Evolutie in het Nieuws #2

02-05-2011

Nieuwe voorouder Homo?

Australopithecus sediba is een nieuwe oermensensoort uit Zuid-Afrika die een jaar geleden werd gepresenteerd. Toen bleek al dat het een bijzondere soort was. Hernieuwd onderzoek laat zien dat deze soort veel weg heeft van ons eigen geslacht, Homo.

Een jaar geleden presenteerden onderzoekers een nieuw soort oermens: Australopithecus sediba. Destijds werden twee gedeeltelijke skeletten met een ouderdom van bijna twee miljoen jaar gevonden in Zuid-Afrika. Nu zijn er nog twee skeletten gevonden. Volgens onderzoek is Australopithecus sediba mogelijk de voorouder van ons geslacht (Homo).


De schedel van Australopithecus sediba. Afbeelding: © Brett Eloff/Lee Berger

Australopithecus sediba
In 2008 vonden wetenschappers onder leiding van Lee Berger (University of the Witwatersrand, Zuid-Afrika) de resten van de nieuwe mensensoort in Malapa, een grot in Zuid-Afrika.

“We hebben werkelijk iets heel vreemds en onverwachts gevonden,” vertelde hij aan Science. Grotten zijn een vaak gebruikte schuilplaats voor de oermens, maar in dit geval denken de onderzoekers dat de oermensen via een schacht in de grot vielen en zo stierven.

Een stroom van water nam de skeletten later mee dieper het gangenstelsel in. Een kleine twee miljoen jaar later kwamen de resten weer ‘boven water’, tezamen met de fossiele resten van van onder meer de katten-, honden-, en holhoornachtigen.

Waar de publikatie uit 2010 nog een ouderdom van 1,95-1,78 miljoen jaar aanhield voor de skeletten, is dat nu bijgesteld naar 1,977 miljoen jaar geleden volgens Darryl de Ruiter (Texas A&M University) tijdens een presentatie op een antropologenconferentie in het Amerikaanse Minneapolis (Minnesota). Ook zijn er nu twee extra skeletten bijgekomen. De eerste twee waren van een jonge man een oudere vrouw, maar nu duiken ook een andere volwassene en een 18 maanden oud kind op. Complete skeletten zijn het niet; de totaliteit aan botten bestaat uit sleutelbeenderen, schouderbladen, ribben, twee bekkens, een hand, een voet en een schedel.

Kenmerken
Een nieuwe oermensensoort wordt zo eens in de zoveel jaar gevonden, dus dat is op zichzelf niet zo bijzonder. Wat wél bijzonder is, is dat het hier gaat om een soort die heel veel weg heeft van ons eigen geslacht, Homo, ook al waren individuen van ons geslacht al 2-3 miljoen jaar geleden op aarde te vinden.


Antropoloog Kristian Carlson (links) en paleoantropoloog Job Kibii (rechts) bij de Malapa grot in Zuid-Afrika waar de nieuwe mensensoort werd aangetroffen. Afbeelding: © Lee Berger

Wat is namelijk het geval? Het skelet van Australopithecus sediba heeft aan de ene kant kenmerken van een echte Homo, maar aan de andere kant kloppen veel kenmerken ook weer niet.

Dat laatste is de basis om de soort te plaatsen in het geslacht Australopithecus, waarvan wordt gedacht dat het de voorloper is van Homo. De redenen voor plaatsing van sediba in het geslacht Australopithecus zijn vooral de cranium (schedel) met bijvoorbeeld de kleine herseninhoud van Australopithecus sediba ten opzichte van de verschillende soorten Homo.

Er zijn echter ook tal van kenmerken die juist meer overeenstemmen met Homo. Lee Berger vertelde in zijn presentatie op dezelfde conferentie bijvoorbeeld dat naast het bekken ook de kleine tanden, kortere handen en een lange duim lijken op die van Homo. Ondanks de relatief kleine herseninhoud denkt Kristian Carlson (Indiana University in Bloomington, VS) dat het voorste gedeelte van het brein toch veel weg heeft van een Homo. Het darmbeen daarentegen heeft zowel kenmerken van een Homo en een Australopithecus, zo bleek uit een ander praatje.

Voor de vondst van Australopithecus sediba was Australopithecus afarensis, die tot ~2,9 miljoen jaar geleden in Afrika rondliep, de beste kandidaat als voorouder van het Homo-geslacht. Met de vondsten van Australopithecus sediba is dat nu heel anders geworden…

Bronnen:
•A New Ancestor for Homo? Science 322 (2011) 534.
•Berger et al. Australopithecus sediba: A New Species of Homo-Like Australopith from South Africa. Science 328 (2010) 195-204. PDF
•Dirks et al. Geological Setting and Age of Australopithecus sediba from Southern Africa. Science 328 (2010) 205-208. PDF
•Samenvattingen over Australopithecus sediba van de conferentie van de Paleoanthropology Society en de American Society of Physical Anthropologists. PDF

(Kennislink)

04-05-2011

De grasetende aapmens

Stukjes tand verraden dieet

De Oost-Afrikaanse aapmens Paranthropus boisei werd decennia lang de ‘notenkraker’ genoemd vanwege zijn grote, platte kiezen en enorme kaken. Nu is er bewijs dat hij deze kaken voor iets heel anders nodig had. Hij had voornamelijk gras op het menu staan.

Wat aten mensapen bijna twee miljoen jaar geleden? Meer dan wat schedels en botten zijn er niet van ze over dus veel is er niet om te onderzoeken. Maar het was genoeg voor Thure Cerling en collega’s van de University of Utah. ‘De aapmens Paranthropus boisei at zeker geen noten, maar hield erg van tropische grassen’ schrijven ze in het persbericht over hun onderzoek, dat vandaag in Proceedings of the National Academy of Sciences verschijnt. En dat is raar, want de bijnaam van deze mensachtige was tot nu toe de ‘notenkraker’.

Dit lid van de mensapenfamilie Paranthropus, leefde vanaf zo’n 2,3 miljoen jaar geleden in Afrika en stierf 1,2 miljoen jaar geleden weer uit. Deze mensachtige was geen voorouder van de moderne mens, Homo sapiens. Beiden stammen af van australopithecus, een geslacht dat 2,5 miljoen jaar geleden opsplitste in de Homo en Paranthropus families.

Waarom de Paranthropus familie uitstierf is niet duidelijk. De meest bekende verklaring is dat de soort te eenzijdig at. Maar een paar jaar terug toonden wetenschappers aan dat P. robustus, een Zuid-Afrikaanse neef van de ‘notenkraker’, planten, zaden, vruchten, noten en ook vlees had opgenomen in zijn menu. Een tamelijk gevarieerd dieet dus.

