beging Stalin zijn misdaden volledig rationeel of speelde er (ook) nog andere zaken mee?

Beria
Min of meer tegelijkertijd doken er in Rusland dagboeken op van Lavrenti Beria. Hij was van 1941 tot 1953 de baas van de NKVD, de gevreesde binnenlandse veiligheidsdienst van de Sovjet-Unie. Op Stalin na was hij de machtigste man van de Sovjet-Unie. Beria stond bekend als de bloeddorstige dwerg en was een liefhebber van onder andere showprocessen en openbare executies. Ook vergreep hij zich regelmatig aan jonge meisjes en vrouwen. Zelfs Stalin zag zijn dochter Svetlana niet graag bij Beria in de buurt. Vanzelfsprekend behoorde Beria tot het kleine, gesloten kringetje rond dictator Stalin.


Lavrenti Beria, het hoofd van de gevreesde geheime dienst en jarenlang de rechterhand van Stalin.

De dagboeken van Beria, die verschenen in de Moskouse krant Komsomolskaja Pravda maar waarvan de authenticiteit nog niet is vastgesteld, onthullen onder andere anekdotes over de Tweede Wereldoorlog.

Zo vertelt Beria over het bezoek van de Britse premier Winston Churchill aan Moskou, in augustus 1942. Beria schrijft vol trots dat hij Stalin adviseerde om toch vooral Churchills sympathie te winnen door hem dronken te voeren. Dat lukte, de premier werd stomdronken van de wodka en wist niet meer goed waarom hij ook alweer naar Moskou was gekomen.

Het is goed om de zwakte van je vijanden van tevoren te kennen noteerde Beria tevreden toen Churchill weer vertrokken was. Kort na het overlijden van Stalin werd Beria gearresteerd en ter dood veroordeeld.

Verder onderzoek moet nog uitwijzen of de dagboeken van Beria echt zijn. Als dat het geval is geven ze een uniek kijkje in hoe het er in het nog altijd gesloten wereldje aan de top van de oude Sovjet-Unie aan toe ging.


Moskou, 2010. Er zijn nog altijd Russen die terugverlangen naar de tijd van Stalin en de Sovjet-Unie.
.
(Kennislink)

29-04-2011

"Gent gebouwd op mesthoop en afvalkuil"


De St. Niklaaskerk en het Belfort in de jaren 1930

De eerste grote stadsuitbreiding in Gent, richting Botermarkt en Hoogpoort, gebeurde vanaf de elfde eeuw op een erf waar zand werd gewonnen en afval en mest werd gestort. Dat blijkt uit de eerste resultaten van het archeologisch onderzoek op de Botermarkt, pal voor het stadhuis.

De vroegere "Plaetse", die in het begin van de 14de eeuw als het officiële centrum van de laatmiddeleeuwse stad werd aangelegd en door het belfort en schepenhuis werd afgebakend, was de eeuwen daarvoor het erf van een luxueuze patriciërswoning.

Uitbreiding
Rond de elfde eeuw breidde de stad voor het eerst uit van het Geraard de Duivelsteen richting Hoogpoort, Korte Ridderstraat en de Korenmarkt. "We hadden eigenlijk geen informatie over wat er op die plaats te vinden zou zijn, maar dat blijkt dus het erf van een woning geweest te zijn", aldus stadsarcheoloog Geert Vermeiren.

Opgravingen
De archeologen groeven zandwinningskuilen op, waarbij het natuurlijk aanwezige zand gebruikt werd in de bouwactiviteit. "Daarnaast ontdekten we afvalputten met etensresten en slachtafval, ceramiek, lederresten en mestkuilen."

Het eerste schepenhuis werd in de jaren 1320 gebouwd en maakte omstreeks 1600 plaats voor de monumentale renaissance-architectuur van het huidige stadhuis. (belga/sg)

(HLN)

05-05-2011

Laatste veteraan Eerste Wereldoorlog overleden



De Brit Claude Choules, de laatst gekende veteraan van de Eerste Wereldoorlog, is overleden. Op 110 jaar is Choules woensdagavond rustig ontslapen in een rusthuis nabij Perth, aan de Australische westkust. Claude Choules werd geboren op 3 maart 1901 in Groot-Brittannië. In 1926 week hij uit naar Australië en diende ook daar als militair.

"Hij haatte oorlog", vertelde zijn zoon Adrian in maart ter gelegenheid van de 110de verjaardag van zijn vader. "Hij was niet geïnteresseerd in oorlog. Oorlog was voor hem een verschrikkelijke zaak. Hij bezag dat puur als een opdracht, een manier om geld te verdienen."

Choules werd ingeprent zijn Duitse tegenstanders te beschouwen als 'monsters', maar hij kon ze enkel aanzien als jonge mannen, net zoals hij zelf.

Claude Choules smokkelde en loog over zijn echte leeftijd toen hij zich als 14-jarige aanmeldde bij de marine. Hij diende onder meer op de 'HMS Impregnable'. In 2009 werd een autobiografie gepubliceerd over zijn leven.

Choules was de laatst soldaat van de zowat 70 miljoen soldaten die vochten tijdens W.O. I. De laatst nog levende veteraan is de Brit Florence Green, die diende bij de Royal Air Force maar nooit aan het front vocht. In februari overleed Franck Buckles, de laatste Amerikaanse oudstrijder. Ook hij werd 110 jaar. (belga/vsv)

(HLN)

03-05-2011

De protestliedjes van de Vietnamoorlog

In 1964 stortte de Amerikaanse president Lyndon Johnson zijn land volop in de Vietnamoorlog. Bijna twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog moest het maar eens afgelopen zijn met al die internationale spanningen, vond de nieuwe naoorlogse generatie. De Amerikaanse aanwezigheid in Vietnam was een aanjager van allerlei protestliederen.


Bob Dylan in 1962.

Verschillende Amerikaanse zangers begonnen zich aan het begin van de jaren zestig in hun teksten te beklagen over misstanden in hun land. Vooral de armoede en de rassenongelijkheid waren populaire onderwerpen. De door sociale kwesties geïnspireerde protest song werd een genre op zich door de muziek van Robert Allen Zimmerman, die wereldberoemd werd onder zijn artiestennaam Bob Dylan.