Cerling en zijn collega’s vroegen zich af of Paranthropus boisei net zo’n gevarieerd dieet had als zijn neef. En daarvoor deden ze onderzoek aan zijn tanden. Het eten van planten laat namelijk zo zijn sporen achter in het gebit. Je tandglazuur wordt opgebouwd uit de stoffen van het voedsel dat je binnenkrijgt. Je bent dus wat je eet.

Van het National Museum in Kenia mochten ze 24 tanden van 22 P. boisei aapmensen gebruiken voor hun onderzoek. Door daar een heel klein beetje glazuur vanaf te boren konden ze de verhouding tussen twee koolstofvormen in het glazuur bepalen. En die verhouding zegt veel over wat de aapmens gegeten heeft.

Grassen eten

Er zijn in de plantenwereld twee verschillende manieren om koolstofdioxide uit de lucht te halen. Koolstofatomen komen in drie vormen, of isotopen, voor. Het enige dat verschilt is het aantal neutronen in de kern. De meerderheid van de koolstofatomen heeft er 6 (naast de neutronen zitten er nog 6 protonen in een koolstofatoom, in totaal dus 12 kerndeeltjes, men noemt dit dus koolstof-12), de iets zwaardere variant heeft er 7 (7+6 is koolstof-13) en een heel klein deel heeft 8 neutronen (8+6 is koolstof-14). Niet alle planten kunnen die zware koolstof-13 even makkelijk opnemen. Bij de methode die veel grassen gebruiken, wordt er veel meer koolstof-13 ingebouwd dan bij de meeste andere planten. Een grazer zoals de koe, zal dus meer koolstof-13 in zijn glazuur hebben dan een giraf, die voornamelijk boomblaadjes eet.

De 22 onderzochte individuen bleken grote grasfans. Hun dieet bestond gemiddeld voor 77% uit grassoorten, meer dan ooit bij een mensachtige is gezien. De enige primaat die zoveel gras op het menu had staan is de uitgestorven grote grazende baviaan, Theropithecus oswaldi. Eten de bavianen die wij kennen dan zo anders? ‘Nee, de nog levende T. gelada heeft ook veel gras op het menu’, zegt Matt Sponheimer, een van de onderzoekers.'Maar dit zijn andere grassoorten dan T. oswaldi at', voegt Cerling eraan toe. 'De grassoorten die T. gelada eet zijn veel voedzamer en hij heeft er dus ook minder van nodig'.

Het onderzoeksteam vergeleek de tanden van Paranthropus boisei ook met de tanden van andere grazers die rond die tijd leefden, zoals voorouders van zebra’s en nijlpaarden. Deze bleken ook voornamelijk grassen te eten. Nijlpaard, zebra en deze mensachtige streden dus samen om het aanwezige eten.

Kan het hoge percentage koolstof-13 dan niet veroorzaakt worden door het eten van grazende dieren? Sponheimer: ‘Het eten van grazers kan inderdaad bijdragen aan het koolstof-13 percentage in het tandglazuur. Alleen daar had hij de bouw helemaal niet voor, dus veel vlees zal hij niet gegeten hebben’.

En hoe komt het dan dat de twee neven P. robustus en P. boisei zo’n verschillend dieet hebben? Wellicht ligt dat aan de plek waar ze leefden. P. robustus populaties zaten in Zuid-Afrika en P. boisei populaties kwamen in Oost-Afrika terecht. P. robustus bleef bij zijn oude eetgewoontes, maar P. boisei ging zich richten op de grassoorten die volop aanwezig waren in de drassige gebieden waar hij leefde.

De kans dat het uitsterven van de Paranthropus familie iets met hun dieet te maken heeft, lijkt hierdoor weer groter. Maar misschien moet de verklaring wel heel ergens anders gezocht worden. Sponheimer in het persbericht: ‘Bijvoorbeeld in de concurrentie met de Homo familie, die steeds beter werd in het gebruiken van stenen en botten.’

Anne van Kessel

Thure Cerling e.a., Diet of Paranthropus boisei in the early Pleistocene of East Africa, PNAS, 3 mei 2011.

(Noorderlicht)

13-05-2011

Hagedissoort zonder poten en ogen ontdekt

AMSTERDAM – Wetenschappers in Cambodja zijn gestuit op een nog onbekende hagedissoort zonder poten en ogen.

Het gaat om een ondergronds levende hagedis die waarschijnlijk in de loop van de evolutie zijn poten verloor om gemakkelijker door de aarde te kunnen glijden.



Het uiterlijk van het dier heeft veel weg van een slang, maar zijn tong is niet gespleten zoals bij slangen. Ook heeft het reptiel twee longen, terwijl slangen meestal maar één long hebben. Dit alles wijst er op dat het dier weldegelijk als een hagedis moet worden beschouwd, zo meldt BBC News.

Hazelworm

“Er zijn wel meer hagedissen zonder poten, zoals bijvoorbeeld de hazelworm”, verklaart onderzoeker Jenny Daltry van de organisatie Fauna & Flora International (FFI).

De bijzondere hagedis is ontdekt in het Cardamom-gebergte in Cambodja door de plaatselijke bioloog Neang Thy die ook is aangesloten bij het FFI. Samen met zijn collega’s deed hij er bijna een jaar over om vast te stellen dat het ging om een nog onbekende soort.

Uniek

“Ze moesten alle wetenschappelijk beschrijvingen van hagedissen controleren”, aldus Daltry.

Het is voor het eerst dat een inwoner van Cambodja een nieuwe diersoort heeft ontdekt en vervolgens ook al het wetenschappelijk bewijs zelf heeft verzameld. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Zootaxa.

Ogen

De hagedis is vernoemd naar de berg waarop hij is gevonden. Het reptiel heeft de Latijnse naam Dibamus dalaiensis gekregen. Die benaming kan worden vertaald als 'blinde Dalai Mountain hagedis'

De meest bijzondere eigenschap van de hagedis is zijn blindheid. “De meeste hagedissen zijn in staat om te knipperen met hun ogen, maar deze soort leeft voornamelijk onder de grond en heeft niet eens ogen”, aldus Daltry.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

20-05-2011

Groot brein ontstond in piepklein dier

190 miljoen jaar oude zoogdierschedels onthullen breinevolutie

Hoe zoogdieren aan zo’n groot en ingewikkeld brein komen was lang onduidelijk, maar Amerikaanse onderzoekers denken het raadsel nu te hebben opgelost. Vandaag schrijven ze in Science hoe ze onderzoek deden aan fossielen schedels van twee primitieve zoogdieren uit China.

Morganucodon en Hadrocodium, je had vast nog nooit van van ze gehoord. En dat terwijl het misschien verre voorouders van je zijn. Deze twee zoogdiersoorten leefden 190 miljoen jaar geleden naast de dinosauriërs. Waarschijnlijk hebben die ze niet veel gezien, want ze waren nogal klein. Morganucodon zag er met zijn spitse snuit en lengte van zo’n 10 centimeter een beetje uit als een muis en hij leefde overdag waarschijnlijk onder de grond. Hadrocodium was zo groot als een paperclip en woog waarschijnlijk nog geen twee gram. Met zijn vlijmscherpe tandjes joeg hij op insecten.

De twee zoogdierschedels helpen ons weer een stukje verder om de evolutie van het zoogdierbrein te achterhalen. Het brein zelf fossiliseert bijna nooit, dus wordt er gekeken naar de binnenkant van de schedel, de afdruk van het brein zeg maar. Dat kan met een CT-scan. De wetenschappers krijgen zo gedetailleerde beelden van de binnenkant van de schedel, die zelf intact blijft. Helaas worden er zelden zulke oude schedels van zoogdieren gevonden en bleef de evolutie van het zoogdierbrein hierdoor lang onduidelijk.

De CT-scans van Morganucodon toonden aan dat zijn neusholte opvallend groot was. Daarnaast was zijn brein naar verhouding bijna anderhalf keer groter dan het brein van zijn voorlopers, de cynodonten (zoogdierachtige reptielen). Vooral het gebied dat voor reuk zorgt en de kleine hersenen waren veel groter. Hierdoor ontwikkelde het diertje een beter reukvermogen en een verbeterde motoriek. Ook de schedel van de iets jongere Hadrocodium werd onder de loep genomen. CT beelden laten zien dat zijn brein naar verhouding nog eens anderhalf keer zo groot was als dat van Morganucodon. Ook hier waren de reukgebieden het sterkst vertegenwoordigd.

Het onderzoeksteam keek daarnaast of de ontwikkeling van lichaamshaar van invloed was op de hersengrootte. Hadrocodium had namelijk een vacht. Of Morganucodon er ook een had is niet zeker, maar de kans is groot, want eerder werden er fossiele stukken huid gevonden van een familielid, waarop duidelijk een vacht te zien is. De vacht werkte bij de prehistorische zoogdiertjes waarschijnlijk als een soort voelsprieten, door de vele receptoren die erin zaten. Zo konden ze bijvoorbeeld spleten in de grond vermijden. De onderzoekers denken dat de gevoeligheid van de vacht de verdere evolutionaire ontwikkeling van de neocortex versnelde, dat is de buitenste laag van de hersenschors die bij zoogdieren voor onder andere de waarneming van de omgeving zorgt.

De eerste zoogdieren moesten het dus vooral van hun reuk hebben, het gehoor en zicht verbeterden zich pas veel later in de evolutie. Bij sommige zoogdieren maakte het reuksysteem plaats voor andere manieren om de omgeving waar te nemen, zoals het sonarsysteem van walvissen en vleermuizen. Hoe die ontstonden willen de onderzoekers ook wel weten. Gelukkig zijn die schedels iets makkelijker te vinden.

Anne van Kessel

Tomothy B. Rowe, Thomas E. Macrini, Zhe-Xi Luo, Fossil evidence on Origin of the Mammalian Brain, Science, 20 mei 2011

R. Glenn Northcutt, Evolving large and Complex Brains, Science, 20 mei 2011.

(Noorderlicht)

19-05-2011

Vecht-evolutie

'Mens is rechtop gaan lopen om te knokken'

De mens is rechtop gaan lopen om beter te kunnen vechten. Dat denkt David Carrier van de universiteit van Texas tenminste. Maar er zijn al zoveel verschillende ideeen over het rechtoplopen geweest. Heeft hij het eindelijk bij het juiste eind?

Op handen en voeten vecht je minder goed dan als je op je benen staat. Dat is logisch: je hoeft immers niet meer te steunen op je ene arm om met je andere arm uit te halen. Bovendien kan je je hele lichaam in de strijd gooien, in plaats van alleen maar je schouders. Maar is goed kunnen vechten de oorspronkelijke reden dat onze voorouders rechtop gingen lopen? Wel volgens David Carrier, die deze weet in PLoS ONE vertelt over zijn onderzoek naar vechten en evolutie.

Seksueel voordeel
Er zijn volgens Carrier twee redenen om aan te nemen dat vechten de reden is om rechtop te gaan lopen: ten eerste de intense seksuele selectie bij aapachtigen in de natuur. Bij deze selectie komt veel agressie kijken. Bonobo-apen gaan helemaal los als ze strijden om een vrouwtje: ze krabben, slaan, schoppen en bijten elkaar, alles om de gunst van het beoogde wijfje te komen. Ten tweede is er bij bijna alle aapachtigen hetzelfde gedrag te zien bij agressie: ze gaan over op twee poten in plaats van vier. Of ze nou op hun borst gaan kloppen of daadwerkelijk aanvallen, veel van het agressieve gedrag heeft te maken met op twee poten staan. En als mensen constant in een seksuele strijd zijn, is het begrijpelijk dat ze uiteindelijk permanent op twee benen overgingen.

Vechten voor onderzoek
Om de theorie kracht bij te zetten, heeft Carrier een onderzoek gedaan: hij liet proefpersonen eerst slaan vanuit een vier-benen-positie, op handen en voeten. Ze sloegen tegen een boksbal aan die de kracht van de slag mat. Daarna mochten de proefpersonen nog een keer slaan, maar nu terwijl ze stonden. Het bleek dat er gemiddeld 54 procent harder werd geslagen bij rechtopstand, en de energie van een vuistslag naar beneden was tweehonderd procent hoger dan die van een vuistslag omhoog. En als je op twee benen staat, kan je makkelijker naar beneden slaan en je prooi alsnog raken. Hoe hoger je bent, hoe harder je omlaag kunt slaan.

Maar ligt vechten nou echt ten grondslag aan onze evolutie tot tweebenigen? Is de mens echt uit zo'n agressieve motivatie voortgekomen? John de Vos, antropopaleontoloog bij NCB Naturalis, denkt van niet. 'Er zijn in de loop van de tijd al zo veel theorieën over het rechtopgaan van de mensen geweest. Ze wilden over het gras kijken, ze gingen omhoog om werktuigen te kunnen maken, enzovoort. Maar al die ideeen gaan nogal antropocentrisch: ze gaan allemaal uit van de mens, in plaats van het dier. En dat doet deze theorie ook'.

Gebogen benen
De Vos heeft een alternatieve theorie die meer van de biologie uitgaat. 'Je ziet bij alle dieren die van het bos naar de steppe vertrekken iets gebeuren: ze strekken hun benen als ze in de open lucht komen. Kijk maar naar het oerpaard, dat heeft gebogen beentjes. Terwijl ons moderne paard met gestrekte benen staat. Bij de miereneter zie je net zoiets. Volgens mij moet je de rechtopgang van mensen ook meer biologisch bekijken. Zij kwamen uit het bos, en ze begonnen hun benen te strekken. Maar omdat zij op hun knokkels liepen (op dezelfde manier als gorilla's nu nog doen), konden ze hun voorpoten niet strekken. En als je dan alleen je achterpoten strekt, ga je vanzelf rechtop lopen.'