Over de precieze betekenis van liedjes als Blowing in the Wind (1963) en The Times they are a-changing (1964) bestaat nog altijd verschil van mening, maar dat Dylan ze schreef met grote sociaal-culturele veranderingen als de Civil Rights Movement in het achterhoofd staat vast. Het nummer Masters of War (1963) is een van de eerste voorbeelden van een populair protestlied tegen de wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

Vanaf 1964 begon president Lyndon Johnson met het grootschalig inzetten van Amerikaanse militairen in Vietnam. Dit nadat zijn voorganger, de in november 1963 vermoorde John F. Kennedy, al in 1961 de eerste grondtroepen naar het land had gestuurd. Beide presidenten waren bang dat de communistische Vietcong, het Noord-Vietnamese leger, de macht over het hele land zou krijgen.

Hoewel Kennedy de weg al had vrijgemaakt voor Amerikaanse inmenging in de oorlog, werd Johnson in eigen land door het sturen van duizenden extra grondtroepen gezien als de grote agressor. Toen president Richard Nixon hem in 1969 opvolgde en aankondigde direct te willen beginnen met het terugtrekken van troepen waren er zeker dertigduizend Amerikaanse militairen in Vietnam gesneuveld.

Woodstock
Het grote aantal slachtoffers in de periode Johnson viel volledig verkeerd bij de steeds meer betrokken wordende Amerikaanse bevolking. Een nieuwe generatie die geen oorlog had meegemaakt begon zich in de loop van de jaren zestig bewust te worden van het in hun ogen zinloze lijden aan de andere kant van de wereld. Opgezweept door nieuwe protestliedjes werden steeds vaker demonstraties tegen de oorlog georganiseerd.

Een van de hoogtepunten van de ‘protestgeneratie’ was wel het legendarische muziekfestival Woodstock, gehouden in augustus 1969 in het plaatsje Bethel, in de staat New York. De band ‘Country Joe and the Fish’ bracht onder andere hun wereldberoemde nummer I Feel Like I’m Fixin’ to Die Rag ten gehore, een van de meest uitgesproken liedjes tegen de Vietnamoorlog.


De tekst van het nummer is een sarcastische parodie op ‘Uncle Sam’ (de Amerikaanse staat) die jonge mannen oproept zich te melden om vervolgens zinloos een voor een op het slagveld te sterven, zonder dat ze ook maar gevraagd wordt of ze weten waarom ze vechten. De tekst van het refrein is het eenvoudige maar veelzeggende “And it’s one, two, three, what are we fighting for? Don’t ask me I don’t give a damn, next stop is Vietnam”.

Op hetzelfde muziekfestival speelde Richie Havens het nummer ‘Handsome Johnny’, een algemeen protestlied tegen oorlog maar in die tijd uiteraard vooral in verband gebracht met het vechten in Vietnam.


Ook Richie Havens vraagt aandacht voor het zinloze vechten en sterven in de oorlog. Hij verwoordt ook het machteloze gevoel dat veel jonge Amerikanen dwarszit; het gevoel dat, alle woede en protest ten spijt, het oorlogvoeren gewoon door gaat: “Hey, what’s the use of singing this song, some of you are not even listening. Tell me what it is we’ve got to do: wait for our fields to start glistening”.

Het optreden van Jimi Hendrix op Woodstock heeft een bijna legendarische status gekregen, onder andere door de valse en sarcastische versie van ‘The Star Spangled Banner’, het Amerikaanse volkslied dat hij er speelde.


Ook in Nederland kreeg de protestbeweging tegen de oorlog in Vietnam steeds meer vaste voet aan de grond. In massale demonstraties schreeuwden mensen ‘Johnson moordenaar.’ (wanneer demonstranten werden beboet vanwege het beledigen van een bevriend staatshoofd verklaarden ze dat ze slechts ‘Johnson molenaar’ riepen). En ook hier werden protestliedjes geschreven. Het buitengewoon beschaafde, maar daardoor misschien wel zeer treffende ‘Welterusten Meneer de President’ van Boudewijn de Groot is een van de bekendste..


(Kennislink)

02-05-2011

Verslaggevers in de Tweede Wereldoorlog

In dienst van de Waffen-SS

Over de Tweede Wereldoorlog wordt nog steeds veel verteld en geschreven, vooral rond 4 en 5 mei. Maar hoe kwamen de gebeurtenissen tijdens de oorlog zelf in het nieuws?

Adolf Hitler kwam in 1933 aan de macht in Duitsland. Een belangrijk onderdeel van zijn regering werd het nieuwe Ministerie van Propaganda, dat onder leiding kwam te staan van de minister van propaganda Joseph Goebbels. Het ministerie richtte zijn propaganda op de hele samenleving om de mensen te overtuigen van de noodzaak van een oorlog. Hiertoe zette Goebbels alle mogelijke media in: pers, radio, film, toneel, actieve propaganda en antipropagandabestrijding. De media stond onder volledige censuur van het ministerie, dus tegengeluiden waren nauwelijks te horen. Massabijeenkomsten met militaire parades moesten de bevolking nog verder opzwepen.

Nederlandse verslaggevers bij SS
Wanneer de Tweede Wereldoorlog eenmaal is uitgebroken, is de Duitse propagandamolen ook actief in bezette gebieden zoals Nederland. Tijdens de 5 jaren van oorlog verspreidde de bezetter een enorm aantal posters, films, radioberichten en kranten. De pro-Duitse media moest de nationaalsocialistische ideologie hoog houden en nieuwe manschappen werven. Posters en films werden in scène gezet maar voor de nieuwsgaring waren verslaggevers nodig.

Neutraliteit versus oorlogsverslaggeving
Hoewel Nederland aan de wieg staat van de Westerse oorlogsverslaggeving, raakten we deze vooruitstrevende rol kwijt in de 19e eeuw. Het land koos voor de neutraliteit en dat had zijn effect op de journalistiek, ook te velde. Ongewenste berichtgeving over buurlanden die wel in oorlog waren, zou de neutraliteit in gevaar kunnen brengen. Naast onwenselijk vonden kranten oorlogscorrespondentie ook onnodig en te duur. In de aanloop van de Tweede Wereldoorlog veranderde dit niet, ondanks de verontrustende omstandigheden. Het nieuws bleef mild en sussend om onrust te voorkomen. Wanneer de Duitsers daadwerkelijk ons land binnenvallen op 10 mei 1940, wordt deze lijn vastgehouden: tijdens het radionieuws van 8 uur werd de inval slechts bekend gemaakt. Verdere informatie over de situatie aan het front en gevechten werd niet gegeven. Ook het bombardement op Rotterdam op 14 mei kreeg weinig aandacht om de mensen rustig te houden.

In de zomer van 1941 vertrok het Legioen Nederland, een onderdeel van de Waffen-SS dat bestond uit Nederlandse vrijwilligers, naar het Oostfront. Zij waren geronseld om te gaan vechten tegen de dreiging van het communisme in Rusland. Om militaire acties te kunnen documenteren, was een nieuwe militaire eenheid binnen de SS opgericht, de Propaganda Kompagnie of PK.


Wervingsposter Waffen-SS

De Nederlandse PK vormde een zelfstandig opererende groep van 50 man die bestond uit 8 journalisten, 4 fotografen, 2 filmoperateurs, een radioreportageteam met 4 technici en verder chauffeurs, monteurs, een bevoorradingsofficier en een kok.

De Nederlanders die zich aanmelden voor de PK kwamen uit alle lagen van de bevolking. Een enkeling had gestudeerd en het merendeel van deze toekomstige SS-verslaggevers of ‘Kriegsberichter’ had (enige) ervaring als journalist, radioverslaggever, filmer of fotograaf. De PK leden hadden verschillende achtergronden maar de bindende factor was de NSB. Ze waren overtuigd geraakt van de dreiging van het Bolsjewisme. Dit Russische communisme zou Europa onder de voet lopen en kon alleen afgeweerd worden door het Nationaal Socialisme. Naast de ideologie zal bij sommige jonge mannen de drang naar avontuur ook vast een rol hebben gespeeld.


Oorlogscorrespondent en fotograaf A. van der Horst aan het werk in 1944. Afbeelding: © Beeldbank Nationaal Archief

Militaire training en censuur
Eenmaal onder de vlag van de Waffen-SS, kregen de PK mannen een militaire training. Naast oorlogscorrespondent en propagandist waren ze namelijk ook soldaat. Ze droegen SS uniformen en vielen onder de militaire tucht om hen niet te isoleren van de andere soldaten. Hun hoofdtaak was oorlogsverslaggeving hoewel ze ook de wapens zouden trekken als het nodig was.

Bij het front aangekomen schreven de PK-ers weinig realistisch nieuws. Een eigen mening en een kritische houding werden niet gewaardeerd in hun verslaggeving. Elk bericht ging door de Duitse militaire censuur in Berlijn en werd zo nodig aangepast om in het straatje van propaganda en werving te passen. Na het eerste oorlogsjaar werden nog maar zelden foto’s van doden geplaatst omdat dat de werving van nieuwe soldaten tegenwerkte. Om het moorden aan het Oostfront positief aan te kleden, schreven de Kriegsberichter over het ‘onschadelijk maken’ van de Russen.

Erotische propaganda
De correspondenten van de PK schreven en filmden hun ‘nieuws’ voor het thuisfront, de vijand en de eigen troepen. Voor deze verschillende doelen werden verschillende media en berichten gebruikt.

Voor het thuisfront werd gebruikt gemaakt van nieuwsbulletins vol overwinningsverhalen en wervende teksten om nieuwe soldaten te ronselen. De films die werden gemaakt aan het front lieten met name het leven van de Duitse soldaten zien, terwijl ze samen zaten te eten of de nieuwe biervaten ontvingen. Maar in tegenstelling tot het Duitse publiek stonden de Nederlanders vijandig tegenover de SS-journalisten. Hun nieuwsberichten werden amper opgepikt, zelfs niet in de NSB media. De radioreportages, films, foto’s, tekeningen en nieuwsberichten vol victorie werden na 1943 nog ongeloofwaardiger aangezien de Duitsers steeds meer nederlagen leden. De aandacht werd daarom meer verschoven naar het dagelijks leven van de soldaat en het zwart maken van de vijand.



Zo probeerden de Duitsers bijvoorbeeld een wig te drijven tussen de Amerikaanse en de Engelse militairen. Ze speelden in op de angst voor overspelige echtgenotes en verspreidden erotische posters van Amerikaanse soldaten die aan de haal gingen met gewillige Engelse vrouwen. De propagandaposters en pamfletten werden uitgestrooid door vliegtuigen, aan ballonnen gehangen of afgeschoten door propagandawerpers. Hierbij waren de granaten gevuld met pamfletten.

Voor de Nederlandse SS-ers aan het Oostfront werd ook nieuws geschreven om hun moraal hoog te houden. Propagandakrantjes zoals De Vermolmde Bolsjewiek waren vaak het enige nieuws over front en vaderland dat de soldaten ontvingen. Maar de Kriegsberichter schreven het merendeel van de kranten vol terwijl ze zelf ook aan het front lagen. Ze hadden vaak geen idee wat zich in Nederland of de rest van het front afspeelde.

Gekleurde journalistiek uit Londen
Na de inval van de Duitsers vluchtte koningin Wilhelmina met de Nederlandse regering naar Londen. Het Algemeen Nederlands Persbureau of ANP zou tijdens de oorlogsjaren ook vanuit Londen het nieuws verzorgen maar plaats voor oorlogsverslaggevers was er bijna niet. Het nieuws van onder andere Radio Oranje was voornamelijk gebaseerd op geruchten en vaak onjuist. Daarnaast waren de radio-uitzendingen vooral een propagandamiddel om de Nederlandse bevolking een hart onder de riem te steken. Onbevooroordeelde journalistiek werd eigenlijk niet bedreven. Het ANP zette pas in 1944 de eerste Nederlandse oorlogsverslaggevers aan het werk. Rond D-Day, de landing van de geallieerden troepen aan de kust van Normandië, landden ook twee Nederlandse reporters. Hun verhalen vanaf het front waren ook erg gekleurd, zeker in vergelijking met de artikelen van de Engelse en Amerikaanse journalisten.