De Vos vindt dus dat het model van Carrier te veel op de mens zelf gericht is. 'Ik heb niks met het model, ik geloof niet dat vechten echt de reden kan zijn dat mensen rechtop zijn gaan lopen. Daarvoor is het een te klein deel van de evolutie.' Maar Carrier ziet juist bij alle dieren dat gevechten op twee poten worden uitgevochten. Bij katten, leeuwen, beren, apen en zelfs paarden. Voor hem is dat een aanwijzing dat vechten diep in de natuur van alle levende wezens zit. Maar of het DE reden is dat mensen rechtop gingen lopen? Waarschijnlijk zullen we er nooit achter komen; het blijft gokken waarom wij, heel lang terug, de beslissing maakten rechtop te gaan lopen.

Marc Seijlhouwer

David Carrier - 'The advantage of Standing Up to Fight and the Evolution of Habitual Bipedalism in Hominins', PLoS ONE, 18 mei 2011

(Noorderlicht)

08-06-2011

'Rechtop lopende mensaap evolueerde mogelijk in Georgië'

De eerste rechtop lopende mensachtigen kwamen mogelijk niet uit Afrika maar uit Azië. Dat beweren Amerikaanse wetenschappers
.
Onderzoekers van de Universiteit van Noord-Texas hebben 1,85 tot 1,77 miljoen jaar oude skeletten van de soort Homo erectus gevonden in de Georgische plaats Dmanisi.



Deze mensensoort wordt beschouwd als de eerste rechtop lopende voorouder van de moderne mens.

De resten uit Georgië zijn even oud of zelfs iets ouder dan de skeletten van de Homo erectus die in Afrika zijn gevonden. De ontdekking suggereert dan ook dat de soort mogelijk niet in Afrika is geëvolueerd, maar in Azië, zo meldt Wired News.

Stenen voorwerpen

Volgens hoofdonderzoeker Reid Ferring was de populatie in Dmanski niet van tijdelijke aarde, maar erg stabiel. Dat zou blijken uit stenen voorwerpen die in de buurt van de skeletten zijn gevonden.

Ferring vermoedt dat de Homo Erectus uiteindelijk vanuit Azië naar Afrika is getrokken. “Dmanisi was waarschijnlijk zeker 80.000 jaar lang bewoond door deze mensensoort”, verklaart de wetenschapper op ScienceNews.org. “Het ging om een behoorlijke populatie die ook erg mobiel was.”

Zijtak

De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.

De conclusies worden echter niet door iedereen gedeeld. Sommige wetenschappers zijn van mening dat de populatie in Dmanisi een zijtak vormde van de Afrikaanse Homo erectus, die zich snel na de evolutie van de soort afsplitste.

De beenderen zouden in dat geval alleen bewijzen dat de rechtop lopende mens al heel vroeg erg mobiel was en vanuit Afrika naar Azië trok.

(nu.nl)

09-06-2011

'Van kip een dino maken'



Amerikaanse wetenschapper Jack Horner probeert een dinosaurusje terug te fokken door rudimentaire genen te activeren bij moderne kippen.

Zo is het volgens hem mogelijk tanden, staarten en zelfs handjes te laten groeien bij een kip-o-saurus.

Horner heeft vele fossiele dinosaurussen gevonden waarin ook vlees en bloedvaten versteend bewaard zijn gebleven, maar nooit vond hij daarin compleet DNA.

In 1993 vond zijn team een prachtig geconserveerd skelet van een T-rex waarin ze resten van bloedcellen aantroffen. Het enige wat ze daarin konden aantonen, zijn resten van hemoglobine, de stof die ook in menselijk bloed zuurstof verspreid door het lichaam.

Aan de botstructuren konden ze ook bepaalde overeenkomsten met moderne kippen aanwijzen.

"Een kip is al een dinosaurus," zegt Horner. "We schalen ze in bij dezelfde categorie als uitgestorven dino's. Sommige kippen worden nu al geboren met een genetische afwijking die tandengroei veroorzaakt. Dat komt doordat de genen van de voorouders nog steeds aanwezig zijn, alleen niet actief."

Op dezelfde manier zou het gen gestopt kunnen worden dat in het kippenembryo de oude dinosauruspoten laat samengroeien tot een vleugel. Waarom wil Horner dit allemaal?

"Vooral om kinderen te onderwijzen over de werking van de evolutie."

(depers.nl)

quote:

Op vrijdag 10 juni 2011 15:04 schreef Robus het volgende:
Het lijkt me een goed idee om hiermee te experimenteren ergens op een afgelegen eiland en er een soort van pretpark van maken.

13-06-2011

'Mens evolueert langzamer dan gedacht'

Amerikaanse wetenschappers hebben berekend dat de menselijke evolutie waarschijnlijk langzamer gaat dan tot nu toe werd aangenomen.

Als twee mensen een kind verwekken, bevat het DNA van deze baby gemiddeld zestig nieuwe genmutaties.

Daarmee muteren menselijke genen veel minder snel dan tot nu toe werd aangenomen. Wetenschappers gingen er vanuit dat mensen bij hun geboorte ongeveer 100 tot 200 mutaties zouden vertonen in hun DNA.



“In principe kun je zeggen dat de evolutie van de mens zich voltrekt op een derde van de snelheid die we in gedachten hadden”, verklaart onderzoeker Philip Awadalla tegen persbureau AFP.

Families

De studie werd verricht door wetenschappers van de Universiteit van Montreal en de Universiteit van Boston. De onderzoekers kwamen tot hun conclusies door de genen te analyseren van twee families die bestonden uit twee ouders en een kind.

In het DNA van de kinderen zochten ze naar genmutaties die niet voorkwamen bij hun ouders. Mutaties die vermoedelijk tijdens het leven van de kinderen waren opgetreden werden niet meegerekend.

Verrassing

De genetische mutaties werden bij de kinderen net zo vaak gevonden in het erfelijk materiaal dat afkomstig was van hun moeder als in de genen die ze hadden geërfd van hun vader, zo meldt nieuwssite Medical Xpress.

Ook die vondst is verrassend. Tot nu toe namen wetenschappers aan dat vooral de erfelijke inbreng van de vader tot mutaties zou leiden, omdat erfelijk materiaal bij de productie van sperma vaker wordt gekopieerd dan bij de productie van eicellen.

Kritiek

Veel wetenschappers hebben kritiek op de studie, omdat er slechts genmutaties van twee families in kaart zijn gebracht. Toch zijn de resultaten gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijk tijdschrift Nature Genetics.

Als de conclusies uit het onderzoek op grote schaal worden bevestigd, hebben ze namelijk grote consequenties voor bestaande theorieën over evolutie. Mutaties zorgen voor genetische variatie en spelen daarom een belangrijke rol bij de evolutie van levende wezens.