Milde gevangenisstraffen
Gedurende 4 jaar heeft de PK gekleurde berichtgeving verspreid. Ondanks de lauwe reacties vanuit Nederland is het onvermijdelijk dat het jongemannen aan het denken heeft gezet. Ongeveer 23.000 Nederlanders hebben dienst gedaan in de Waffen-SS en alle dreigende berichten over de Russen en de artikelen over glorieuze gevechten hebben ongetwijfeld een aantal van hen overtuigd zich aan te melden.

Na de oorlog werden de meeste Nederlandse PK journalisten gearresteerd en in gevangenkampen voor politieke misdadigers geplaatst. Vanaf 1947 werden de eerste zaken betreffende oorlogsverslaggevers behandeld maar de rechters wisten niet goed wat ze met deze SS-ers aan moesten. Waren het nu journalisten of soldaten? Dienst doen in de Waffen-SS was uiteindelijk het grote minpunt en de straffen die werden gegeven varieerden van 5 tot 15 jaar.

De PK-ers waren niet de enige met lange straffen. Na de oorlog zijn vele oorlogsmisdadigers, maar ook veel enigszins ‘fout-ruikende’ Nederlanders, veroordeeld tot zware straffen. Na enkele jaren van bezinning begon het gevoel op te komen dat velen van hen te zwaar waren gestraft. Zo ook de Kriegsberichter want voor 1950 kregen ze bijna allemaal gratie. Ze werden op vrije voeten gesteld maar hun staatsburgerschap werd hen afgenomen. De meesten van hen hebben zich nooit meer met journalistiek ingelaten.

Bakermat van journalistiek
Nederland heeft een lange traditie van oorlogscorrespondenten. De eerste ‘verslaggevers’ gaan vanaf 1568, het begin van de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje, op pad om de acties in en om het slagveld te beschrijven voor het nieuwsgierige thuisfront. Hiermee staat Nederland aan de bakermat van de Westerse oorlogsverslaggeving. Al sinds het begin is het onmogelijk gebleken om neutrale berichten naar huis te sturen. Niet alleen de verslaggevers horen bij een van de strijdende partijen en kunnen het nieuws niet neutraal brengen, ook de leiders – in 1568 is dat Willem van Oranje – zetten het nieuws naar hun hand. Willem van Oranje zag de voordelen van propaganda en gebruikte dit effectieve middel om geld en goodwill te werven voor zijn oorlog. Voor de verkoop van pamfletten en later kranten is oorlog altijd een gunstige zaak geweest. Steevast gingen de oplagen omhoog en sommige kranten gingen zelfs failliet na het beëindigen van een oorlog.

Bronnen:
•Arnold Karskens, Pleisters op de ogen. De Nederlandse oorlogsverslaggeving van Heiligerlee tot Kosovo (Amsterdam 2001)
•Gerard Groeneveld, Kriegsberichter. Nederlandse SS-oorlogsverslaggevers 1941/1945 (Haarlem 2004)
•Zwarte Soldaten, Nederlanders in de Waffen-SS

(Kennislink)

06-05-2011

'Kindermoord aan orde van dag in Romeinse rijk'

AMSTERDAM – Het vermoorden van ongewenste baby's werd in de Romeinse tijd waarschijnlijk getolereerd. Dat hebben Britse wetenschappers vastgesteld.


© ANPE

en uitgebreide analyse van opgegraven resten van baby's uit de Romeinse tijd wijst er op dat kindermoord aan de orde van de dag was in het Romeinse rijk.

Het doden van pasgeboren baby's, oftewel infanticide, was de enige manier om het aantal geboortes te beperken

Dat meldt Discovery News naar aanleiding van een studie van het Ancient Monuments Laboratory of English Heritage.

Bordeel

De wetenschappers kwamen tot hun bevindingen door de overblijfselen van 97 baby’s te bestuderen, die in 1921 zijn gevonden bij een opgraving van een Romeinse villa in het plaatsje Hambleden in Engeland. Vermoedelijk deed het huis dienst als bordeel.

De doodsoorzaak van de opgegraven baby’s bleek niet meer te achterhalen. Maar de wetenschappers gebruikten een indirecte methode om infanticide toch te kunnen aantonen.

Verstikking

Uit een analyse van de botten bleek dat alle baby’s ongeveer rond dezelfde leeftijd zijn gestorven. Dit suggereert dat de kinderen systematisch om het leven zijn gebracht en niet door een natuurlijke doodsoorzaak zijn gestorven. De wetenschappers vermoeden dat de baby’s zijn gestorven door verstikking.

De onderzoekers zetten de vondsten in Hambleden ook af tegen andere opgravingen uit de Romeinse tijd en vonden enkele vergelijkbare gevallen.

Zo zijn bij een opgraving van een Romeinse villa in Ashkelon (Israël) ook veel resten ontdekt van baby's die allemaal rond dezelfde leeftijd zijn gestorven. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Archeological Science.

Meer kindermoorden

“Ik denk dat infanticide getolereerd werd in het Romeinse rijk”, aldus hoofdonderzoeker Simon Mays. “Al is het moeilijk te zeggen of kindermoorden ook echt openlijk werden geaccepteerd door de maatschappij.”

De Romeinen zijn overigens niet het enige volk uit de geschiedenis dat infanticide pleegde. Volgens de Britse wetenschappers zouden sommige onderzoeken er op wijzen dat kindermoorden in bepaalde gevallen werden getolereerd door 80 procent van alle oude volken.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

08-05-2011

Amerikanen buigen zich over paleis Beatrix

DEN HAAG - Amerikaanse wetenschappers nemen Paleis Huis ten Bosch in Den Haag, het woonpaleis van koningin Beatrix, onder de loep.



Het Peabody Essex Museum in Salem in de Amerikaanse staat Massachusetts wijdt op 20 mei een symposium aan het 'House in the Woods', zoals het paleis in het Engels is vertaald.

Volgens de website van het museum staat de deelnemers ''een diepgaande verkenningsreis door het paleis, de tuinen en de Oranjezaal'' te wachten.

De Oranjezaal, de centrale zaal in het uit 1645 daterende paleis, is rijkelijk versierd met werken van Hollandse en Vlaamse zeventiende-eeuwse meesters.