Mensachtigen

Op basis van het gemiddeld aantal genmutaties per generatie wordt bijvoorbeeld berekend hoe lang de aapachtige mensachtigen er over hebben gedaan om te evolueren tot de Homo sapiens. Als de nieuwe onderzoeksresultaten kloppen, zijn de huidige berekeningen waarschijnlijk niet correct.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

16-06-2011

'Menselijk lichaam gekrompen door landbouw'

De uitvinding van landbouw heeft er mogelijk voor gezorgd dat de gemiddelde lichaamsgrootte van mensen is afgenomen. Dat beweren Britse wetenschappers.


Foto: Getty Images

Het gemiddelde lichaamsgewicht van mensen op basis van hun botten en schedel is in de afgelopen 10.000 jaar afgenomen van 80 tot 85 kilo naar 70 tot 75 kilo.

Ook het gemiddelde hersenvolume is gekrompen van ongeveer 1500 kubieke centimeter naar 1350 kubieke centimeter.

Volgens onderzoekster Marta Lahr van de Universiteit van Cambridge kan de afname van lichaamsgewicht worden gekoppeld aan het verdwijnen van de jager-verzamelaar leefstijl en het ontstaan van landbouw. Dat meldt nieuwssite Physorg.com.

Fossielen

De wetenschappers kwamen tot hun bevindingen door de structuur en het gewicht te bestuderen van menselijke fossielen uit de afgelopen 200.000 jaar. De afname van het gemiddeld gewicht van skeletten bleek ongeveer gelijk te lopen met de opkomst van landbouw, ongeveer 9000 jaar geleden.

Volgens Lahr is afname van lichaamsgrootte een logisch gevolg van landbouw. Het verbouwen van gewassen leidde tot een overvloed aan bepaalde soorten voedsel, maar bracht volgens de onderzoekster ook tekorten aan vitaminen en mineralen met zich mee.

Zo gingen mensen in China bijvoorbeeld veel rijst eten, een voedselsoort die maar weinig vitamine B bevat. Deze voedingsstof is essentieel voor groei.

Efficiënter

De opkomst van landbouw kan het krimpen van het menselijk brein echter niet verklaren. Volgens Lahr heeft de evolutie van het menselijk lichaam er simpelweg voor gezorgd dat onze hersenen efficiënter zijn gaan werken en minder energie verbruiken. Daardoor is het formaat waarschijnlijk iets afgenomen.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

17-06-2011

'Kruising met Neanderthalers hielp menselijke evolutie'

De seksuele contacten tussen mensen en Neanderthalers waren waarschijnlijk zeer gunstig voor de menselijke evolutie. Dat hebben Amerikaanse wetenschappers vastgesteld.


Foto: ANP

De eerste moderne mensen die buiten Afrika leefden, pikten door hun seksuele contacten met Neanderthalers waarschijnlijk antigenen op, die hun nageslacht beschermden tegen ziektes op andere continenten.

De kruising zorgde er daardoor in zekere zin voor dat mensen zich gemakkelijker over de planeet konden verspreiden. Dat meldt het Britse tijdschrift New Scientist op basis van een onderzoek aan de Universiteit van Stanford.

Immuunsysteem

Met name een aantal allellen binnen de zogenaamde Humaan Leukocyten Antigenen (HLA) – een groep van 200 genen die essentieel is voor het menselijke immuunsysteem - zijn waarschijnlijk afkomstig van Neanderthalers.

Hoofdonderzoeker Peter Parham kwam tot zijn bevindingen door de HLA-genen van mensen uit verschillende werelddelen te vergelijken met genen van Neanderthalers.

Hij vond bij dat onderzoek bewijs voor de theorie dat de eerste moderne mensen veel genen hebben opgepikt van Neanderthalers. Zijn bevindingen heeft hij gepresenteerd op een bijeenkomst van de Royal Society in Londen.

Essentieel

Volgens Parham waren de Neanderthaler-genen essentieel voor de succesvolle verspreiding van moderne mensen over de wereld, omdat veel van hun oorspronkelijke genen alleen beschermden tegen ziektes die in Afrika voorkwamen.

Neanderthalers leefden al vele jaren succesvol buiten Afrika toen ze in aanraking kwamen met moderne mensen.

Genoom

Het belang van Neanderthaler-genen bij bescherming tegen ziektes komt ook tot uiting in het genoom van moderne mensen.

Over het geheel genomen is slechts zes procent het menselijk genoom afkomstig van Neanderthalers. Binnen de HLA-genen is het aandeel van Neanderthaler-genen echter veel groter.

Dit wijst er op dat de eerste mensen die buiten Afrika leefden deze genen nodig hadden om te overleven.

(nu.nl)

21-06-2011

Verwoede strijd rond ‘Homo’ habilis Homo habilis?

Dat is de ‘handige mens’: één van de oudst bekende vertegenwoordigers van het geslacht Homo, waar ook wij toe behoren. Maar is de habilis eigenlijk wel een echte Homo? Of toch niet?


Een reconstructie van Homo habilis. Afbeelding: © Creative Commons

De ‘handige mens’, ook wel bekend als Homo habilis staat bij veel wetenschappers te boek als de eerste soort uit ons eigen Homo-geslacht. De mens behoort namelijk tot de soort Homo sapiens.

De handige mens was een cruciale voorouder van ons, maar nieuw onderzoek lijkt wederom uit te wijzen dat habilis helemaal geen echte mensensoort was. Althans, volgens een deel van onderzoekers. Wat is er aan de hand met dit oermens?

Toen Homo habilis in 1959 ontdekt werd in Tanzania door Mary en Louis Leakey, werden de resten van de schedel, tanden, handen en voeten zonder meer toegeschreven aan een nieuwe soort van het Homo-geslacht. De ‘handige mens’ werd de soort genoemd, naar de stenen werktuigen die bij de overblijfselen gevonden werden. Later werden nog meer individuen gevonden. De soort bleek geleefd te hebben van 2,6-1,6 miljoen jaar geleden.


Een afgietsel van een gedeelte van de schedel van Homo habilis. Dit individu werd in 1968 gevonden in Tanzania. Afbeelding: © Adiël Klompmaker

Geen twijfel
Destijds was er weinig twijfel over dat het om een echte Homo ging. De herseninhoud was immers 650 cm3, behoorlijk dichtbij de 700-800 cm3 wat toen karakteristiek was voor soorten van het geslacht Homo.

Later bleek dat het zelfs binnen de grenzen van Homo viel, toen sommige individuen van Homo erectus een herseninhoud van 600-700 cm3 lieten zien. Geen problemen dus, zeker omdat de voorloper van het geslacht Homo, Australopithecus, slechts een herseninhoud van zo’n 400-500 cm3 had.

Ook de handen en voeten hadden kenmerken van een individu dat rechtop liep, ook een eigenschap van Homo. Verdere overeenkomstige kenmerken in het gebit en de schedel zorgden er ten slotte voor dat op plaatsing van de soort in het Homo-geslacht niets aan te merken was. Tot in de laatste tien jaar…

Toch twijfel
Wetenschappers keken eens goed naar de tanden van Homo habilis, en wat bleek? Ze groeien zeer snel, net zoals bij mensapen zoals bijvoorbeeld Australopithecus. Bovendien wezen sommige studies uit dat de armen veel gebruikt werden om in bomen te klimmen. Dat is wat anders dan rechtop lopen op de bodem zoals Homo’s deden.

Afgelopen week kwam er nog een argument bij waarom habilis geen Homo zou zijn. Microscopische groefjes in de tanden laten zien dat de handige mens een ongevarieerd dieet had bestaande uit slechts bladeren en fruit. Net zoals een andere mensaap (Paranthropus boisei), en duidelijk anders dan Homo erectus, die juist een gevarieerd dieet had met onder meer noten, zaden en vlees.


Kiezen van Homo habilis, gevonden in Zuid-Afrika. Afbeelding: © Didier Descouens

.Tijd om Homo habilis in het geslacht Australopithecus te plaatsen? Dat ligt eraan welke kenmerken de wetenschappelijke gemeenschap belangrijker vindt. Dieet, herseninhoud, of toch het rechtop lopen. Hiervoor moeten keuzes gemaakt worden, die per wetenschapper vaak verschillen. Vandaar dat er vaak sprake is van een zekere ‘strijd’ binnen de wetenschap. Nieuwe bewijzen kunnen de keuze doen omslaan naar Australopithecus, of toch weer naar Homo.

Bron
•Gibbons, A. Who Was Homo habilis—And Was It Really Homo? Science 332 (2011) 1370-1371.

(Kennislink)

25-06-2011

Snelle evolutie kan soorten helpen overleven

Bakkersgist heeft 50 tot 100 generaties nodig om zich aan te passen aan een dodelijke milieuverandering. Een dergelijke 'snelle evolutie' zou ook bij grotere organismen mogelijk zijn.


Foto: Thinkstock

Dat concluderen Canadese biologen op basis van onderzoek.

In een laboratoriumexperiment hebben zij geprobeerd de hoogste evolutiesnelheid te vinden van bakkersgist, een organisme waarvan het DNA goed bekend is en dat zich bovendien in slechts uren kan voortplanten.

Bij maar liefst 2000 verschillende gistpopulaties bootsten de onderzoekers milieuverontreiniging na door geleidelijk de concentratie zout op te voeren naar een voor gistcellen dodelijke waarde.

Ideale omstandigheden

Wanneer de verdere omstandigheden ideaal waren, kon natuurlijke selectie het organisme verrassend snel te hulp schieten, zo schrijven ze in hun publicatie in Science.

Het was daarbij van belang dat de concentratie zout zo geleidelijk mogelijk werd toegevoegd. Daarnaast was enig contact met andere populaties goed voor de overlevingskansen, maar veel uitwisseling juist slecht.

Onder ideale omstandigheden kon een gistpopulatie mee-evolueren met de toename van zout tot deze na 50 tot 100 generaties een concentratie had bereikt die voorafgaand aan het experiment nog dodelijk zou zijn geweest.

Bedreigde diersoorten

De onderzoekers denken dat ook grotere organismen zich in theorie binnen een vergelijkbaar aantal generaties zouden moeten kunnen aanpassen. “Of het nu om een gistcel of om een zoogdier gaat, de algemene processen zijn hetzelfde”, zo stelt bioloog Andrew Gonzalez.

“We kunnen het experiment niet met een panda of een eland uitvoeren, omdat de benodigde tijd om hun evolutie te bestuderen meerdere eeuwen in beslag zou nemen.”

Massa-extinctie

Ecologen waarschuwen dat de biodiversiteit op aarde sterk onder druk staat en dat zowel in de oceanen als op land nog in deze eeuw een massale uitstervingsgolf dreigt, veroorzaakt door een samenspel van ontbossing, overbevissing, klimaatverandering, vervuiling en oceaanverzuring.

(nu.nl)

05-07-2011

Zeven jaar en al borsten

De link tussen armoede en vervroegde puberteit bij meisjes

Uit onderzoek blijkt dat de leeftijd waarop meisjes in de puberteit komen de afgelopen decennia steeds is gedaald. Arts en hoogleraar Frank Biro en zijn collega’s ontdekten dat van alle meisjes in New York, Cincinnati en San Francisco bijna 15 procent met zeven jaar oud al borsten heeft. En dat is ten opzichte van 1997 een flinke stijging. Een factor waarvan wetenschappers denken dat deze een grote rol speelt, is armoede.

Mijn eerste menstruatie vierde ik op de fiets. Ik was elf jaar en samen met mijn klasgenoten voor een schoolreis op weg van Bellingwolde naar Gasselte, een tocht van meer dan veertig kilometer door stromende regen en tegenwind. Van elke dertig trappen had ik er tien buikkramp, en aangezien de vleugeltjes nog niet waren uitgevonden, schoof mijn maandverband voortdurend heen en weer in mijn onderbroek, zodat ik elke tien minuten op mijn trappers moest gaan staan om de zaak recht te leggen (er is geen manier om dit discreet te doen).

Halverwege stopten we bij een stel bosjes voor een plaspauze, waarop ik me genoodzaakt zag om ten overstaan van mijn hele klas een maandverbandje in mintgroen plastic in mijn mouw te moffelen, en me richting een struik te begeven om de boel te wisselen. Jazeker, mijn moeder had de dag daarvoor taart gekocht en me trots vertelt dat ik nu geen meisje meer was maar een vrouw, maar van mij had dat vrouw-zijn best nog een paar jaar op zich mogen laten wachten.


Bijna 15 procent van de meisjes uit New York, Cincinnati en San Francisco heeft als ze zeven jaar oud is al borsten.

Maar genoeg gezeurd. Het kan namelijk best zijn dat ik – was ik twintig jaar later geboren – nog eerder mijn vrouwelijkheid had moeten ‘omhelzen’. Want uit onderzoek blijkt dat de leeftijd waarop meisjes in de puberteit komen de afgelopen decennia steeds is gedaald.

Deze zomer lieten Frank Biro (arts en hoogleraar aan de University of Cincinnati) en zijn collega’s weten dat van alle meisjes in New York, Cincinnati en San Francisco bijna 15 procent als ze zeven jaar oud is al borsten heeft. En dat is ten opzichte van 1997 een flinke stijging, aldus de wetenschappers.