Het museum organiseert het symposium ter gelegenheid van een lopende tentoonstelling van zeventig schilderijen uit de Nederlandse Gouden Eeuw. Er zijn werken te zien van onder anderen Rembrandt, Frans Hals en Jacob van Ruisdael.

© ANP

(nu.nl)

09-05-2011

Moskou herdenkt einde Tweede Wereldoorlog


© reuters

In de Russische hoofdstad Moskou is vandaag de 66ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Op het Rode Plein in de hoofdstad werd een militaire parade gehouden, die van start ging met een minuut stilte voor de slachtoffers van de oorlog.


© afp

Voor de ceremonie waren onder andere zo'n 20.000 soldaten en tanks opgetrommeld. Met ongeveer 27 miljoen doden tussen 1941 en 1945, kende de toenmalige Sovjet-Unie meer doden dan eender welk ander land betrokken bij de oorlog. De strak geregisseerde ceremonies zijn een toonbeeld van Russische trots sinds 1945.

Gevechtsmissies
In andere steden vonden soortgelijke parades plaats. Sommigen hadden geklaagd dat de optochten veel geld kosten in een tijd van financiële crisis. Medvedev is het daarmee oneens, zei hij. "Wie kijkt naar deze parades, ziet dat we een efficiënt leger hebben met geschikt materiaal en dat het leger echte gevechtsmissies kan uitvoeren."

Het meeste materieel is inmiddels echter ongeveer twintig jaar oud. Poetin heeft recentelijk beloofd om 20 triljard roebel (450 miljard euro) te besteden aan modernere wapens. Ook moet het aantal beroepssoldaten omhoog. (dpa/anp/dea/sg)


© reuters


© reuters

(HLN)

09-05-2011

Beeld van Paaseiland rechtgezet

NRT-recensie: boek over de duurzaamheid van een cultuur

Paaseiland kende ooit een fascinerende cultuur met reusachtige beelden. De ondergang wordt wel toegeschreven aan het eigen handelen van de Paaslanders. Onterecht, schrijft bioloog en theoloog Jan Boersema in zijn boek ‘Beelden van Paaseiland’.

Het staat bekend als het meest afgelegen bewoonde plekje op aarde: Paaseiland, met zijn reusachtige beelden en zijn boomloze landschap. Het lot van de bewoners wordt vaak gezien als voorbeeld van hoe het niet moet. Zij zouden hun hoogstaande beschaving zelf hebben doen instorten door natuurlijke bronnen uit te putten.

Jan Boersema betoogt dat het heel anders zit. Hij werd in 2002 benoemd tot hoogleraar ‘culturele en levensbeschouwelijke aspecten van de relatie tussen mens en natuur’ aan het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU in Amsterdam. Om het spanningsveld tussen kwaliteit en duurzaamheid in zijn intreerede te verkennen, gebruikte hij de geschiedenis van Paaseiland als binnenkomer. Het voorwerk aan die rede riep bij hem niet alleen verbazing op maar ook fascinatie. Verbazing over wat vaak vooraanstaande wetenschappers hebben geschreven over het verloop van de Paaseilandgeschiedenis. Fascinatie met name voor het eiland en zijn cultuur. Hij heeft er nu een boek over geschreven: Beelden van Paaseiland.

De jaren na zijn entreerede heeft Boersema gebruikt om op zijn vele vragen een antwoord te vinden. Beelden van Paaseiland is wat dat betreft een zeer toegankelijk verslag van deze zoektocht. Soms zakelijk geschreven als een onderzoeksrapport, vaker als een detectiveroman die aanzet tot verder lezen. Zo kon modern DNA-onderzoek het raadsel van de herkomst van de Paaslanders oplossen. Zij komen niet uit Peru, maar uit Polynesië. Aangetoond is verder een taalverwantschap met Taiwan. En hoewel de beelden op Paaseiland bijzonder groot zijn, is er zeker overeenkomst met beelden die Polynesiërs maken.

Vele oude scheepsjournaals heeft Boersema nagelezen en daaraan de moderne publicaties getoetst. Hieruit is de conclusie gerechtvaardigd dat er veel halve waarheden en onwaarheden circuleren die het beeld op de geschiedenis van de Paaslanders vertroebelen. ‘Oude theorieën’ weerlegt Boersema zorgvuldig, soms echter met grote stappen gauw thuis.

Jared Diamond
De ontbossing van het eiland is zo’n verhaal. Jared Diamond vraagt zich in zijn bekende boek Collapse (2005) af: ‘Wat zou de Paaslander, die bezig was de laatste boom op het eiland om te hakken, hebben gezegd?’ En geeft drie mogelijke antwoorden: ‘geen boom maar werk’, ‘de technologie zal het probleem wel oplossen’ en ‘misschien zijn er elders nog bomen, we hebben meer onderzoek nodig’.

Boersema noemt het een heel herkenbare vraag. En ook de antwoorden duiken veelvuldig op in debatten over de actuele milieuproblematiek. Maar zegt hij vervolgens: ‘De vraag deugt niet, omdat deze suggereert dat de ontbossing van het eiland in één relatief kortdurende, nietsontziende actie plaatsvond’, zoals vandaag de dag in de tropen gebeurt. Voor Paaseiland gaat het over een proces van drie- à vierhonderd, mogelijk vijfhonderd jaar. De man die de laatste boom omhakte is dus opgegroeid “op een eiland met nog hier en daar een paar bomen”. Met die laatste boom kapte hij niet ineens zijn hele eiland kaal, maar veroorzaakte slechts een geringe verandering, zo stelt Boersema in Beelden van Paaseiland.

Maar een belangrijker vraag is: was er eigenlijk wel zo’n man? Het is ‘zeer wel mogelijk dat de laatste boom op het eiland gewoon van ouderdom is omgevallen en dat de Paaslanders er handenwringend bij stonden’, schrijft Boersema. De ratten die de eerste bewoners op het eiland hadden geïntroduceerd, verhinderden namelijk de voortplanting van de bomen door aan de zaden te knagen, een ongewild bij-effect van de menselijke kolonisatie.

Ineenstorting
De meest cruciale misvattingen zijn die van de bevolkingsaantallen (tien- tot twintigduizend inwoners) op het hoogtepunt van de cultuur en de daarop volgende totale ineenstorting in relatief korte tijd, waarbij het grootste deel van de inwoners zou zijn omgekomen.

De hoge aantallen inwoners noemt Boersema hoogst onwaarschijnlijk. Hij gaat daarbij uit van bevolkingsaanwascijfers bij andere premoderne volkeren en een kolonisatie van het eiland rond het jaar 1000 à 1100 door een honderdtal Polynesiërs. Zo komt hij op hooguit drie- tot vierduizend inwoners ten tijde dat Jacob Roggeveen Paaseiland op 5 april 1722 ontdekt.

Diamond dateert de collapse ruim voordat Roggeveen het eiland ontdekte. De Nederlandse ontdekkingsreiziger beschrijft in zijn journaal echter geen gedegenereerde cultuur. In Beelden van Paaseiland doet Boersema uitvoerig de toedracht uit de doeken van de echte collapse voor de Paaslanders. Die kwam namelijk pas zo’n anderhalve eeuw geleden.

Mensenhandel
Peruanen ontdekten Paaseiland rond 1862 als lucratieve bron voor mensenhandel. In nog geen twee jaar tijd werd zo een derde van de Paaslanders op ‘vrijwillige basis’ gedeporteerd en verkocht voor veel geld. Internationale druk maakte een einde aan die handel en er werd geëist dat de Paaslanders werden teruggebracht naar hun eiland.

Hoe nobel bedoeld, juist deze internationale bemoeienis luidde het definitieve einde in van de cultuur van de Paaslanders. Slechts vijftien van hen keren op Paaseiland terug, maar waren in staat een golf van ellende te veroorzaakten. De repatrianten brachten namelijk pokken en tuberculose mee, ziekten die zich razendsnel over het eiland wisten te verbreiden. Resultaat: in 1869 restten nog slechts 650 Paaslanders van de circa 2.600 eind 1863. Acht jaar later (1877) was hun aantal gedaald tot 111 oorspronkelijke inwoners en waren er geen geestelijke en maatschappelijke leiders over. Weliswaar was de beeldencultuur ruim voor de komst van de eerste Europeanen al beëindigd, door gebrek aan boomstammen om de beelden te verplaatsen, maar de daarna opgekomen vogelmancultuur was tot dan levend.

Verschraling
Hoewel Boersema dat niet schrijft, lijkt hieruit wel degelijk de les te leren dat onze westerse, mondiale bemoeienissen met andere culturen vooral negatief uitpakken voor niet-westerse culturen. Wel beschrijft het laatste hoofdstuk dat de komst van de Polynesiërs de natuur op en rond Paaseiland geleidelijk aan heeft verschraald. De beeldencultuur moest om die reden plaats maken voor de eveneens schralere vogelmancultuur.

Zonder interventie van buitenaf had deze echter nog heel lang kunnen voortbestaan. Want, zo stelt Boersema: ‘De natuur begrenst de mogelijkheden van een cultuur, maar ze verplicht tot niets in een cultuur. Men doet het met wat voor handen is.’ Wel blijkt het adagium “natuur verdwijnt waar cultuur verschijnt” voor de menselijke geschiedenis vaak pijnlijk juist. Maar andersom bepaalt een cultuur nog niet de maat waarin natuur verdwijnt.

Hier spreekt tevens de bioloog in Boersema: ‘Door de mens kan een soort sterk achteruitgaan, een kritische grens overschrijden en dan als populatie totaal instorten. Het ecosysteem verarmt daardoor, maar bereikt uiteindelijk een nieuw duurzaam evenwicht op een minder complex niveau.’ Dit betekent dat het uitsterven van één of meer soorten verschraling, maar geen totale ineenstorting van een ecosysteem teweeg zal brengen.

Als onderzoeker omzeilt hij de keihard uitspraak welke les er valt te leren uit de geschiedenis van Paaseiland. Tussen de regels door kan de conclusie worden getrokken dat de mensheid hooguit zichzelf of zijn medemens vernietigt. In het geval van het Paaseiland was het de internationale gemeenschap die er voor zorgde dat pokken en tuberculose hun vernietigende werk konden doen. Welke ‘ramp’ wellicht op een vergelijkbare wijze tot de ineenstorting van de hedendaagse mondiale gemeenschap zou kunnen leiden is vooralsnog een vraag zonder antwoord. Maar dat dit kan gebeuren door verstoring van het mondiale ecosysteem, ligt voor Boersema kennelijk niet voor de hand. De waarde van Beelden van Paaseiland zit dan ook voornamelijk in het rechtzetten van het geschiedenisbeeld van een fascinerend eiland en zijn cultuur.

Ton Stolk – Noorderlicht recensieteam

Titel: Beelden van Paaseiland - Over de duurzaamheid van een cultuur
Auteur: Jan J. Boersema
Uitgever: Atlas, 2011
Paperback, 224 pagina's, EUR 19,95
ISBN 9789045010526

(Noorderlicht)

10-05-2011

Oudste grottekeningen opnieuw gedateerd

Alternatief onderzoek toont aan dat grottekeningen zeker 29.000 jaar oud zijn

Al jaren vliegen archeologen elkaar in de haren over de exacte ouderdom van de prachtige rotstekeningen in een grot bij het Zuid-Franse Vallon-Pont d’ Arc. Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen heeft nu bevestigd dat de tekeningen zeker 30.000 jaar oud moeten zijn. Daarmee zijn ze verreweg de oudst bekende rotstekeningen ter wereld.



In 1994 trof de Franse speleoloog Jean-Marie Chauvet nabij Vallon-Pont d’ Arc de grottekeningen aan. Op de wanden van een verborgen kamer op 500 meter diepte ontdekte hij honderden opvallend realistische tekeningen van dieren zoals paarden, beren, buffels, en zelfs leeuwen. De tekeningen verkeerden in zeer goede staat.

Archeologen stelde de ouderdom van de tekeningen vast door het houtskool waarmee veel van de kunstwerken zijn gemaakt te onderwerpen aan de zogenaamde C14-methode (koolstofdatering). Hierbij wordt gekeken naar het natuurlijke radioactieve verval van koolstofatomen. De koolstofatomen vervallen met een bekende snelheid, dus door de hoeveelheid nog aanwezige koolstofatomen te tellen kan een uitspraak worden gedaan over de ouderdom van het materiaal.