Ik schrok daar wel even van. Een meisje van zeven was twee jaar daarvoor tenslotte nog een kleuter. Bij ‘zeven jaar oud’ stel ik me dus boomhutten en kapotte knieën van het rolschaatsen voor, geen beha’s. Toch zijn de resultaten van Biro & co wetenschappelijk gezien geen verrassing. De leeftijd waarop meiden voor het eerst borsten krijgen en menstrueren daalt in de hele westerse wereld namelijk al een hele tijd. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse meisjes: werden ze begin jaren ’60 gemiddeld gezien ongesteld als ze bijna veertien waren, ondertussen begint het feest rond de dertien. De grote vraag is natuurlijk: wat is de oorzaak van die daling?

Armoede heeft biologische gevolgen
Een factor waarvan wetenschappers denken dat hij een grote rol speelt, is armoede. Of beter gezegd, de relatieve armoede waarin westerse mensen in slechte wijken – waar het hen ontbreekt aan meer dan een minimuminkomen, een goede opleiding, status of glansrijke carrièrevooruitzichten – in verkeren.

Het aantal mensen dat in armoede leeft, neemt elk jaar toe; zowel in de VS als in Europa. Voor een deel komt dat door de economische crisis, maar de trend bestaat al veel langer dan dat. In de VS groeit het verschil tussen de hoogste en laagste inkomens al sinds het einde van de jaren zestig. En hoogleraar Jan Latten voorspelde vijf jaar geleden al dat de kloof tussen arm en rijk in Nederland in de toekomst alleen maar zou blijven groeien.

Het zijn de jongemeiden die aan de ‘verkeerde’ kant van de kloof opgroeien, bij wie een combinatie van omgevingskenmerken en biologische mechanismen de leeftijd waarop hun lijf hen klaar vindt voor borsten en menstruatie het meest vervroegd. Dat blijkt ook uit het onderzoek van Biro en collega’s. De meisjes uit New York kwamen uit de arme buurt Harlem. Van hen hadden in totaal 15,2 procent op hun zevende al borsten. In San Francisco, waar de meisjes uit de welgestelde Bay Area kwamen, lag dat percentage lager, op 11,3 procent.


Obese meisjes krijgen jonger borsten. In arme gezinnen komt meer obesitas voor.
Obesitas en vervuiling als link

Een van de kenmerken die armoede en vroege puberteit aan elkaar linken, is obesitas. “Een hoger BMI drijft de leeftijd naar beneden”, aldus Biro. Hele dikke meisjes hebben meer vetcellen in hun lijf die hormonen uitscheidden, en die hormonen kunnen de puberteit vroegtijdig ‘aanzetten’.

Natuurlijk treffen wetenschappers de link tussen gewicht en de eerste menstruatie of borstvorming ook onafhankelijk van inkomen of sociaal-economische status aan. Dat betekent dat ook welgestelde meisjes met een flink gewicht soms ‘meedoen’ in de trend om steeds vroeger te puberen. Maar het is ook een feit dat obesitas onder arme kinderen veel meer voorkomt dan onder rijke kinderen van hoogopgeleide ouders, en dus komt de trend daar veel duidelijker naar voren.

Een tweede factor is vervuiling. Ook hier kunnen welvarende jongemeiden natuurlijk mee in aanraking komen, maar – aldus Biro: “In de binnensteden (waar in de VS de armere mensen wonen) vinden we normaal gesproken meer vervuiling.” Dat is op zichzelf natuurlijk al vervelend genoeg, maar echt verontrustend wordt het als we ons beseffen dat een deel van die vervuiling bestaat uit ftalaten. Dit zijn chemicaliën die gebruikt worden als weekmakers zodat je plastic lekker flexibel blijft, maar die ook erg verwant zijn aan het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen. Daarom verdenken sommige wetenschappers de weekmakers ervan dat ze met het hormoonsysteem van ongeboren baby’s of – volgens Biro – van jonge meisjes rommelen.

Leef snel, sterf jong
En dan is er nog de invloed van armoede zelf op ons ‘biologische programma’. Daniel Nettle, onderzoeker aan Newcastle University, legde de gegevens van achtduizend Britse families naast elkaar en ontdekte dat de meiden die opgroeiden in achterstandswijken, eerder kinderen kregen dan hun rijkere leeftijdsgenoten (die link bestaat trouwens in Nederland ook: hoe lager de sociaal-economische status, hoe groter de kans op een tienerzwangerschap).

Nettle linkt dat verschil aan het verschil in gezonde levensjaren: de meest achtergestelde Britten hebben bij hun geboorte maar vijftig fitte jaren voor de boeg. Geen wonder, zegt Nettle, dat de vrouwen vroeg kinderen krijgen. Dat zie je bij dieren ook: als de omstandigheden zwaar zijn en de levensverwachting kort, reageren ze daarop door eerder in hun leven hun eerste nest jongen te werpen. Het is een evolutionair mechanisme, om te zorgen dat je je genen doorgeeft voordat het te laat is.


Meiden die opgroeien in achterstandswijken, krijgen eerder kinderen dan hun rijkere leeftijdsgenoten.

“Een interessante theorie”, vindt Biro. En ook andere wetenschappers vallen Nettle bij. Professor Jay Belsky, van de University of London, vertelt me dat hij al een tijd denkt dat vroege levenservaringen van invloed zijn op het moment dat je puberteit begint. “Ik ben zeker van mening dat de vroegere aanvang van de puberteit in meisjes in economisch achtergestelde gebieden een biologische manier is om de meisjes in staat te stellen vroeg moeder te worden”, zegt hij.

Andere levenservaringen waar arme meiden meer mee te maken krijgen dan rijke versterken dit ‘vroege puberteitseffect’. Een afwezige vader bijvoorbeeld, of – zoals Belsky zelf onderzocht – een ruwe en liefdeloze behandeling door de moeder. Zulke ervaringen zorgen ervoor dat een kind zich niet veilig hecht, waardoor het anders op stress reageert. Voor hun lichaam is dit een teken – net zoals de korte levensverwachting een teken is – om ‘voort te maken’.

Daarnaast is er een verband tussen de leeftijd waarop de moeder voor het eerst menstrueerde, en de leeftijd waarop haar dochter voor het eerst ongesteld wordt. Vroeg in de puberteit komen zit voor een deel in de familie. Armoede trouwens ook: een van de beste voorspellers van iemands inkomen en opleidingsniveau zijn het salaris en de opleiding van zijn of haar ouders. Volgens Belsky gaat het hier niet om nature versus nurture, maar is het eerder zo dat die twee elkaar kunnen versterken. “Niet iedereen is even gevoelig voor omgevingsfactoren zoals de invloed van opvoeding. Armoede kan om genetische redenen op de een meer invloed hebben dan op de ander.”

Meer risico op borstkanker
Hoewel armoede en vroeg in de puberteit komen dus sterk met elkaar te maken hebben, zijn niet alle meisjes even vatbaar voor de invloed van hun slechtere omstandigheden. En dat is maar goed ook, want op jonge leeftijd al menstrueren en borsten krijgen is niet alleen maar ongemakkelijk, het brengt ook risico’s met zich mee.