Het onderzoek wees uit dat de tekeningen 30.000 tot 32.000 jaar oud waren. Daarmee zouden ze verreweg de oudste rotstekeningen ter wereld zijn. “Onmogelijk”, stelde Paul Pettitt, een befaamde Britse specialist op het gebied van grottekeningen, direct. Volgens hem zijn de tekeningen veel te verfijnd om zo oud te kunnen zijn. Volgens Pettitt kunnen de tekeningen niet ouder dan 27.000 jaar zijn. Anders is het, aldus Pettitt: “alsof je een Renaissance schilderij in een Romeinse villa hebt aangetroffen”.


Tekening van verschillende dieren in de grot bij Vallon-Pont d’ Arc. Afbeelding: © Wikimedia
.Holenberen

De Rijksuniversiteit Groningen besloot hierop een alternatief onderzoek uit te voeren. Op de tekeningen zijn onder andere holenberen te zien. Eveneens zijn er in een naburige grot botten van deze berensoort gevonden. In Groningen werd de ouderdom van de botten vastgesteld door middel van de C14-methode. Ook werd er DNA uit de botten geanalyseerd. Hieruit bleken de overblijfselen 37.000 tot 29.000 jaar oud te zijn. De geringe variatie in het DNA suggereert dat de populatie klein en kwetsbaar was, wat overeenkomt met het gegeven dat de holenbeer zou 29.000 jaar geleden geheel uitgestorven zijn. Volgens biologen zijn de getekende beren echter inderdaad holenberen. In dat geval moeten de tekeningen minstens 29.000 jaar oud zijn.

(Kennislink)

11-05-2011

Florence was een lastige tante



Zieken verzorgen is vooral een taak voor vrouwen. De inspanningen van zuster Nightingale ten spijt, verpleegsters strijden nog altijd voor een goede beloning en behandeling.

Omstreeks 550 gaf de Frankische koning Childebert I zijn vrouw Ultragotha een ziekenhuis cadeau. Dan had ze wat te doen. Dit Hôtel Dieu (Godshuis) in Lyon werd daarmee het eerste ziekenhuis in Europa. Ultragotha en haar adellijke vriendinnen konden zich hier naar hartenlust overgeven aan de christelijke naastenliefde. Veel meer dan liefde hadden ze de zieken in die tijd ook niet te bieden; juist daarom werd het verzorgen van zieken beschouwd als bij uitstek een taak voor vrouwen. En zo lang de medische wetenschap bijna niks voorstelde, is dat zo gebleven.

Toen vanaf de elfde eeuw de Europese steden sterk begonnen te groeien, en er steeds vaker ziekten uitbraken, organiseerden vrouwen zich in religieuze orden die zich expliciet bezighielden met ziekenzorg. Dat was een van de zeer weinige terreinen waarop vrouwen zich mochten manifesteren. Met name de begijnenbeweging, gesticht in 1184, groeide spectaculair. Maar ook de medische opleidingen waren toen nog geen mannenzaak. De beroemde, op Arabische kennis gebaseerde, medische school van Salerno liet ook vrouwen toe. Hier schreef de beroemde vrouwelijke arts Trotula in de elfde eeuw het eerste gynaecologiehandboek.

Dit door vrouwen gerunde netwerk stortte in de zestiende eeuw in elkaar, dankzij de economische crisis en de Reformatie. De ziekenhuizen werden door de stedelingen steeds vaker gebruikt als dumpplaats voor arme sloebers, en de nonnen werden weggejaagd. Ze werden vervangen door (slecht) betaalde ziekenmeiden die nauwelijks iets wisten.

Paupers

In plaats van religieus geïnspireerde besturen kwamen er regentencolleges die zich fors lieten betalen om de paupers van de straat te houden. Het ziekenhuis werd door iedereen gemeden. De rijken lieten de dokter thuis langskomen, en lieten zich ook thuis behandelen. Medische zorg voor de armen verdween vrijwel volledig. Het duurde tot begin negentiende eeuw voordat men in de gaten kreeg dat deze genadeloze verwaarlozing onchristelijk én gevaarlijk was. Dat inzicht was voor een niet onbelangrijk deel te danken aan de cholera, een ziekte die in 1823 in Europa opdook en die tienduizenden armen het graf in sleurde, maar vanuit de sloppenwijken ook de gegoede burgers bedreigde. Choleralijders moesten zo snel mogelijk opgespoord, ondergebracht en verzorgd worden. Het leidde tot de herontdekking van de verpleegkunde.

Baanbreeksters waren Amalie Sieveking, die tijdens de cholera-epidemie van 1831 in Hamburg zon beetje in haar eentje de verzorging van de slachtoffers organiseerde, en Frederika Münster, die samen met haar man Theodoor Fliedner in 1836, in Kaiserwerth, het eerste diaconessenhuis opende. Dit waren ziekenhuizen speciaal voor de armen, gerund door vrouwen, en geïnspireerd op het (katholieke) geloof. De door Münster en Fliedner opgerichte diaconessenbeweging was een bewuste kopie van de vroegmiddeleeuwse ziekenzorg. En omdat de vrouwenemancipatie in die 800 jaar ook al niet veel was opgeschoten, werd ook deze beweging een ongekend succes. Dertig jaar later waren er honderden diaconessenhuizen. In 1844 had Utrecht de Nederlandse primeur. Voortaan geen ziekenmeiden meer; verplegend personeel moest een paar jaar in opleiding. Dat gebeurde in de ziekenhuizen zélf, door de heren artsen. Het was een grote sprong vooruit.

Kaiserwerth was decennialang hét voorbeeld van een modern georganiseerd ziekenhuis. Menige vrouw die iets van haar leven wilde maken, ging daar in de leer. Zo ook de Britse Florence Nightingale, die in 1850/51 stage liep. Nightingale is niet de grondlegster van de Britse verpleegkunde, zoals vaak wordt gedacht: die eer komt toe aan Elizabeth Fry-Gurney, die tien jaar daarvoor (ook naar Duits voorbeeld) de Institution of Nursing Sisters had opgericht. Maar Nightingale maakte het nieuwe vak in één klap wereldberoemd door tijdens de Krimoorlog (1853-1856) de soldaten achterna te reizen om de gewonden te verzorgen. Militaire medische zorg was in die tijd volstrekt onbekend. Soldaten stierven als ratten. In een serie felle ingezonden brieven in The Times onthulde Nightingale de achterlijke toestanden en grove misstanden. De Lady with the lamp(waarmee ze s nachts haar gewonden bezocht) werd een nationale held. Eenmaal terug in Engeland werd ze ziek, en ze heeft haar bed ook nooit meer verlaten. Maar vanuit dat bed stuurde ze een indrukwekkende stroom brieven en pamfletten de wereld in. Wie niet naar haar luisterde, kreeg ongenadig de wind van voren. Ze was manisch overtuigd van haar missie en duldde geen tegenspraak. Het was de onuitstaanbare Nightingale die de verpleegkunde een stevig wetenschappelijk fundament gaf, en die de volgende grote stap zette richting beroepsopleiding.

Florence Nightingale schiep de immer zorgzame verpleegster, en zette haar op een onaantastbaar voetstuk. Voor de buitenwacht, althans. Binnen de wereld van het ziekenhuis heeft de verpleegster daarna altijd moeten vechten voor een rechtvaardige beloning en een respectvolle behandeling door de heren doktoren. En die strijd is nog niet gestreden.

(depers.nl)

[ Bericht 96% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 12-05-2011 08:57:32 ]

11-05-2011

Archeologen graven naar "echte" Mona Lisa


© reuters

Italiaanse archeologen zijn vandaag begonnen met opgravingen naar de stoffelijke resten van een 16e-eeuwse vrouw van wie wordt vermoed dat zij model heeft gestaan voor Leonardo da Vinci's beroemdste werk: de Mona Lisa. Doel van de opgraving is haar schedel te vinden, zodat een reconstructie kan worden gemaakt van haar gezicht.


© reuters

Van de koopmansvrouw Lisa Gherardini, beter bekend als Lisa del Giocondo, wordt al enkele jaren gedacht dat zij de vrouw is met de mysterieuze glimlach, die de bezoekers van het Musée du Louvre in Parijs al eeuwen fascineert. Zij zou volgens de onderzoekers begraven kunnen liggen onder een middeleeuws klooster in het hart van Firenze.

De archeologen hopen het lichaam te vinden met behulp van radarapparatuur. Van alle stoffelijke resten die zij vinden, willen zij het DNA vergelijken met dat van Gherardini's afstammelingen. Als dan ook nog haar gezicht overeenkomt met dat op het wereldberoemde schilderij, kan eindelijk met zekerheid worden vastgesteld dat zij inderdaad de 'echte' Mona Lisa was.

Nazaat
Lang niet iedereen is er evenwel van overtuigd dat het zo makkelijk zal gaan. "Het is onmogelijk, laat haar in vrede rusten'', vindt Natalia Strozzi, een actrice die zegt een nazaat te zijn van Gherardini. Strozzi vraagt zich bovendien af wat de vondst kan opleveren dat opweegt tegen de fenomenale schilderkunst van Da Vinci.

De identiteit van het model voor de Mona Lisa verdeelt de kunstwereld al vele jaren. Duitse wetenschappers beweerden drie jaar geleden dat zij in oude geschriften het onomstotelijke bewijs hadden gevonden dat Gherardini inderdaad het model was. Anderen, onder wie de curator van het Louvre, betwistten dat.

De Italiaanse kunstkenner Silvano Viceti kwam eerder dit jaar met een heel andere theorie. Een mannelijke leerling en minnaar zou Da Vinci hebben geïnspireerd tot zijn meesterwerk. Ook die stelling wees het Parijse museum, dat al sinds de achttiende eeuw munt slaat uit de door mysteriën omhulde Mona Lisa, evenwel met klem van de hand. (anp/sps)



(11-05-2011)

12-05-2011

'Laat toevluchtsoord Neanderthalers gevonden'

NEW YORK - Wetenschappers hebben mogelijk een van de laatste noordelijke toevluchtsoorden van de Neanderthalers ontdekt.

De plek ligt in Rusland, vlakbij de poolcirkel en is vermoedelijk tussen de 31 en 34 duizend jaar oud, schrijven zij in een artikel dat donderdag door het wetenschappelijke tijdschrift Science is gepubliceerd.

Stenen gereedschappen die op de plek gevonden zijn, lijken het werk van Neanderthalers, de bonkige, sterke jagers die in Europa en het westen van Azië leefden tot zij door de moderne mens werden verdreven.



De vindplek ligt bij de Petsjora-rivier, ten westen van het Oeralgebergte en zo'n negentig kilometer ten zuiden van de poolcirkel. De ouderdom werd vastgesteld na analyse van dierlijke botten en zandkorrels. Menselijke botten of menselijk DNA werden niet gevonden.

Moderne mens

Neanderthalers verschenen meer dan tweehonderdduizend jaar geleden ten tonele en stierven uit kort nadat de moderne mens in Europa was verschenen, zo'n 40 tot 45 duizend jaar geleden.

Volgens Richard Klein, hoogleraar antropologie van de Universiteit Stanford, is het mogelijk dat de gereedschappen door Neanderthalers zijn vervaardigd, hoewel ze evenzeer door moderne mensen kunnen zijn gemaakt.

Opmerkelijk

Dat Neanderthalers in dit gebied hebben geleefd was niet eerder bekend, zei hij. Bovendien is het opmerkelijk dat zij hier nog zo recent voorkwamen. Als er nog zo'n zelfde plek wordt gevonden, zou dat meer licht op de kwestie werpen, aldus Klein.

Eric Delson, paleoantropoloog van Lehman College in New York, zei dat in een studie uit 2006 wordt gesuggereerd dat Neanderthalers in een grot in het zuiden van Spanje hebben gewoond, ongeveer op hetzelfde tijdstip waarop hun soortgenoten nog in het noorden van Rusland zouden hebben geleefd.

Misschien tonen de twee locaties hoe de Neanderthalers zich in twee tegenovergestelde richtingen terugtrokken voor de opmars van Homo sapiens, zei hij.

© Novum

(nu.nl)