Hoe eerder een meisje in de puberteit komt, hoe eerder haar lijf begint met het aanmaken van oestrogeen. In haar leven wordt ze daardoor langer blootgesteld aan meer van dit hormoon, wat de kans dat ze borstkanker krijgt verhoogt. Suzanna Conzen van de University of Chicago ontdekte dat arme vrouwen ook nog eens een veel grotere kans hebben om aan borstkanker dood te gaan, dan rijke vrouwen.


In Chicago hebben arme, zwarte vrouwen maar liefst 68 procent meer kans om aan eenzelfde borsttumor te overlijden dan blanke. Afbeelding: © lenifuzhead

In Chicago, waar het verschil tussen arm en rijk voor een groot deel gelijk loopt met het verschil tussen zwart en blank, hebben de zwarte vrouwen maar liefst 68 procent meer kans om aan eenzelfde borsttumor te overlijden dan blanke. Dat komt voor een deel doordat de gezondheidszorg voor arme vrouwen slechter geregeld is, maar dat is niet de enige reden. Het is ook het leven in armoede zelf dat de dood dichterbij brengt.

In de armste wijken in Chicago zijn de vrouwen sociaal veel geïsoleerder dan hun welgestelde leeftijdsgenoten. Iedereen zorgt vooral voor zichzelf. Er is meer geweld dan in de betere wijken, waardoor de vrouwen zich voortdurend onveilig en gestresst voelen. Dat schopt hun hormoonsysteem in de war, wat geen borstkanker veroorzaakt, maar wel de overlevingskans als je het krijgt, drastisch verlaagt.

Een neerwaartse armoedespiraal
Als ik me verplaats in deze arme vrouwen, voelt het als een diep cynische vicieuze cirkel. Armoede hangt samen met meer obesitas, vervuiling en een korte levensverwachting. Al die factoren vervroegen de puberteit. Wie als tiener al moeder wordt, ziet haar kansen om aan de armoede te onstappen kleiner en kleiner worden. En daar bovenop loop je als arme vrouw niet alleen meer risico om borstkanker te krijgen, maar vervolgens ook om er aan dood te gaan. Wat weer zorgt voor een kortere levensverwachting, wat de evolutiebiologische noodzaak tot vroeg menstrueren weer nog groter maakt… Ik wil mijn handen in de lucht gooien en roepen: Houdt het dan nooit op?

Jawel, stelt Frank Biro me gerust. Zelfs als we geen spaak in het wiel van de armoedecyclus weten te steken, is er voor het beginnen van de puberteit – aldus Biro “een leeftijd die geldt als biologisch minimum.” Sterker nog, hij heeft een redelijk idee waar dat ligt. Uit zijn onderzoek bleek namelijk dat het aantal zwarte meisjes dat op hun zevende al borsten had, het afgelopen decennium niet was gestegen, terwijl het aantal Amerikanen dat in armoede leeft de afgelopen tien jaar alleen maar is toegenomen.

“Afro-Amerikaanse meisjes zijn dat minimum mogelijk aan het benaderen”, zegt Biro. Ik hoef dus niet bang te zijn dat over vijftig jaar mijn kleindochters als kleuters al borsten hebben, op hun zevende tussen het rolschaatsen door hun maandverbandje hoeven te wisselen en op hun achtste kinderen krijgen. Dat scheelt. Een beetje…

(Kennislink)

12-07-2011

'Seks ontstaan als reactie op parasieten'

Evolutionair biologen hebben moeite het ontstaan van ‘de man’ te verklaren. Zelfbevruchting is voor organismen immers een stuk efficiënter, want dan kan elk individu zich direct voortplanten.


Foto: Thinkstock

Onder grotere organismen, zoals de mens, heeft seksuele voortplanting, door het delen van genetisch materiaal met een partner, allerlei voordelen.

Zo kunnen ongewenste mutaties in het DNA weer naar de achtergrond verdwijnen. Maar dit verklaart niet hoe zulke voortplanting is ontstaan. Voor primitieve levensvormen is de richting van evolutie namelijk niet direct van belang.


Groot offer

Sterker nog: seksuele voortplanting leidt al snel tot het ontstaan van twee verschillende geslachten. En daarmee kan binnen een soort slechts het vrouwelijk deel van de individuen daadwerkelijk nageslacht baren. Voor primitieve levensvormen lijkt deze investering een opmerkelijk groot offer, dat het overleven juist in de weg kan zitten.

Een belangrijke reden waarom de meeste organismen zich toch door middel van seks voortplanten, ligt in besmetting met parasitaire levensvormen, zegt nu een groep Amerikaanse biologen in de nieuwste editie van Science.


Race om genenprofiel

Parasieten en hun gastheer zijn namelijk in een continue race verwikkeld om zich aan te passen aan elkaars genetische eigenschappen, zogeheten co-evolutie. De parasiet wil meer grip op de gastheer, terwijl de gastheer juist probeert te ontsnappen.

En dan is het handig om elke volgende generatie 50 procent verse genen cadeau te doen, zo stellen de onderzoekers. Parasieten lopen dan steeds een stap achter de feiten aan en hebben moeite de soort opnieuw te infecteren.


Laboratoriumexperiment

Om hun theorie te bewijzen hebben de Amerikanen een experiment opgezet. Een microscopische rondworm werd genetisch gewijzigd tot een soort die zich seksueel voortplantte en een soort die zich door zelfbevruchting voortplantte, en een soort die zich op beide manieren kon voortplanten.

Deze wormen werden in verschillende experimenten besmet met een bacterie die kon mee-evolueren of met een bacterie die daarin door de onderzoekers werd gehinderd.

Bij de parasiet die niet kon mee-evolueren had de zelfbevruchtende rondworm evolutionair voordeel, simpelweg omdat de voortplanting dan sneller verliep. Maar als de bacterie na de infectie kon evolueren leidde dit tot uitsterven van de zelfbevruchters. Alleen seksueel voortplantende rondwormen wisten de parasiet te overleven.

© NU.nl/Bitsofscience.or

(nu.nl)

13-07-2011

Oermensen waren al rechtshandig

Al ruim 500.000 jaar geleden waren mensen overwegend rechtshandig.


Foto: Thinkstock

Dat concluderen onderzoekers uit krabsporen aan fossiele snij- en hoektanden in Spanje. Negen van de tien oermensen waren rechtshandig.

Die verhouding rechts- en linkshandigen geldt ook nu nog.

Onderzoeker David Frayer van de Universiteit van Kansas leidt hieruit af dat mensen destijds al gespecialiseerde hersenhelften hadden.

Mensapen hebben geen voorkeur voor links of rechts, aldus vakblad Laterality: Asymmetries of Body, Brain and Cognition woensdag.

© ANP

(nu.nl)